مطالعات فرهنگی - اجتماعی خراسان

استراتژی های بازاریابی در صنایع فرهنگی و هنری نقشی کلیدی در توسعه ی بازار و ایجاد ارتباط مؤثر با مخاطبان دارند. با توجه به کمبود منابع بومی در این زمینه، هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی بومی استراتژی های بازاریابی برای مؤسسات فرهنگی و هنری شهر مشهد است. این پژوهش با رویکرد کیفی و در دو مرحله انجام شد: در مرحله ی نخست، مقالات ده سال اخیر از پایگاه های علمی معتبر داخلی و بین المللی هدفمند انتخاب شدند. این مقالات با استفاده از ابزار ارزیابی مهارت های حیاتی (CASP) مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفتند و در نهایت ۷۵ مقاله واجد شرایط تأیید شد. سپس، با روش تحلیل محتوا، ۴۰۸ کد اولیه استخراج گردید که در قالب ۳۳ کد محوری و ۷ مقوله ی اصلی دسته بندی شد. در مرحله ی دوم، به منظور بومی سازی یافته ها، با ۱۲ نفر از خبرگان مؤسسات فرهنگی و هنری شهر مشهد، که به صورت هدفمند انتخاب شده اند، مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام شد. داده های حاصل از این مصاحبه ها، با روش تحلیل مضمون، کدگذاری گردید. الگوی مفهومی طراحی شده شامل مؤلفه هایی در محورهای تحلیل محیطی، هدف گذاری، تقسیم بندی بازار، موقعیت یابی در حوزه ی فرهنگ و هنر، محصول فرهنگی و هنری، قیمت گذاری و تبلیغات است. این الگو می تواند به عنوان ابزاری راهبردی برای بهینه سازی فعالیت های بازاریابی در مؤسسات فرهنگی و هنری شهر مشهد، و ایجاد مزیت رقابتی در مواجهه با بازار رقابتی عصر حاضر مورد استفاده قرار گیرد.  

زنان سرپرست خانوار از آسیب پذیرترین گروه های اجتماعی به شمار می روند و، در مقایسه با سایر زنان، فشارهای روانی- اجتماعی بیشتری را تجربه می کنند و از کیفیت زندگی پایین تری برخوردارند؛ ازاین رو، بررسی کیفیت زندگی آن ها ضروری است. پژوهش حاضر، با رویکرد کیفی و روش روایت پژوهی، ب ر روی روایت های یک زن روستایی حدوداً 65 ساله ی سرپرست خانوار متمرکز ش ده است. داده ها، از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته ی روایتی و یادداشت های میدانی، گردآوری و با استفاده از روش تحلیل مضمون و کدگذاری بررسی شدند که به شناسایی 14 مضمون سازمان دهنده منجر شد؛ این مضامین در چهار مضمون فراگیر دسته بندی شدند. برای اطمینان از پایایی، ضریب توافق کدگذاران (ضریب هولستی) محاسبه شد که مقدار آن 81/0 بود. همچنین، برای اعتباربخشی به یافته ها، از روش مثلث سازی (ترکیب نقل قول مستقیم، مضامین استخراج شده و یافته های پژوهش های پیشین) استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که علل اصلی پدیدآورنده ی چالش های یک زن سرپرست خانوار روستایی را می توان در قالب چالش آموزشی و مهارتی، چالش نبود حمایت اجتماعی لازم ، چالش اقتصاد ناپایدار و چالش مشکلات روانی اجتماعی طبقه بندی کرد. همچنین نتایج نشان می دهد که موانع آموزشی و مهارتی، نظیر کم سوادی، عدم دسترسی به آموزش عالی و نبود فرصت های مهارت آموزی، منجر به محدودیت انتخاب شغل و درآمدزایی می شود که در نهایت موجب اقتصاد ناپایدار و مشاغل غیررسمی زن سرپرست خانوار شده است؛ از سوی دیگر، عدم حمایت اجتماعی لازم، به دلیل مسئولیت های سنگین مراقبت و بزرگ کردن فرزندان به تنهایی، محدودیت هایی در انتخاب شغل ایجاد کرده که در نهایت، مشکلات روانی اجتماعی مانند احساس انزوا و استرس را به دنبال داشته است.

عطار نیشابوری، شاعر و عارف قرن ششم و اوایل قرن هفتم هجری، نظریه های جامعی درباره ی رسالت شعر و شاعری دارد. خراسان مهدِ شعر فارسی دری است؛ از این جهت، در شکل گیری نظریه ی شعری فارسی تأثیر بسزایی داشته است. یکی از مهم ترین آثار عطار مصیبت نامه است که در آن شعر بیرون از جهان شعری و با دیدی فلسفی روایت شده است. پژوهش حاضر، که به شیوه ی توصیفی تحلیلی انجام شده، مقوله ی رسالت شعر و شاعری از دیدگاه عطار در مصیبت نامه را به طورکامل تحلیل و طبقه بندی کرده است. پس از بررسی مصیبت نامه و استخراج ابیات موردنظر، اشعار موجود در چهار دسته طبقه بندی شدند که عبارت اند از: 1. رسالت شعر و شاعری در برابر مخاطب که شامل توجه به نگرش دینی و ظرف وجودی مخاطب است؛  2. رسالت شعر و شاعری در برابر شاعر که شامل توجه به توسعه ی وجودی او و فارغ بودنش است؛  3. رسالت شعر و شاعری در برابر شعر که نخستین آن، پرهیز از تکلّف است و سپس در دو دسته ی کلی رسالت صوری و محتوایی بررسی شده است. رسالت صوری شامل عروض و قافیه دانی است و زیرمجموعه های رسالت محتوایی عبارت اند از: رسالت شرعی، حکمی، پرهیز از مدح، هزل و بکرسرایی؛ 4. رسالت شعر و شاعری برای ملزم کردن شعر و شاعر به خاموشی در برخی امور که این مقوله در دو دسته ی حکیمانه و عارفانه بررسی شده است.

شبکه ی ریلی، به عنوان یکی از مهم ترین زیرساخت های حمل و نقل و توسعه ی اقتصادی، نقشی کلیدی در توسعه ی سیاسی فضا و ارتقای امنیت پایدار در مناطق مختلف ایفا می کند. استان خراسان جنوبی، با موقعیت جغرافیایی ویژه و ظرفیت های معدنی و مرزی، از اهمیت بالایی در توسعه ی محور شرق کشور برخوردار است. اما نبود شبکه ی ریلی مناسب، استان را در بن بست ارتباطی قرار داده است. ضرورت این تحقیق در بررسی دقیق نقش شبکه ی ریلی در توسعه ی سیاسی فضا و تأثیر آن بر توسعه ی اقتصادی و امنیت پایدار استان خراسان جنوبی نهفته است تا بتوان راهکارهای مناسب جهت ارتقای زیرساخت های حمل و نقل و توسعه ی منطقه ای ارائه داد. هدف اصلی پژوهش، شناسایی و تحلیل تأثیرات شبکه ی ریلی بر توسعه ی سیاسی فضا با تمرکز بر ابعاد اقتصادی و امنیتی در استان خراسان جنوبی است. این مطالعه با استفاده از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و به صورت کاربردی انجام شده است. داده ها از طریق پرسش نامه های محقق ساخته و با نمونه ای شامل 273 نفر از افراد بالای 18 سال ساکن استان گردآوری شده است. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های آماری پارامتریک و ناپارامتریک، نظیر آزمون کولموگروف-اسمیرنف، آزمون t یک نمونه ای، آزمون دوجمله ای و آزمون فریدمن، انجام شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که شبکه ی ریلی تأثیر قابل توجه و معناداری در توسعه ی اقتصادی و امنیت پایدار استان دارد. فعال شدن بازارچه های مرزی با افغانستان، فعال شدن معادن و تأسیس کارخانجات مرتبط، انتقال سریع و ارزان محصولات به بازارهای بین المللی، پایداری انبارهای ذخیره ی کالاهای اساسی و سوخت، خنثی سازی اعتصابات شبکه ی حمل و نقل جاده ای و ارتقای امنیت اقتصادی و اجتماعی مهم ترین نتایج توسعه شبکه ی ریلی است و بر این موضوع تأکید می کند که توسعه ی شبکه ی ریلی می تواند به عنوان راهبردی مؤثر در ارتقای توسعه ی سیاسی فضا و امنیت پایدار استان خراسان جنوبی مورد توجه قرار گیرد.

    برگزاری مراسم تدفین مانند گذشته صرفاً پدیده ای فرهنگی و اجتماعی نیست و امروزه بُعد اقتصادی و مصرفی آن نیز برجسته شده است؛ این موضوع مناسک مرگ را به صنعت مرگ تبدیل کرده است؛ لذا هدف این پژوهش درک و تحلیل علل و نتایج تمایل مردم شهر بیرجند به صنعت مرگ است. منظور از صنعت مرگ، مصرفی شدن، نمایشی شدن، تخصصی شدن، اقتصادی شدن و برون سپاری برگزاری مراسم به شرکت های خدماتی است. روش پژوهش از نوع کیفی و مبتنی بر روش گرنددتئوری بوده و داده ها، از طریق مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 16 نفر از افرادی که تجربه ی برگزاری مجلل مراسم تدفین را داشته اند، جمع آوری شده است. داده ها پس از گردآوری در سه مرحله ی کدگذاری باز، محوری و هسته ای تحلیل و مقولات گزارش گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد مناسک مرگ در بیرجند بازتاب دهنده ی باورهای مذهبی و فرهنگی بوده و با فرایندهای اجتماعی و روانی مرتبط است. شرایط علّی مؤثر در گرایش به «صنعت مرگ» شامل حفظ مقبولیت اجتماعی، پاسداشت یاد متوفی، تثبیت جایگاه اجتماعی و نمایش هویت است. شرایط زمینه ای مانند سنت ها، عرف، مسائل مالی و فشارهای اقتصادی در شکل گیری این مناسک نقش دارند. راهبردهای افراد شامل کاهش هزینه ها، ساده سازی مراسم، مقاومت در برابر فشارهای اجتماعی و کمک به امور خیریه است. پیامدهای این مراسم شامل فشار روانی، اسراف مالی، دشواری های اجرایی، تأثیرات عاطفی و نیز حمایت عاطفی، همدردی و آرامش خاطر بازماندگان است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که مناسک مرگ در بیرجند تحت تأثیر باورهای فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شکل می گیرند. گرایش به مصرف گرایی برای حفظ جایگاه اجتماعی و هویت است. راهبردهای ساده سازی و کمک به خیریه تلاشی برای کاهش فشارهای مالی و اجتماعی است. پیامدهای منفی، مانند اسراف و فشار روانی، در کنار پیامدهای مثبت، مثل حمایت عاطفی، لزوم تعادل بین سنت و کاهش تشریفات را نشان می دهد.

حکمروایی خوب الگوی مدیریتی نوین جهت حل چالش های فراروی توسعه ی روستایی است و شاخص های آن پیشران و لازمه ی توسعه پایدار روستایی به حساب می آید؛ براین اساس، پژوهش حاضر با هدف سنجش و تحلیل وضعیت حکمروایی خوب در سکونتگاه های روستایی  شهرستان زیرکوه انجام گرفته است. این تحقیق،  از نظر هدف، کاربردی و ماهیت آن توصیفی تحلیلی است. روش نمونه گیری، احتمالی و از نوع طبقه ای تصادفی بوده است. جامعه ی آماری مورد مطالعه روستاهای بالای 50 خانوار شهرستان زیرکوه (شامل 46 روستا با 7220 خانوار) بوده که، با استفاده از فرمول کوکران، حجم نمونه ی 373 خانوار به دست آمد. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ی محقق ساخته شامل 8 شاخص در قالب 75 گویه است. پایایی ابزار اندازه گیری برای شاخص های پژوهش براساس آلفای کرونباخ بین 901/0 تا 787/0 محاسبه شد. جهت  تجزیه و تحلیل داده ها،  از آماره های توصیفی مانند میانگین، انحراف معیار و برای تحلیل استنباطی نیز از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شد. یافته های پژوهش نشان می دهد که از میان شاخص های هشت گانه ی حکمروایی خوب، مشارکت با میانگین4/3، قانون محوری 28/3، پاسخ گویی و اجماع محوری با میانگین 11/3 در وضعیت نسبتاً مطلوب و دیگر شاخص ها پایین تر از حد مطلوب عددی آزمون(میانگین 3) ارزیابی شد. شاخص مشارکت دارای بالاترین میانگین (4/3) و شاخص های شفافیت و مسئولیت پذیری دارای پایین ترین میانگین (45/2) است. به طور کلی، نواحی روستایی شهرستان زیرکوه از حیث شاخص های حکمروایی خوب در وضعیت نامطلوبی قرار دارند؛ با این حال از منظر جامعه ی محلی شاخص های مشارکت، قانون محوری، پاسخ گویی در حد نسبتاً مطلوب و سایر شاخص ها (مسئولیت پذیری، اجماع محوری، شفافیت، کارایی و اثربخشی، عدالت محوری) پایین تر از حد مطلوب عددی آزمون ارزیابی شد.