فاطمه اردو

هدف از نگارش این مقاله نقد محتوایی فیلم مارجین کال (درخواست نهایی)، ارزیابی سکانس های فیلم نامه، دیالوگ های بازیگران، نحوه رفتار سازمانی و سایر مباحث مدیریتی بر اساس تصمیم گیری درست و اخلاقی مدیران در شرایط بحرانی است. روش تحقیق تحلیلی توصیفی از نوع محتوایی است که در مورد عکس العمل افراد در شرایط بحرانی به مشکل سازمانی پرداخته شده و از این نظر نقاط قوت و ضعف فیلم مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. از مهمترین نقاط قوت، فیلم نامه قوی است که تقریباً تمامی مباحث مدیریتی در زمان بحران، در آن گنجانده شده است. کارگردان تمامی دیالوگ ها را به صورت کاملاً ساده و روان و مبتنی بر اصطلاحات اقتصادی به نمایش درآورده است. همچنین می توان به نحوه شکل گیری بحران در سازمان و روند معکوس تصمیمات مدیران به دور از اضافه گویی نیز اشاره کرد. در پایان بعد از به نمایش درآوردن تعارضات فردی در بین افراد، برگزاری جلسات متعدد، بررسی تمامی نظرات، تصمیمات و راهبردهای رقابتی و بقای سازمان، عکس العمل افراد در زمان بحران و تصمیم گیری به خوبی به نمایش درآمده است. به علاوه فقدان نوآوری در تصمیمات سازمانی هنگام غلبه بر مشکلات و تمامی تصمیمات گرفته شده مدیران، نشان از تقدم منافع سازمانی و فردی بر منافع سایر ذی نفعان داشت که از نقاط ضعف آن بود. در نهایت این فیلم برای آموزش اخلاق حرفه ای کسب و کار به دانشجویان این رشته پیشنهاد می گردد.

هدف از این نگارش نقد کتاب «فرهنگ ناب در آموزش عالی به سوی بهبود مستمر» بر اساس رویکرد اسلامی فرهنگ سازمانی شایسته محور است. این بررسی از نوع کیفی با روشی تحلیلی- انتقادی و رویکردی تفسیرگرایانه-اسلامی به دو پرسش پاسخ داده است؛ چگونه می توان فرهنگ سازمانی شایسته محور را بصورت محتوایی با رویکرد اسلامی مورد نقد و بررسی قرار داد؟ و نقد فرهنگ سازمانی شایسته محور با رویکرد اسلامی از منظر روش شناسی به چه صورت است؟ روایی مطالعه پیش رو نیز با استنادات اسلامی مورد تأیید قرار گرفته است. نقد این کتاب نشان می دهد چارچوب مورد استفاده مبتنی بر سه لایه ادگار شاین بوده است. چنانچه عمیق ترین لایه سازمان دانشگاه یعنی هسته «باورها و مفروضات»، با توجه به اصل توحید، بینش و باور توحیدی جای گیرد و در لایه دوم جهت رعایت ارزش های ناب و مفاهیم ارزش و هدررفت که هسته اصلی تفکر ناب را تشکیل می دهند، « انسجام» حفظ گردد و با تمسک به اصول و قوانینی که در راستای اجرا و تحقق اهداف اسلام می باشد، لایه مصنوعات شکل گیرد، می توان به فرهنگ تحقق و ترویج نتایج این پژوهش در راستای فرهنگ بومی-اسلامی دست یافت. ضمن آنجه این بررسی می بایست با رویکردی و در پرتو فرهنگ اسلامی مورد تأکید قرار گیرد. در نتیجه با بهره جویی از این موضوع در پرتو معرفت شناسی اسلامی می توان به مفاهیم، مدل ها، و ابزارهایی برای پیاده سازی تغییرات در مدل های مدیریت دانشگاهی بر مبنای مدیریت ناب و سایر مفاهیم مدیریت فرایندمحور دست یافت که برای نظریه پردازان و متخصصان حوزه عملی مدیریت نهادهای آموزش عالی ایران نافع هستند.

افزایش خلاقیت سازمانی زمینهساز ارتقای کمیت و کیفیت خدمات، کاهش هزینهها، جلوگیری از اتلاف منابع، کاهش بوروکراسی، افزایش رقابت، افزایش کارایی و بهرهوری، ایجاد انگیزش و رضایت شغلی در کارکنان است، از اینرو، مطالعه پیشرو با هدف تعیین و شناسایی عوامل مؤثر بر خلاقیت سازمانی از دیدگاه دانشگاهیان دانشگاه تهران با آزمون سه فرضیه صورت پذیرفته است. این پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی (ماتریس کواریانس- واریانس در معادلات ساختاری) بوده که دادهها با ابزار کمّی پرسشنامه جمعآوری شده است. جامعه آماری شامل کلیه استادان و دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشکدههای مدیریت و روانشناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران به تعداد 898 نفر است. نمونه آماری بر اساس تعداد سؤالات پرسشنامه (30 سوال) 300 نفر تخمین زده شد که در نهایت یافتهها بر اساس 287 نفر محاسبه گردید. ضریب آلفای کرونباخ به مقدار 8/0 محاسبه شده است. روایی محتوایی سؤالات پرسشنامه نیز توسط 5 نفر از خبرگان و اعضای هیأت علمی دانشگاه تهران مورد تأیید قرار گرفت. همچنین برازش مدل به کمک نرمافزار Smart PLS از طریق آزمون معادلات ساختاری مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفت. یافتهها حاکی است که مدل مفهومی دربردارنده چهار بعد اصلی خلاقیت سازمانی، عوامل فردی، گروهی و سازمانی است. لذا عوامل فردی، سازمانی و گروهی بهطور مستقیم بر خلاقیت سازمانی تأثیر میگذارند که در نهایت مدل پژوهش مورد تأیید واقع شده است.

هدف از این پژوهش ارائه و بازشناسی و فراترکیب مؤلفه های فرهنگ سازمانی دانشگاهی بود. پژوهش بر اساس روش فراترکیب مقالات داخلی و خارجی دَه سال اخیر (از سال 2010 تا سال 2020) به انجام رسید. یافته های پژوهش نیز در سه بخش مفروضات، ارزش ها، و مصنوعات تحلیل و بررسی شد. نتایج 74 مقاله بر اساس 88 مؤلفه به ترتیب اولویت و اهمیت نشان داد در سازه مفروضات مبانی ارزشی سازمان و بهزیستی جسمی روحی در مؤلفه معرفت شناسی و هویت سازمانی و تجربیات سازمانی در مؤلفه هویت یابی دارای اهمیت هستند. در سازه ارزش ها مؤلفه هایی چون شایستگی های دانشگاهیان، مشارکت جویی و تیم مداری، استقلال و آزادی علمی، یادگیری سازمانی و شیوه های یادگیری (به عنوان هنجارها)، و کلیشه های منفی (به عنوان ناهنجارها) و در سازه مصنوعات مؤلفه هایی مانند بستر ارتباطی، تعامل افراد (ساختار)، مدیریت دانشگاهی و نقش رهبری (منابع انسانی)، تخصیص منابع و چانه زنی بر سر منابع، و جوّ تغییر و تحول سازمانی (فرایندها) شناسایی شد. بنابراین، سازه مصنوعات مهم ترین اولویت جامعه دانشگاهی شایسته محور تعیین شد که بخش عمده آن در بخش ساختار قابل تبیین است.

این مطالعه با هدف تعیین الگوهای ذهنی کارایی مدیران گروه ها و ارائه راه حل هایی برای آن انجام شده است. روش پژوهش بر حسب هدف، کاربردی و به لحاظ ماهیت اکتشافی (رویکرد کیفی و کمی) است. به عبارتی، روش کیو از منظر رؤسای گروه های آموزشی، دانشکده ها و استادان دانشگاه تهران نسبت به کارایی دانش آموختگان اجرا شده است. برای این کار تعداد 11 نفر از رؤسای گروه های آموزشی در سه دانشکده منتخب روان شناسی و علوم تربیتی، دانشکده مدیریت و نیز دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران از بین افرادی انتخاب گردید که به دلیل داشتن فعالیت های فرهنگی و فوق برنامه اشراف کامل تری به کارایی دانش آموختگان داشته اند. این افراد به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند که با آنها مصاحبه متنی صورت پذیرفت. ابتدا کارت های گزاره های کیو در بین مشارکت کنندگان توزیع گردید. سپس بر اساس کارت های توزیع شده در بین مشارکت کنندگان از میان 47 گزاره، 42 گزاره نهایی شناسایی شد و در نهایت پنج الگوی ذهنی مختلف نسبت به کارایی دانش آموختگان در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه تهران مشخص گردید. مواردی همچون؛ کاربردی کردن آموزش، تناسب دانشجو با نیاز جامعه، جذب بازارکار، پژوهش در دانشگاه، مشارکت و رشد حرفه ای دانشجو به عنوان عوامل کلیدی شناسایی گردید که این عوامل با استفاده از آزمون تحلیل عاملی اکتشافی محاسبه شد. بر اساس نتیجه گیری نهایی می توان چنین تفسیر نمود که درصد زیادی از گزاره ها و الگوهایی شناسایی شده گواه بر ناکارایی دانش آموختگان دانشگاهی است. در بین این گزاره ها ذهنیت مدیران از کاربردی کردن آموزش مهمترین تأثیر را بالا بردن کارایی دانش آموختگان داشته است.

واقعه اربعین حسینی در سایه ولایت و ولایت مداری تبیین می شود. در این نوشتار با استناد به آیات و روایات به صورت تحلیلی- تبیینی سعی بر آن بوده تا این واقعه به نحو شایسته بررسی و تحلیل شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که پدیده اربعین حسینی روشنگر مکتب اسلام و بیانگر فرهنگ عاشورایی است. ایّام اربعین تداعی گر واقعه کربلا است. واقعه ای که تمام عالمیان در عزای آن ماتم گرفته و پیوسته گریستند. در این ایام همه زائران از اقصی نقاط جهان به سوی مقصدی واحد حرکت می کنند. از آنان فریاد عدالت خواهی و بیزاری از شرک، کفر، ظلم و فساد به عرش الهی می رسد. شعائر اربعین سرشار از مکارم اخلاقی است و به همگان از هر دین و مسلکی که باشند، انسانیت را تعلیم می دهد. با استناد به این نتایج می توان گفت که پدیده اربعین به ما می آموزد که رشد و تعالی آدمی تنها با ولایت مداریِ حجت خدا در روی زمین به کمال می رسد. در حقیقت، جانشین خداوند متعال، مظهر سلطه و قدرت عادلانه الهی است و همه فعالیت های فکری و عملی را رهبری و تدبیر می کند. در مقابل ولایت طاغوت و شیطان و پذیرش آن عین گمراهی و ضلالت است. با ولایت خداوند و جانشینان او، اتحاد، انسجام و استقلال مسلمین عملاً تبلور می یابد.

امروزه اکثر متخصصان و صاحب نظران، نظام آموزش عالی را مهمترین نهاد تاثیرگذار در ارتقاء سطح فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی می دانند. از این رو هدف از بررسی این پژوهش، آسیب شناسی آموزش عالی ایران با تأکید بر محورهای سه گانه و نیز تعیین و شناسایی ابعاد و مولفه های آن در قالب الگوی مفهومی پژوهش است. جامعه آماری این پژوهش، اساتید، مسئولین و دست اندرکارانِ سیاست گذاری، تصمیم گیری و خُبرگان برنامه ریزی آموزش عالی در حوزه نظری پژوهش بوده اند. این افراد با استفاده از روش تحقیقی کیفی پژوهی و از طریق مصاحبه با 18 نفر از خبرگان با روش نمونه گیری هدفمند و انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته انجام پذیرفت. روایی یافته ها نیز با روش های تطبیق مشارکت کنندگان و بازبینی همکاران بررسی شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از کدگذاری باز و محوری استفاده شده است. یافته ها حاکی از وجود ۱۶۱ گزاره مفهومی، 4 مقوله اصلی (بعد) و 13 مقوله فرعی است. این عومل در برگیرنده: 1- عامل کارکردی رفتاری محتوای: (عوامل نگرشی، ارزشی و مفروضه ای، پژوهش، ویژگی های حرفه ای)، 2- عامل ارتباطی و تعاملی: (ناهماهنگی بین نهادهای سیاست گذار و برنامه ریزان، عوامل بازخوردی، عوامل اقتصادی- اجتماعی)، 3-عوامل ساختاری: (ساختار نهادهای سیاست گذار و تصمیم گیرنده، عوامل مالی، عوامل قانونی، عوامل اطلاعات)، 4- عوامل زمینه ای (زمینه شناخت آموزش عالی- ساختار کلان (تمرکززدایی)، فرهنگ) بود که روابط بین آنها در الگوی مفهومی پژوهش ترسیم شد. بنابراین باتوجه به مسائل و مشکلات مطرح شده در این پژوهش، در کنار دستاوردها، کاستی ها و نقاط ضعف جدی، می توان با بازنگری قوانین و مقررات و تعامل بیشتر ارگان های تصمیم گیرنده به مشکلات و چالش های پیش روی نظام آموزش عالی ایران فائق آمد.

فرهنگ سازمانی وسیله ای برای به مقصود رساندن اهداف مطلوب سازمان است و تا زمانیکه افراد در سازمان خود موفق هستند نشانگر فرهنگ شایسته آن سازمان است. به این منظور هدف پژوهش پیش رو فراترکیب سطوح فرهنگ سازمانی است. در این رابطه روش فراترکیب رویکردی کیفی است که اجزای فرهنگ سازمانی را در قالب 7 مرحله و در بازه زمانی سال 1996 تا سال 2020 مورد واکاوی قرار می دهد. یافته ها در سه بخش اجزای مفهومی، مدل های فرهنگ سازمانی و سطوح فرهنگ سازمانی، با توجه به به 12 الگوی شناسایی شده ؛ الگوی مک کوئین، الگوی ماسیاگ، الگوی یازیچی و کرباگ، الگوی بووچوک و فست، الگوی شاین، الگوی دابر، فینک و یولز، الگوی کامرون و کویین، الگوی برگ کوئیست و پاولاک، الگوی رائو، الگوی هافستد، الگوی پیترسون و وایت، الگوی یان مک نی ارائه گردیده است. نتایج نشان می دهد که کاربرد هر یک از این الگوها در حوزه عمل به چه شکل است. همچنین چهار سطح مصنوعات شامل: راهبرد، ساختارهای تصمیم گیری، ساختارهای سازمانی، معیارهای سنجش مسئولیت پذیری، سازوکارهای تأمین مالی، جو سازمانی، سازوکارهای استخدام و پذیرش؛ سطح ارزشها شامل: هنجارها و ناهنجارهای آموزشی، هنجارها و ناهنجارهای پژوهشی، و نیز هنجارها و ناهنجارهای اداری و اجرایی؛ سطح باورها: سنت های علمی، سنت های اجرایی و در آخرین سطح نمادها با عنوان الگوها مورد بازشناسی قرار گردید. لذا پیشنهادات کاربردی این پژوهش را می توان در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی بکار برد.

فرهنگ سازمانی مهمترین عنصری است که در هویت یک سازمان و در نهایت یک ملت تأثیرگذار است. در واقع هرچند جامعه از ابعاد دیگر قدرتمند باشد ولی بدون فرهنگ قوی و شایسته، هویت مناسب ندارد. در واقع افراد یک جامعه از فرهنگ تأثیر می پذیرند که عمیق ترین سطح فرهنگ سازمانی انگاره افراد است. پژوهش پیش رو در تلاش است تا با شناسایی و موشکافی انگاره ها در نظام تعلیم و تربیت دانشگاهی و تطبیق آن با آیاتی از قرآن کریم امکان نفوذ در فرهنگ سازمانی دانشگاه های کشور را فراهم سازد تا در نهایت بتوان شایسته محوری را در آن سازمان ها رقم زد. این مطالعه با تکیه بر پارادایم تفسیری به صورت کاربردی به انجام رسیده است و روش آن کیفی داده بنیاد، از نوع نوخاسته می باشد که با مصاحبه بدون ساختار با ۳۵ نفر از اعضای هیئت علمی تمام وقت در دانشگاه های دولتی کشور به روش هدفمند و انطباق با کلام وحیانی (آیات و روایات) صورت گرفته است. الگوی کلی مورد تأیید است که می تواند در قالب بخشنامه و آیین نامه، راهکاری برای همه دانشگاه های جویای فرهنگ سازمانی شایسته مورد استفاده و بهره برداری قرار گیرد.

هدف: هدف از نگارش این پژوهش، واکاوی چیستی و چرایی مبانی فرهنگی آموزش عالی از دو منظر عمومی و تخصصی با تأکید بر رویکرد اسلامی بود. روش: مطالعه حاضر با روش تحلیلی- تبیینی بر اساس نظریه کوه یخ شاین و با استناد به آیات و روایات انجام شده است. یافته ها : در تحلیل مبانی فرهنگی آموزش عالی، ابتدا مبانی عمومی آموزش عالی، شامل تولید علم، انتقال آن و کاربرد دانش، پیرامون چهار عامل اعضای هیئت علمی، دانشجو، برنامه درسی و محیط، بر اساس نظریه شاین در لایه مصنوعات بررسی شد. درگام بعدی مطابق با ارزشها و هنجارهای رفتاری، مبانی فرهنگی آموزش عالی به طور تخصصی در شش بعد مطرح شد که هر یک از آنها متناسب با سرشت آموزش عالی خود، شایسته محوری را رقم زده است. سپس روش عقل گرایی توحیدی در عمیق ترین لایه شاین؛ یعنی باورها و مفروضات، بازشناسی شد. نتیجه گیری: فرهنگ صحیح دانشگاهی با محوریت توحید، در گرو اجتهاد مستمر متخصصان و علمای دین اسلام با توجه به مقتضیات زمان، در جهت انطباق علوم دانشگاهی با معارف اسلام است. بدین ترتیب، امتزاج عناصر فرهنگ و مصادیق آن با رویکرد اسلامی به شایسته محوری قابل تبیین است.