افشین متقی دستنایی

افشین متقی دستنایی

رتبه علمی: استاد، گروه آموزشی جغرافیای سیاسی دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی
پست الکترونیکی: a.mottaghi@khu.ac.ir
لینک رزومه

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۲۹ مورد.
۲۱.

تبیین توزیع فضایی قدرت بازیگران ژئوپلیتیکی در کلان شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای انسانی دوره ۵۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۳) 147 - 167

کلیدواژه‌ها: کلانشهر تهران بازیگران ژئوپلیتیکی ژئوپلیتیک شهری مناسبات قدرت منابع قدرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۸ تعداد دانلود : ۲۵۶
بازیگری و سطوح قدرت از سطح ملی به سطوح پایین تر رسیده و افراد بسیاری در فضای شهرها از قدرت بسیاری برخوردار شده اند و با در اختیار داشتن منابع قدرت آفرین به بازیگری در مقیاس های (محلی، ملی، منطقه ای و جهانی) می پردازند و بر مناسبات قدرت در فضای شهرها تأثیر می گذارند. کلانشهر تهران توسط 25 سازمان دولتی و غیردولتی اداره می گردد که هر یک از این سازمان ها و نهادها، قوانین مقررات خاص خود را دارند. هر کدام از این بازیگران با منابع قدرتی که در اختیار دارند، هویت ها و هستی ها مختلفی دارند. از این رو، پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که کدام بازیگر باید تهران را به به معنی وسیع اداره کند، و بازیگران ژئوپلیتیکی کلانشهر تهران کدامند؟ نتایج پژوهش نشان می دهد، در میان بازیگران محلی (برج سازان، شهرک سازان و صاحبان پاساژهای تجاری؛ صاحبان کارخانه، صنایع و شرکت های تجاری بزرگ و بیمه؛ استانداری؛ فرمانداری؛ شهرداری و شورای شهر) به عنوان بازیگران ژئوپلیتیکی کلانشهر تهران در سطح محلی می باشند که با قدرتی که در اختیار دارند بر مناسبات قدرت در کلانشهر تهران اثرگذارند. در میان بازیگران ملی (هیئت دولت و وزارتخانه های تابع آن؛ نمایندگان مجلس، بانک ها و مؤسسات مالی؛ قوه قضائیه؛ احزاب سیاسی، نیروهای نظامی و امنیتی و سازمان صدا و سیما) از جمله بازیگران ژئوپلیتیکی در سطح ملی در کلانشهر تهران محسوب می-شوند. در میان بازیگران فراملی (سفارتخانه ها) از جمله بازیگران ژئوپلیتیکی می باشند. مبتنی بر تعداد زیاد بازیگران، یک بازیگر به تنهایی نمی تواند کلانشهر تهران را مدیریت کند بلکه مدیریت کلانشهر تهران مبتنی بر مناسباتی است که میان بازیگران در فضای شهر شکل می گیرد.
۲۲.

قدرت نرم رسانه؛ ابزار سخت آمریکایی برای تغییرات ژئوپلیتیکی در خاورمیانه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قدرت نرم بهار ۱۴۰۲ شماره ۳۲ 75 - 97

کلیدواژه‌ها: رسانه ایالات متحده آمریکا قدرت نرم خاورمیانه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۶ تعداد دانلود : ۲۲۸
با ظهور تکنولوژی های مدرن و پیچیده تر شدن جوامع انسانی و نقش رسانه ها در مناسبات جهانی، قدرت نیز ماهیت متفاوتی به خود گرفته است. قدرت سخت، بدون پشتیبانی قدرت نرم و بالعکس، قادر به حفظ برتری خود نیست. ایالات متحده آمریکا به عنوان یکی از بزرگ ترین امپراطوری های نظامی و رسانه ای تاریخ جهان، در طی دو دهه اخیر با استفاده از ابزار رسانه توانسته تغییرات ژئوپلیتیکی اساسی در خاورمیانه ایجاد کند. راه اندازی جنگ های همه جانبه علیه افغانستان و عراق و جهت دادن به رخدادها و تحولات جهان عرب، همگی در همراهی قدرت نرم و به ویژه رسانه ها میسر شد. از این رو، نگارندگان در این جستار، در پی پاسخ به این سوال بودند که «قدرت نرم ایالات متحده آمریکا از رهگذر بهره گیری از رسانه های جمعی و تأثیرگذاری و جهت دهی بر افکار عمومی، چگونه بر معادلات ژئوپلیتیکی خاورمیانه نافذ و مؤثر واقع شده است؟». درون دادهای مورد نیاز پژوهش به روش کتابخانه ای گردآوری شده و در سپهر نظریه قدرت نرم، روش شناسی حاکم بر متن از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار است. یافته های پژوهش گویای این است که ایالات متحده آمریکا، حتی قدرت نرم خود را مرهون رسانه ای است که خود جزئی از عناصر قدرت نرم است. به عبارتی دیگر می توان چنین استدلال کرد که بدون رسانه، آمریکا بخش اعظمی از توان قدرت سازی سخت و نرم خود را از دست می دهد؛ این در حالی است که حتی شاخص های محاسبه قدرت نرم بیشتر از گذرگاهی می گذرند که رسانه های آمریکایی یا بر آنها مسلط هستند یا به آنها شکل می دهند.
۲۳.

تحلیل ژئوپلیتیکی فرآیند حضور چین در منطقه خاورمیانه در ابعاد اقتصادی و سیاسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۵۳) 157 - 174

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک ژئواکونومی چین خاورمیانه حوزه خلیج فارس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶ تعداد دانلود : ۶۴
کشور چین به عنوان قدرتی نوظهور که از ابتدای قرن 21 بیشتر توسط جهانیان شناخته شد در واقع از انتهای دهه 70 میلادی و با اصلاحات اساسی قدم در مسیر توسعه اقتصادی گذاشت. این کشورکه ابتدا محل سرمایه گذاری شرکت های غربی بود، حالا خود ابتکار عمل سرمایه گذاری در سایر مناطق جهان را در دست گرفته است و پروژه های بزرگی را در دست اجرا دارد که در دو موضوع انرژی و حمل و نقل بیشتر متمرکز هستند. چین هم اکنون با اقتصادی بزرگ و به عنوان بزرگترین کارخانه تولید کالا و با جمعیتی بیش از 1 میلیارد و 300 میلیون نفر به دنبال توسعه حضور خود در سایر مناطق جهان است. در این میان منطقه خاورمیانه با دارا بودن مزیت های فراوان از جمله انرژی و موقعیت جغرافیایی خاص و غیره یکی از مناطق مورد توجه کشور چین است. در این راستا نگارنده با روشی تحلیلی-توصیفی سعی دارد در مقاله حاضر باعنوان «تحلیل ژئوپلیتیکی فرآیند حضور چین در منطقه خاورمیانه در ابعاد اقتصادی و سیاسی» به پاسخ سوال اساسی ذیل دست یابد: حضور چین در منطقه خاورمیانه از منظر ژئوپلیتیکی چگونه است؟ در این مقاله این نتیجه حاصل شده است که روابط ژئوپلیتیکی چین و خاورمیانه بیشتر بر محور ژئواکونومی قرار دارد و در این راستا چین سعی نموده تا جای ممکن از ورود به مناقشات امنیتی-سیاسی در این منطقه بپرهیزد. داده-های این پژوهش به شیوه ای کتابخانه ای-اسنادی گردآوری شده است.
۲۴.

بنیان اقتصاد سیاسی توافق همکاری جامع استراتژیک ایران و چین؛ گسترش قلمروهای ملی و منطقه ای موثر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: سیاست جهانی دوره ۱۲ بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۴۳) 167 - 197

کلیدواژه‌ها: اقتصاد سیاسی توافق راهبردی ایران چین نئومرکانتیلیسم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۱ تعداد دانلود : ۲۳۹
واقعیت های مرتبط با ساخت سیاسی و فضایی قدرت در ایران و واقعیت های ژئوپلیتیکی حاکم بر نظام بین الملل سبب همگرایی ایران و چین شده است. باتوجه به اهمیت استراتژیک برنامه ی جامع همکاری ۲۵ساله ی ایران و چین، این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی کوشیده است تا مبادی اقتصاد سیاسی این توافق نامه را بررسی و عوامل تأثیرگذار بر همگرایی دو کشور و انعقاد آن را شناسایی نماید. نتایج نشان می دهد دولت چین با رویکرد نئومرکانتیلیستی، جهت رفع تنگناهای پیشروی اقتصاد صادرات محور خود و امنیت بخشی به منابع انرژی وارداتی به دنبال گسترش نفوذ در مناطق استراتژیک جهان مثل خلیج فارس است. از طرفی ماهیت نظام سیاسی حاکم بر ایران، مقابله با نظام سلطه و هژمون آمریکا، خروج از انزوا، مهار فشارهای جبهه غرب، افزایش تاب آوری نظام سیاسی در قبال فشار های احتمالی آتی غرب و افزایش ضریب خطرپذیری در کشور، استفاده از حق وتوی چین در شورای امنیت و گسترش قلمروهای ملی و منطقه ای مؤثر مثل مناطق آزاد، از عوامل تأثیر گذار بر انعقاد این توافق از جانب ایران بوده است. در این مقاله همچنین تلاش شده است شرایط بحرانی یا مطلوبی که این سند می تواند برای ایران به ارمغان آورد را تعیین نماید. در نهایت می توان بیان نمود که این سند می تواند شرایط مطلوبی را برای ایران در دوره کنونی فراهم آورد.
۲۵.

نسبت تطابق رویکردهای هیدروپلیتیک و اصول حاکم بر رودهای بین المللی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های جغرافیای سیاسی سال ۸ بهار ۱۴۰۲ شماره ۲۹ 15 - 40

کلیدواژه‌ها: رودهای بین المللی رژیم حقوقی هیدروپلیتیک هیدروهژمونی وزن ژئوپلیتیک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۹۶ تعداد دانلود : ۲۰۹
نظام حقابه یا رژیم حقوقی منابع آبی مشترک، همچنان اصلی ترین دغدغه کشورهای واقع در حوضه رودهای بین المللی است. دراین باره، به دلیل اختلاف دیدگاه کشورهای ساحلی واقع در حوضه این رودها، بر سر میزان و چگونگی بهره برداری از این منابع، تعیین رژیم حقوقی این رودها همچنان سخت و لاینحل می نماید. درمجموع رویکرد و گونه برهم کنشی دولت ها در بهره برداری از این منابع، منبعث از دو دیدگاه است: دیدگاهی که ضمن پذیرش مسئله کم آبی، با اعمال مدیریت صحیح، آب را عاملی مهم در همکاری های منطقه ای در نظر می گیرد. در مقابل دیدگاه دوم، با توجه به قطعی بودن کشمکش و بی ثباتی بر سر منابع طبیعی، منازعه و بحران را بر سر منابع آبی مشترک نیز قطعی می داند. بر این اساس، پژوهش حاضر با ماهیت تحلیل محتوی، در پیگیری این سؤال که؛ چه نسبتی بین اصول حاکم بر رودهای بین المللی و رویکردهای هیدروپلیتیکی کشورهای حوضه ی این رودها وجود دارد؟ بر این فرض استوار است که جایگاه جغرافیایی (روابط بالادستی- پایین دستی) و موقعیت هیدروهژمونی کشورهای ساحلی، در اتخاذ اصول حاکم بر رودهای بین المللی مؤثر است. بررسی داده ها و اطلاعات موردنیاز مقاله که به روش کتابخانه ای (کتب، نشریات و اینترنت) گردآوری شده است، ضمن تائید فرضیه و اثرپذیری رویکردهای هیدروپلیتیک از دو عامل موقعیت جغرافیایی و هیدروهژمونی، به این نتیجه رسیده است که؛ اصول با رویکردهای همکاری محور از سوی کشورهای پایین دستی و یا با وزن ژئوپلیتیک پایین، و اصول با رویکردهای منازعه محور از سوی کشورهای بالادستی و یا با وزن ژئوپلیتیکی بالا، موردتوجه و پذیرش بیشتر بوده است.  
۲۶.

