کاووس روحی برندق

کاووس روحی برندق

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت مدرّس، تهران، ایران
پست الکترونیکی: 14rohi@gmail.com

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۱۱۹ مورد.
۲۱.

عاطفه پذیری پیامبران (ع) در قرآن؛ چالش ها و شبهات، و راه کارهای برون رفت

نویسنده:
منبع: شبهه پژوهی مطالعات قرآنی سال چهارم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۶) 33 - 53

کلیدواژه‌ها: پیامبران (ع) اولیای الهی ترس و اندوه حسادت مقام عصمت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۵ تعداد دانلود : ۲۵۴
بر اساس آیات قرآن پیامبران خدا دارای مقام عصمت هستند و به لحاظ اینکه سرآمد اولیاء الهی اند، بیم و اندوه در وجود آنان راه ندارد. با این حال، در پاره ای از آیات قرآن نسبت ترس و اندوه به تنی چند از پیامبران –حضرت ابراهیم، موسی، داوود، و یعقوب (ع) - نسبت داده شده است. این مقاله درصدد تبیین وجه سازگاری میان داشتن مقام عصمت و نفی بیم و اندوه از اولیای الهی از سویی، و وقوع ترس و اندوه از سوی برخی پیامبران الهی سامان یافته و پس از گرآوری مطالب، با روش کتابخانه ای و شیوه اسنادی در نحوه استناد به داده ها، و روش تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی در تجزیه و تحلیل مطالب، به این نتیجه دست یافته است که از میان انواع برون رفت های عقلانی و لفظی، دو وجه: 1) پذیرش ترس و اندوه و ارجاع آن به ترس ممدوح؛ و 2) اینکه ترس و اندوه اقتضای مقام بشریّت و جمع الجمعی پیامبران الهی است، پاسخ کارآمد در پاسخ شبهه و تبیین وجه سازگاری میان ترس و اندوه و متغیرهای به ظاهر متضاد با مقام عصمت پیامبران (ع) می باشند.
۲۲.

ارائه چارچوبی برای تفسیر و برگردان اسلوب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن در قرآن کریم؛ تحلیل ادبی، بلاغی و تفسیری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات قرآنی دوره ۱۳ پاییز ۱۴۰۱ شماره ۵۱ 87 - 100
تعداد بازدید : ۱۹۹ تعداد دانلود : ۲۰۵
پاره ای از واژگان و ترکیب های قرآنی، از واژگان یا ترکیب های دشوار یاب به شمار می آیند، یکی از تر کیب های دشواریاب، ترکیب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن است که دارای پیچیدگی معنایی است. این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی ترکیب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن بر اساس معیارهای صرفی، نحوی، بلاغی و تفسیری، موارد کاربرد این ترکیب در قرآن را مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که تنها معنای صحیح این ترکیب و فروع آن در تمامی اسلوب های مورد کاربرد این ترکیب در قرآن کریم به قید همراهی با همزه استفهام و کاف خطاب و یا فقط همزه استفهام، معنای تضمینی مرکّب از «أخبرنی» و «علمت» از افعال قلوب: «به من خبر ده/ خبر دهید/ آیا هیچ توجّه کرده اید؟!» است و تفسیر و برگردان آن به معنای اصلی «آیا دیدی؟» و یا معنای مجازی اوّل «آیا دانستی؟» و تعابیر دیگر مشابه آن در طول یا عرض معنای یاد شده، و یا صرف معنای «أخبرنی» بر خلاف فهم زبان دانان عربی و غیر قابل دفاع خواهد بود. کلید واژ ها: مادّه «رأی» ، «أرایت» و فروع آن، تعجّب، «أخبرنی».
۲۳.

تاریخ گذاری منبعی و سندی روایت «حذیفه»؛ نقدی بر دیدگاه «جان برتن» درباره جعلی بودن روایات جمع قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های قرآن و حدیث سال ۵۵ پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۲ 465 - 443

کلیدواژه‌ها: اختلاف قرائت تاریخ گذاری احادیث توحید مصاحف جان برتن جمع قرآن حذیفه بن یمان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۰ تعداد دانلود : ۲۶۵
به باور جان بُرتُن قرآن در زمان پیامبرخداd و توسط خود حضرت گردآوری شده است؛ از این رو، روایات جمع قرآن همگی جعلی هستند. وی انگشت اتهام خود را به سوی فقهای اهل سنت گرفته و زمان جعل را نیمه اول قرن سوم دانسته است. این مقاله درصدد است با تاریخ گذاری روایت «رجوع حذیفه به عثمان و پیشنهاد توحید مصاحف» که به باور برتن از نخستین روایات جعل شده در این موضوع است، نشان دهد آیا ادعای این مستشرق انگلیسی توسط روشی که خود مستشرقین ابداع کرده اند، تأیید می شود یا خیر؟ مطابق این تحقیق، هرچند این روایت از مشکلاتی همچون منفرد بودن طریق و نامشخص بودن راوی اصلی رنج می برد، اما حتی بر مبنای افرادی هم چون شاخت و ینبل نیز هیچ دلیل قاطعی مبنی بر جعلی بودن آن، به ویژه در زمان مورد ادعای برتن وجود ندارد. چنان که بررسی متن نقل های مختلف این حدیث نیز مؤید این مدعا می باشد.  
۲۴.

معنای ساختار أرأیت و فروع آن: مطالعه انتقادی آراء تفسیری

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه نقد آراء تفسیری سال سوم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۵) 166 - 186
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۲۴۲
در قرآن کریم تعبیر أرأیت و امثال آن مکرر به کار رفته است. این تعبیرات از ترکیب های دشواریاب قرآن به شمار می آیند. بنا داریم در مطالعه پیشِ رو کاربردهای این ترکیبات را در قرآن مطالعه کنیم و تحلیل ها از معنای تک تک موارد کاربرد قرآنی آن ها را با نگاهی انتقادی بازخوانیم. در این مطالعه مشخصاً می خواهیم تحلیل های بازتابیده در چهار اثر الدر المصون سمین حلبی، اعراب القرآن الکریم وبیانه محیی الدین درویش، التحریر و التنویر ابن عاشور، و المیزان طباطبایی از کاربردهای این ساختارِ زبانی را با هم دیگر مقایسه کنیم؛ آثاری که به نظر می رسد می توانند بازتاباننده تحلیل های مذکور در کتب اِعراب القرآن، تفاسیر ادبی، و تفاسیر معاصر فریقین باشند. هدف آن است که دریابیم کاربردهای مختلف این ساختار دقیقاً چه معنایی را افاده می کند و کدام یک از مفسران تحلیل دقیق تری از این کاربردها کرده اند. بنا ست از این فرضیه دفاع کنیم که درعین توجه هرچهار مفسر به ظرائف بلاغی کاربردها و تأثیر آن بر معنای آیات، و درعین تمایز کاربردهای متنوع أرأیت در ساختارهای شبیه به هم، سهم تفسیر الدر المصون سمین حلبی در تحلیل ادبی کاربردها، و سهم دو تفسیر معاصر، التحریر و التنویر ابن عاشور و المیزان طباطبایی، در توجه به تطابق معنای تفسیری با نکات ادبی شایان توجه است.
۲۵.

تحلیل انتقادی تفسیر علمی آیات مربوط به چگونگی آفرینش جهان از نظر مفسران

نویسنده:
منبع: مطالعات علوم قرآن سال چهارم تابستان ۱۴۰۱ شماره ۲ (پیاپی ۱۲) 7 - 26

کلیدواژه‌ها: پیدایش جهان تفسیر علمی اتساع و انقباض جهان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۲ تعداد دانلود : ۳۲۸
چگونگی آغاز و سرانجام جهان هستی، از جمله مسائل نظری بنیادی میان رشته ای است که در دانش فیزیک و قرآن کریم بدان پرداخته شده است. پژوهش حاضر با روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش تحلیل کیفی و توصیفی محتوا در ارزیابی داده ها به بررسی و تحلیل دیدگاه های مختلف درباره این مسئله با محوریت آیات 30 سوره انبیاء، 11 فصلت و 47 ذاریات پرداخته و به این نتیجه رسیده است که قدر متیقن از دیدگاه های فیزیکی و اشارات قرآنی در آیات مربوط این است که در ابتدای خلقت، جهان هستی توده متراکمی بوده که در پی شکافته شدن آن نظام هستی ما پدید آمده است و یکی از مهم ترین مراحل آن نسبت به حیات انسانی مربوط به شکل گیری طبقات جوّ است که قرآن تحت عنوان سبع سماوات از آن یاد می کند و جهان هستی پیوسته در حال گسترش است تا اینکه زمانی شروع به انقباض کرده و صفحه گسترده هستی برچیده می شود؛ با این حال هیچ دلیلی نداریم که حوادث مربوط به زمان قیامت را مرتبط با پدیده های طبیعی سازیم که در جهان براساس پیش بینی های علمی رخ خواهد داد.
۲۶.

بررسی انتقادی خوانش مفسران امامیه، معتزله و اشاعره از رابطه مشیت انسان با مشیت خدا در آیه 30 سوره انسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های تفسیر تطبیقی دوره ۸ بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۵) 223 - 250

کلیدواژه‌ها: آیه 30 سوره انسان امربین امرین جبر و اختیار مشیت اراده تفویض

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲ تعداد دانلود : ۹
جبر و اختیار، مسأله ای است که از اولین سال های ظهور اسلام، ذهن مسلمانان را درگیر خود کرد و پیدایش نظریات مختلف کلامی را سبب شد. سه دیدگاه اساسی در این زمینه وجود دارند که طبق یکی، انسان مجبور است و بر اساس دیگری، اختیار کامل دارد. سومین نظریه که امامیه ابداع کرده، عبارت است از اثبات توأمان مشیت خداوند و مشیت انسان. طبق این دیدگاه، مشکل تعارض ظاهری مشیت انسان با مشیت خداوند حل شده، اختیار انسان در طول اختیار خداوند، اثبات می شود. تحقیق حاضر که با روش گردآوری کتابخانه ای و پردازش توصیفی- تحلیلی و انتقادی تهیه شده، در پی آن است که از طریق بررسی، تحلیل و نقد این سه دیدگاه کلامی و جلوه آن ها در تفاسیر موجود از آیه 30 سوره انسان (*وَ مَا تَشَاءُونَ إِلَّا أَن یشَاءَ الله*)، قول مختار درزمینه جبر و اختیار را عرضه کند و نادرستی اقوال دیگر را نمایان سازد. یافته های تحقیق، حاکی از آنند که مهم ترین انتقاد وارد بر جبریون، نادیده گرفتن حکمت الهی و اساسی ترین ایرادات نظریه تفویض، محدود کردن قدرت و مالکیت خداوند هستند.
۲۷.

معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن؛ تحلیل انتقادی دیدگاه مفسران و نگاهی نو به مسأله(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال ششم پاییز و زمستان ۱۴۰۱ شماره ۱ (پیاپی ۱۱) 84 - 107
تعداد بازدید : ۳۲۷ تعداد دانلود : ۲۰۳
ترکیب «اساطیر الاولین» در قرآن در نُه آیه آمده است. (انعام/25، انفال/31، نحل/24، مؤمنون/83، فرقان/5، نمل/68، احقاف/17، قلم/15، مطففین/13) این پژوهش با روش توصیفی، تحلیلی و انتقادی به این پرسش اساسی پاسخ می دهد که معنای مصداقی ترکیب «اساطیر الاولین» در آیات قرآن چیست؟ در سه آیه (مومنون، نمل، احقاف) مصداق این ترکیب وعده ی حشر، بعث و خروج است. برای پنج مورد دیگر مفسران سه مصداق ارائه کرده اند: 1. نوشته های پیشینیان یا سخنان و نوشته های باطل ایشان، 2. داستان های اسطوره ای، 3. خرافه و افسانه. در یک مورد باقی مانده، آیه 15 قلم، غالباً تفسیری ارائه نکرده اند و به بیان معنای لغوی اکتفا کرده اند. این پژوهش با روش تحلیلی و انتقادی در تجزیه و تحلیل دیدگاه ها و مستندات مفسران شاخص (طبری، طوسی، طبرسی، زمخشری، فخررازی، رشیدرضا، طباطبایی، ابن عاشور، فضل الله)،  به این نتیجه دست یافته که در همه ی آیات «اساطیر الاولین» تنها به وعده ی بعث، خروج، حشر و نشر در نوشته های پیشینیان، اعم از کتب یهود و نصارا و سایر ادیان الهی و اوستا و نوشته های قبطیان و هندیان و یونانیان و... اشاره می کند. و «آیاتنا» در آیه ی 15 قلم، به سوره ی حمد برمی گردد. مشرکان باور به جهان دیگر، «رب العالمین»، و باور به روز جزا، «یوم الدین»، در آن سوره را «اساطیر الاولین» خوانده اند.
۲۸.

ناکارآمدی «معرفت عرفانی منهای شریعت» از نگاه انسان شناسی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: انسان پژوهی دینی سال نوزدهم بهار و تابستان ۱۴۰۱ شماره ۴۷ 147 - 165

کلیدواژه‌ها: معرفت عرفانی شریعت عرفان منهای شریعت موسی و خضر (ع) رهبانیت مقام یقین

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۶۴ تعداد دانلود : ۲۶۱
برخی از عارف نمایان، پایبندی به احکام و آداب و مناسک خاصّ را در نیل به کمالات عرفانی غیرضروری برشمرده، بلکه با استناد به برخی آیات قرآنی به مخالفت با لزوم شریعت برخاسته است، پژوهش حاضر  در مقام از دفاع از عرفان راستین و با استناد به دلایل عقلی برون دینی و دلایل نقلی و آیات قرآنی به نقد عرفان منهای شرعت پرداخته و به این نتیجه رسیده است که برای رسیدن به معرفت عرفانی، التزام به شرایع عملی ضروری بوده و دلایل مورد استناد مدعیان عرفان های شریعت گریز، سست  و نادرست است. روش این نوشتار  در گردآوری داده ها، کتابخانه ای و در تجزیه وتحلیل مطالب، شیوه تحلیلی انتقادی است.
۲۹.

شیوه معنایابی واژگان قرآنی و نقد ترجمه های فارسی معاصر (مطالعه موردی: واژه شری)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های ترجمه در زبان و ادبیات عربی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲۵ 33 - 65

کلیدواژه‌ها: واژه پژوهی معنایابی معادل یابی ریشه «شری» ترجمه قرآن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۹ تعداد دانلود : ۳۰۴
«مفردات پژوهی» قرآنی به عنوان یکی از مسائل بسیار مهم، همواره مورد اهتمام قرآن پژوهان بوده است. از آنجا که «روشی» مناسب در تبیین این مسأله وجود ندارد، غالباً معادل پژوهی با چالش هایی از جمله عدم دقت در معنایابی، ناقص بودن مفهوم و... روبه رو بوده است؛ از این رو، ارائه روش منسجم، کامل و منطقی برای این امر ضروری است. مقاله حاضر با هدف ارائه این نوع از الگو، ابتدا روشی جامع و کامل را اظهار داشته، سپس با روش تحلیلی– توصیفی و بهره گیری از همین روش به واکاوی معنای واژگان برگرفته از ماده «شری» به عنوان یکی از کلمات معرکه الآراء پرداخته، آن گاه برگردان های فارسی معاصر قرآن (آیتی، الهی قمشه ای، رضایی، شعرانی، صفارزاده، صفوی، فولادوند، فیض الإسلام، مشکینی، مصباح زاده، معزی و مکارم ) را از جهت پایبندی دقیق آن ها در آیات مشتمل بر این کاربرد، کاوش کرده است. برآیند پژوهش حاضر این شد که معنای اصلی این کلمه «مبادله» است که با توجه به سیاق آیه در معنای «دادن» یا «گرفتن» به کار رفته است؛ امری که در برگردان مترجمان نامبرده عمدتاً نارسا است. با این همه، «آیتی، الهی قمشه ای، شعرانی و فیض الإسلام» در پاره ای از آیات با عباراتی مشابه به این معنا اشاره داشته اند.
۳۰.

بررسی تطبیقی- انتقادی نظرات نواندیشان دینی عقل گرا و متن گرا پیرامون وحی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هجدهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۴۹) 71 - 101

کلیدواژه‌ها: نواندیشی دینی متن گرایی عقل گرایی اصلاح طلبان وحی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۷۰۲
نواندیشان دینی با گرایش های متفاوت، سعی در حفظ کارکرد دین در دنیای مدرن نموده اند. یکی از این گرایشها، متن گرایی است که افرادی نظیر شحرور و عبدالعلی بازرگان نماینده آن هستند و گرایش دیگر عقلگرایی است که سروش، شبستری و نصر ابوزید آنرا نمایندگی می کنند. پژوهش حاضر تلاش نموده با روش توصیفی- تحلیلی، دیدگاه این دو طیف نواندیشی را در زمینه وحی، مورد تحلیل، تطبیق و نقد قرار داده و نقاط ضعف و قوت آنها را مورد واکاوی قرار دهد. نتایج بدست آمده بیانگر آنست که راهبرد عقلگراها در حل معضلات وحی، نه به شکل روبنایی و موردی بلکه با تغییر دیدگاههای بنیادین است. اما متن گراها وحی را فرابشری دانسته و معضلات آن را سعی می کنند موردی حل کنند. تلاش برای فهم نسبی از پدیده وحی، بستر سازی برقراری تعامل و مفاهمه برون دینی با غیر دینداران، رفع مبنایی معضل اجرای قوانین کیفری قرآن در عصر مدرن، از امتیازات نواندیشی عقلگرا و حذف تشریعات وحی و فراهم شدن بستر گذر از تشریعات عبادی آن، تنزل قرآن در حد یک کتاب بشری خطاپذیر زمانمند نیز از نقاط ضعف آن قلمداد می شود. در مقابل، انطباق بیشتر دیدگاه فرابشری بودن وحی با واقعیتهای متنی، عدم عبور از شریعت قرآنی، دفاع از عدم تعارض وحی و علم، از نقاط قوت رویکرد متن گرایی و تأویلهای تکلف آمیز در مورد تشریعات و گذر از برخی عناصر چالش برانگیز قرآن از حیث زمانمند بودن، بدون روشن شدن جایگاه آنها در دنیای مدرن از نقاط ضعف آن شمرده می شود.
۳۱.

تحلیل محتوى الآیه 55 من سوره المائده فی نقد شبهات ابن تیمیه فی کتاب منهاج السنه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و چهارم یهار و تابستان ۱۴۰۰ (۱۴۴۲ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۷) 135-168

کلیدواژه‌ها: آیه الولایه الإمام علی (ع) ابن تیمیه منهاج السنه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۸ تعداد دانلود : ۴۳۷
تعتبر آیه الولایه (المائده: 55) واحده من أهم البراهین على إمامه وولایه الإمام علی (ع) والأئمه الآخرین (ع). أجمع العلماء الشیعه والسنه على أن آیه الولایه نزلت فی شأن الإمام علی (ع) أثناء التصدق بخاتمه عند الرکوع فی صلاته، وهناک الکثیر من الروایات الموثقه والصحیحه لتأکید ذلک. من أجل دحض حجج العلامه الحلی فی کتاب منهاج الکرامه، قام ابن تیمیه بتألیف کتاب منهاج السنه، ویشیر فیه إلى أقوال العلامه الحلی تحت عنوان «قول الرافضی». کان هدف ابن تیمیه من تألیف هذا الکتاب هو منع نشر المعتقدات الشیعه القائمه على الحق حول مفهوم الإمامه کمنصب إلهی وحق مسلم به لأهل البیت (ع) فی هذا المجال. ومن بین القضایا التی عالجها ابن تیمیه رفض سبب نزول آیه الولایه ودلالتها على إمامه علی (ع). یحاول دحض الدلاله المذکوره فی الآیه بتقدیم أسباب أدبیه وتفسیریه وروائیه باسم «الوجوه». منهج البحث فی هذه المقاله هو المنهج الوصفی التحلیلی وجمع المعلومات من المکتبه، ومن خلال دراسه صحه التوثیق ونصوص الروایات واستعراض الأسباب العقلانیه والقرآنیه والإجماع السنی والشیعی على سبب نزول الآیه المذکوره، استنتجنا أن جمیع إشکالات ابن تیمیه واعتراضاته لا أساس لها.
۳۲.

شناسایی و تحلیل سرمایه اجتماعی در اندیشه امام موسی صدر(با تأکید بر نظریه شبکه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: فرهنگ در دانشگاه اسلامی سال یازدهم زمستان ۱۴۰۰ شماره ۴ (پیاپی ۴۱) 677 - 692
تعداد بازدید : ۴۹۹ تعداد دانلود : ۲۷۳
هدف : پژوهش حاضر با هدف دستیابی به مفهوم سرمایه اجتماعی شبکه در منظومه فکری امام موسی صدر شکل گرفت و در همین راستا به مطالعه آثار او که دستاورد تجربه هم زیستی رهبری دینی در یک جامعه متشکّل از مذاهب و فرقه های گوناگون به شمار می رود، پرداخت. روش : در این پژوهش برای گردآوری اطلاعات از شیوه کتابخانه ای، در استناد داده ها از روش اسنادی و در تجزیه و تحلیل مطالب از روش تحلیل محتوایی از نوع توصیفی تحلیلی بهره گرفته شد. یافته ها: از اندیشه امام موسی صدر دریافت می شود که مفهوم شبکه بر خلاف نظریات کلاسیک، تنها برساخته روابط انسانی نیست؛ بلکه گستره آن را تمام هستی با همه لایه ها و ابعاد پیدا و نهان تشکیل می دهد. نتیجه گیری : صدر هستی را شبکه اجتماعی وسیعی در نظر می گیرد که هماهنگی و هم سویی با آن انسان را بهره مند از منابع بالقوه و بالفعلی می کند که حاصل سرمایه اجتماعی این شبکه عظیم اجتماعی است.
۳۳.

بررسی اصل تربیتی تدریج در قرآن، مبتنی بر تحلیل و نقد دیدگاه مفسران قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های علم و دین سال دوازدهم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۲ (پیاپی ۲۴) 1 - 25

کلیدواژه‌ها: اصول تربیتی اصل تدریج مفسران قرآن علوم تربیت اسلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۹۸ تعداد دانلود : ۳۹۴
اصول تربیت بواسطه حلقه واسط بودن بین مبانی و اهداف تربیتی یکی از مباحث مهم و کاربردی در تعلیم و تربیت می باشد. یکی از اصول تربیت، اصل تدریج می باشد که مورد توجه بسیاری از اندیشمندان متقدم و متأخر تربیت قرار گرفته است. در قرآن کریم مسئله تدریج در آیات متعدد در دو حوزه تکوین و تشریع مطرح شده است. با بررسی های انجام شده، از آیاتی که در حوزه تکوین بیان شده می توان مبنای تدریج و از آیاتی که درحوزه تشریع بیان شده می توان اصل تدریج را استخراج نمود. مفسران قرآن به طور مستقیم و غیر مستقیم به این اصل تربیتی پرداخته اند. اندیشمندان علوم تربیت اسلامی در مورد اصل تدریج، به دسته ای خاص از آیات قرآن اشاره داشته اند، در حالی که در قرآن کریم حدود 90 آیه راجع به این اصل وجود دارد که برخی به طور مستقیم و برخی به طور غیرمستقیم به اصل تدریج اشاره دارند و می توان تدریج در آموزش را از آنها برداشت نمود. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی، دیدگاه مفسران قرآن را در زمینه استناد به آیات قرآن و گستره آیاتی که در مورد این اصل وجود دارد مورد پژوهش، تحلیل و بررسی قرار داده و به این نتیجه دست یافته است برخی مفسران از جمله علامه طباطبایی با استناد به آیات قرآن به طور مستقیم به این اصل در آموزش اشاره کرده اند.
۳۴.

هویت نگارنده «مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه»؛ تحلیلی انتقادی بر دیدگاه ها و طرح نگاهی نو(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: علوم حدیث سال ۲۵ پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۹۷) 117 - 146

کلیدواژه‌ها: مصباح الشریعه نسخ خطی امام صادق علیه السلام تحلیل محتوایی کتب منسوب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۱۵۶
مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه کتابی است با مضمونی عرفانی و اخلاقی که برای اولین بار توسط سید بن طاووس معرفی شده است. نویسنده این کتاب هیچ گاه مشخص نبوده و از آنجایی که تمامی باب های صدگانه آن با عبارت «قال الصادق۷» آغاز می شود، از جمله آثار منسوب به امامان: به شمار می آید. تاکنون داوری های مختلفی درباره درستی یا نادرستی این انتساب مطرح شده است. داوری های صورت گرفته در طول تاریخ درباره نگارنده این کتاب را می توان منحصر در هشت شخصیت دانست که عبارت اند از: هشام بن حکم، فضیل عیاض، شقیق بلخی، سلیمان صهرشتی، ابوالقاسم قشیری، ابوالحسن شاذلی، شهید ثانی و عارفی مربوط به اواخر قرن ششم و اوایل قرن هفتم از صوفیه خراسان. یافته های تحلیلی این پژوهش با موضوع نسخه شناسی کتاب و تحلیل متنی درباره محتوای کتاب و بررسی های تطبیقی با سایر متون عرفانی و تاریخی نشان می دهد که هر کدام از این نظریه ها دارای کاستی هایی هستند. این یافته ها نشان می دهد که نویسنده مصباح اولاً یک عارف صوفی است؛ ثانیاً وی یک سنی مذهب است که وجود قراین متنی و عدم وجود دلیلی بر شیعه بودن وی آن را به اثبات می رساند. همچنین قول برگزیده در تحقیق حاضر آن است که نویسنده مصباح الشریعه صوفی سنی مذهبی است که به بازه زمانی دهه های پایانی قرن چهارم تا دهه های پایانی قرن پنجم تعلق دارد. نظریه برگزیده مبتنی بر تحلیل نسخ خطی و تحلیل های تاریخی و سبک شناسی آثار و اصطلاحات صوفیه است. این مقاله در حد توان، ابداع احتمالی نو را در میان آورده است.
۳۵.

تحلیل نقدی لمکانه قضیه نقص العقل فی الأنثروبولوجیا الجنسیه للأنثى، مع الترکیز على تقییم آراء المفسرین المعاصرین حول آیه القوامه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ ه.ق) شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 235-258

کلیدواژه‌ها: القوامه الأسس الأنثروبولوجیه عقل المرأه التعقّل حقوق المرأه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۸۶ تعداد دانلود : ۴۳۸
تعتبر آیه القوامه واحده من الآیات الأساسیه فی القرآن الکریم والتی تدور حول مکانه المرأه فی الأسره والمجتمع. وتؤثر الأسس الأنثروبولوجیه للمفسرین کثیراً على تفسیر هذه الآیه وأحکام الفقه والحقوق والقوانین الاجتماعیه والاقتصادیه والسیاسیه. وتختلف وجهات النظر حول مفهومی «لقوامه» و «الفضل» ونطاقهما فی الآیه. وتتمثل وجهه النظر البارزه حول معیار الفضل فی قضیه «العقل». تتناول هذه الدراسه الأسس التی أرسى علیها المفسرون المعاصرون أسس وجهات نظرهم حول الاختلاف بین العقل لدى الرجال والنساء، وذلک بالاستعانه بالمنهج التحلیلی الوصفی على أساس المبادئ الأنثروبولوجیه، وبعد تقییم النتائج، خلصتْ إلى أنه لا یوجد أی نقص فی العقل الذاتی للمرأه؛ بل هی فی جوهرها مماثله للرجل. ویکمن الفرق فی نوع العقل والتعقل فی البعد التنفیذی. وتمثل العقبات الطبیعیه والبیئیه تأثیراً لا یمکن إنکاره فی شده هذه القوه وضعفها، ونتیجه لذلک، تتجاوز الطبیعه الذکوریه الطبیعه الأنثویه فی مجال التعقل.
۳۶.

واکاوی نظریه ها در ماهیت، و کارکرد حروف جر در زبان قرآن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره یازدهم مرداد و شهریور ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۵۷) 121-148

کلیدواژه‌ها: حروف جر زبان قرآن جار و مجرور حروف اضافه خفض

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۵۲۵ تعداد دانلود : ۶۴۹
در میان حروف، حروف جر از جایگاه ویژه ای برخوردارند؛ زیرا در جمله، به عنوان رابط میان فعل ها و اسم ها عمل می کنند. در نتیجه، فهم رابطه میان فعل و اسم، منوط بر تعریف دقیق حروف جر و شناخت ماهیت آن ها و نوع رابطه ای است که میان فعل و اسم ایجاد می کنند. نحویان متقدم، حروف جر را رابط میان فعل و اسم می دانند؛ اما نحویان متأخر، عادتا حروف جر را حروفی معرفی می کنند که اسم پس از خود را مجرور می سازند. این اختلاف در تعریف، موجب بروز اختلاف فراوانی در تعیین تعداد حروف جر و تحلیل معانی آن ها شده است. این جستار، با بررسی تعاریف گوناگون حروف جر، به روش تحلیلی-توصیفی، در صدد یافتن تعریفی دقیق برای حروف جر است که با وضع طبیعی این حروف در کاربرد عرب، به ویژه کارکرد آن ها در قرآن منطبق باشد تا با بهره گیری از آن به عنوان یک شاخص علمی بتوان، آراء نحویان را در ماهیت، تعداد، تقسیمات و معانی حروف جر، ارزیابی کرد. بر اساس نتایج این پژوهش، تعریف متقدمان از حروف جر به صواب نزدیک تر و مناسب تر است و آن به معنای رساندن یا تعدیه معنای فعل و مانند آن به اسم است و اسم ها را به فعل ها اضافه می کند پس اصطلاحات «جر» و «اضافه» بر هم منطبقند و اصطلاح «خفض» جنبه عمل اعرابی این حروف را می نمایاند.
۳۷.

میزان پایبندی ترجمه های معاصر فارسی در برگردان«أَرَأَیْتَ» و فروع آن در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات سبک شناختی قرآن کریم سال چهارم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۷) 257 - 273

کلیدواژه‌ها: ترجمه قرآن أَرَأَیْتَ ترجمه فارسی معیارهای صرفی نحوی و بلاغی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۵ تعداد دانلود : ۲۱۳
تر کیب «أَرَأَیْتَ» و فروع آن یکی از ترکیب های دشواریاب قرآن کریم از نظر نحوی و پیرو آن از لحاظ برگردان آن به زبان های دیگر از جمله فارسی است. این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی برخی از ترجمه های فارسی معاصر و مشهور قرآن کریم (الهی قمشه ای، رضایی اصفهانی، شعرانی، صفوی، صفار زاده، فولادوند، مجتبوی، مشکینی، معزّی و مکارم) در برگردان آیات مشتمل بر «أَرَأَیْتَ» و فروع آن بر اساس معیارهای صرفی، نحوی و بلاغی که باید در ترجمه این ترکیب رعایت گردد، موارد کاربرد این ترکیب در قرآن را مورد پژوهش قرار داده و به این نتیجه دست یافته است که سازگارترین ترجمه ها با معیارهای صرفی، نحوی و بلاغی، در رتبه نخست ترجمه صفوی است که در 26 مورد، و سپس مشکینی و شعرانی در 22 مورد، و سپس مجتبوی در 20 مورد این معیارها را رعایت کرده اند و ترجمه های رضائی اصفهانی و معزی به لحاظ اینکه این معیارها را در هیچ موردی رعایت نکرده اند، ناپایبندترین ترجمه ها می باشند.
۳۸.

اعتبار سنجی اصالت انتساب ها در محتوای کتاب مصباح الشریعه وتاملی در مساله تدلیس و جعل در آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات علوم قرآن و حدیث سال هفدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۴۶) 137 - 166

کلیدواژه‌ها: مصباح الشریعه سید بن طاووس جعل و تدلیس نسخ خطی صوفیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲۵ تعداد دانلود : ۴۸۲
کتاب مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه اول بار توسط سید بن طاووس در قرن هفتم معرفی شده است. نویسنده این کتاب و دوره زیست او هیچ گاه مشخص نبوده و به جهت آنکه تمام ابواب آن با قال الصادق (ع) آغاز می شود، در شمار آثار منسوب به امام صادق (ع) به حساب می آید. درستی یا نادرستی این انتساب همیشه موردبحث بوده و در مورد نویسنده کتاب نیز اقوال مختلفی بیان شده است. بررسی های مبتنی بر تحلیل محتوای کمی و کیفی کتاب نشان می دهد اکثر آنچه در این کتاب به عنوان حدیث یا نقل از غیر معصوم آمده دارای اصلی در کتاب های دیگر نیست و مصباح در نقل آن ها متفرد است. علاوه بر آن بسیاری ازآنچه که در مصباح آمده و در کتاب های دیگر نیز ذکرشده، دارای اختلاف در انتساب است. چرایی به وجود آمدن چنین پدیده ای تاکنون بسیار کم مورد تحلیل قرارگرفته است. پژوهش حاضر با روش اسنادی و تحلیل محتوای کمی و کیفی با دامنه منابع حدیثی، تاریخی،تفسیری و عرفانی شیعه و سنی، درصدد اثبات این فرضیه است که احتمال آنکه تمامی ابواب مصباح الشریعه توسط یک صوفی نگاشته شده یا املا شده باشد و سپس همه آن ها با قید «قال الصادق» به امام ششم منتسب شده باشد به هیچ روی منتفی نیست اتفاقی که در مورد آثاری همچون حقایق التفسیر سلمی واقع شده است.
۳۹.

نقش نظریه اعتباریات علامه طباطبایی (ره) در تبیین صفت مالکیت خداوند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه فلسفه دین سال هجدهم بهار و تابستان ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۳۵) 89 - 106

کلیدواژه‌ها: علامه طباطبایی نظریه اعتباریات صفات خداوند مالکیت خداوند

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۸ تعداد دانلود : ۷۰۷
یکی از نوآوری های علامه طباطبایی نظریه اعتباریات است. این نظریه به دلیل کلیدی بودنش بر آرای ایشان در زمینه های مختلف تأثیر گذاشته است، و یکی از این موارد تبیین صفت مالکیت خداوند است. مقاله حاضر با روش جستجوی کتابخانه ای و با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی (توصیفی-تحلیلی)، نظریه علامه طباطبایی در تبیین صفت مالکیت خداوند را تبیین کرده و میزان تأثیرگذاری نظریه اعتباریات ایشان را در این تبیین و نیز تفاوت آن با نظر برخی دیگر از اندیشمندان را نشان داده و به این نتیجه رسیده است که مالکیت خداوند بر خلاف دیگر موجودات مالکیت مطلق، مالکیت ذات و آثار، مالکیت حقیقی، مالکیت تکوینی، و مالکیت زوال ناپذیر است، حال آن که مالکیت دیگر موجودات مالکیت غیرمطلق، مالکیت آثار، مالکیت مجازی، مالکیت تشریعی و مالکیت زوال پذیر است. اهمیت نظریه اعتباریات در اندیشه ایشان هنگامی معلوم می شود که بدانیم اگر در تبیین صفت مالکیت خداوند در اندیشه ایشان نظریه اعتباریات کنار نهاده شود، نظریه ایشان تفاوت چندانی با نظریات دیگر اندیشمندان نخواهد داشت.
۴۰.

سیره عملی امام علی (ع) در زمان پیامبر (ص) در صحیح بخاری و مسلم؛ (نقد و تحلیل روایات)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه علوی سال یازدهم پاییز و زمستان ۱۳۹۹ شماره ۲ (پیاپی ۲۲) 159-177

کلیدواژه‌ها: امام علی(ع) سیره صحیح مسلم صحیح بخاری زمان پیامبر(ص) عصر نبوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۹ تعداد دانلود : ۳۶۹
امام علی(ع)، یکی از شخصیت های تاثیرگذارِ جهان اسلام است که نقش بسیار مهمی در شکل گیری اسلام و حکومت اسلامی داشت. بررسی شخصیت و سیره ایشان، می تواند بیانگر نقش ایشان در دوران حیاتی اسلام باشد. این مقاله، سیره امام علی(ع) را با تاکید بر خصوصِ زمان پیامبر (ص) در صحیح بخاری و مسلم، با رویکرد روایی – تاریخی، مورد پژوهش قرار داده است و پس از تحلیل انتقادیِ مستنداتِ روایی - تاریخیِ صحیح بخاری و مسلم، به این نتیجه دست یافته که این دو محدث اهل سنت، نسبت به دیگر محدثان و مورخان سنی، مواردِ سیره ای امام علی(ع) را کمتر از دیگران نقل کرده اند و سعی کرده اند سیره ایشان را ناقص و مخدوش نشان دهند. آنان بخشی از وقایع مهم زندگانی ایشان را نقل نکرده اند و همان مقدار را هم که نقل کرده اند، به گونه ای است که نسبت با دیگر صحابه، نه تنها تفاوتی نمی کند؛ بلکه در برخی موارد، ناقص تر و مخدوش تر است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان