حمید عطایی نظری

حمید عطایی نظری

مدرک تحصیلی: استادیار پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۶۷ مورد.
۲۱.

نگرشی بر نگارش های کلامی (10): استِقصَاءُ النَّظَر فی البَحثِ عنِ القَضاءِ والقَدَر

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ مرداد و شهریور ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۸۳) 171 - 209

کلیدواژه‌ها: استِقصَاءُ النَّظَرِ فی البَحثِ عنِ القَضاءِ والقَدَر علامه حلی قضاء و قدر جبر و اختیار کلام شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۳۱۱
رساله مختصر امّا پرثمرِ استِقصَاءُ النَّظَر فی البَحثِ عنِ القَضاءِ والقَدَر در زمره تک نگاشت های متکلّم آوازه مند امامی، حسن بن یوسف بن علی بن مُطهّر حِلّی (د: ۶۴۸ _ 726 ھ.ق.) ملقَّب به علّامه حلّی قرار دارد که به بحث از موضوع بحث برانگیز و مناقشه آمیز جبر و اختیار اختصاص یافته است. او در این اثر کوشیده است دیدگاه ها و ادلّه باورمندان به دو عقیده جبر یا اختیار انسان در صدور افعال را شرح دهد و آنگاه بر اساس دلایل عقلی و نقلی ایستار درست را در این مسئله تبیین نماید. در مقاله حاضر، نخست به مهم ترین نگاشته های متکلّمانِ پیش از علّامه حلّی در موضوع قضاء و قدر اشاره می شود. پس از آن، ساختار و محتوای رساله استِقصَاءُ النَّظَر ، تاریخ نگارش آن، ویراست های مختلف به چاپ رسیده از این اثر، شروح نگاشته شده بر آن و نیز دست نویس کهنِ ارزشمندی از رساله مزبور معرّفی و بررسی می شود.
۲۲.

اِشارات و تَنبیهات (2)، گفتاوردی از ترجمه خواجه نصیر الدین طوسی از زبده الحقائق عین القضاه همدانی، ستایش فخر رازی از شریف رضی، انتشار مجموعه رسائل علوم عقلی شمس الدین محمد خفری

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ مهر و آبان ۱۳۹۹ شماره ۴ (پیاپی ۱۸۴) 39 - 50

کلیدواژه‌ها: خواجه نصیرالدین طوسی ترجمه فارسی زبده الحقائق عین القضاه همدانی فخر رازی شریف مرتضی شمس الدین محمد خفری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۳ تعداد دانلود : ۲۵۹
سلسله مقالاتی که زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گونِ انتقادی و کتابگزارانه و تُراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری است کوتاه و مستقل در باب موضوعی مشخّص و ممتاز. بخش دوم از این مقالات مشتمل است بر سه نوشته و یادداشت. در «گفتاوردی از ترجمه خواجه نصیرالدّین طوسی از زبده الحقائقِ عین القضاه همدانی» با اشاره به گفتاوردی از ترجمه فارسی زبده الحقائقِ خواجه نصیرالدّین طوسی شاهدی بر درستی انتساب این اثر به خواجه ارائه شده است. «ستایش فخر رازی از شریف مرتضی» نوشتاری است در بازگفت عباراتی شایان توجّه از فخر رازی در توصیف و ستایشِ شریف مرتضی. یادداشت «انتشار مجموعه رسائل علوم عقلی شمس الدّین محمّد خَفری» نیز به معرّفیِ مختصر مجموعه ای نوانتشار از رساله های فلسفی و کلامی و منطقی خَفری اختصاص دارد.  
۲۳.

اِشارات و تَنبیهات (1)، تک نگاشتی ارزنده در شرح احوال و مکاتبات صاحب بن عباد، ملاحظاتی انتقادی در باب کتابشناسی متون چاپ شده در ایران، اعتقادنامه ای امامی از مکتب حله متأخر

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۱ مرداد و شهریور ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۱۸۳) 37 - 48

کلیدواژه‌ها: صاحب بن عباد کتابشناسی متون چاپ شده در ایران اعتقادنامه کلام امامیه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۲ تعداد دانلود : ۲۸۴
سلسله مقالاتی که زین پس زیر عنوان «اشارات و تنبیهات» منتشر می شود مجالی است برای طرح و تحریر جستارهای گونه گونِ انتقادی و کتابگزارانه و تُراث پژوهانه که هر یک از آن جستارها نوشتاری کوتاه و مستقل است در باب موضوعی مشخّص و ممتاز. عناوین جستارهای بخش نخست «اشارت و تنبیهات» به قرار زیر است: -         تک نگاشتی ارزنده در شرح احوال و مکاتبات صاحب بن عَبّاد-         ملاحظاتی انتقادی در باب کتابشناسی متون چاپ شده در ایران -          اعتقادنامه ای امامی از مکتب حلّه متأخّر
۲۴.

چهار ویراستِ غیر انتقادی از مکاتبات فلسفی طوسی و کاتبی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ مرداد و شهریور ۱۳۹۸ شماره ۳ (پیاپی ۱۷۷) 65 - 101

کلیدواژه‌ها: مکاتبات فلسفی نصیرالدین طوسی نجم الدّین کاتِبی برهان صدیقین استحاله تسلسل حلّ مشکلات الإشارات رسائل خواجه نصیرالدّین طوسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۴۵۴
بخشی از میراث علمی ارزشمند بازمانده از خواجه نصیرالدّین طوسی )د: 672 ه .ق.(، حکیم شهیر شیعیِ امامی، مکاتبات علمی وی در زمین ههای گونا گون با دانشمندان مذاهب مختلف است. از جمله این مکاتبات، رسال ههایی است که نصیرالدّین طوسی و نجم الدّین کاتبی درباره تقریری از برهان صدّیقین برای اثبات وجود خدا به یکدیگر نوشته اند و در آنها بر سر اعتبار این نوع تقریر از برهان صدّیقین و نیز ادّله اقام هشده بر استحاله تسلسل گف توگو کرد هاند. از این مکاتبات فلسفی دو تحریر، یکی اصلی و دیگری تلفیقی، برجامانده است که از تحریر اصلی آن تا کنون سه ویراست و از تحریر تلفیقی آن یک ویراست ارائه شده است. در نوشتار حاضر نخست مضمون و مسائل اصلی مطرح در این مکاتبات گزارش شده است و سپس دو تحریر اصلی و تلفیقی بازمانده از آنها با تکیه بر مهمترین نسخه های شناخته شده از این مکاتبات معرّفی گردیده. همچُنین، چهار ویراستِ ارائه شده از مکاتبات طوسی و کاتبی شناسانده و جدا گانه ارزیابی شده است. این بررسی و ارزیابی نشان م یدهد که هر چهار تصحیح تا کنون به طبع رسیده از این مکاتبات ویراس تهایی مغلوط و غیر انتقادی و نامعتبر است و بنابراین ضرورت دارد مکاتبات مزبور بر اساس دست نوشت های کهن موجود بار دیگر از نو با اسلوب علمی و انتقادی تصحیح و منتشر شود.
۲۵.

مروری بر کتاب «مطالعاتی در باب سنتهایِ عقلانیِ اسلامی در قرون میانی»

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۳۰ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۱۷۵) 58 - 67

کلیدواژه‌ها: کلام اسامی زیدیه معتزله امامیه حسن انصاری زابینه اشمیتکه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۵ تعداد دانلود : ۵۶۸
کتاب ارزشمند «مطالعاتی در باب سنتهایِ عقلانیِ اسامی در قرون میانی » مجموعه مقالاتی است به قلم زابینه اشمیتکه و حسن انصاری که در عرصه مطالعات اسامی و به طور خاص حوزه شناخت جریان های فکری عقلانیِ اسامی به نگارش درآمده است. این کتاب ویراست بازنگریسته و تازه شده ای است از مجموعه مقالاتی که پیش از این هر یک جدا گانه در مجاّت و مجالات مختلف به چاپ رسیده بوده است و ا کنون در کنار هم و در قالب مجلّدی مستقل بازچاپ شده است. مقالات این کتاب بخش مهمّی از پژوه شهای دامنه دار و پرشماری است که نویسندگان نامبرده طی چند دهه اخیر در خصوص مکتب معتزله و دو مذهب مرتبط با آن در قرون میانی اسامی، یعنی امامیّه و زیدّیه منتشر کرده اند. نوشتار حاضر به معرّفی این مجموعه مقالات می پردازد.
۲۶.

خَبط و اختلال در ویراست رساله جبر و اختیار

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال سی ام بهمن و اسفند ۱۳۹۸ شماره ۶ (پیاپی ۱۸۰) 129-142

کلیدواژه‌ها: خواجه نصیرالدین طوسی جبر و اختیار قضا و قدر تصحیح انتقادی محمود نعمتی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۱ تعداد دانلود : ۳۵۸
رساله «جبر و قدر» یا «جبر و اختیار» نگاشته خواجه نصیرالدّین طوسی (د: 672 ه .ق.) جُستاری است با رویکردی خردگرایانه به مسأله مختار بودن یا نبودن انسانها که از مآثِر و مَواریث ارزشمند فلسفی _ کلامی شیعه قلمداد می شود. این رساله مختصر تاکنون چند مرتبه در قالب های گوناگون به طبع رسیده است که در نوشتار حاضر به معرّفی آنها پرداخته می شود. آخرین ویراست عرضه شده از این رساله که بر بنیاد چاپ سنگی آن و تصحیح مرحوم مدرّس رضوی فراهم آمده است به تازگی از سوی نشر مجمع ذخائر اسلامی انتشار یافته. معرّفی و بررسی و نقد این ویراست موضوع اصلی مقاله پیش رو قرار گرفته است. در یک ارزیابی کلّی، این ویراست، تصحیحی نااستوار و نامنقّح از متن اثر و طبعی نامطبوع و نامقبول از آن است که بر اشکالات چندگانه و چندگونه ای مشتمل است.
۲۷.

شیخ طوسی: نگاشته های کلامی او و سُنّت تداول آنها

نویسنده: مترجم:
منبع: آینه پژوهش سال سی ام بهمن و اسفند ۱۳۹۸ شماره ۶ (پیاپی ۱۸۰) 3-25

کلیدواژه‌ها: شیخ طوسی شریف مرتضی کلام امامیه نجیب الدین ابوالقاسم عبدالرحمن بن علی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۹ تعداد دانلود : ۳۶۷
مقاله پیش رو جستاری است تاریخی و کتابشناسانه درباره سرگذشت و باورداشت ها و نگاشته های کلامی شیخ الطائفه محمّد بن حسن طوسی (د: 460 ه . ق.). در این نوشتار نخست به شرح احوال و وقایع مهم حیات شیخ طوسی پرداخته می شود و استادان و شاگردان وی معرّفی می گردد. در ادامه، رسائل و کتابهای کلامی شیخ طوسی و اهمّیّت و جایگاه هر یک از آنها به اجمال توصیف می شود. تعیین خطوط کلّی اندیشه های کلامی شیخ طوسی موضوع دیگری است که نویسندگان به اختصار از آن سخن گفته اند و بر پیروی شیخ طوسی از مکتب فکری استادش، شریف مرتضی تأکید کرده اند. بخش سوم مقاله به معرّفی شرحی بر رساله شیخ طوسی موسوم به مقدّمه فی المدخل إلی < صِناعه > علم الکلام می پردازد که به قلم دانشمندی امامی به نام نجیب الدّین ابوالقاسم عبدالرحمن بن علی (582 ه . ق. ) نوشته شده و تاکنون ناشناخته مانده بوده است.
۲۸.

نقدی بر ویراستی نابسامان از «حاشیه شمس ا لدین گیلانی بر تعلیقه خَفری بر الهیّات شرح تجرید »

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم آذر و دی ۱۳۹۷ شماره ۵ (پیاپی ۱۷۳) 47 - 60

کلیدواژه‌ها: مل شمسا گیلانی خَفری شرح تجرید نقد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۲۲ تعداد دانلود : ۳۱۱
به تازگی ویراستی آشفته و مغلوط از حاشیه ماّ شمسا گیلانی بر تعلیقه خَفری بر الهیّات شرح تجرید قوشچی از سوی مؤسّسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران و در ضمن سلسله منشورات «همایش مکتب فلسفی اصفهان » انتشار یافته است که تنها بخش مختصّ به مباحث قدرت و علم الهی از این اثر را شامل م یشود. مقاله پیش رو با برشماری برخی از نادرستی ها و نابسامان یهای بسیارِ این تصحیح از جمله: ) 1( خطاهای حرو فنگاشتی، ) 2( ضبط های نادرست، ) 3( استفاده ناصحیح از علائم ویرایشی، ) 4( تقطیع ها و بندبند یهای غلط، ) 5( عدم تنظیم و ارائه ارجاعات لازم و ) 6( افتادگ یهای خُرد و کلان، به نقد این ویراست پرداخته است. یادآوری این خطاها نشان می دهد که ویراست یادشده فاقد فائده و اعتبار مورد انتظار است و حاشیه ماّ شمسا گیلانی بر تعلیقات خَفری باید از نو به نحو کامل و استوار تصحیح و منتشر شود.
۲۹.

نگاهی انتقادی به ویراست الاعتقاداتِ راغب اصفهانی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۱۷۴) 73 - 86

کلیدواژه‌ها: راغب اصفهانی الاعتقادات شمران العَجَلی تصحیح انتقادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۷۲ تعداد دانلود : ۵۱۲
راغب اصفهانی )زنده در: 409 ه.ق.( ادیب و مفسّر و متکلّم نامور و صاحب آثار ارزشمندی چون مفردات ألفاظ القرآن و محاضَرَات الأدباء و مُحاوَرَات الشعراء والبُلَغاء و نیز الذریعه إلی مکارم الشریعه کتابی بسیار ار جآور و پرثمر در تقریر مسائل کلامی تحریر نموده که زیر عنوان الاعتقادات تصحیح و منتشر شده است. در نوشتار حاضر، دست نوشت های شناخته شده از اعتقادات و نیز دو ویراستِ فراه مآمده از این اثر معرّفی شده است و پاره ای از مهمترین اشکالات ویراست شمران العَجَلی از این کتاب بازگو گردیده است. ضب طهای نادرست و افتادگ یهای شایان توجّه و اغاط حروف نگاشتی پرشمارِ ویراست العَجَلی ضرورت ارائه ویراست بازنگریسته تازه ای از این اثر گرانسنگ را نشان می دهد.
۳۰.

سیر تطوّر برهان حدوث و قدم در کلام امامیّه از آغاز تا مکتب بغداد متقدّم(مقاله پژوهشی حوزه)

نویسنده:
منبع: نقد و نظر سال بیست و سوم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۹۱) 5 - 30

کلیدواژه‌ها: برهان حدوث و قدم کلام امامیه شیخ صدوق شیخ مفید مکتب بغداد متقدم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۵۲۹
یکی از قدیم ترین و مهم ترین برهان های ارائه شده برای اثبات وجود خداوند در کلام امامیّه برهان حدوث و قدم بوده است. در نوشتار حاضر، تطوّرات این برهان از نخستین اشارات بدان در متون حدیثی معتبر امامیّه تا تحوّلات آن در آثار شیخ صدوق و پس از آن در مکتب کلامی شیخ مفید و کراجکی، موسوم به مکتب بغداد متقدّم بررسی و تبیین شده است. این پژوهش نشان می دهد که برهان حدوث و قدم در این دوره تحوّلات مهمّی داشته است. نخستین تحوّل، گذار این برهان از مرحله تقریر ساده بر اساس روایات به مرحله مستدلّ شدن با دلایل فلسفی و یافتن صورت منظم استدلالی بر سبک معتزله به دست شیخ صدوق است. به طور کلی روش شیخ صدوق در اثبات حدوث عالم، هم از حَیث دعاوی و هم از جهت مبانی و دلایل تا حدود زیادی با روش معتزلیان و امامیان بَهشَمی مشابه است و استدلال های او در این زمینه، یکی از مواضع اثرپذیری او از تعالیم معتزله را نشان می دهد. از منظر شیخ صدوق، هرچند اصل و مستند معتقدات، روایت های ائمّه: است، اکتفا به آنها جایز یا راجح نیست، بلکه باید تأیید و اعتضاد مضمون این روایت ها با استدلال های کلامی صورت پذیرد. در مکتب بغداد متقدّم، برهان حدوث و قدم تحوّل خاصّی نسبت به دوره شیخ صدوق نداشته و تنها در نحوه صورت بندی برهان و پاره ای استدلال ها برای اثبات مقدّمات آن، تفاوت هایی وجود داشته است. از نگاه شیخ صدوق و متکلّمان مکتب بغداد متقدّم، استدلال های معتزلیِ مطرح در برهان حدوث و قدم در مسیری مخالف با تعالیم حدیثی امامیّه نبوده، بلکه با آن موافق است.
۳۱.

مروری بر تازه ترین دیدگا ههای فان اس و مادلونگ در باب تکوین تشیّع و مسئله جانشینی پیامبر(ص)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم خرداد و تیر ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۷۰) 3 - 8

کلیدواژه‌ها: جانشینی پیامبر شیعه اهل سنت ویلفرد مادلونگ یوزف فان اس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۶ تعداد دانلود : ۴۹۴
ویلفرد مادلونگ اسلا مشناس برجسته آلمانی، به مناسبت معرّفی و نقد کتاب ارزشمند «یکی و دیگر ]یعنی: خدا و همه اندیشه های انسان در باب او [: ملاحظاتی در باب کتابهای مِلَل و نِحَ لنگاشتی اسامی » نوشته دیگر اسا مپژوه برجسته آلمانی، پروفسور یوزف فان اس، به اختصار بسیار، دیدگا ههای خویش را در باب مسأله جانشینی پیامبر ا کرم )ص( و موضع شیعیان و اهل سنّت در این باره بازگو کرده است و این بار با صراحتی بیشتر به تبیین و توضیح نظرگاه خویش و آنچه در کتاب جانشینی حضرت محمّد )ص( بیان کرده بود، پرداخته است. به جهت اهمّیّت نگر شها و نظرگاه هایی که وی در مقاله یادشده درباره تاریخ پیدائی تشیّع و موضوع جانشینی پیامبر )ص( و نقد برخی از آراء فان اس در مسائل یادشده، مطرح کرده است، در این نوشتار ب هطور جدا گانه بعضِ آراء شایان توجّه او در این موضوعات مرور می شود.
۳۲.

نگاهی به ادوار و مکاتب کلامی امامیه در قرون میانی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم مرداد و شهریور ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۱۷۱) 3 - 56

کلیدواژه‌ها: کلام امامیه ادوار و مکاتب مکتب کلامی قرون میانی مکتب بغداد متقدم مکتب بغداد متأخر مکتب حله متقدم مکتب حله متأخر مکتب قم مکتب اصفهان شیخ مفید شریف مرتضی سدیدالدین حِمَّصی رازی نصیرالدین طوسی فیاض لاهیجی ملاصدرا

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۹۳ تعداد دانلود : ۸۵۳
کلام امامیّه در طول تاریخ جریان یکسان و یکدستی نبوده است و دستخوش تحوّلات بسیار در ابعاد مختلف شده است. متکلّمان امامی در ادوار گونا گون تح تتأثیر عوامل مختلف به ویژه اثرپذیری از مکاتب فکری مطرح در تمدّن اسامی خاصّه کلام معتزلی و اشعری و فلسفه سینوی و حکمت صدرائی نظا مهای کلامی متفاوتی از باورهای دینی تشیّع امامی را ارائه نمود هاند. آشنایی با مکاتب کلامی و گرای شهای مختلفی که در کلام امامیّه پدیدآمده است پی شنیاز هرگونه پژوهش دقیق در این دانش است. با این وصف، تا کنون هیچ دست هبندی مشخّصِ معیاری از مکاتب کلامی امامیّه ارائه نشده است که هم نمایانگر سب کها و گرای شهای اصلیِ مختلف موجود در تاریخ کلام امامیّه باشد و هم مقبول و مورد اّتفا قنظر پژوهشگران این عرصه قرار گرفته باشد. در نوشتار حاضر، تاش م یشود پیشنهادی در خصوص دست هبندی ادوار و مکاتب کلامی امامیّه ارائه گردد. بر بنیاد این دست هبندی تازه، ادوار و مکاتب گونا گون تکوی نیافته در کلام امامیّه در قرون میانی )از قرن چهارم تا قرن یازدهم هجری قمری( بر اساس سبک اندیشگی و مبانی کلامی متمایز متکلّمان امامی به چهار دوره: ) 1( کلام معتزلی شامل مکاتب بغداد متقدّم و متأخّر و مکتب حلّه متقدّم، ) 2( کلام معتزلی _ فلسفی در مکتب حلّه متأخّر، ) 3( کلام فلسفی در مکتب قم و ) 4( کلام فلسفی _ عرفانی در مکتب اصفهان طبق هبندی م یشود. 
۳۳.

نگاهی به تأثیرپذیریهای ّ کلام امامیه از کلام اشعری و فلسفۀ سینوی و عرفان ابن عربی و حکمت صدرایی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۷ شماره ۱ (پیاپی ۱۶۹) 3 - 20

کلیدواژه‌ها: کلام امامیه تأثیرپذیری کلام اشعری فلسفه سینوی فلسفه اشراقی عرفان ابن عربی حکمت صدرایی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۴۵۵
کلام امامی ه در ادوار مختل ف تحتتأثی ر جریان ّ ه ای مط رح و متن وع فک ری ّ در تم دن اس لامی ق رار گرفت ه اس ت و از جه ات گونا گ ون و ب ه درج ات متف اوت از آنه ا اث ر پذیرفت ه. کلام معتزل ی، کلام اش عری، فلس فۀ س ینوی، عرف ان اب ن عرب ی و حکم ت صدرای ی مهم ّ تری ن مکات ب فک ری اثرگ ذار ب ر کلام امامی ه در دورهه ای مختل ف ب وده اس ت. عمده ّ تری ن تح ولات رخ ّ داده در کلام امامی ه ک ه موج ب پدیدآم دن مکات ب و جریانه ای کلام ی متمای ز در کلام امام ی ش ده اس ت برخاس ته از همی ن اثرپذیریه ای ّ متکلم ان امام ی از مکات ب فک ری یادش ده اس ت. در نوش تاری ک ه در ش مارۀ پیش ین همی ن ّ مجل ه زی ر عن وان «کلام ش یعی و گفتم ان معتزل ی (ملاحظات ی در ب اب مس ئلۀ تأثیرپذی ری ّ کلام امامی ه از کلام معتزل ه)» منتش ر ش د، ب ه اثرپذیری ّ ه ای کلام امامی ه از  کلام معتزل ی ّ پرداختی م. ا کن ون در مقال ۀ حاض ر ب ه اص ل تأثیرپذی ری کلام امامی ه از کلام اش عری، فلس فۀ س ینوی، فلس فۀ اش راقی، عرف ان اب ن عرب ی و حکم ت صدرای ی اش اره می ّ کنی م. توج ه ب ه ای ن اثرپذیری ّ ه ا، در نح وۀ مواجه ۀ م ا ب ا مت ون کلام ی امامی ّ ه بس یار مؤث ر و راهگشاس ت و ب ه م ا ی ادآوری می ّ کن د ب ه هن گام مطالع ۀ آراء و آث ار متکل ّ م ان امام ی تأث رات اندیش گی آنه ا ّ را از مکات ب فک ری دیگ ر م د نظ ر ق رار دهی م.
۳۴.

نگاهی به کتاب نوانتشارِ یوزف فان ا س در باب کتاب های مِلل و نِحل نگاشتیِ اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم خرداد و تیر ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۷۰) 9 - 14

کلیدواژه‌ها: جانشینی پیامبر غصب خلافت قتل عثمان ویلفرد مادلونگ یوزف فان اس کتاب یکی و دیگر: ملاحَظاتی در باب کتابهای مِلَل و نِحَ لنگاشتی اسامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۸۳ تعداد دانلود : ۶۴۹
متنی که در پی م یآید ترجمه فارسی نوشتاری است کتابگزارانه از پروفسور ویلفرد مادلونگ درباره کتابی نوانتشار از پروفسور یوزف فان اس با عنوان «یکی و دیگر ]یعنی: خدا و همه اندیش ههای انسان در باب او [: ملاحَظاتی در باب کتابهای مِلَل و نِحَل نگاشتی اسامی ». مادلونگ در این مقاله کوتاه ضمن ارائه ارزیابی کلّی خود از کتاب فان اس، به مهمترین اختلاف نظرهای خود با او در باب مسائل مهمّ و وقایع سرنوش تساز و جنجا لبرانگیز صدر اسام نظیر مسأله جانشینی پیامبر )ص( و غصب خلافت و کشته شدن عثمان و اختلافات شیعیان و سنّیان در این مسائل اشاره می کند. پاره ای از دیدگا ههای همدلانه او با نظرگاه های شیعه در باب مسائل یادشده، از حیث ابراز آنها از سوی موّرخ و پژوهشگری ب یطرف که نگاهی بیرونی به دو مذهب شیعه و اهل سنّت دارد بسیار حائز اهمّیّت و شایان توجّه است.
۳۵.

راغب اصفهانی به مثابت متکلّمی سلفی و فیلسوفی صوفی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم بهمن و اسفند ۱۳۹۷ شماره ۶ (پیاپی ۱۷۴) 51 - 72

کلیدواژه‌ها: راغب اصفهانی مذهب عقیدتی کلام اهل الأثر اصحاب الحدیث کتاب الاعتقادات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۴ تعداد دانلود : ۵۳۲
درباره مذهب کلامی و مرام عقیدتی دانشمند نامور مسلمان ابوالقاسم حسین بن محمّد بن مفضّل معروف به راغب اصفهانی )زنده در: 409 ه .ق.( که به سبب نگارش کتاب مفردات ألفاظ القرآن شهرتی فرا گیر دارد، تا کنون دیدگاه های مختلفِ حتّی گاه متضادّی مطرح شده است. برخی او را معتزلی دانسته اند و برخی دیگر اشعری، در حالی که بعض دیگر از تشیّع او سخن گفته اند و در برخی منابع نیز بر سلفی بودن و گرایش او به مذهب اهل حدیث تأ کید شده است. با این وصف، تا کنون تاش جامع و مستقلّی برای کشف مذهب کلامی و تبیین جهت گیر یهای اعتقادی راغب بر اساس مکتوبات کلامی او صورت نگرفته است. در این مقاله، با استناد به یگانه نگاشته اعتقادی راغب اصفهانی که زیر عنوان «الاعتقادات » به چاپ رسیده است و بررسی شواهدی که در خصوص گرایش کلامی وی از این کتاب قابل تحصیل است، تعلّق فکری و عقیدتی راغب اصفهانی به گروهی از سَلَفیّه با عنوان «اهل الأثر » یا «اصحاب الأثر » _ که بنا به گفته راغب مذهبی متمایز از مکتب «اصحاب الحدیث » یا «اهل الحدیث » است _ به اثبات م یرسد.
۳۶.

مصاحبه با جناب آ قای دکتر یوپ لامیر (Joep Lameer)

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال بیست و نهم خرداد و تیر ۱۳۹۷ شماره ۲ (پیاپی ۱۷۰) 167 - 177
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۱۰ تعداد دانلود : ۲۹۸
دکتر یوپ لامیر در زمره برجسته ترین محقّقان غربی قرار دارد که برای سالهای متمادی به تحقیق در منطق اسامی اشتغال داشته است. دو اثر مهمّ وی در این زمینه، یکی پایان نامه دکتری او درباره منطق فارابی با عنوان «فارابی و قیاسهای ارسطوئی: نظریّه یونانی و کاربرد اسامی » و دیگری ترجمه انگلیسی رساله تصوّر و تصدیق ملاّصدرا به زبان انگلیسی است که برنده جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسامی ایران نیز شده است. تصحیح ترجمه عربی رکن الدّین جرجانی از اخاق ناصریِ خواجه نصیرالدّین طوسی و ترجمه انگلیسی تاریخ ادبیات )مکتوبات( عربی کارل بروکلمان از تازه ترین کارهای او در سالهای اخیر است. متن حاضر، صورت مکتوب گف توگویی است که راقم این سطور با جناب آقای دکتر یوپ لامیر در تاریخ سه شنبه پنجم اردیبهشت ماه سال 1396 هجری شمسی در تهران انجام داده است. مصاحبه به زبان فارسی صورت گرفته است و در اینجا با اندکی دخل و تصرّفات ویراستارانه تقدیم می شود.
۳۷.

مقایسه تحوّلات «برهان حدوث و قدم» در کلام متقدّم امامیه و اشاعره(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اندیشه نوین دینی سال چهاردهم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۵۵ 19-36

کلیدواژه‌ها: برهان حدوث و قدم اثبات وجود خدا کلام متقدّم امامیه کلام اشعری حدوث عالم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۵ تعداد دانلود : ۵۲۶
برهان حدوث و قدم در کلام اسلامی همواره یکی از استدلال های اصلی و مهم برای اثبات وجود خداوند بوده است. در نوشتار حاضر با استفاده از روش مطالعه تاریخی تطبیقی تحوّلات حادث شده در نحوه تقریر برهان حدوث و قدم در کلام متقدّم امامیه و کلام اشاعره بررسی و مقایسه شده است. این پژوهش نشان می دهد که استدلال های متکلّمان امامی و اشعری برای اثبات حدوث عالم در قرن چهارم و پنجم هجری شاهد چند تحوّل اساسی بوده است. به همین نحو در باب اثبات ضرورت نیازمندی حادث به مُحدِث و علّت نیز دیدگاه های گوناگونی از سوی این متکلّمان ارائه شده است. درحالی که برخی از آنان این ضرورت را بدیهی می دانستند، برخی دیگر آن را غیر بدیهی قلمداد کرده، برای اثبات آن استدلالی از نوع قیاس غائب به شاهد ارائه کرده اند. در این زمینه، استفاده متکلّمان اشعری از انواع مختلف «برهان تخصیص» برای اثبات نیازمندی حادث به مُحدِث و عدم استناد متکلّمان امامی به این برهان تفاوتی شایان توجّه به شمار می آید.
۳۸.

دست نوشتی تازه یاب از موصِل الطالبینِ نصیرالدینِ کاشانی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ خرداد و تیر ۱۳۹۶ شماره ۲ (پیاپی ۱۶۴) 129 - 136

کلیدواژه‌ها: نهج المسترشدین فی اصول الدین موصل الطالبین إلی شرح نهج المسترشدین نصیرالدّین کاشانی کلام امامیه حله

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۶ تعداد دانلود : ۲۳۸
نهج المسترشدین فی اصول الدّین یکی از رساله های کلامی پر ارج علّمه حلّی است که بر آن شروح متعدّدی نگاشته شده است. از میان آن شروح، شرح متکلّم و منطقدان برجسته حلّی، نصیرالدّین کاشانی )قاشی( حلّی )د: 755 ه . ق.( زیر عنوان موصل الطالبین إلی شرح نهج المسترشدین اثری ارزشمند و بسیار حائز اهمّیّت است. تا کنون تنها سه نسخه از این کتاب شناخته شده بود؛ امّا به تازگی راقم این سطور به نسخه ای دیگر از اثر دست یافت. در نوشتار حاضر، دس تنوشتِ تاز هیاب یادشده که ا کنون در یکی از کتابخان ههای ترکیه نگهداری می شود معرّفی م یگردد.
۳۹.

نگرشی بر نگارش های کلامی (7) أعلام الطَرائقِ ابن شَهرآشوب، کتابی نفیس در اصطلاح نامه نگاریِ اسلامی

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ فروردین و اردیبهشت ۱۳۹۶ شماره ۱ (پیاپی ۱۶۳) 117 - 130

کلیدواژه‌ها: ابن شهرآشوب أعامُ الطرائِق فی الحُدود و الحقائِق اصطاح نام هنگاری حدود و تعریفات اصطلاحات کلامی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۷ تعداد دانلود : ۴۳۴
أعامُ الطرائِق فی الحُدود و الحقائِق از جمله آثار پرارج بن شَهرآشوب سَرَوی مازندرانی است که در باب تعریف و توضیح اصطلاحات علوم مختلف، از جمله علم کلام، به نگارش درآمده است. در این نوشتار به وجوه گونه گون اهمیت این کتاب و به ویژه جنب ههای کلامی آن پرداخته شده است. بررسی این اثر نشان م یدهد که أعام الطرائق هم به لحاظ گستردگی و تنوع اصطلاحاتِ موضوعات و علوم مختلف و هم از حیث شمار اصطلاحاتِ شرح شده در هر موضوع و هم از جهت میزانِ توضیحات ارائ هشده برای هر واژه، در بین آثار مشابهِ موجود در این زمینه ک منظیر است. وسعت و غنای مطالب مطرح شده در این کتاب نیز حکایت از سعه اطلاعاتی و دامنه مطالعاتی ابن شهرآشوب دارد. أعام الطرائق یک اصطلا حنامه صرف نیست؛ بلکه دائر هالمعارفی است پر نکته و مأخذی غنی از مطالب ناب و کمیاب. این کتاب همچنین منبعی ارزشمند برای آشنایی با دیدگا هها و آراء ابن شهرآشوب در زمینه مسائل طبیعی و کلامی به شمار م یآید.
۴۰.

نگرشی بر نگارش های کلامی 9: مسائل المُرتَضی و مشکلات آن

نویسنده:
منبع: آینه پژوهش سال ۲۸ مهر و آبان ۱۳۹۶ شماره ۴ (پیاپی ۱۶۶) 105 - 116

کلیدواژه‌ها: شریف مرتضی مسائل المرتضی تصحیح متن نسخه شماره 7/ 13 /عقائد کتابخانه امام امیرالمؤمنینِ نجف وفقان خضیر محسن الکعبی کلام

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۵ تعداد دانلود : ۲۴۳
مسائل المرتضی مجموعه ای است از رسائل و مسائل پرا کنده دانشمند بزرگ شیعی، شریف مرَتضی، در زمین ههای فقه و اصول و کلام و ادبیات که بر دست وفقان خضیر محسن الکعبی تصحیح شده و در سال 1422 ه .ق. در بیروت به چاپ رسیده است. در نوشتار حاضر، پس از اشاره به پاره ای از ویژگ یهای نسخه اساسِ این تصحیح، نادرست یهای چندگونه و کاست یهای چندگانه ویراست کعبی از آن نشان داده شده است. اشکالات پر شمار و گونه گون این ویراست، گویای آن است که متن عرضه شده از مسائل و رسائل شریف مرَتضی، نا استوار و نا معتمد، و ازای نرو، فاقد اعتبار لازم برای استناد و ارجاع است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان