مجید کوششی

مجید کوششی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۳۸ مورد از کل ۳۸ مورد.
۲۱.

رهیافت انتقادی به کالایی شدن سلامت و طردشدگی سالمندان تهیدست(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران دوره دهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۷) 175 - 212

کلیدواژه‌ها: پژوهش کیفی سالمندی سالمندان سالمندان تهیدست طردشدگی کالایی شدن سلامت مطالعات سالمندی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۰۵ تعداد دانلود : ۴۸۷
در جامعه ایران سلامت و درمان، کالایی گران بها و ارزشمند است که در بازار عرضه و خرید و فروش می شود. در چنین حالتی می توان از «کالایی شدن سلامت» صحبت کرد. مسئله پژوهش حاضر این است که کالایی شدن سلامت برای سالمندان به عنوان مشتریان همیشگی نظام سلامت و درمان، چه پیامدهایی دارد. در پژوهش کیفی حاضر، به کمک مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته با 28 نفر از سالمندان تهرانی (افراد بالای 65 سال) به این سؤال پاسخ داده شد. برای شناسایی سالمندان ترکیبی از نمونه گیری های هدفمند، مانند نمونه گیری ناهمگون و نمونه گیری نظری استفاده شد. نمونه گیری ناهمگون برای شناسایی سالمندان در سنخ های متنوع و نمونه گیری نظری برای دستیابی به اشباع مفهومی کاربرد دارد. درنهایت داده های مصاحبه ای به روش تحلیل مضمون، کدگذاری و مقوله بندی شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد «سلامت طبقاتی شده، فقیرشدگی نظام سلامت دولتی و جاماندگی سالمندان تهیدست» از پیامدهای کالایی شدن سلامت برای سالمندان طبقات اجتماعی پایین دست است که درنهایت به طردشدگی و جاماندگی سالمندان تهیدست می انجامد. از پیامدهای دیگر کالایی شدن سلامت برای جامعه سالمندان می توان به احساس محرومیت طبقاتی، فقیرسازی سالمندان تهیدست، صف های طولانی انتظار، حذف سلامت از سبد مصرفی، ناتوانی مالی تهیدستان و روی آوری به خوددرمانی اشاره کرد.
۲۲.

تأثیر متغیر های جمعیتی بر برآورد مصارف آب کشاورزی در ایران (بازه زمانی 1386 تا 1393)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال چهاردهم پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۸ 171 - 204

کلیدواژه‌ها: جمعیت محیط زیست ترکیب معیشتی و تحصیلی مدلسازی معادلات ساختاری مصرف آب کشاورزی ArcGIS

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۵ تعداد دانلود : ۶۲۴
در نظریات جدید جمعیت شناسی محیط زیستی، علاوه بر اندازه جمعیت، ترکیب جمعیتی از جمله ترکیب سنی و جنسی، ترکیب تحصیلی و معیشتی نیز از دیگر عوامل شناخته شده ای است که بر رفتار جمعیت با محیط زیست پیرامونش تأثیر می گذارد. این پژوهش بر آن است تا با الهام از این نظریات، تفاوت های موجود در مصارف آب کشاورزی در شهرستان های کشور را بر اساس متغیرهای مختلف جمعیتی تبیین نماید. داده های موردنیاز  پژوهش، از تلفیق سه بانک اطلاعاتی) سرشماری عمومی نفوس و مسکن، سرشماری عمومی کشاورزی، و آماربرداری سراسری منابع و مصارف آب کشور)، براساس واحد شهرستان، بدست آمده و با روش مدلسازی معادلات ساختاری به روش حداقل مربعات جزئی، تجزیه و تحلیل شده است. نتایج حاکی است که هرچند متغیر اندازه جمعیت و خانوار، اصلی ترین متغیر جمعیتی تأثیرگذار بر مصارف آب کشاورزی بوده است، اما ترکیب معیشتی، ترکیب جنسی و نسبت وابستگی سنی جامعه روستایی و سطح تحصیلات بهره برداران بخش کشاورزی نیز به طور مستقیم یا به واسطه متغیرهای سطح اراضی و ترکیب الگوی کشت، بر مصارف آب کشاورزی تأثیرگذار بوده اند.
۲۳.

آثار و پیآمدهای اجتماعی و فرهنگی مدیریت آزادسازی مخازن سدها (نمونه موردی: سد آزاد)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم اجتماعی (علامه طباطبایی) زمستان ۱۳۹۸ شماره ۸۷ 179 - 215

کلیدواژه‌ها: تأثیر اجتماعی پیامد فرهنگی نظریه زمینه ای سیاست آزادسازی مخازن سدها الگوی پارادایمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۳ تعداد دانلود : ۴۳۴
سدهای مخزنی زمینه جابجایی بیش از 80 میلیون نفر از محل زندگی خود شده است. مطابق نتایج بررسی حاضر، در ایران نیز بیش از 2 میلیون نفر جمعیت تحت تأثیر احداث سدها قرار گرفته اند. هدف این پژوهش بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی تحت تأثیر مدیریت آزادسازی مخازن سدها، نقد این سیاست ها و شناسایی عوامل علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردی و پیامدهای آن بوده است. روش پژوهش کیفی و از تکنیک نظریه زمینه ای استفاده شده است. شرکت کنندگان این پژوهش 47 نفر از مطلعین و خبرگان محلی بودند که با پرسشنامه نیمه ساختمند مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزیه وتحلیل با سه روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی در دستور کار قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها 391 مفهوم کلی، 118 مقوله فرعی، 21 مقوله اصلی و 2 مقوله مرکزی را نشان می دهد. یافته های پژوهش بر اساس مدل پارادیمی، پایداری نسبی حوزه اجتماعی و فرهنگی را در سیاست جابجایی و اسکان مجدد و ازهم گسیختگی ساختار اجتماعی و بافت فرهنگی را در سیاست جبران نقدی خسارت نشان می دهد. نتایج حاصل از پژوهش به ضرورت تغییر رویکرد، اصلاح لوایح قانونی، متولی حوزه اجتماعی و پایش تأثیرات اجتماعی طرح ها منتهی شده است.
۲۴.

مطالعه بروز سوء رفتار روانی نسبت به سالمندان مراجعه کننده به فرهنگ سرای امید شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال نهم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱۸ 146-180

کلیدواژه‌ها: سوءرفتار خانگی سوءرفتار روانی سالمندی وابستگی در انجام امور روزمره زندگی وابستگی اقتصادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۵ تعداد دانلود : ۶۰۱
این مطالعه با هدف بررسی علل بروز سوءرفتار روانی نسبت به سالمندان در نمونه ای به حجم 300 سالمند مراجعه کننده به فرهنگسرای امید شهر تهران، انجام شده است. نتایج نشان می دهد که سوءرفتار روانی با نسبتی بیش از ۶۲ درصد، شیوع نسبتاً بالایی در سالمندان مورد مطالعه دارد. تحلیل رگرسیون لجستیک نشان از اهمیت تعیین کننده دو عامل زمینه ای جنس و نقش سالمند در ترکیب خانوار و دو عامل عَرَضی وابستگی سالمند به دیگر اعضای خانواده دارد. تغییرات دو متغیر وابستگی؛ از استقلال مالی به وابستگی، و از استقلال در انجام امور روزمره از هر سطح پایین تر استقلال تا وابستگی کامل، شانس بروز سوءرفتار روانی را افزایش می دهد. هرچند تفاوت شانس تجربه سوءرفتار روانی سالمندان مرد و زن مستقل از عوامل تعیین کننده اصلی از نظر آماری معنی دار نبود، اما اضافه شدن این متغیر به متغیرهای مدل رگرسیونی بهبود قابل توجهی در میزان اثرگذاری وابستگی مالی و وابستگی در انجام امور روزمره بر احتمال بروز سوءرفتار روانی ایجاد کرد. در مدل نهایی رگرسیونی، در شرایط برابری اجتماعی- اقتصادی، زن بودن سالمند حتی به کاهش احتمال بروز سوءرفتار روانی ختم می شود. در شرایط نابرابر، بالاترین میانگین نمره سوءرفتار روانی در میان سالمندان زن غیرسرپرست خانوار که از نظر انجام امور روزمره (حدود ۲۸) و از نظر مالی (حدود ۱۹) وابسته به دیگر اعضای خانواده هستند، مشاهده شده است.
۲۵.

مقایسه الگوی سنی- جنسی تمایل به تغییر شغلی دانش آموختگان آموزش عالی و آموزش عمومی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جمعیت بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱۱۱ و ۱۱۲ ۲۰۶-۱۸۵

کلیدواژه‌ها: ساختار سنی - جنسی جمعیت تمایل به تغییر شغل دانش آموختگان دارای تحصیلات عالی و تحصیلات عمومی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۶ تعداد دانلود : ۲۷۹
یکی از منابع مهم در توسعه اقتصادی و اجتماعی هرکشوری، سرمایه انسانی آن است. امروزه، به دلیل تغییر تکنولوژی، افزایش جمعیت فعال از نظر اقتصادی و تغییرات در ساختار شغل، به نوبه خود، تمایل به تغییر شغل طی دوره ها و درگروه های سنی مختلف دچار تغییر شده است. هدف اصلی این تحقیق، تحلیل تفاوت های سنی و جنسی الگوی تمایل به تغییر شغل، در بین دانش آموختگان دارای تحصیلات عالی و مقایسه آن با دانش آموختگان دارای تحصیلات عمومی کشور در دوره 1394- 1384 می باشد. داده های پژوهش، مبتنی بر داده های طرح آمارگیری نمونه ای نیروی کار مرکز آمار ایران، طی دوره 1384 تا 1394 بوده است. جامعه آماری تحقیق را تعداد کل نمونه شاغلان دانش آموخته دارای تحصیلات عالی و عمومی واقع درگروه های سنی 5 ساله20 تا 64 ساله تشکیل می دهد که 1525858 نفر می باشند. یافته های تحقیق نشان داد، الگوی سنی- جنسی تمایل به تغییر شغلی دانش آموختگان دارای تحصیلات عالی با دانش آموختگان دارای تحصیلات عمومی بر حسب سن، جنس و نوع شغل با کنترل دوره، معنادار و متفاوت بود. بطور متوسط، تمایل دانش آموختگان دارای تحصیلات عالی به جستجوی کار دیگر، حدود 15 درصد و برای دانش آموختگان دارای آموزش عمومی، حدود 22 درصد بدست آمده است. توجه کافی به اهمیت و اثرگذاری عوامل جمعیت شناختی بر بازارکار نیروی انسانی در بدنه سیاست گذاری های کلان اقتصادی و اجتماعی کشور، از مهمترین توصیه های سیاستی تحقیق، به شمار می آید.
۲۶.

سیاست پرداخت نقدی خسارت در آزادسازی مخازن سدها و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی آن (نمونه موردی: سد کوچری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات اجتماعی ایران سال پانزدهم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 118 - 147

کلیدواژه‌ها: تأثیر اجتماعی نظریه زمینه ای سیاست پرداخت نقدی خسارت سد الگوی پارادایمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۲۶۸
احداث سدهای مخزنی در شش دهه گذشته زمینه ساز جابه جایی بیش از 100 میلیون نفر از محل زندگی خود شده است. مطابق نتایج بررسی حاضر، در ایران نیز بیش از 2 میلیون نفر جمعیت تحت تأثیر احداث سدها قرار گرفته اند. هدف این پژوهش بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی سیاست پرداخت نقدی خسارت در آزادسازی مخازن سدها، نقد این سیاست و شناسایی عوامل علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبردی و پیامدهای آن بوده است. چارچوب مفهومی پژوهش بر ارزیابی اثرات اجتماعی مبتنی است. روش پژوهش کیفی و از  تکنیک نظریه زمینه ای استفاده شده است. شرکت کنندگان این پژوهش 38 نفر از مطلعان و خبرگان محلی بودند که با پرسش نامه نیمه ساختمند موردمصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل با سه روش کدگذاری باز، محوری و انتخابی در دستور کار قرار گرفت. نتایج حاصل از تحلیل مصاحبه ها 822 مفهوم کلی،  133 مقوله فرعی، 18 مقوله اصلی و 1 مقوله مرکزی را نشان می دهد. یافته های پژوهش براساس مدل پارادیمی، ازهم گسیختگی ساختار اجتماعی و بافت فرهنگی را در اجرای سیاست پرداخت نقدی خسارت نشان می دهد. نتایج حاصل از پژوهش به ضرورت تغییر رویکرد، اصلاح لوایح قانونی، تعیین متولی حوزه اجتماعی و پایش تأثیرات اجتماعی طرح ها منتهی شده است.  
۲۷.

برآورد و تحلیل نخستین سود جمعیتی در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: نامه انجمن جمعیت شناسی ایران سال شانزدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۳۲ 7 - 39

کلیدواژه‌ها: تغییرات جمعیتی رشد اقتصادی حساب های ملی انتقالات نمایه سنی درآمد کار نمایه سنی مصرف نسبت حمایت اقتصادی پنجره فرصت جمعیتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۷ تعداد دانلود : ۲۶۴
از آغاز کاهش باروری و در نتیجه کاهش نرخ رشد جمعیت ایران حداقل سه دهه گذشته است و در مورد اثر این تغییرات، خصوصاً تغییرات ساختار سنی بر اقتصاد ایران همچنان ناشناخته هایی وجود دارد. هدف از این پژوهش، سنجش و تحلیل اثر خالص و مستقیم این تغییرات بر رشد اقتصادی ایران، یعنی سود جمعیتی اول است. برای این کار، از روش متعارف در "حساب های ملی انتقالات" و نمایه سنی مصرف و درآمد از برآوردهای "حساب های ملی انتقالات ایران"  استفاده شده است. برآوردهای سود جمعیتی اول، سه مرحله متمایز ولی مرتبط را آشکار می کند. سود جمعیتی اول در دو مرحله اول و سوم، به ترتیب به دلیل افزایش جمعیت کودکان و سالمندان، منفی است و تنها در مرحله میانی (مرحله گذار) مثبت می شود. براساس نتایج این مطالعه، سهم سال های سالمندی از کسری چرخه عمر ایرانیان تا میانه قرن پانزدهم ه.ش. از حدود 10 درصد به بیش از 50 درصد خواهد رسید. اثرات مطلوب تغییر در ساختار سنی جمعیت ایران به شکل سود جمعیتی اول تا دهه اول قرن پانزدهم ه.ش. خاتمه خواهد یافت؛ هرچند تغییرات جمعیتی پنجره های دیگری از سود جمعیتی (رشد بهره وری) را خواهد گشود که بهره برداری از آن نیازمند برنامه ریزی و سیاست گذاری اجتماعی- اقتصادی است.
۲۸.

تحلیل مقطعی- سنی اثر الگوی مرگ زودرس بر درآمد از دست رفته صندوق تأمین اجتماعی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۷) 167 - 198

کلیدواژه‌ها: صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی دریافتی های بیمه ای جدول عمر چندکاهشی حوادث غیرعمدی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۱ تعداد دانلود : ۳۵۲
مواجهه صندوق های بازنشستگی با عدم توازن دریافتی ها و پرداختی ها و نگرانی از ورشکستگی آن ها در دوره ای که «پنجره فرصت جمعیتی» یا «سود جمعیتی» نامیده می شود، یک تناقض تأمل برانگیز است. درحالی که حتی در شرایط ثبات جمعیتی، عوامل مختلفی می تواند بر دریافتی ها و/یا پرداختی ها و توازن آنها اثر بگذارد، انتساب همه مشکلات به تغییرات جمعیتی ناروا است. حق بیمه دریافتی به عنوان بخش مهمی (بیش از90 درصد) از دریافتی های صندوق تأمین اجتماعی، متأثر از سازوکارهای اقتصادی- بیمه ای و جمعیتی- اجتماعی است. هدف این مقاله، برآورد و تحلیل خسارت های مالی ناشی از مرگ بیمه شدگان در سنین فعالیت برای صندوق تأمین اجتماعی است. این برآورد و تحلیل با استفاده از داده های ثبتی مرگ، داده های سازمانی مستخرج از سازمان تأمین اجتماعی و سرشماری سال های 1390و 1395، و به کارگیری جدول عمر چندکاهشی انجام می شود. نتایج نشان می دهد که چهار علت اصلی مرگ (بیماری های قلبی-عروقی، سرطان ها، غدد، تغذیه و متابولیک و حوادث غیرعمد) در مجموع، 375 هزار سال از عمر ایرانی های در سنین فعالیت می کاهد. حدود دوسوم از این سال های از دست رفته، فقط در اثر مرگ زودرس ناشی از بیماری های قلبی-عروقی و حوادث غیرعمد رخ می دهد. این تعداد سال های عمر از دست رفته، در سال 1394، برای بیمه شدگان 64-15 ساله، مجموعاً حدود 3306 میلیارد ریال به صندوق تأمین اجتماعی خسارت وارد کرده است.
۲۹.

تغییرات زندگی روزمره سالمندان در دوره پاندمی کوید-19؛ یک مطالعه کیفی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۰ 1 - 48

کلیدواژه‌ها: سالمندان زندگی روزمره جامعه مخاطره آمیز تغییرات اجتماعی مطالعات سالمندی مطالعات خانواده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۲۵۸
در این پژوهش، تجربه زیسته سالمندان در مواجهه با پاندمی کووید-19 به عنوان یک تجربه اجتماعی و مخاطره آمیز، مورد واکاوی قرار گرفت و مهم ترین تغییرات زندگی روزمره سالمندان استخراج شد. روش این مطالعه مبتنی بر طرح پژوهش کیفی است. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه های نیمه ساختاریافته با سالمندان (و یا فرزندان آن ها) و برای تحلیل داده های کیفی از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد سالمندان در زندگی روزمره، تغییرات چندگانه ای را تجربه کرده اند. این تغییرات در قلمروهای اقتصاد، سلامت جسمی، سلامت روانی و مناسبات خانوادگی و اجتماعی بوده است. نتایج روایتگر آن است که مسائل سالمندان در دوره پاندمی کووید-19، فردی نیست بلکه خانوادگی و اجتماعی است. این موضوع به اهمیت خانواده و تعاملات بین نسلی در زندگی روزمره سالمندان برمی گردد. علاوه بر این، پیامدهای این دوره بر زندگی روزمره سالمندان فقط شامل تاثیرات مستقیم آن نیست بلکه پیامدهای غیرمستقیمی نیز داشته است. در این زمینه می توان به پیامدهای اقتصادی کرونا بر زندگی شغلی فرزندان (عمدتاً جوانان) اشاره کرد که نه تنها به کاهش حمایت گری از والدین سالمند منتهی شده بلکه اضطراب و نگرانی سالمندان را نیز به دنبال داشته است. همچنین می توان به افت سرمایه سلامت سالمندان و مرگ هایی اشاره داشت که ناشی از تاخیر در پیگیری وضعیت سلامت و درمان است. سالمندی، تجربه ای اجتماعی و نابرابر است و انجام این دسته از مطالعات در راستای سیاست گذاری اجتماعی سالمندی و خانواده بسیار سودمند است.    
۳۰.

بررسی حمایت والدین از فرزندان بزرگ سال و عوامل اثرگذار بر آن در شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی ایران سال ۲۲ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 77 - 103

کلیدواژه‌ها: حمایت ابزاری حمایت عاطفی حمایت مالی حمایت والدین فرزندان بزرگسال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۶ تعداد دانلود : ۲۴۴
در سال های اخیر تغییرات جمعیتی منجر به افزایش مدت زمان فرزندی-والدگری و پیچیده تر شدن پیوندهای عمودی بین نسل ها شده است. هدف این مقاله بررسی میزان حمایت والدین از فرزندان بزرگ سال در ابعاد مختلف و عوامل موثر بر آن بوده است؟ جمعیت آماری پیمایش، افراد 18 سال و بالاتر شهر تهران بوده که حداقل یک والد زنده داشته و هم سکنا نبوده اند. نمونه 1000 نفری از 30 حوزه تهران به شیوه خوشه ای چندمرحله ای، انتخاب شده و یافته ها نشان داده: حمایت والدین از فرزندان بزرگ سال در سطح بالایی بوده و در ابعاد مختلف یک سان نیست. به طوری که پند و نصیحت، علاقه مندی به زندگی شخصی و حمایت عاطفی، در سطح بالا و حمایت ابزاری و حمایت مالی در سطح پایین تری گزارش شده و حمایت مادران در همه ابعاد به استثنای حمایت مالی بیش از پدران بوده است. حمایت والدین متاثر از سن والدین، تضاد زناشویی والدین، تضاد والدین و فرزندان بزرگ سال، حمایت فرزندان بزرگ سال از والدین، و تعداد فرزندان بوده و یافته ها تایید کننده تئوری های همبستگی بین نسلی، نوع دوستی و اقتضایی است. 
۳۱.

الگوی تفاوت جنسی مرگ و میر در ایران طی سال های 1385- 1394(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در توسعه و سیاست دوره ۱۶ پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ 415 - 438

کلیدواژه‌ها: امید زندگی در بدو تولد جنس بیماری های قلبی عروقی حوادث غیرعمدی سرطان ها

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۲۴۶
چرخه عمر و سبک زندگی متفاوت مرد و زن در جمعیت های انسانی همواره تفاوت های جنسیتی مهمی را در مرگ دو جنس پدید آورده است. مطالعه حاضر، الگوهای علت سن شکاف جنسی مرگ ومیر در ایران و روند تحولات آن را در ایران طی یک دهه اخیر بررسی می کند. داده های مطالعه، از سامانه ثبت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخذ شده و پس از ارزیابی و تصحیح به روش تعدیل شده براس تراسل و روش بنت هوریوشی مورد استفاده قرار گرفته است. یافته ها نشان می دهد تفاوت جنسی امید زندگی در سال 1385 حدود 5 / 3 سال بوده که در سال 1390 به 9 / 2 سال کاهش یافته و سپس با اندکی افزایش در سال 1394 به 3 سال رسیده است. در طول دوره مطالعه شده، حدود 80 درصد از تفاوت جنسی مرگ ومیر مربوط به تفاوت های مرگ ومیر مردان و زنان در سنین 20 تا 64 سالگی بوده است. حوادث غیرعمدی در هر سه دوره نقشی مسلط در شکاف جنسی مرگ ومیر داشتند، اما سهم آن در طول زمان کاهش یافته و از 60 درصد به حدود 42 درصد در فاصله سال های 1385 تا 1394 رسیده است. درمقابل، در این دوره، نقش بیماری های قلبی عروقی در تبیین فزونی امید زندگی زنان نسبت به مردان، از 9 درصد به 20 درصد و نقش سرطان ها از 10 درصد به 15 درصد افزایش یافته است. مطالعه تفاوت جنسی در علل مرگ ومیر می تواند ضمن نشان دادن ظرفیت های کاهش مرگ ومیر مردان، به شناسایی نقاط بحرانی مرگ ومیر زنان بر حسب علت و سن نیز کمک کند. بر این مبنا، می توان با تمرکز برنامه ریزی های بهداشتی و پیشگیری از بیماری ها در جهت مشخص، تفاوت جنسی مرگ ومیر را کاهش داد و درضمن، امید زندگی در هر دو جنس را بهبود بخشید.
۳۲.

بررسی روند گذار مرگ ومیر در ایران با استفاده از روش هموارساز اسپلاین(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۷ پاییز و زسمتان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۱۴) 201 - 231

کلیدواژه‌ها: امید زندگی در بدو تولد گذار مرگ ومیر روش های رگرسیون ناپارامتری مدل های چندجمله ای اسپلاین هموارکننده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۴
گذار مرگ ومیر، با بهبود در سلامت جمعیت و افزایش توانایی مقاومت در برابر بیماری ها، فاز آغازین گذار جمعیتی است. این مقاله، با استفاده از روش هموارساز اسپلاین، به بررسی روند گذار مرگ ومیر در ایران می پردازد. داده های تحقیق شامل امید زندگی های برآوردشده در مقاطع زمانی مختلف در کشور است. از تکنیک اسپلاین هموارکننده برای پیوند برآوردها و ترسیم روند تغییرات شاخص امید زندگی و سرعت تغییرات آن استفاده شد و محاسبات و نمودارها با بهره گیری از بسته اسپلاین در نرم افزار R انجام گرفت. نتایج نشان داد که مرگ ومیر ایران از اوایل قرن 14 هجری شمسی گذار خود را آغاز نموده و تا اواسط دهه 1360 با سرعت زیادی پیش رفته است. بعد از این دوره، تا اوایل قرن 15، این روند همچنان با سرعتی کُندشونده استمرار یافته است. یعنی درحالی که همچنان امید زندگی در حال افزایش است، اما شتاب افزایش کاهش یافته است. انتظار می رود این روند با سرعتی ثابت در قرن 15 هجری شمسی نیز تداوم یابد. به کارگیری روش اسپلاین این امکان را فراهم آورد تا به طورِدقیق تر و بر اساس آمار ناپارامتریک این روند مدل سازی گردد و حساسیت مدل به برآوردهای مختلف آشکار گردد.
۳۳.

تحلیل وضعیت طول مدت بیکاری زنان و مردان جویای کار مراجعه کننده به مراکز کاریابی کشور در دوره 1392-1398(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زن در توسعه و سیاست دوره ۲۲ پاییز ۱۴۰۳ شماره ۳ 653 - 680

کلیدواژه‌ها: اشتغال جنس سن مدت بیکاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۰ تعداد دانلود : ۱۶۱
هدف این پژوهش، تحلیل وضعیت مدت بیکاری و مقایسه آن در بین زنان و مردان ایرانی مراجعه کننده به مراکز کاریابی است. مطالعه حاضر از نوع تحلیل ثانویه و جامعه آماری مورد مطالعه، شامل کلیه جویندگان کار 15 تا 45 ساله مراجعه کننده به کاریابی های سراسر کشور، از ابتدای سال 1392 تا پایان مهرماه سال 1398 است که با کمک تکنیک آماری تحلیل بقا انجام پذیرفته است. براساس یافته های این مطالعه، زنان دوره بیکاری طولانی تری از مردان دارند. جویندگان کار گروه های سنی 20 تا 24 سال، دارای میانگین دوره بیکاری کوتاه تری از سایر گروه های سنی هستند. کارجویان متأهل، مطلقه و بیوه، احتمال بقای بیکاری کمتری از افراد مجرد دارند. کارجویان بی سواد دارای بیشترین احتمال بیکاری هستند و افراد با سطح تحصیلات کارشناسی ارشد و دکتری در رده دوم بالاترین احتمال بیکاری قرار دارند. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که در فرایند سیاست گذاری و مدیریت بازار کار کشور، توجه به تغییرات ساختار سنی و جنسی جمعیت، نیازمند اهتمام جدی است. زنان نیمی از جمعیت کشور هستند؛ بنابراین ضروری است استفاده از این ظرفیت، به ویژه در شرایط خروج از پنجره جمعیتی و نیز برنامه ریزی برای ایجاد اشتغال پایدار و کاهش طول دوره بیکاری، ضمن توجه به محدودیت تنوع شغلی و نقش آنان در تأهل و فرزندآوری و تربیت فرزندان، در اولویت قرار گیرد.
۳۴.

بررسی به زیستن اجتماعی زنان مراقب والدین سالمند شهر ایلام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات راهبردی زنان سال ۲۶ زمستان ۱۴۰۲ شماره ۱۰۲ 65 - 92

کلیدواژه‌ها: به زیستن اجتماعی فشار مراقبتی مراقبت از والدین سالمند زنان شهر ایلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶ تعداد دانلود : ۱۰۷
مقاله حاضربه بررسی وضعیت به زیستن اجتماعی زنان شهر ایلام و اثر پذیری این وضعیت از فشارهای ناشی از مراقبت خانگی از والدین سالمند را مورد بررسی قرار داده است. این پژوهش به شیوه پیمایشی، بر اساس طرح مقطعی انجام و اطلاعات مورد نیاز به وسیله ی توزیع پرسشنامه به شیوه خوشه ای در بین 593 نفر از زنان 49-30 ساله شهر ایلام گردآوری شده است. نتایج حاکی از به زیستن اجتماعی متوسط و فشار مراقبتی پایین در بین افراد مورد بررسی است. همچنین میانگین نمره به زیستن اجتماعی پاسخگویان بر حسب متغیرهای سن، شغل، سطح تحصیلات و تعلق ذهنی طبقاتی از تفاوت معنی دار برخوردار است و فرضیه های مربوط به تفاوت میانگین به زیستن اجتماعی بر حسب این متغیرها تایید شد. بررسی رابطه متغیر فشار های مراقبتی با به زیستن اجتماعی بیانگر وجود همبستگی معکوس و تایید فرضیه ی مربوطه است. نتایج این پژوهش نشان می دهد هرچه فشار مراقبتی ناشی از مراقبت خانگی از والدین سالمند بیشتر باشد، به زیستن اجتماعی زنان بزرگسال کمتر است که می تواند حساسیت و نگرانی مسئولان را در مورد به زیستن اجتماعی زنان و نیز مراقبت خانگی از سالمندان بیشتر کند. سازمان ها و ارگان های ذیربط می توانند در راستای حفظ و ارتقای سلامت فردی و به زیستن اجتماعی که در نهایت، منجر به عملکرد بهتر زنان در جامعه می شود گام های موثری بردارند و به مداخلات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مناسب دست بزنند تا در سایه سلامت جامعه، مشکلات اجتماعی کاهش یافته و روابط در لوای تصحیح شیوه های رفتاری بهبود یابد.
۳۵.

تأثیر حمایت های اجتماعی غیر رسمی بر کیفیت زندگی سالمندان بازنشسته به مثابه یک مسئله اجتماعی: مطالعه صندوق تأمین اجتماعی و صندوق صنعت نفت(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بررسی مسائل اجتماعی ایران دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ 109 - 130

کلیدواژه‌ها: حمایت های اجتماعی غیر رسمی سالمندان صندوق تأمین اجتماعی صندوق صنعت نفت کیفیت زندگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳ تعداد دانلود : ۲۲
سالمندی مرحله ای از زندگی و حاصل روابط بین نسلی و از این نظر منحصر به جوامع انسانی است. بنابراین، هرگونه خللی در روابط بین نسلی می تواند زندگی انسان در این مرحله را با آسیب هایی همراه کند. واکنش جامعه، متخصصان و سیاست گذاران به این پدیدیه جمعی، واقعی، مرتبط با ارزش ها، کثیر الابعاد و بین رشته ای آن را به عنوان یک مسئلیه اجتماعی مطرح کرده است. کیفیت زندگی یکی از این ابعاد مهم در زندگی سالمندان است که این مقاله تلاش می کند به شناختی درباریه عوامل مؤثر بر آن دست یابد و در این مسیر بر تأثیر شبکه های حمایت اجتماعی غیررسمی تأکید دارد. مدل نظری به کار رفته در این مقاله با استفاده از چند نظرییه اجتماعی در حوزیه مطالعات سالمندی و کیفیت زندگی ساخته شده است. روش پژوهش کمّی، میدانی و پهنانگر است. طرح نمونه ای به شیویه تصادفی سهمیه ای با حجم 300 نفر در سال 1391 در شهر تهران اجرا شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که عوامل مجموعه حمایت های اجتماعی فقط تا آنجا قدرت زیادی در تبیین کیفیت زندگی دارند که از مجموعه عوامل اجتماعی جدا باشند. اما مناسبات اجتماعی اعم از پیوندهای اجتماعی و مشارکت در فعالیت های جمعی مستقل از حمایت اجتماعی توانایی بالایی در این تبیین نشان می دهند. این موضوع بیان کنندیه اصالت چنین تأثیری است و نشان می دهد که متغیرهای حمایت اجتماعی مستقل از مناسبات اجتماعی قادر به تبیین کیفیت زندگی سالمندان نیست. از طرف دیگر حمایت ابزاری برعکس حمایت عاطفی اثر مثبتی بر کیفیت زندگی سالمندان ندارد. یعنی سالمندانی که حمایت ابزاری بیشتری دریافت می کنند کیفیت زندگی بالاتری ندارند.
۳۶.

پیش بینی عمومیت ازدواج زنان ایران (بر پایه تحلیل الگوهای همسرگزینی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بررسی مسائل اجتماعی ایران دوره ۱۱ پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ 7 - 40

کلیدواژه‌ها: ازدواج تقاضای ازدواج مردان زمان بندی ازدواج عمومیت ازدواج جدول عمر دوجنسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۱ تعداد دانلود : ۲۵
مطالعات موجود که در مورد وضعیت و تغییرات زمان بندی و عمومیت ازدواج زنان ایرانی انجام شده است، رویکرد و تحلیلی تک جنسی و مبتنی بر فراوانی ازدواج زنان داشته اند، این در حالی است که فراوانی ازدواج زنان تابع تقاضای جنس مخالف است و تمایل مردان به ازدواج، تعیین کنندیه تقاضای ازدواج آنان است. این مقاله با اتخاذ چنین رویکردی و با استفاده از داده های ماتریس همسرگزینی سنی زوج و زوجه و جدول عمر زناشویی دوجنسی، ابتدا تقاضای ازدواج مردان را با استفاده از جدول عمر زناشویی مردان برآورد کرده و با محاسبه احتمال ازدواج زنان برای هر دامنیه سنی، شمار بازماندگان در هر سن درست را با نگاهی نسلی پیش بینی می کند. یافته ها نشان می دهد در دو دهیه گذشته و متأثر از افزایش سن ازدواج مردان، به تعویق افتادن ازدواج زنان از دهیه 20 به دهیه 30 عمر، در کل شمار بازماندگان مجرد در سنین 30 سالگی و بالاتر را افزایش و عمومیت ازدواج آنان را کاهش داده است. بر اساس پیش بینی نسلی این مقاله، تجرد قطعی (نسبت افراد هرگز ازدواج نکرده تا 50 سالگی) زنان از کمتر از 5 درصد برای نسلی که در سال 1395 به 50 سالگی رسیده تا بیش از 20 درصد برای نسلی که در سال 1435 به این سن می رسد، افزایش خواهد یافت. بر اساس برآوردهای این مقاله، برای نسلی که در سال 1395 به 10 سالگی می رسد، چنانچه زنان تنها یک بار ازدواج کنند، حدود یک چهارم و اگر تقاضایی از طرف مردان طلاق گرفته داشته باشند، حدود یک پنجم از آنان تا 50 سالگی، هرگز ازدواج نخواهند کرد.
۳۷.

شاخص سازی و رتبه بندی عملکرد جمعیّتی شهرهای جدید در ایران با تأکید بر عوامل اجتماعی و اقتصادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: بررسی مسائل اجتماعی ایران دوره ۱۰ بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۱ 263 - 285

کلیدواژه‌ها: شهرهای جدید تحلیل ثانویه فاصله از مادرشهر تراکم شهری رشد جمعیت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶ تعداد دانلود : ۲۴
امروزه وضعیت اقتصادی و اجتماعی شهرهای جدید و نیز بارگذاری جمعیّتی آنها از مهم ترین موضوعاتی است که توجه سیاست گذاران و محققان حوزیه اجتماعی را به خود جلب نموده است. هدف از پژوهش حاضر مطالعیه وضعیت اجتماعی و جمعیّتی شهرهای جدید در ایران است. نظریه های شهر خطی و توسعه مرحله ای یک ناحیه شهری چارچوب نظری تحقیق حاضر است. تحقیق حاضر از نوع کمّی و بر پاییه تحلیل ثانویه داده های سرشماری های عمومی نفوس و مسکن سال های 1385، 1390 و 1395 است. برای این منظور از بین تمامی شهرهای جدید، تعداد 12 مورد از آنها، که هم موفق به جذب جمعیّت شده و هم در سال 1395، از نقاط شهری کشور به شمار آمده اند، مورد بررسی قرار گرفته است. یافته ها حاکی از آن است که تمامی شهرهای جدید در دوریه مورد بررسی در شاخص های اقتصادی و جمعیّتی_اجتماعی روند نسبی بهبود را طی کرده اند و نمریه تمامی شهرها در این زمینه، روند صعوی داشته است. شهرهای جدید صدرا، بهارستان و اندیشه بالاترین نمره در شاخص نهایی جمعیّتی و اجتماعی را کسب کرده اند. شهرهای مذکور از نظر معرف های کالبدی و فضایی، یعنی فاصله از مادرشهر و تراکم شهری در وضعیت خیلی مناسبی قرار دارند. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که نشانگرهای فوق مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر عملکرد شهرهای جدید در ایران هستند.
۳۸.

تحلیل جمعیتی تغییرات سن- زمان در سرمایه گذاری انسانی در ایران پساانقلاب (دوره 1397-1365)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات جمعیتی دوره ۸ پاییز و زسمتان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۶) 37 - 72

کلیدواژه‌ها: کاهش باروری گذار سنی بهره وری آموزش سلامت مدل لی-کارتر حساب های ملی انتقالات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۸ تعداد دانلود : ۲۰
یک وجه مهم از رشد اقتصادی که به طور غیرمستقیم و مستقیم با دگرگونی های جمعیتی به خصوص ساختار سنی مرتبط است بهره وری نیروی کار است که با سطح سرمایه گذاری در آموزش و سلامت رابطه مستقیمی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی سطح و روند سرمایه گذاری سرمایه انسانی در نقاط شهری ایران و رابطه آن با تغییرات جمعیتی انجام شده است. پس از ساختن نمایه های سنی مصرف آموزش و سلامت از منابع بخش خصوصی و عمومی، تغییرات سن- زمان با استفاده از روش لی-کارتر مدل سازی و تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که سهم بخش عمومی (دولت) در آموزش در مقاطع ابتدایی در دهه 1390 افزایش یافته، اما هزینه های دانشگاهی عمدتاً بر دوش خانوار بوده تا دولت. مقایسه بخش سلامت و آموزش بین دولت و خانوار حاکی از آن است که در حالی که دولت به خصوص در سال های اخیر عمدتاً بر هزینه های آموزش تکیه کرده، عمده هزینه های سلامت کودکان بر دوش خانوار است. مقایسه کوهورت های متولدین مختلف نیز نشان می دهد که بر خلاف کوهورت های قدیمی تر که هزینه آموزش آنها بر دوش خانوار بوده در کوهورت های جدید این هزینه بیشتر از سوی دولت پرداخت می شود. در نتیجه، یافته های بخش نسلی تا حد زیادی یافته های بخش مقطعی را تأیید می کند.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان