محمد محمودی بورنگ

اصلی ترین کارگزاران برنامه درسی و نظام آموزشی، معلمان می باشند. موفقیت و شکست نظام آموزشی به معلمان آن وابسته است و در صورتی که این معلمان، هویت حرفه ای منسجم و شکل گرفته داشته باشند، منجر به موفقیت نظام خواهد شد. هویت حرفه ای نیز همچون سایر جنبه های هویت تحت تأثیر عوامل مختلفی می باشد؛ اما بررسی این هویت، نیازمند شناسایی عوامل مؤثر بر آن می باشد؛ به همین سبب در پژوهش حاضر، به شناسایی این عوامل پرداخته شده است. این مقاله یک مطالعه مرور نظامند است. پس از جست وجو از بانک های اطلاعاتی، 81 مقاله یافت شد که در نهایت پس از مطالعه چکیده آن ها 44 مطالعه، جهت مرور نظام مند انتخاب شد. از مرور صورت گرفته، عوامل مختلف مؤثر بر هویت حرفه ای معلم، شناسایی شد. این عوامل در ۵ دسته: 1. عوامل زمینه ای 2. عوامل شخصی ۳. عوامل فرهنگی – اجتماعی  ۴. عوامل حرفه ای و ۵. عوامل سیاسی -اقتصادی قرار داده شدند که از این میان، نقش عوامل شخصی از سایرین پررنگ تر بوده و سهم بیشتری در تغییر و تکوین هویت حرفه ای دارند.

امروزه وجود فرهنگ های مختلف درون جوامع و ارتباطات بین جوامع لزوم توجه به برنامه درسی جهان وطنی را افزایش داده است. برنامه درسی جهان وطنی از ارتباط بین فرهنگی جوامع، آشنایی و احترام به سایر فرهنگ ها در عین اعتقاد به ریشه های فرهنگ خودی حمایت می کند. هدف از این پژوهش حاضر، واکاوی منابع در جهت تعیین عناصر برنامه درسی میلر در برنامه جهان وطنی بود. روش پژوهش حاضر تحلیل محتوا کیفی و مبتنی بر تحلیل - استنتاجی بود. به منظور دست یابی به داده های موردنظر از روش مطالعه و بررسی متون و آثار صاحب نظران جهان وطنی استفاده شد. در مرحله بعد داده های گردآوری شده مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته و با توضیح مفاهیم و بررسی شرط های لازم به تحلیل مفاهیم و استنباط سؤالات پژوهش پرداخته است. و در انتها مشخص شد که، برنامه درسی جهان وطنی در قسمت اهداف بر ایجاد روحیه همبستگی جمعی بین المللی و فرهنگی؛ روش یاددهی-یادگیری بر مباحثه گروهی، تعاملی و حل مسئله؛ محیط صمیمی، ارتباط گرا و فناورانه؛ دانش آموز را عنصری پویا، تحلیل گر و منتقد می داند؛ هم چنین بر معلم، تسهیل گر و بروز و در زمینه ارزشیابی به رویکردهای خودسنجی، دگرسنجی، استفاده از چک لیست، و آزمون مداد و کاغذی تاکید دارد.

غرقگی مفهومی برگرفته از روان شناسی مثبت است که در آن، فرد با سطحی از مهارت یا تمرکز و با هوشیاری، کاملاً در یک فعالیت درگیر می شود. هدف از پژوهش حاضر، تبیین مبانی روان شناختی عناصر برنامه درسی، مبتنی بر نظریه غرقگی بود. روش پژوهش حاضر، کیفی از نوع جستار نظرورزانه بود. به منظور دست یابی به داده های موردنظر از روش مطالعه و بررسی متون و آثار صاحب نظران حوزه مطالعاتی «غرقگی» و روانشناسی مثبت استفاده شد. در مرحله بعد داده های گردآوری شده مورد تجزیه وتحلیل قرارگرفته و با توضیح مفاهیم و بررسی شرط های لازم به تحلیل مفاهیم و استنباط عناصر پرداخته شد. نتایج بیانگر این بود که در صورتی که اهداف، از قبل مشخص شده، دقیق، شفاف و شخصی سازی شده؛ یادگیرنده، مستقل، با انگیزه، برخوردار از اعتماد به نفس؛ معلم(یاددهنده) تسهیل گر باشد، برنامه درسی مبتنی بر این نظریه خواهد بود. هم چنین روش یاددهی یادگیری مبتنی بر نظریه غرقگی روش بازی محور، آموزش انفرادی برنامه ای و حل مسئله؛ محیط، ساختارمند، امن و هدایت کننده و هم چنین ارزشیابی و ارائه بازخورد فوری، خود ارزیابی و ارزشیابی تشخیصی از جمله روش های ارزشیابی برنامه درسی مبتنی بر نظریه غرقگی مشخص گردید.

تربیت شهروندی یکی از ضرورت های مهم هر نظام آموزشی است، به طوری که می توان گفت هدف اصلی نظام تعلیم و تربیت، تربیت شهروند مطلوب برای هر جامعه است. پژوهش حاضر با هدف بررسی ادراک معلمان از نقش برنامه درسی در بهبود تربیت شهروندی دانش آموزان ابتدایی انجام شده است. ماهیت پژوهش، کاربردی از نوع توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری شامل آموزگاران ابتدایی شاغل دردوره دوم ابتدایی شهر بیرجند در سال تحصیلی 98-97 است. نمونه پژوهش بر اساس جدول کرجسی و مورگان202 نفر تعیین و مورد بررسی قرار گرفت. روش نمونه گیری پژوهش خوشه ای- طبقه ای است. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی محتوایی آن طبق نظر استادان مورد تائید قرار گرفت و پایایی آن به روش ضریب آلفای کرونباخ 806/0 محاسبه شد. جهت تجزیه و تحلیل داده از آزمون آماری t تک نمونه ای استفاده شد. نتایج پژوهش نشان می دهد از دید معلمان، برنامه درسی توانسته است در رفتارهای دانشی(15/3)، رفتارهای فرهنگی- ملی(63/3) و رفتارهای اجتماعی (51/3) در بهبود تربیت شهروندی دانش آموزان ابتدایی در حد متوسط به بالا عمل کرده است و در تربیت شهروند الکترونیک (07/3) در سطح مطلوب عمل نکرده است. پیشنهاد می شود با توجه به اختلاف میانگین مؤلفه شهروند الکترونیک با سطح مطلوب و ضرورت تربیت شهروند الکترونیک در جامعه مدرن امروز، طراحان و تدوین کنندگان برنامه درسی به این موضوع بیشتر بپردازند.

احساس حضور مولفه ای تاثیر گذار و تعیین کننده در مشارکت یادگیرنده در آموزش غیرحضوری است. پژوهش حاضر به منظور بررسی میزان احساس حضور دانش آموزان در آموزش های غیرحضوری نیمسال دوم سال تحصیلی 99-98 اجرا شده است. روش پژوهش، توصیفی و از نوع علی- مقایسه ای است. جامعه آماری، کلیه دانش آموزان مقطع ابتدایی شهر بیرجند در سال تحصیلی 1399-1398 که از اسفند ماه آموزش غیرحضوری را تجربه کردند. از این بین ، تعداد 380 دانش آموز به روش نمونه گیری در دسترس، به عنوان نمونه در پژوهش مشارکت داشتند. برای سنجش احساس حضور دانش آموزان از پرسشنامه احساس حضور ایگروب استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که دانش آموزان در آموزش غیرحضوری، دارای احساس حضور بالاتر از متوسط می باشند. علاوه بر این، میانگین احساس حضور در هر سه مولفه حضور در مکان، واقعی بودن و مشارکت گروه استفاده کننده از اپلیکیشن شاد بالاتر از میانگین گروه استفاده کننده از شبکه آموزش بوده است و این تفاوت در مولفه مشارکت، به لحاظ آماری معنا دار بود (p<0.05). در پایان پیشنهاد می شود زیر ساخت های لازم برای ارتقا برنامه شاد ایجاد گردد و به مولفه های احساس حضور، در آموزش و طراحی برنامه ها توجه ویژه صورت گیرد.

زمینه و اهداف: پژوهش حاضر، با هدف شناسایی شاخص ها و مؤلفه های آمادگی یادگیری مادام العمر فراگیران انجام پذیرفت.روش ها: این پژوهش از نوع کیفی و روش سنتز پژوهی است. قلمرو پژوهش کلیه مقالاتی هستند (374 مقاله) که پیرامون حوزه موضوعی در پایگاه های تخصصی و علمی ارائه شده اند. نمونه پژوهش به صورت هدفمند و بر اساس معیارهای زمانی، ارتباط محتوایی با موضوع پژوهش و کیفیت مقالات، مشتمل بر 30 مقاله است.یافته ها: پس از تحلیل کیفی پژوهش های منتخب، عوامل کلیدی یادگیری مادام العمر در 4 بُعد، 13 عامل و 56 مقوله، شامل بعد فردی (توانمندی های مبتنی بر خود، نگرش نسبت به پویایی دانش و شخصی سازی فرآیند یادگیری)؛ بعد میان فردی (ارتباط پذیری و شبکه سازی، مسئولیت پذیری یادگیرنده و درک تعاملات شناختی)، عوامل برنامه ای (صلاحیت های دیجیتال، توجه به اصول نوآوری، ایجاد گستره باز انتخابی) و عوامل راهبردی (توجه به راهبردهای فرهنگی در یادگیری، حرفه محوری و تاکید بر یادگیری کارآمد، استفاده از راهبردهای یادگیری مستقل و توجه به سازنده گرایی در برنامه درسی) مورد سازمان دهی قرار گرفت.نتیجه گیری: چارچوب نظری و ابعاد شناسایی شده در پژوهش حاضر می تواند، ابزار علمی مناسبی برای برنامه ریزان فرایندهای مبتنی بر یادگیری مادام العمر و استفاده پژوهشگران این حوزه فراهم آورد.

هدف پژوهش حاضر واکاوی الزامات و بسترهای فرآیند خودتوسعه ای کارمندان در سازمان مبتنی بر رویکرد آموزش هیوتاگوژی است. این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش پدیدار شناسی توصیفی انجام گرفت. حوزه پژوهش شامل کلیه معلمان دوره آموزش ابتدایی، مدیران مدارس و متخصصان موضوعی بودند که از طریق نمونه گیری هدفمند از نوع ملاک محور انتخاب شدند. داده ها از طریق مصاحبه ی نیمه ساختاریافته با 8 نفر از اساتید دانشگاه، 10 نفر از معلمان دوره آموزش و پرورش ابتدایی و 4 نفر از مدیران مدارس ابتدایی جمع آوری شد. به منظور تجزیه وتحلیل داده ها از روش تحلیل مضامین در سه سطح مضامین فراگیر، سازمان دهنده و پایه استفاده شد. برای تأمین روایی و پایایی از معیارهای لینکن و کوبا استفاده شد. نتایج پژوهش نشان دهنده ی پانزده مضمون سازمان دهنده محوری و چهار بُعد فراگیر مشتمل بر الزامات رفتاری(مشتمل بر محورهایی چون انگیزش، تعهد، ویژگی شخصیتی و تخصص حرفه ای)، الزامات برنامه ای (مشتمل بر محورهایی چون مدیریت دانش پداگوژیک، برنامه درسی محیط کار، رویکرد جانشین پروری سازمانی و منتورینگ همتا)، الزامات ساختاری(مشتمل بر محورهایی چون رویکرد مدیریت شبکه ای، حمایت و پشتیبانی و نیازسنجی)، الزامات زمینه ای (مشتمل بر محورهایی چون بهبود نگرش، کیفیت گرایی، فرهنگ سازی و تجدید کارراهه شغلی) سازمان یافت. از این رو با توجه به یافته ها می توان نتیجه گرفت که توجه به فرآیند خودتوسعه ای معلمان مبتنی بر ابعاد فردی، سازمانی و فرهنگی در آموزش و پرورش است.