حسین ذبیحی

مقررات شهرسازی ابزار اصلی حاکمیت در هدایت شهر در مسیر مطلوب توسعه هستند در ایران بخش اصلی این مقررات ضوابط پراکنده مربوط به طرح های جامع و تفصیلی یا همان «مقررات خاص شهرسازی» هستند. فقدان چارچوب های کنترل، ارزیابی و هدایت مقررات خاص در مسیرهای منطقی باعث خطای سهوی یا سوءاستفاده از این مقررات و دور نمودن شهر از اهداف توسعه می گردد. هدف این مطالعه تبیین ایده «مقررات ملی شهرسازی» به عنوان چارچوبی بالادست و چندلایه است که می تواند این نقیصه را رفع نماید. محتوای این «مقررات عام شهرسازی» کلی، هدایتگر و مبتنی بر مهندسی ارزش می باشد. در این پژوهش با روش تحلیل و بازترکیب مؤلفه ها و در بستر استدلال منطقی  ضمن شناخت ریشه های مفهومی «مقررات ملی شهرسازی» زمینه ها و الزامات تعریف چارچوب مفهومی این مقررات معرفی می گردد. نتایج نشان می دهد چهار لایه نظام ارزشی- ملاحظات ارزشی، ملاحظات ملی- اجتماعی، ملاحظات حقوقی- قانونی و ملاحظات شهرسازی- فنی، ارکان شاکله این مقررات بوده و هر لایه محورهایی چندگانه در مسیر تدوین این مقررات دارد.

روند شتابان شهرنشینی در کشورهای درحال توسعه با افزایش آمار جرم و جنایت در این کشورها همراه بوده است. ایران نیز مانند بسیاری ازکشورها وضعیت سختی دارد. یکی از جدیدترین رویکردها در مطالعات ساختار شهری توجه به نسل های متفاوت پیشگیری از جرم ازطریق طراحی محیطی است. تأثیر الگوهای رفتاری ساکنین (انزوا، قرابت، مدارا و گمنامی) بر امنیت و سنجش رابطه ی بین خصوصیات محیط کالبدی و رفتار ساکنین با توجه به رویکرد  CPTEDکه منجر به بالارفتن امنیت محیطی می-شود، ضروری به نظر می رسد. پژوهش حاضر، ازنظر روش شناسی در دسته ی تحقیقات توصیفی و اکتشافی با رهیافت پژوهش های کمّی قرار می گیرد. هدف از این پژوهش، بررسی رابطه ی بین محیط کالبدی و رفتار ساکنین درجهت ارائه ی فاکتورهای تعیین-کننده در طراحی محیط های مسکونی امن و به طور جزء آمار توصیفی در تأیید یا رد فرضیه های تحقیق به کاربست مدل تحلیل عاملی، استفاده ازآمار استنباطی (از طریق معیارGOF وآزمون (F و استفاده از آزمون کولموگروف- اسمرینوف است. محله ی سعدی ساری به سان مصداق بارزی از محله های امن واجد امنیت محیطی است که متأسفانه رو به ناامنی می رود. برای مدل حاضر  GOF برابر 64/ 0محاسبه شد که نشان از برازش کلی بسیار قوی مدل دارد. متغیرهای وابسته و مستقل تحقیق، بدون درنظرگرفتن مقدار متوسط انحراف درحد متوسط و متغیر الگوهای رفتاری ساکنین درحد بالا قرار دارد. کلیه ی فرضیه های تحقیق تأیید شد و نتیجه ی تحقیق، ارائه ی مدل های مفهومیCPTED  با چالش در نسل های این مفهوم است.

شهر تاریخی یزد، بخشی از شهر یزد است که به عنوان اولین بافت شهری از ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. ازآنجایی که این محدوده با چالش های متعدد ناشی از ناهماهنگی مابین سازمان ها و نهادهای ذی نفوذ در مدیریت شهری روبه روست، شناسایی شاخص های مؤثر بر ایجاد نظام مدیریت یکپارچه شهری در شهر تاریخی یزد می تواند به بهبود وضعیت آن کمک کند. روش تحقیق به این صورت است که ابتدا پنل خبرگان با حضور 5 نفر از مسئولان و مدیران شهری فعلی و اسبق شهر یزد تشکیل شد تا چالش های پیش روی عوامل مؤثر در بافت تاریخی شهرهای ایران تدقیق گردند. پس از جمع بندی، تعداد 48 شاخص به دست آمد که مطابق با ماهیت ابعاد مدیریت یکپارچه شهری دسته بندی شدند. این شاخص ها در قالب یک پرسشنامه با طیف لیکرت 5 گزینه ای، بین 32 نفر از مسئولان و مدیران شهری باتجربه شهر یزد که با استفاده از روش نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شدند، توزیع گردید. ساختار نظری مفروض تحقیق با استفاده از نرم افزار SmartPLS 3 مورد برازش قرار گرفت. با توجه به ضرایب مسیر، ارتباط مستقیم و معنی داری میان ابعاد مختلف یکپارچگی درون سازمانی، نهادی، برنامه ای، ساختاری/قانونی، عمودی و میان سازمانی با مدیریت یکپارچه شهری در شهر تاریخی یزد وجود دارد و 41 شاخص در این رابطه مؤثر تشخیص داده شدند. در نهایت، راهکارهایی به منظور ایجاد نظام مدیریت یکپارچه شهری در شهر تاریخی یزد پیشنهاد شد.

سهم زیادی از آشفتگی ها و ناهماهنگی های بصری شهر تهران، بر اساس دیدگاه های نظری زیبایی شناسی، به نوع طراحی و ترکیب توده و حجم های ساختمان ها مربوط می شود. لذا این پرسش مطرح می گردد که از دیدگاه تجربی و از منظر ساکنان و استفاده کنندگان شهر، جنبه زیبایی و مطلوبیت فرم و ظاهر توده ها و ساختمان های شهر و ترکیب آن ها چگونه است؟ و یا چه معیارها و ارزش هایی برای طراحان و سازندگان ساختمان های امروزی، مطرح است که در توده ها و فرم های ساختمانی کنونی متجسم می شود؟  مقاله حاضر برای پاسخ به پرسش های فوق و به دنبال بررسی جنبه های گوناگون موثر بر زیبایی شناسی بصری توده های ساختمانی، به کندوکاو در متون نظری مربوطه و مسائل عینی و ذهنی گروهی از ساکنان منطقه 2 شهر تهران، می پردازد. این مطالعه با روش پژوهش توصیفی و با استنتاج نتایج کاربردی، بر پایه مرور متون و اسناد مرتبط و هم چنین با استفاده از روش نظریه زمینه ای (در بخش مطالعات میدانی)، و روش تطبیقی انجام می گیرد.  بر اساس نتایج بدست آمده از مطالعات میدانی و مقایسه و ارزیابی آن ها با مطالعات نظری، چارچوبی اولیه از نظریه زیبایی شناسی در ارتباط با توده های ساختمانی، مشتمل بر مولفه های کالبدی- بصری و غیرکالبدی، ارائه گردید. مشخص شد که این نظریه می تواند دارای دو بعد یا دو جنبه محتوایی و رویه ای باشد. بعد محتوایی بر اصول و معیارهای شکل دهنده به احجام و توده های ساختمانی، و بعد رویه ای بر شرایط و بستر نوع شکل گیری احجام و توده های ساختمانی، تاکید دارد.

یکی از راهها جهت دستیابی به ساختمان با کارایی بالاتر در مصرف انرژی و نیل به یک سامانه کارآمد، بهره گیری ازتجربیات معماری بومی میباشد.در این بین بادگیر یکی از المانهایی است که درگذشته به منظور ایجاد آسایش در اقلیم های گرم و خشک کاشان استفاده می شدند. این مطالعه رفتار هیدرودینامیکی باد دراین المان را تحت تاثیر سطوح نم دار،دارای حوضچه و دارای فواره آب در میانگین دمای داخلی سکونتگاههای این اقلیم با هدف کارآیی بیشتر این عنصر توسط نرم افزار سی اف دی، انرژی پلاس و اپن استودیو با روش توصیفی-تحلیلی مورد بررسی قرار داده و سپس نتایج حاصله را مورد تحلیل قرار داده است.ودرنهایت مشخص میکندکه بیشترین افت دما در بادگیرهای دارای فواره آب می باشد و از عوامل اصلی افت دما در این بادگیرها، متناسب بودن ابعاد - دریچه ورود هوا به بادگیر، دمای آب، ابعاد و ارتفاع ستون بادگیر می باشد .  

هدف از انجام این پژوهش تأثیر چارچوب مفهومی عدالت فضایی بر دسترسی شهروندان شهر ساری بود. روش تحقیق با توجه به ماهیت پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی می باشد و با توجه به اینکه تمامی شاخص ها از نوع کمی و کیفی (آمیخته) است، از پارادایم تفسیرگرایی استفاده شد. جامعه آماری این پژوهش در بخش کیفی شامل 30 تن از افرادی که در شهر ساری دارای مدرک تحصیلی دکترای شهرسازی هستند و در بخش کمی شامل ساکنان شهر ساری می باشد. روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای با توجه به فرمول کوکران محاسبه گردید. لذا تعداد ساکنان مناطق یک تا چهار شهر ساری با جامعه آماری با استفاده از فرمول فوق، به تعداد 400 به شرح هر منطقه 100 نمونه می باشد. در مورد جمع آوری اطلاعات از داده های GIS شهر ساری، مصاحبه با خبرگان و دو پرسشنامه استفاده گردید. روایی صوری و محتوایی پرسشنامه ها با استفاده از نظرات اصلاحی اساتید تعیین شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از آزمون آلفای کرونباخ 81/0 به دست آمد. در نهایت به منظور تجزیه و تحلیل داده های جمع آوی شده از روش تحلیل محتوا استفاده شد. نتایج نشان داد در حوزه عدالت فضایی مؤلفه های: فیزیکی، اجتماعی، بصری، نمادین و اقتصادی وجود دارد که هر کدام تأثیرگذار بر دسترسی شهروندان در شهر ساری به امکانات در نقاط مختلف سطح شهر می-باشد. بنابراین در مناطق چهارگانه شهر ساری مدیران شهری می بایست با در نظر گرفتن ابعاد مورد شناسایی زمینه دسترسی هر چه بهتر شهروندان به امکانات شهری را با توجه به شاخص های پیشنهادی فراهم آورند.

مسکن به منزله ی نیاز انسان، مقوله ای پیچیده معرفی می شود و ابعاد متنوعی دارد. با وارد شدن به عرصه ی برنامه ریزی مسکن، این امر حاصل می شود که این نوع برنامه ریزی با توجه به محدودیت ها و نیازهای سکونتی اقشار مختلف جامعه، در طول سالیان گذشته به شیوه های متفاوت درصدد تأمین این نیاز بشر بوده است، لکن امروزه امکانات محدود دولت و افزایش سریع تقاضای مسکن، اجازه تأمین مسکن برای تمامی افراد جامعه را نمی دهد. از این رو، چارچوب هدفهای توسعه ملی بویژه هدف های اولویت دار اقتصادی و اجتماعی، سهم مسکن گروه های کم درآمد را مشخص می سازد. لذا هدف اصلی این پژوهش تحلیل و تعیین اثرات رضایتمندی بر تحرک مسکونی در گروه اقشار کم درآمد<strong> </strong>بر پروژه های مسکن مهر در محدوده مسکن مهر پردیس می باشد. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و ابزار جمع آوری اطلاعات شامل مطالعات اسنادی و میدانی از طریق پرسشنامه می باشد. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل از روش تحلیل عاملی تاییدی استفاده شده است. نتایج حاکی از آن است که مسکن مهر پردیس تهران علی رغم زمان و هزینه صرف شده دارای مشکلات متعددی می باشد که این امر بر میزان رضایت مخاطبین بسیار تأثیرگذار بوده است. نتایج حاصل از بررسی عوامل معرف رضایتمندی سکونتی نشان می دهد که عامل رضایت مندی از وضعیت مجتمع مسکونی  ساکنین مسکن مهر پردیس تهران را تبیین می کنند و وضعیت شاخص های کیفی مسکن در دو منطقه 5 و 4 فاز 11 مسکن مهر شهر پردیس از لحاظ تحرک مسکونی از لحاظ مطلوبیت تفاوت دارد.

از مهم ترین اهداف پژوهش حاضر، معرفی عوامل معمارانه اثرگذار بر درک دانش آموزان از محیط روانی است که این مساله می تواند بر دستاوردهای تحصیلی، روانی و جسمانی دانش آموزان اثرگذار باشد. یکی از مشکلات دانش آموزان در فضاهای یادگیری به ویژه در مقطع دبیرستان، کمبود اشتیاق به یادگیری و سپری کردن اوقات خود در فضاهای آموزشی است. روش پژوهش از نوع کمی و کیفی، از حیث نتایج کاربردی و توسط مطالعات پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه ای در بین 180 نفر از دانش آموزان دختر داوطلب مقطع دبیرستان در سال تحصیلی 98-97 از سه مدرسه شهر گرگان انجام شد. حجم نمونه توسط نرم افزار جی.پاور(G.Power)، 104 پیشنهاد شد که با توجه به مدل معادله ساختاری از 180 نفر نمونه در دسترس به منظور افزایش دقت برآورد استفاده شد. آزمون نرمال بودن داده ها، روش تحلیل آماری رگرسیون خطی چندگانه، و تحلیل همبستگی پیرسون به منظور نوع ارتباط، شدت و جهت آن در بین متغیر های مستقل و وابسته ارایه شد، همچنین مدلسازی معادله ساختاری از تأثیر عوامل معمارانه بر محیط روانی از دیدگاه دانش آموزان ترسیم شد. با توجه به آماره ضریب همبستگی) 82/0 (R=بین محیط کالبدی و درک دانش آموزان از محیط روانی ارتباط زیادی وجود دارد و با توجه به ضریب تعیین)68/0(R2=، 68 درصد متغیر وابسته محیط روانی توسط متغیر مستقل محیط کالبدی پیش بینی شد. از شش عامل مقیاس ارزیابی ساختمان مدرسه با عنوان"چک لیست شش فاکتوری ارزیابی ساختمان مدرسه"، تعداد پنج عامل شامل فضاهای اجتماعی با وزن بتا 36/0، فضاهای مابین با وزن بتا 22/0، توده با وزن بتا 18/0 ، جهت یابی با وزن بتا 15/0 و آسایش با وزن بتا 10/0 به ترتیب بر محیط روانی اثر مستقیم، مثبت و معنادار دارد. عامل زمینه دارای تأثیر مستقیم و مثبت اندکی بر محیط روانی از دیدگاه دانش آموزان است. براساس مدلسازی معادله ساختاری، محیط کالبدی به میزان 93/0 بر محیط روانی اثرگذار است. عامل احساس تعلق به مدرسه اثر قابل توجهی با بار عاملی 86/0 در توصیف مقیاس محیط روانی دارد. عامل فضاهای اجتماعی با بیش ترین بار عاملی در توصیف مقیاس "چک لیست شش فاکتوری ارزیابی ساختمان مدرسه" گزارش شد. براساس نتایج پژوهش حاضر، اولین عامل در جهت بهبود محیط روانی از دیدگاه دانش آموزان، ارتقا حس تعلق به محیط مدرسه و اولین عامل در بهبود محیط کالبدی توجه به فضاهای اجتماعی است. ایجاد فضاهای گروهی در ارتباط با کلاس درس، دسترسی دانش آموزان به دفتر کار معلمان و تعامل صمیمی با آن ها در خارج از ساعت های کلاسی و ایجاد تجربه فضایی کیفیت محور از ورودی اصلی تا کلاس درس و طراحی مناسب و جذاب محوطه، ایجاد تنوع در توده ساختمان و مشخص بودن عملکردها در توده خارجی از جمله مولفه هایی است که بر درک دانش آموزان از محیط روانی و به تبع آن، حس تعلق به محیط مدرسه اثرگذار است. تناسب مقیاس ساختمان با سایت اثر اندکی بر درک دانش آموزان از محیط روانی داشت و از لحاظ آماری معنادار نبود. قابلیت کنترل فردی حرارت داخلی محیط و کنترل صداهای حواس پرت کن در اولویت اول از دیدگاه دانش آموزان نبود، اما باید در طراحی فضاهای آموزشی مورد توجه قرار گیرد.

امروزه احساس امنیت در فضاهای شهری به یکی از مهم ترین دغدغه های اصلی شهروندان، مدیران، نهادهای انتظامی و برنامه ریزان شهری تبدیل گشته که در صورت بی توجهی به آن، شرایط برای وقوع جرم فراهم می گردد به گونه ای که زندگی شهروندان را با خطر جدی مواجه خواهد کرد. ازاین رو هدف از نگارش مقاله حاضر، ارزیابی و تحلیل احساس امنیت شهروندان در فضاهای شهری محله زرتشتیان کرمان هست. این پژوهش ازنظر هدف جزء تحقیقات کاربردی و ازنظر ماهیت و روش جزء پژوهش های توصیفی - تحلیلی به حساب می آید. گردآوری داده ها از طریق پرسشنامه ای با ۴ شاخص اصلی و ۲۳ گویه از طریق مرور اسناد معتبر پژوهشی و برداشت های میدانی استخراج گردیده است. جامعه آماری تحقیق شهروندان محله زرتشتیان شهر کرمان می باشند و حجم نمونه نیز طبق فرمول کوکران به تعداد ۱۲۰ نفر از ساکنین محله مذکور جمع آوری و نحوه توزیع پرسشنامه، به صورت تصادفی بوده است. برای تجزیه وتحلیل یافته های حاصل از مطالعات میدانی از نرم افزار spss و آزمون های آماری فریدمن و ضریب همبستگی اسپیرمن بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان داد که بین مؤلفه های چهارگانه احساس امنیت شهروندان با یکدیگر ارتباط مثبت و معناداری وجود دارد به نحوی که بیشترین میزان همبستگی بین مؤلفه های «اجتماعی - رفتاری» و «کالبدی - فضایی» با مقدار (۶۵۴/۰)؛ و کمترین میزان همبستگی بین مؤلفه های «نظارت» و «دسترسی» با مقدار (۲۳۴/۰) هست. همچنین با نتایجی که از آزمون فریدمن به دست آمد مشخص گردید که شاخص دسترسی با مجموع میانگین ۶۵/۱ نسبت به دیگر شاخص های پژوهش در بدترین وضعیت قرار دارد به این معنی که این شاخص نسبت به دیگر شاخص های پژوهش در سطح محله زرتشتیان از اهمیت بیشتری برخوردار هست. بعدازآن نیز شاخص اجتماعی – رفتاری، شاخص نظارت و درنهایت شاخص کالبدی – خدماتی قرار دارند. در پایان با توجه به نتایج حاصل از این پژوهش، پیشنهادهایی جهت بهبود وضعیت این شاخص ها در عملکرد محله زرتشتیان ازجمله اصلاح و بهسازی فضاهای متروک شده، بهبود وضعیت روشنایی معابر و کوچه ها در شب، افزایش مشارکت شهروندان در اجرای طرح های شهری، بهبود وضعیت پیاده روها و معابر و غیره ارائه گردیده است.

افزایش جمعیت جوامع انسانی، منجر به افزایش شهرهای پرجمعیت، فشرده و پرتراکم شده است که توسعه در ارتفاع و زیرِ زمین را رایج ساخته است. با وجود مزیت های ناشی از زندگی فشرده انسان ها در کنار یکدیگر، ازدحام ناشی از تراکم، تهدیدی برای کیفیت های زیست انسان ها به وجود آورده است. مفهوم زیست پذیری، در پاسخ به این دغدغه، به کیفیت های عینی و ذهنی مورد انتظار انسان ها از محیط زیست می پردازد. توسعه های جدید زیرسطحی که عمدتاً متأثر از افزایش تراکم و ازدحام در شهرها هست، در اغلب موارد، کمتر به کیفیت های زیستی انسان ها در زیرِ سطح زمین پرداخته است و بیشتر به جنبه های عملکردی توجه شده است. کاهش نظارت اجتماعی، تأمین امنیت، تأمین تهویه، نور و کنترل رطوبت، خوانایی و جهت یابی از جمله مهم ترین چالش های این نوع از توسعه است. لزوم ایجاد و رواج استفاده از فضاهای عمومی پویا و اجتماع محور در طبقات زیرین، محرک پرداختن به این پژوهش بوده است. به منظور ارائه ی الگویی جهت ارتقاء زیست پذیری در فضاهای عمومی زیر سطحی شهرها، داده های کیفی جمع آوری شده، به روش اسنادی (تحلیل پایه) و داده بنیاد (تحلیل مکمل) به صورت همزمان مورد تحلیل قرار گرفت. روش جمع آوری اطلاعات، مطالعه اسنادی و مصاحبه نیمه ساختارمند می باشد. جهت تحلیل داده های کیفی و کدگذاری از نرم افزار Nvivo استفاده شد. از ترکیب تحلیل پایه و مکمل، مؤلفه های کلیدی سازنده فضای زیر سطحی زیست پذیر یعنی مؤلفه های عملکرد دسترسی؛ ادراکی؛ هویت؛ زیست محیط و تاب آوری شناسایی و بررسی شد. همچنین جهت ارائه الگو از روش داده بنیاد استفاده شد. بر اساس سوالات مطرح شده در فرآیند مصاحبه، 389 ارجاع ارائه گردید. با بازبینی متعدد و ادغام کدها بر اساس تشابه در طی چندین مرحله تلخیص داده ها، 20 کد اولیه و 7 کد محوری استخراج گردید و پس از کشف روابط علی معلولی، الگوی فضای زیرسطحی زیست پذیر مبتنی بر الگوی دانه برفی ارائه گردید.

مبحث ادراک اتمسفری در معماری به عنوان یک راهکار مناسب از هم زیستی عاطفی انسان در تعامل با مکان، نوعی گفتمان پدیدارشناسانه با رویکرد به زیبایی شناختی نوین است. این پژوهش به جایگاه بدن در فرایند ادراک حسی اتمسفری از منظر پدیدارشناسی ادراک مرلوپونتی می پردازد. روش این پژوهش، کیفی و تحلیلی و تفسیری با زمینه پدیدارشناسی ادراکات حسی بدنمند و از منظر اندیشه های مرلوپونتی و همچنین با روش کدگذاری آزاد، محوری و گزینشی انتخاب شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ادراک اتمسفری منجر به تقویت رابطه میان تجربه واقعی و ابعاد ذهنی می گردد تا از دل این احساس تقویت شده، تجربه ای ژرف از فضا و زمان، فراروی مخاطب حادث شود و در توضیح معنای معمارانه نقش ایفا می کند. همگرایی قابلیت های ادراکی بامعنای جسمانی، از فروکاهیدن اثر معماری به فرمالیسم صرف و ترکیب بندی های اغواگرایانه که از هرگونه منطق مادی و تجربه وجودی خالی شده است، جلوگیری می کند. لذا از طریق ادراک پیشاتاملی و بلاواسطه در بستری از اتمسفر معمارانه، چهارچوب ها، افق ها و عرصه های برای تجربه کردن و فهم جهان بر ما گشوده می شود.نتیجه این پژوهش حاکی از آن است که ادراک اتمسفری از طریق یکی شدن مخاطب با فضا و ادغام ادراک حافظه و تخیل در فرایندی بدنی رخ می دهد و ماهیت شهودی و بدنمندی دارد و قابلیت اثر معماری را در همراه ساختن و جهت دهی رفتار مخاطبان برجسته می کند. مؤلفه هایی همچون ماده و بافت، نور و سایه، توده و جرم، هندسه و مقیاس، بستر و زمینه پیرامونی، جزییات معماری و اقلیم در فرایند خلق ادراک اتمسفری نقش تعیین کننده ای ایفا می کنند.

ما در آستانه ورود به جامعه دانش مدار هستیم که در آن منبع اصلی اقتصاد، سرمایه یا منابع طبیعی و نیروی کارگری نیست، بلکه فقط دانش به عنوان تنها منع معنی دار جهان تلقی می شود. این جمله از دراکر اهمیت دانش را نشان می دهد، در واقع مساله این پژوهش بیان و ارزیابی مدلی نظری و عملی در جهت واکاوی شیوه های آموزش پلان های معماری به الگوریتم های یادگیری ماشین است. بر همین اساس پژوهش به دنبال یافتن شیوه های توسعه داده های (پلان ها) معماری به سمت فناوری های نوین می باشد. هدف پژوهش یافتن راهی برای توسعه فناوری هوش مصنوعی در ورود داده های معماری با همان مفاهیم اصلی خود است که بتواند علاوه بر داشتن همان کارکردهایی که هوش انسانی دارد، سرعت، دقت و چندبعدی بودن را در فرآیند تولید دانش معماری لحاظ نماید. روش پژوهش بصورت تاریخی، تحلیلی و با رویکرد بررسی داده های کمی می باشد که با استفاده از الگوریتم های پردازش تصویر، خطوط چندین نمونه از پلان های معماری در اعداد نرمال شده 0 تا 1قرارداده شده و سپس به روش تعیین فاصله کسینوسی بر روی بردارهای به دست آمده، تشابه سنجی گردیده است. یافته های این پژوهش بیان می دارد با روش های ارائه گردیده می توان داده های موجود در پلان را به ماشین انتقال داد و همین شیوه می تواند، در آینده پایه گذار سامانه های هوشمندی شود که توانایی تولید و تشابه سنجی پلان های معماری را بصورت نامحدود خواهند داشت و این فرآیند نخستین گام در این حوزه می باشد.

یکی از مفاهیمی که انتظار می رود با هوشمند شدن شهرها، دچار تحول شود، مفهوم مشارکت شهروندان در امور شهرسازی و مدیریت شهری است. بویژه در شهری چون تهران که میزان مشارکت تا نقطه مطلوب، فاصله زیادی دارد. مسأله آن است که اگر پیدایش شهرهای دیجیتالی و هوشمندسازی شهرها از ابعاد و جنبه های مختلف بر شهر و شهرنشینی، مدیریت شهر و زندگی در شهرها اثر می گذارد، بر روی مشارکت –که مفهومی با اهمیت بسیار بالا بوده و درای آورده های بالقوه بی شمار در مدیریت شهری است-چه تأثیری دارد و آینده مشارکت شهروندان در بستر شهرهای هوشمند و پویا، چه تحولاتی به خود خواهد دید؟ پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی، ضمن استفاده از روش ها و ابزارهای مطالعاات اسنادی در بخش مبانی نظری و پیشنه های پژوهشی و سپس بر پایه راهبرد پیمایش (پرسشنامه شهروندان و پرسشنامه خبرگان و متخصان)، سعی نمود نسبت به گردآوری داده ها و سپس تجزیه و تحلیل آنها اقدام نماید. نتایج نشان دهنده تأیید فرضیه پژوهش است، زیرا نمره گزاره ها از حداقل قابل قبول (3.1) بالاتر و انحراف معیار نیز تقریبا در همه موارد، زیر 1 بوده است. همچنین آزمون تی تک نمونه ای نشان از تأیید گزاره ها داشت. نتیجه پژوهش، شامل ارائه ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های مشارکت در شهر هوشمند و پویا در تهران به عنوان الگوی تمام نمای شهر ایرانی است.

ورود سرمایه داری به ایران با تغییرات گسترده در نظام اقتصادی همراه بود. در حالی که ساختار تولید کشور در اوائل دوره قاجار مبتنی بر تولید محصولات کشاورزی و صنایع دستی و صادرات آن بود، در اواخر با زوال و آسیب دیدگی جدی کشور را به یک واردات کننده بزرگ از کشورهای اروپایی و روسیه تبدیل کرد. با تعطیلی کارخانه های داخلی، تلاش ها برای درونی کردن سرمایه داری به شکست انجامید و عدم توانایی بخش خصوصی در رقابت با سرمایه داری خارجی منجر به سودآوری تجارت مبتنی بر واردات و رانت شد. نتیجه این اتفاقات بر معماری و شهرسازی کشور بر دو مسئله قابل مشاهده بود. یکی افزایش جمعیت شهرها و نیاز به توسعه آن ها که با خیابان کشی های جدید و حضور بناهایی با عملکردهای نوین همراه بود. اتفاقی که به بورس بازی زمین منجر شد و بر جدایی طبقات اجتماعی تاکید نمود. دوم تأثیر غیرمستقیم سرمایه داری خارجی که به حضور اتباع اروپایی در شهرهای ایران انجامید و به روند آشنایی ایرانیان با فرهنگ و مظاهر تمدن غربی شدت بیشتری بخشید. در این تحقیق با روش های تفسیری-تاریخی و استدلال منطقی به ارتباط متقابل میان وضعیت اقتصادی و تحولات معماری و شهرسازی شهرهای ایران در دوره قاجار پرداخته شده است. یافته های پژوهش حاکی از این است که این فراگرد نه تنها بر شکل شهرها و سیمای ساختمان ها تأثیرگذار است بلکه با مقنضیات سیاسی-اجتماعی و فرهنگی گسترده ای همراه شد که همین پیامدهای آن را پیچیده تر و تأثیرگذاری اش را بیشتر کرده بود. اهداف پژوهش: بررسی چگونگی تأثیرات شرایط اقتصادی دوره قاجار بر تحولات شهرهای ایران. 2.بازشناسی الگوهای معماری به کار رفته تحت تأثیر  تحولات اقتصادی دوره قاجار. سوالات پژوهش: 1.شرایط اقتصادی و  جریان های سرمایه داری  دوره قاجار تا چه حد بر تحولات شهرهای ایران مؤثر بوده  است؟ 2.الگوهای معماری به کار رفته در دور ه قاجار تا چه حد تحت تأثیر شرایط اقتصادی این دوره قرار داشته اند؟

گردشگری به عنوان سومین صنعت اقتصادی جهان در زمینه رونق بخشیدن به شهرها و احیا و باززنده سازی بافت های تاریخی شناخته شده است. از طرفی مداخلات کالبدی نامناسب در محدوده های ارزشمند تاریخی موجب کاهش سرزندگی و زیست پذیری آن ها گشته و حاصلِ چنین اقداماتی، ظهور محلاتی ناامن و ناسالم اند شده است. ازاین روی مطالعه حاضر درصدد "بررسی میزان تأثیر معیارهای سرزندگی در راستای بهبود و ارتقای سطح گردشگری شهری در مکان های تاریخی" برآمده است. به منظور دست یابی به این هدف، از راهبرد کمی با تکیه بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی بهره گرفته شده است. اطلاعات کیفی بر پایه مطالعه منابع مکتوب پیرامون سه مفهوم "سرزندگی شهری"، "گردشگری شهری"و "مکان های تاریخی"، و اطلاعات کمی مبتنی بر پیمایش میدانی (مشاهده و پرسشنامه) در محدوده مکانی تحقیق حاصل گردیده است. یافته های استنباطی SPSS در خصوص ارزیابی میزان اثرگذاری پارامترهای سرزندگی بر ارتقا گردشگری در سراهای تاریخی منطقه 12 تهران حاکی از آن است که معیارهای (تنوع بصری، زیبایی و جذابیت بصری، تنوع کاربری) و (زیبایی و جذابیت بصری) به ترتیب از منظر 2 گروه آماری متخصصین و گردشگران، از بیشترین میزان اثرگذاری برخوردارند. همچنین نتایج حاصل از بررسی نوع و میزان ارتباط میان معیارهای سرزندگی و گردشگری در مکان های تاریخی منتخب، مبین وجود رابطه ای مستقیم و معنادار میان این دو متغیر می باشد. علاوه بر این شدت این رابطه قوی می باشد، زیرا ضرایب همبستگی اسپیرمن برای هر دو شاخص بیشتر از 7/0 و نزدیک به 1 می باشند. رتبه بندی معیارهای سرزندگی در 4 سرای تاریخی به لحاظ میزان اهمیت نشان داد که ازنظر متخصصین، این 4 مکان ازلحاظ زیبایی و جذابیت های بصری در یک سطح بوده ولیکن از دید گردشگران، وضعیت هر عامل در هر یک از سراهای تاریخی با هم تفاوت دارند.

مکان پدیده ایست که انسان در طول زندگی خود به آن معنا بخشیده و وابسته می شود. جایگاه عوامل کالبدی به واسطه گریزناپذیر بودن امر کالبد در معماری سبب شکل گیری پایگاه وجودی در افراد می گردد. هدف از این مطالعه تأثیر مؤلفه های کالبدی بر دو مجموعه مسکونی کوی استادان و شهرک نیوساید اهواز و مشخص کردن تأثیر سهم هریک از این مؤلفه ها بر القای حس مکان توسط مخاطبین است. این تحقیق با روش ترکیبی کیفی در کمی، ابتدا به جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای با تکنیک اسنادی پرداخته و سپس از تکنیک دلفی برای صحت سنجی مؤلفه های استخراج شده از متون بهره گرفته است. مؤلفه ها در پرسشنامه با طیف لیکرت بین ساکنین توزیع شده است. نتایج با نرم افزار SPSS و با استفاده از آماره های مختلف تحلیل استفاده شده است. نتایج حاکی از این است که در مجموعه مسکونی کوی استادان بیشترین سهم مربوط به مؤلفه های تنوع، نورپردازی، با مقدار(000/1)، حضور نیمکت ها با مقدار (946/0) و کمترین سهم مربوط به سهولت دسترسی با مقدار (383/0) است. در واقع در ایجاد حس تعلق، عامل نورپردازی دارای تأثیر بسزایی است. تنوع فضایی در این مجموعه مسکونی و وجود نیمکت ها موجب افزایش زمان حضور در فضا شده است و همین امر موجب افزایش دل بستگی و ایجاد حس مکان می شود. در مجموعه مسکونی نیوساید بیشترین همبستگی بین متغیر فضای سبز با دیگر متغیرهاست و بیشترین به صورت موردی بین خوانایی و تنوع با مقدار (955/0) و سپس فضای سبز با معنادهی (921/0) و کمترین بین نما و کف سازی با مقدار (104/0) است. در مجموعه مسکونی نیوساید، تنوع فضایی را به وسیله مکان عرضه می کند و میزان خوانایی آن موجب ایجاد فهم یا درک مکان می شود. همچنین فضای سبز، امکان حضور پذیری و استفاده از فضا را افزایش داده است.

مقاله حاضر ارائه بخشی از مطالعات و پژوهش تفصلیلی انجام شده در حیطه برنامه ریزی معماری و مفاهیم مرتبط با آن در حوزه برنامه ریزی کالبدی و نظریه های برنامه ریزی می باشد. دانسته است که محصول و فرآورده معماری حاصل اندرکنش متغییرهایی چند لایه و متعدد است که یا جزئی از بخش تحلیل شامل مطالعات پایه و برنامه ریزی معماری و یا متعلق به ترکیب در فرآیند طراحی شامل ایده پردازی و فرم دهی به محصول می گردند.لذا بازشناسی و تدقیق مفاهیم مرتبط با برنامه ریزی معماری در شناسایی فرآیند طراحی ضروری بوده و از اهمیت بسزایی برخوردار است. در این مقاله سعی در بازشناسی برنامه ریزی معماری وتبیین نقش و جایگاه و تاثیر پذیری آن از طریق بررسی پیوند ها و ارتباط با برنامه ریزی کالبدی ,که خود تشکیل دهنده کلیتی سیستماتیک است, خواهد بود. در این خصوص , جهت رفع ابهام در مفاهیم به تدقیق تعاریف برنامه ریزی پرداخته شده و ضمن توجه به مفاهیم آنتروپی و نگاتروپی در برنامه ریزی , در قدم بعدی با سیر تحول تاریخی نظریه های برنامه ریزی و بررسی تطبیقی گونه های برنامه ریزی پیگیری گردیده و در نهایت با تبیین فرآیند برنامه ریزی کالبدی , جایگاه برنامه ریزی معماری و نیز انواع آن و ویژگی های هر یک معین می گردد. هدف از انجام پژوهش , بررسی برنامه گرا بودن محصول و فرآورده معماری است که از طریق شناسایی برنامه ریزی معماری به عنوان خرد ترین مقیاس سیستم برنامه ریزی کالبدی میسر و اثبات می گردد.

زبان و اصطلاحات عامیانه از قدیمی ترین عناصر متن شهر هستند. هدف از این پژوهش، استفاده از مفاهیم زبانشناسی و اصطلاحات عامیانه زبان در تحلیل محتوای متن شهر می باشد. روش مورداستفاده در این پژوهش، تحلیل محتوای کیفی با رویکرد استقرایی است. به منظور جمع آوری اطلاعات، 37 مشاور املاک از مناطق 22 گانه تهران به روش نمونه گیری در دسترس برای مصاحبه انتخاب شدند. از آنان خواسته شد تا اصطلاحات عامیانه زبان که در مقوله معاملات مسکن و معرفی محلات کاربرد فراوان دارند را بیان کنند. همچنین با مراجعه به آگهی های مسکن در سایت های اینترنتی دیوار و شیپور و نیز صفحات مشاوران املاک در اپلیکیشن اینستاگرام، اصطلاحات مشابه، استخراج شدند. در ادامه، فرآیند کدگذاری و مقوله بندی این اصطلاحات انجام شد، به این صورت که همه اصطلاحاتی که دارای درون مایه معنایی مشترک بودند در یک مقوله قرار گرفتند. بر این اساس، 8 مقوله تأثیرگذار بر ارزش گذاری مسکن و محله مبتنی بر اصطلاحات عامیانه زبان به دست آمد که به ترتیب درصد تکرار عبارت اند از: 1- ویژگی های جغرافیایی زمین ساختمان در محله و شهر؛ 2- ویژگی های حقوقی؛ 3- امکانات رفاهی ساختمان؛ 4- ویژگی های طبیعی، اقلیمی و شرایط محیطی ساختمان؛ 5- ویژگی های مصالح و عمر بنا؛ 6- ویژگی های عامیانه؛ 7- امکانات خدماتی ساختمان؛ و 8- ویژگی های مهندسی ساختمان. ازنظر ارزش گذاری مسکن و محله در متن شهر، 5 مقوله تحریف شده، نادرست یا بیش از ارزش ذاتی هستند و فقط 3 مقوله دارای ارزش گذاری هم تراز ارزش ذاتی می باشند.

دانش عامل آگاهی و معنای امروز جهان است و این منبع ارزشمند و راهبردی تنها دارایی ماندگار بشر بوده و ارائه هرگونه محصولات، خدمات و فناوری با کیفیت مناسب و در زمان کوتاه بدون حفظ و مدیریت این منبع باارزش ممکن نخواهد بود. با توجه به رشد بسیار سریع دانش، مدیریت دانش، هم در بعد معنایی و هم در بعد حجمی یک ضرورت بوده و عدم انجام آن منجر به تنزل بهره وری می شود. این مسئله برای تمام دانش ها از جمله دانش معماری نیز مطرح است. یکی از نشانه های رشد سریع دانش معماری، افزایش نرم افزارها در یک دهه اخیر با کارکردهای مختلف در جهت حل مسائل معماری است که نشان دهنده فزونی حجم داده ها و چند عاملی بودن فرایندهای طراحی است. از این رو، هدف این پژوهش رسیدن به یک مدل نظری و ارائه پیشنهاد برای اجرای مدیریت دانش با استفاده از هوش مصنوعی در فرایند طراحی معماری است. در این مقاله از روش کیفی که بر پایه مدل های مفهومی از فرایند داده های کشف دانش بهره گرفته شده است که یک تحقیق اکتشافی برای برجسته کردن عملکردهای مربوط به اعمال روند مدیریت دانش در معماری است. نتیجه این پژوهش ارائه مدل شبیه سازی شده مدیریت دانش در معماری و مدل سازی فرایند ساخت هوش طراحی خودکار نماست. طبق نتایج به دست آمده، ورود هوش مصنوعی در عرصه معماری به صورت هوش طراحی خودکار برای طراحی نمای ساختمان ها می تواند فرایند مدیریت داده ها، اطلاعات و دانش در معماری را برای رسیدن به طراحی چندعاملی فراهم آورد.

اهداف: کارکرد زیباشناسانه فرم بنا یکی از دغدغه های طراح بناهای یادمانی است که عموماً تحت الشعاع مسائل متعدی مانند شرایط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی قرار می گیرد. هدف تحقیق، بحث در چگونگی تاثیر مصالح و فناوری ساخت بر زیبایی با تکیه بر موضوع هویتِ عینی فرم به عنوان یکی از کلیدی ترین موضوعات در این زمینه است. هدف دیگر،بررسی تاثیر مصالح و فناوری ساخت بر کارکرد زیباشناسانه فرم بناهای یادمانی است. روش ها: برای پردازش پیچیدگی، ابتدا از نتایج تحقیقی که به شیوه ی استدلال منطقی، چارچوبِ نظریِ سیستم های اجتماعی لومان که مدعی کاهش پیچیدگی از طریق تفکیک و تمایز است، را به هنر معماری تعمیم داده است، استفاده شد؛ سپس به شیوه ی دیمتل میزان تاثیر هر یک از شاخصه ها و روابط بین آنها مشخص می شود. یافته ها: یافته های بر اساس روش فرآیند تحلیل شبکه ای فازی، تاثیر فاکتورهای موثر بر زیبایی فرم بررسی گردید و چهار بنای یادمانی، بر این اساس مورد ارزیابی قرار گرفته و رتبه بندی شدند. یافته ها در نمونه های موردی آرمگاه های خیام،بوعلی،نادر و باباطاهر، در ارکان خودارجاعی (عناصر بصری و عناصر ارتباطی)، دگرارجاعی (عناصر ذهنی)، و فهم (عناصر عملی) تحلیل شدند. نتیجه گیری: مصالح، تاثیرگذارترین معیار و شکل تاثیرپذیرترین معیار در انتخاب فرم زیبا است در شرایطی که مصالح نوین از طریق فناوری ساخت موجب ایجاد شکل جدید شود و یا مصالح سنتی به شیوه ای نوین به کار گرفته شوند تاثیر مثبتی در زیبایی فرم خواهد داشت.