هزینه فرصت اقتصاد سیاسی ایران در سوریه بین سال های 2011 تا 2022

نویسنده:
منبع: غرب آسیا سال ۱ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۳ 78 - 102

کلیدواژه‌ها: ایران سوریه اقتصاد سیاسی هزینه فرصت جغرافیای سیاسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۶۳
سوریه از شرکای راهبردی ایران در حوزه های سیاسی و امنیتی محسوب می شود و از اولین کشورهایی بود که پس از انقلاب اسلامی، جمهوری اسلامی ایران را به رسمیت شناخت و ازاین رو از همان اوایل، روابط رسمی دو کشور آغ از شد. سوریه به عنوان یکی از کشورهای تأثیرگذار در محور مقاومت، از اواخر ژانویه ۲۰۱۱ درگیر بحران داخلی تحمیلی از سوی غربی ها و متحدان منطقه ای آن ها شد و خسارت های سنگینی به این کشور وارد آمد. با نقش آفرینی ایران و دیگر متحدان سوریه، امنیت نسبی در این کشور برقرارشده و با شروع دوره بازسازی نیاز است تا این کشور با احیای توان گذشته و تقویت بخش های مهم اقتصادی و تجاری، خسارت های ناشی از بحران را جبران کند. جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک متحد راهبردی سوریه اکنون می تواند با نقش آفرینی در دوره بازسازی این کشور ضمن افزایش همبستگی دو ملت و تقویت اقتصادی محور مقاومت، حضور خود را در منطقه غرب آسیا از لایه نظامی-امنیتی به لایه اقتصادی گسترش دهد. این مقاله به دنبال آن است که نشان دهد که ایران در موضوع اقتصاد سیاسی نسبت به رقیبان منطقه ای خود در چه سطحی قرار دارد و این که چگونه بر پایه توانش خود متعهد به حمایت از دولت سوریه شده است. این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به این مبحث می پردازد که جنگ داخلی سوریه و نیازمندی این کشور به تجارت و فراهم شدن فضای تجاری و بازرگانی و کسب وکار، صاحبان سرمایه و تجار و بازرگانان ایرانی می توانند در این کشور سرمایه گذاری کنند و به تجارت با سوریه پرداخته و سود اقتصادی مناسبی را برای ایران و سرمایه گذاران ایرانی فراهم آورند
۲۷.

تحلیل پیشران های ژئوپلیتیکی گردشگری کلانشهر تهران با رویکرد آینده پژوهی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گردشگری شهری دوره ۱۰ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ 1 - 16

کلیدواژه‌ها: ژئوپلیتیک شهری گردشگری شهری آینده پژوهی کلان شهر تهران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۰ تعداد دانلود : ۱۵۰
گردشگری شهری یکی از پویاترین مؤلفه های مهم توسعه کنونی شهرهاست که در حوزه برندسازی در سطوح (محلی، ملی و فراملی) اثرگذار است. ازاین رو، مسئله پژوهش حاضر این است که پیشران های مؤثر بر وضعیت آینده ژئوپلیتیک گردشگری کلان شهر تهران کدام می باشند و چه ارتباطی بین این متغیرها از نظر تأثیرگذاری و تأثیرپذیری وجود دارد؟ روش این پژوهش کمی – کیفی (آمیخته) است و از رویکرد آینده پژوهی در تحلیل آن استفاده شده است. یافته های پژوهش گویای آن است که در مرحله نخست، با روش دلفی 30 عامل شناسایی شد. آنچه از وضعیت پراکندگی متغیرهای مؤثر بر وضعیت ژئوپلیتیک گردشگری کلان شهر تهران می توان فهمید، وضعیت ناپایدار سیستم است؛ زیرا بیشتر متغیرها در اطراف محور قطری صفحه پراکنده هستند. بنابراین، 4 دسته (عوامل تأثیرگذار، عوامل دو وجهی، عوامل تأثیرپذیر و عوامل مستقل) قابل شناسایی هستند. نتایج تحقیق نشان داد 5 متغیر به عنوان تأثیرگذارترین عامل در ژئوپلیتیک گردشگری کلان شهر تهران شناسایی شده اند که شامل بر حسب ماتریس اثرگذاری مستقیم و غیرمستقیم می توان گفت که شاخص H1 (سرمایه گذاری های بخش خصوصی) در رتبه اول تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم قرارگرفته است. شاخص A5 (هتل ها و مال ها و مراکز تجاری بزرگ) در رتبه دوم تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم قرارگرفته است. شاخص H8 (برگزاری جشنواره ها، نمایشگاه ها، کنفرانس ها و سمینارها) در رتبه سوم تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم قرارگرفته است. شاخص C4 (مرکزیت اقتصادی) در رتبه چهارم تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم قرارگرفته است. شاخص A4 (متروی شهری) در رتبه پنجم تأثیرگذاری مستقیم و غیرمستقیم قرارگرفته است.
۲۸.

تبیین ژئوپلیتیکی همگرایی اقتصادی هند با ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات بین المللی سال ۲۰ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۷۷) 125 - 144

کلیدواژه‌ها: واگرایی همگرایی اقتصادی موقعیت ژئوپلیتیکی هند ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۰۵ تعداد دانلود : ۲۳۷
همگرایی اقتصادی و سیاسی در سطح منطقه و همسایگان را می توان ماهیت جدیدی از روابط بین کشورها، پس از جنگ سرد دانست. به این دلیل که برخی کشورها دیگر میل و رغبتی برای ادامه وضعیت وابستگی به بلوک غرب یا شرق را نداشته و در پی تجربه جدید در همکاری و نزدیکی با یکدیگر بودند. ایران و هند نیز از این قائله مستثنی نبودند. موقعیت ژئوپلیتیکی هند و شرایط عدم همگرایی سیاسی و اقتصادی با برخی همسایگان نزدیک این کشور را می توان به نحوی موقعیتی مناسب برای استفاده کشورهای دیگری همچون ایران دانست. از این رو این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع معتبر کتابخانه ای و اینترنتی در پی جواب این سؤال است که از منظر ژئوپلیتیکی کشور هند چه نقشی می تواند در همگرایی اقتصادی با کشور ایران داشته باشد؟ نتایج تحقیق حاکی از آن است که سه عامل باعث شکل گیری همگرایی اقتصادی ایران و هند شده، که عبارت اند از: واگرایی هند با چین (اختلافات مرزی و دستیابی به سلاح های هسته ای تسلیحاتی)، واگرایی هند با پاکستان (درگیری کشمیر، مسئله آب رودخانه ها، درگیری کارگیل و نزاع در سیاجن) و موقعیت خاص ایران و بندر چابهار و عدم مداخله ایالات متحده آمریکا.
۲۹.

ارزیابی و اولویت بندی عوامل جغرافیایی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مدیریت نظامی سال ۲۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۹۲ 121 - 154

کلیدواژه‌ها: قدرت دفاعی ایران آینده پژوهی ارزیابی عملکرد تحلیل IPA

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۲۷
موقعیت خاص ژئوپلیتیکی ایران در منطقه، منجر به ایجاد تهدید برای کشور در مقاطع زمانی مختلف گردیده، که لزوم داشتن آمادگی کامل نظامی برای مقابله با تهدیدهای مطرح را برای ایران اجتناب ناپذیر نموده است. و لزوم تقویت توان و قدرت دفاعی کشور به عنوان اصلی اساسی و مهم در سیاست خارجی کشور مطرح می باشد. از میان عوامل گوناگون تأثیرگذار بر قدرت دفاعی کشور عوامل جغرافیایی نقشی برجسته و تعیین کننده دارند. در همین راستا در مقاله پیش رو به منظور تبیین عوامل جغرافیایی اولویت دار و مهم تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران، با مطالعه اسناد و سوابق علمی پیشین صورت پذیرفته مرتبط و استفاده از نظرات 30 نفر از خبرگان، تعداد 73 شاخص جغرافیایی-زیست محیطی احصاء و در گام دوم با تشکیل پانل خبرگی شاخص های مشابه با یکدیگر ادغام و تعداد 28 عامل مشخص گردید. در ادامه بر اساس نظر خبرگان اقدام به رتبه بندی و تعیین ارزش عوامل نموده و تعداد 16 عامل مهم و اثرگذار تعیین و در انتها با استفاده از روش تحلیل اهمیت-عملکرد IPA ارزش اهمیت و ارزش عملکرد هر عامل به صورت جداگانه بر مبنای طیف لیکرت پنج تایی تعیین و طبق نتایج به دست آمده و وزن دهی عوامل، سه عامل دارای اولویت که اهمیت و عملکرد بالایی دارند و چهار عامل دارای اهمیت بالا و عملکرد پایین به عنوان عوامل مهم جغرافیایی تأثیرگذار بر قدرت دفاعی ایران مشخص گردیدند.
۳۰.

Analysis of Geopolitical Actors in Urban Space (Drawing the Power Circle of Tehran Metropolis)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ژئوپلیتیک سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۷۲) 93 - 121

کلیدواژه‌ها: Tehran metropolis power actors Power Relations Political Management of the City Urban Geopolitics

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۱۹۶
In order to draw the circle of power of actors in the metropolis of Tehran, we need to identify geopolitical actors in this metropolis. In the metropolis of Tehran, actors have different identities and beings, and may be government institutions or organizations, individuals or public communities, non-governmental organizations or private companies. In this study, SPSS, Friedman test and t-test are used to describe and analyze the data. The present study is based on two main questions. 1. who are the actors present in Tehran and which of the actors has the greatest impact on power relations in the metropolis? 2. What is the role of each of the actors (local, national and transnational) on power relations in the metropolis of Tehran? The results show that the political capital of Iran (Tehran metropolis) is managed by many organizations and institutions and no single organization is in charge of final decision-making. This is because each of these organizations has held a part of urban spaces and resources of Tehran metropolis with its power and manages those resources for the purpose of making profit.
۳۱.

تبیین روندهای دفاعی – امنیتی حوزه ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی (آذربایجان، گرجستان، ارمنستان) و ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق امنیت سال ۱۶ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۵۹ 117 - 146

کلیدواژه‌ها: قفقاز جنوبی جنگ قره باغ 2020 ارمنستان جمهوری آذربایجان دالان زنگزور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۱ تعداد دانلود : ۱۹۴
با فروپاشی شوروی منطقه قفقاز جنوبی دچار یک خلاء امنیتی شد که به موجب آن فضایی برای حضور قدرت های منطقه ای و فرامنطقه ای فراهم آمد. مناقشات مرزی و سرزمینی میان کشورهای این منطقه در 3 دهه اخیر سبب تولید ناامنی و انتشار آن به کشورهای همسایه بوده و تداخل منافع نوعی رقابت سه سطحی درون منطقه ای – برون منطقه ای و جهانی ایجاد کرده است. این مسئله سبب شکل گیری بحران ژئوپلیتیکی در این مطنقه شده است و به همین جهت حل این بحران آسان نیست و می توان انتظار ادامه دار بودن آن را داشت. از این رو اهمیت قفقاز جنوبی به عنوان خارج نزدیک ایران و دروازه ورود ایران به اروپا و از سوی دیگر حضور قدرت های منطقه ای و جهانی مانند روسیه، آمریکا، اتحادیه اروپا، ترکیه و اسرائیل تهدیدها و فرصت های مهم برای ایران ایجاد می کند. این پژوهش می کوشد از طریق گردآوردی اطلاعات و داده ها از راه اسنادی و کتابخانه ای و با روش توصیفی – تحلیلی رخدادهای قفقاز جنوبی در سال 2020 میلادی را بازخوانی کرده و بر اساس اطلاعات موجود به استراتژی های مناسب جمهوری اسلامی ایران در برخورد با این بحران دست یابد.
۳۲.

فرمانده معنوی؛ صَنع و صانع قلمروِ تمدن ایرانی – شیعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات دفاع مقدس و نبردهای معاصر سال ۵ بهار و تابستان ۱۴۰۲شماره ۸ 227 - 246

کلیدواژه‌ها: فرمانده معنوی قلمروسازی تمدنی شهید سلیمانی تمدن ایرانی- شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۱ تعداد دانلود : ۱۴۶
شهید سلیمانی، در مرکز فرماندهی قلمروسازی تمدنی قرار داشت که صرفاً با نیروی نظامی یا حتی نیروی فرهنگی و سیاسی جمهوری اسلامی ایران، ممکن نبود؛ بلکه ایجاد قلمرو تمدنی، پس از قرن ها، نیازمند نیروهایی است که همگی در یک جهش و همسانی تاریخی بدیع، در شخصیت فرمانده معنوی حاج قاسم پدیدار شدند. در همین راستا، نگارندگان در پی پاسخ به این سؤال بودند که «شخصیت فرمانده معنوی شهید قاسم سلیمانی، دارای چه ابعاد و ویژگی هایی است که وی را در جایگاه صَنع و صانع تمدنی قرار می دهد؟» درون دادهای پژوهش به روش کتابخانه ای گردآوری شده و روش شناسی حاکم بر متن از ماهیتی توصیفی- تحلیلی برخوردار است. یافته های پژوهش، گویای این است که زیست معنوی و قلمروسازی تمدنی سلیمانی در غرب آسیا، که نمود و نمونه واقعی از شخصیت تراز تمدن ایرانی- شیعی بودند، هم زمان نیز، بازسازنده و افزاینده مؤلفه های جدید به این تمدن در قرن بیست و یکم هستند. در نتیجه می توان گفت که یکی از شاخص های قلمروسازی حاج قاسم، در تمایز اساسی با نیروهای استعماری تاریخ قرار داشت؛ این قلمروسازی، ماهیتی سلبی و دفاعی داشته و در جهت جلوگیری از تسلط بیگانگان، به عنوان اصلی اساسی در اسلام و فرهنگ ایرانی، امری واجب و ضروری است.
۳۳.

تبیین استراتژی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در شبه قاره(هند و پاکستان)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۵۲ 19 - 34

کلیدواژه‌ها: استراتژی سیاست خارجی بنیاد های ژئوپولیتیکی جمهوری اسلامی ایران شبه قاره

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۹ تعداد دانلود : ۱۵۱
جمهوری اسلامی ایران طی بیش از چهار دهه همواره درگیر عوامل مختلفی بوده، که به تبع بازتاب های فضایی خاص خود را به همراه داشته است. فرض مسلم است که نظام بین الملل بر اساس رویکرد رئالیستی توانایی ارائه رویکرد عادلانه را ندارد و لذا در راستای تامین منافع دولت ها عمل نمی کند. جمهوری اسلامی ایران دارای مناطق ژئوپولیتیکی پیرامونی با قابلیت های متفاوت است. یکی از مهم ترین مناطق ژئوپلیتیکی پیرامونی ایران جنوب آسیا است. جمهوری اسلامی قبل از نقش آفرینی در این منطقه ژئوپلیتیکی باید فرصت ها، چالش ها و محدودیت ها را شناساسی کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی و تبین استراتژی سیاست خارجی و تاثیر آن بر کارکرد های ژئوپولیتیکی، شناسایی نقاط قوت و ضعف استراتژی سیاست خارجی و تاثیرات آن بر امنیت و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در شبه قاره انجام گرفته است. این پژوهش بر اساس ماهیت و روش از نوع تحقیقات توصیفی – تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و اسنادی انجام گرفته است. بر اساس یافته های تحقیق استراتژی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در شبه قاره(هند و پاکستان) منجر به سیاست تدافعی بازیگران رقیب به منظور کاهش وزن ژئوپولیتیک و اخلال در کارکردهای آن در امر تولید قدرت ملی در منطقه پیرامونی شده است. جمهوری اسلامی ایران در صورتی در پیشبرد اهداف و آرمان های خود در شبه قاره موفق خواهد بود که با وحدت رویه در سیاست خارجی، اصلاح ساختارها و توجه به بنیاد های ژئوپولیتیکی و ژئواکونومیکی انزوای سیاسی و تهدیدات امنیتی غرب را کاهش داده و بنیاد استراتژی خود را بر پایه نقش آفرینی ژئوپولیتیکی جهت دست یابی به الگوی بهینه در سیاست خارجی خود قرار دهد.
۳۴.

دکترین رشته مرواریدهای چین و راهبردهای هند برای مقابله با آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های روابط بین الملل دوره ۱۳ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۴ (پیاپی ۵۱) 85 - 116

کلیدواژه‌ها: رشته مروارید یک کمربند-یک راه گوادر-چابهار-دقم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۱ تعداد دانلود : ۱۰۰
چین با طراحی دکترین «رشته مرواریدها» و پیشبرد پروژه «یک کمربند-یک راه» به دنبال اعمال هژمونی بر منطقه جنوب شرق، جنوب و غرب آسیا و شمال آفریقا است. برای این منظور، چین جهت محافظت از خطوط ارتباطات دریایی خود در دریای چین جنوبی، تنگه مالاکا و حتی شمال اقیانوس هند، تنگه هرمز و خلیج فارس،«استراتژی تقویت توان دریایی» را درپیش گرفته است. در این میان، بندر گوادر و کریدور اقتصادی چین و پاکستان(سی پک) به عنوان یکی از رشته های مروارید، جایگاه مهمی در سیاست خارجی پکن دارد. درمقابل، هند با انعقاد پیمان های نظامی و امنیتی با آمریکا و متحدان منطقه ای خود، درصدد اعمال نفوذ و مقابله با دکترین چین برآمده است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی-تحلیلی، در پی پاسخگویی به این سوال است که دکترین رشته مرواریدهای چین چیست و هند برای مقابله با آن، چه راهبردی در پیش گرفته است؟یافته های پژوهش نشان می دهد هند به منظور مقابله با رشته مرواریدهای چین، علاوه بر تاسیس جناح تحلیلی و تحقیقی(راو)، اقدام به سرمایه گذاری در بندر«چابهار» و امضای توافقنامه با عمان برای حضور قدرتمند دریایی در بندر «دقم» کرده است. این اقدامات اگرچه هند را در موقعیت برتر و یا حتی برابر با چین قرار نمی دهد، اما با همکاری آمریکا ابزارهای لازم را برای به چالش کشیدن چین در اختیار دهلی نو قرار می-دهد.
۳۵.

بررسی شاخص های افول تمدن در روایات اسلامی و غربی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات میان رشته ای تمدنی انقلاب اسلامی سال دوم بهار ۱۴۰۲ شماره ۱ (پیاپی ۵) 11 - 37

کلیدواژه‌ها: افول تمدن نظریات غربی حکمای اسلامی علوم انسانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۳ تعداد دانلود : ۲۳۳
موضوع افول تمدن ها از جمله راهبردی ترین موضوعات مورد بحث در علوم انسانی است. افول تمدن در ابعاد مختلف اتفاق می افتد و به نوعی تمام حوزه ها و زیرشاخه های علوم انسانی را درگیر می کند. هدف این پژوهش بررسی شاخص های افول تمدن در روایت های اسلامی و غربی است. سوال اصلی پژوهش این است با توجه به این که شاخص های حیات و دوام هر تمدنی متکثر و متنوع است آیا افول تمدن نیز به همان نسبت غیر قابل پیش بینی و گیج کننده می نماید؟ روش انجام این پژوهش کیفی است. داده های مورد مطالعه پژوهش از منابع کتابخانه ای و مقالات علمی – پژوهشی معتبر جمع آوری می شود. نتایج پژوهش نشان می دهد که افول تمدن مثل اُفت شاخص سهام یک شرکت در بورس نیست بلکه مثل آن می باشد که کل بورس یک کشور دچار بحران و افت شاخص ادامه دار شود. البته نکته ای که توجه به آن در مطالعه افول تمدن ها بسیار حائز اهمیت است، این است که تمدن ها در هر مقطعی از تاریخ ویژگی های خاص خود را دارند و نمی توان اصول کلی را برای افول آن ها ترسیم کرد و بر اساس آن اصول کلی منتظر حادثه ای به بزرگی افول تمدن نشست و در واقع با وجود همه آثار درخشانی که در این زمینه نوشته شده است، عملاً هیچ نظریه عمومی و منسجمی درباره افول وجود ندارد. مفروضاتی وجود دارد و تحلیل های مشخصی درباره افول تمدن های مشخصی ارائه شده است. مطالعه افول تمدن ها می تواند منبع داده برای پژوهشگران باشد اما تحلیل علمی در اختیار قرار نمی دهد. افول تمدنی مثل کتابی است با پایانی باز که در هر دوره ای فصلی جدید به آن اضافه می شود و در مقطع کنونی فصلی که در حال نگارش است فصلی است با عنوان افول تمدن آمریکایی.
۳۶.

بررسی تأثیرات اقتصادی شهرک های صنعتی بر مناطق پیرامونی (مطالعه موردی: شهرک صنعتی قرچک)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مهندسی جغرافیایی سرزمین دوره ۷ تابستان ۱۴۰۲ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 271 - 282

کلیدواژه‌ها: صنعت شهرک های صنعتی اثرات اقتصادی قرچک

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۲۳۸
مقدمه:  صنعتی شدن و فعالیت های صنعتی در یک کشور باعث رشد و شناسایی جهت انجام سرمایه گذاری لازم برای بهبود و پیشرفت مناطق در کشور در زمینه های اقتصادی و اجتماعی می گردد. ایجاد شهرک های صنعتی و صنعتی کردن مناطق توسعه نیافته می تواند نقش بسیار مهمی بر تحولات اجتماعی- فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی در مناطق پیرامون صنایع داشته باشد و باعث افزایش تولیدات روستایی، بهره وری، ایجاد فرصت های شغلی، تأمین نیازهای اساسی و ایجاد پیوند با دیگر بخش ها می گردد.هدف:  تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیرات اقتصادی شهرک صنعتی قرچک بر مناطق پیرامون  به انجام رسید.روش شناسی:  در این پژوهش، روش تحقیق به صورت پیمایشی و توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی و از طریق طیف لیکرت بوده، همچنین از دیدگاه دو گروه متخصصان برنامه ریز شهری و اقتصادانان و گروه شاغلین در شهرک با استفاده از سه شاخص توسعه سطح زندگی، کارای و ارائه انواع خدمات به اثرگذاری شهرک صنعتی قرچک بر نواحی پیرامون پرداخته شد. در این پژوهش با استفاده از نرم افزار SPSS و Minitab و روش های t تک نمونه ای و آزمون ANOVA یافته ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.قلمرو جغرافیایی پژوهش:  این مطالعه در شهرک صنعتی قرچک به انجام رسید.یافته ها و بحث: دیدگاه متخصصان و شاغلین در شهرک نشان از تأثیرات اقتصادی شهرک صنعتی قرچک بر مناطق پیرامون می باشد. نتایج حاصل از تحلیل واریانس نشان داد که از دیدگاه متخصصان تأثیرات اقتصادی شهرک صنعتی قرچک بر مناطق پیرامون در رابطه با سه شاخص توسعه سطح زندگی، ارائه خدمات و کارای متفاوت می باشد. نتایج حاصل از آزمون توکی شفه نشان می دهد که تأثیر اقتصادی شهرک صنعتی قرچک بر مناطق پیرامون در رابطه با سه شاخص مطرح شده، بر ارائه خدمات بیشترین اثرگذاری را داشته و توسعه سطح زندگی در این آزمون در رتبه دوم و کارای در رتبه آخر قرار گرفته است.نتیجه گیری: شهرک صنعتی قرچک به دلیل فاصله اندکی که از مرکز شهرستان قرچک دارد و هم چنین نوپا بودن صنایع این شهرک نقش مؤثری در جذب نیروی کار جوان داشته است. نتایج حاصل از سطح معناداری نشان می دهد که از دید متخصصان و شاغلین اثر اقتصادی شهرک صنعتی قرچک در رابطه با سه شاخص توسعه سطح زندگی، کارای و ارائه انواع خدمات معنادار بوده و از دیدگاه متخصصان و شاغلین شهرک اثرگذاری شهرک بر نواحی پیرامون در رابطه با این سه شاخص متفاوت است. همچنین از دیدگاه دو گروه اثر اقتصادی شهرک صنعتی قرچک در رابطه با سه شاخص متفاوت است.
۳۷.

تبیین و شناخت مؤلفه های ژئوپلیتیکی کلانشهر تهران (با تأکید بر منابع جغرافیایی قدرت با ماهیت انسانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای سال ۱۲ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۴ (پیاپی ۴۸) 307 - 333

کلیدواژه‌ها: کلانشهر تهران ژئوپلیتیک شهری منابع جغرافیایی قدرت بازیگران ژئوپلیتیکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۴ تعداد دانلود : ۲۴۰
شهرها از جمله پدیده های جغرافیایی- انسانی هستند که از اهمیت و جایگاه برجسته ای در معادلات سیاست و قدرت برخوردارند. شهرها از گذشته تاکنون مقر حاکمان، نماد و فضایی برای اعمال قدرت در قلمرو حکومت و نیز محلی برای نمایش شکوه قدرت و کشمکش بر سر قدرت بوده اند و از ین رو تبیین شهر امری پیچیده است. از طرف دیگر شهرها به طور پیوسته میدان رقابت اند به طوری که بازیگران سعی می کنند بخش بیشتری از منابع و سرمایه های متحرک مالی و انسانی آن ها را جذب کنند. با توجه به این مقدمه اگر شهرها و به ویژه کلانشهرها را کانون منابع و ثروت برای تولید قدرت در نظر بگیریم در ایران کلانشهر تهران به عنوان کانون تولید قدرت در کشور به شمار می آید که دارای منابع جغرافیایی-انسانی قدرت بسیاری است که بازیگران در تلاش اند با در اختیار داشتن این منابع به شکل دادن به مناسبات قدرت بپردازند. در این بین ابعاد انسانی ژئوپلیتیک کلانشهر تهران شامل منابع قدرتی هستند که بازیگران در پی کسب و بهره برداری از آن هستند. پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی- تحلیلی در پی شناخت مؤلفه های ژئوپلیتیکی با ماهیت انسانی در کلانشهر تهران می باشد. بر پایه یافته های پژوهش، کمیت جمعیت، کیفیت جمعیت، ساختار جمعیت، تنوع جمعیت، مرکزیت احزاب سیاسی، مدیریت شهری کارآمد، مشارکت سیاسی – اجتماعی شهروندان از جمله منابع جغرافیایی قدرت با ماهیت انسانی در کلانشهر تهران می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد مؤلفه های ژئوپلیتیکی با ماهیت انسانی به کلانشهر تهران مزیت رقابتی بخشیده است تا بتواند در سطوح (ملی و فراملی) نقش آفرینی کند و برای این شهر جایگاه ژئوپلیتیکی کسب نماید
۳۸.

نیازسنجی آموزشی بهبود دانش ژئواستراتژی در نداجا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جغرافیایی نواحی ساحلی سال سوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۳ (پیاپی ۱۰) 37 - 50

کلیدواژه‌ها: ژئواستراتژی ژئوپلیتیک نداجا آموزش نیازسنجی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۵ تعداد دانلود : ۲۳۵
تحقیق حاضر با هدف نیازسنجی آموزشی در جهت بهبود دانش ژئواستراتژی در نداجا انجام گرفت. پژوهش حاضر از جمله تحقیقات آمیخته بود که به صورت کیفی و کمّی انجام گردید. ابزار مورد استفاده در این پژوهش بعد از انجام مصاحبه و رسیدن به اشباع نظری تدوین شد که شامل 39 گویه و در قالب هفت نیاز کلی شامل: نیاز به شناخت در خصوص کشور، جمعیت، جامعه، سیاست، اقتصاد، سرزمین و استراتژی به صورت پنج گزینه ای لیکرت (خیلی زیاد، 5 امتیاز تا خیلی کم، 1 امتیاز) تدوین شد. جامعه آماری تحقیق حاضر در بخش کیفی شامل خبرگان آگاه به موضوع پژوهش بودند که با توجه به آگاهی لازم در خصوص تحقیق حاضر، مشخص گردیدند. به منظور شناسایی این نمونه ها، از روش نمونه گیری هدفمند استفاده گردید. این نمونه گیری تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت و در نهایت تعداد 14 نفر به عنوان نمونه در بخش کیفی مشخص گردیدند. همچنین جامعه آماری در بخش کمّی تحقیق شامل تمامی افراد حاضر در نیروی دریایی ارتش ج.ا.ایران بودند که به موضوع تحقیق اشراف کامل داشتند. بر اساس انتخاب گلوله برفی، تعداد 54 نفر به عنوان نمونه تحقیق مشخص شدند. در نهایت پس از پخش و جمع آوری پرسشنامه های تحقیق، تعداد 41 پرسشنامه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج تحقیق حاضر نشان داد که نیازهای آموزشی بهبود دانش ژئواستراتژی در نداجا شامل نیاز در خصوص شناخت کشور، سرزمین، جمعیت، جامعه، اقتصاد، سیاست و استراتژی می باشد. نتایج تحقیق حاضر همچنن نشان داد که تمامی نیازهای شناسایی شده در مدل تحقیق از تأثیرگذاری معناداری برخوردار است . بنابراین توجه به مسائل مربوط به کشور، سرزمین، جمعیت، جامعه، اقتصاد، سیاست و استراتژی در برنامه های آموزشی مربوط به ژئواستراتژی در نداجا ضروری می باشد.
۳۹.

تبیین کارکرد رودهای مرزی در همکاری های هیدروپلیتیک (نمونه پژوهی رودخانه دانوب)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال بیست و دوم پاییز ۱۴۰۱ شماره ۶۶ ۳۵۷-۳۴۳

کلیدواژه‌ها: هیدروپلیتیک همکاری رودخانه های مرزی رود دانوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۲۸۰
رودخانه های بین المللی در قالب مرز یا گذر از مرزهای ملی، بخش مهمی از روابط بین الملل را به خود معطوف داشته اند. به ویژه اینکه، نزدیک به نیمی از جمعیت جهان در داخل حوضه این رودها، و بیش از۹۰ درصد در درون کشورهای دارنده این حوضه ها، سکنا دارند. وضعیتی که با ایجاد رابطه انکارناپذیر وابستگی متقابل، منابع آب را به یک مسئله حیاتی برای این کشورها مبدل کرده است. بدین ترتیب همان طور که جمعیت و اقتصاد رشد می کنند و منابع آب ملی برای رشد و توسعه بیشتر مورد بهره برداری قرار می گیرند، کنش و واکنش دولت ها برای سهم بیشتر از این منابع فراملی فزونی می گیرد. در این رابطه، گونه برهم کنش دولت ها در بهره برداری از این منابع مشترک، طیف گسترده ای از همکاری تا تنش و جنگ را در بر می گیرد. در برخی از مناطق جهان منابع آبی مشترک در قالب رودها در نقش عامل پیوند ملت ها و دولت ها عمل کرده اند. به شکلی که کشورهای ذی نفع، مسیر همکاری و همگرایی در پیش گرفته و گام های مهمی را در توسعه منطقه در قالب مدیریت بهینه بر منابع آبی مشترک برداشته اند. به عبارتی هرچند دستیابی به همکاری های بین المللی راهی دراز، دیرپا و پیچیده است، اما همیشه راه های بسیاری برای دنبال شدن، قدم های زیادی برای برداشتن و گزینه های مختلفی برای بررسی و انتخاب وجود دارند. پژوهش حاضر در قالب روش شناسی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای با بررسی وضعیت عملی دست یابی به همکاری در بخشی از رودخانه دانوب به عنوان یک الگو، به این نتیجه رسید که همکاری منحصر به توافق های آبی نبوده و عواملی همچون نگرانی های زیست محیطی، امنیت منطقه ای، منافع منطقه ای(مانند پیوستن به سازمان ها و اتحادیه ها)، میانجی گری (دولت ها، سازمان ها و نهادهای بین المللی) و... در این فرایند موثر هستند.
۴۰.

بنیان های ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با ترکیه از دیدگاه سازه انگاری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی منطقه ای سال دوازدهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۴۵ 109 - 122

کلیدواژه‌ها: بنیان های ژئوپلیتیکی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ترکیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۶ تعداد دانلود : ۲۶۲
از مهمترین مسئولیت های هر کشوری تنظیم روابط خارجی خود با دیگر کشورها از طریق سیاست خارجی است  و در این بین از مهمترین متغیرهای مؤثر در شکل گیری خط مشی سیاست خارجی کشورها، بنیان های ژئوپلیتیک می باشد. جمهوری اسلامی ایران نیز بواسطه همجواری با مناطق ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی متعدد می بایست از این بنیان ها برای دستیابی به اهداف و منافع ملی حداکثری در سیاست خارجی خود استفاده کند. در بهره برداری از این بنیان ها، بناچار در بعضی از مناطق با دیگر کشورها بویژه با کشورهای همسایه، تناقضات و تضادهایی در برخی موارد پیش می آید. در این میان یکی از کشورهایی که اقدامات و سیاست های آن برای جمهوری اسلامی ایران همواره مهم و تأثیرگذار بوده است، ترکیه می باشد. این کشور به عنوان یکی از مهمترین بازیگران و همسایگان ایران در منطقه جنوب غرب آسیا، برای دستیابی به اهداف و منافع ملی در سیاست خارجی خود همواره با جمهوری اسلامی ایران در رقابت بوده و دستیابی به منافع ملی در منطقه این دو کشور را مجبور به برقراری ارتباط (تعامل– تقابل) در زمینه های مختلف کرده است و این مسئله لزوم بررسی روابط دو کشور را دوچندان می کند. پژوهش حاضر از نظر روش شناسی توصیفی تحلیلی بوده و از نظر نوع تحقیق، کاربردی محسوب می گردد. مهم ترین بنیان های ژئوپلیتیکی مؤثر بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با ترکیه عبارتند از: نحوه ارتباط دو کشور با آمریکا و اسرائیل، رقابت در آسیای مرکزی و قفقاز، مسئله کُردها، ژئوپلیتیک شیعه و نحوه واکنش به تحولات منطقه از جمله عراق و سوریه است. یافته های پژوهش نشان می دهد متناسب با سیاست های اتخاذی هر دو کشور در منطقه، جمهو ری اسلامی ایران  برای دستیابی به منافع ملی حداکثری، روابطی از طیف تعاملی تا رقابتی را نسبت به ترکیه انتخاب کرده است.  

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان