سولماز آوریده

در این مقاله واقعه اصلاحات ارضی را در حافظه جمعیِ افرادی که این برنامه را تجربه کرده اند، بررسی می کنیم. رویکرد نظری مورد استفاده در این مطالعه، نظریه کادرهای اجتماعی حافظه و رویکرد حال گرا در مطالعات حافظه جمعی است. تعداد بیست نمونه را با روش نمونه گیری نظری انتخاب و با استفاده از روش مصاحبه غیرساختمند مطالعه کردیم. منطقه مطالعه شهرستان تالش در استان گیلان است. یافته ها نشان می دهند «خاستگاه طبقاتی» مهم ترین کادر اجتماعیِ حافظه جمعی نمونه های مطالعه است؛ به طوری که یادآوری واقعه اصلاحات ارضی، نحوه اجرای آن و تخلفاتِ صورت گرفته در حین اجرای این برنامه در ذهن برخی از نمونه ها با خاستگاه های طبقاتی «اربابی» و «رعیتی» کاملاً متفاوت است. رعیت های پیشین از آن واقعه به عنوان روی دادی رهایی بخش و برنامه ای منصفانه یاد می کنند؛ درحالی که در حافظه اربابان سابق، اصلاحات ارضی همچون برنامه ای طراحی شده از بالا و غیرحساس به وضعیت واقعی مردم نقش بسته است. پس از خاستگاه طبقاتی، به ترتیب، «دین» و «تحصیلات» مهم ترین کادرهای اجتماعی هستند که واقعه اصلاحات ارضی در درون آن ها به یاد آورده می شود. نمونه هایی با گرایش های مذهبی بیشتر در زمان اجرای اصلاحات ارضی، آن را تاحدودی در تقابل با شرع می دانند. نمونه هایی با تحصیلات بیشتر نیز تصویری جامع تر، عمیق تر و گسترده تر از آن واقعه در ذهن دارند.

پژوهش حاضر نحوه برساخت روایتها از جنبش جنگل در بین بازماندگاِنِ افراد درگیر در این جنبش را بررسی م یکند. مبانی نظری، نظریات  «حال گراِیِ» هابسباوم، «کادرهای اجتماعیِ» هالبواکس و نظریات شاومن، لارسون و لیزاردو است. روش این پژوهش، روشِ «پژوهِشِ روایت» است. جمعیت مورد مطالعه ، شامل بازماندگاِنِ کسانی است که به نوعی در جنبش جنگل مشارکت داشتند. تعداد 62 نفر از افراد فوق به عنوان نمونه انتخاب و با آنان مصاحبه شد، متن مصاحبه ها با روش تحلیلِ محتوای مضمونی بررسی شد. یافته ها بیانگر «قومی شدن روایتها از جنبش جنگل» و غیریت سازی در جریان روایتگری از این واقعه در بین قومیت گیلک بود. گیلک ها روایتی واحد و قومیتی و در مقابل، تالش ها روایتی غیرقومیتی و متکثر از جنبش جنگل داشتند. تأثیرگذاری تحصیلات بر شکل گیرِیِ شکاف درو ننسلی در امر یادآورِیِ جنبش جنگل از دیگر یافته ها بود. افرادِ با تحصیلات بالا در بستری «ملی- بین المللی»با رویکردی «جامع و تاریخی»، و افرادِ با تحصیلات پایینتر در بستری «محلی – قومی»با رویکردی «مذهبی» این جنبش را به  خاطر می آوردند. روایتهای دسته نخست بر ماهیت روشنفکرانه و متجددانه جنبش و روایت دسته دوم بر ماهیت مذهبی آن تأکید داشت. همچنین افراد با تحصیلات پایین تر در چارچوب سیاست حافظه رسمی و افراد با تحصیلات بالاتر در قالب حافظه جمعیِ مقاومت، جنبش جنگل را به خاطر می آوردند. 

 مقاله حاضر به مقایسه نسلی خاطره میرزاکوچک خان جنگلی در استان گیلان می پردازد. در این بررسی از رویکرد حال گرا و نظریه کادرهای اجتماعی حافظه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق ساکنین شهرستان های فومن، شفت، صومعه سرا، تالش، آستارا و توابع آن ها بود. روش گردآوری اطلاعات ، روش میدانی و ابزارگردآوری اطلاعات مصاحبه غیرساختمند و عمیق است؛ بدین شکل که از این مناطق با استفاده از روش نمونه گیری نظری و با تبعیت از قاعده اشباع تعداد هفتاد و شش نمونه انتخاب شد و با روش مصاحبه غیرساختمند مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها نشان داد نسل به عنوان یک کادر اجتماعی در جایگاه میرزا در شکل دهی حافظه جمعی گیلانیان تأثیر دارد. خاطره میرزا در نسل اول انضمامی ، پراکنده و ترکیب از هم جدایی از روایت های شفاهی به جا مانده از خویشاوندان و افراد محلی است. نسل دوم به دلیل استفاده از رسانه های رسمی، بهره گیری از گفتارهای شفاهی اقوام و بومیان محلی، میرزا را با واقعیت های تاریخی به یاد می آوردند و دارای خاطره مؤثّر از میرزا بودند. خاطره میرزا در نسل سوم به دلیل نفوذ فیلم ها و سریال های تلویزیونی در تصویرسازی از میرزا در کنار فقدان منابع اطّلاعاتی در این نسل، به شکل مبهم و اساساً تحت تأثیر رسانه های ملی بازنمایی شد.در واقع تصویر مبهم و هاله ای از میرزا برجای گذاشته است. پس از «نسل»، «دینداری» از کادرهای اجتماعی تأثیرگذار بر حافظه جمعی در این پژوهش بود، به نحوی که عده کثیری در یادآوری میرزا به مباحث شرعی یا احکام دینی قیام میرزا اشاره داشتند و مرام و اهداف میرزا را ایجاد حکومت دینی بیان کردند.

هدف: مدارای اجتماعی از مهم ترین ویژگی ها برای حفظ نظم و آرامش اجتماعی است. این خصیصه به ویژه در نظام مدرن جدید که به واسطه آن بسیاری از افراد، با فرهنگ، زبان، قومیت و ملیتهای متفاوت ناچار به زندگی در کنار یکدیگرند، از اهمیت بالایی برخوردار است؛ لذا باید جایگاهی خاص در تحقیقات اجتماعی به آن داده شود. بر همین اساس، تحقیق حاضر به بررسی جامعه شناختی این موضوع پرداخته است. روش: روش این پژوهش از نوع توصیفی-پیمایشی بوده و جامعه آماری آن، کلیه دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد در همه مقاطع بود که با استفاده از شیوه نمونه گیری طبقه ای متناسب 326 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار تحقیق، پرسشنامه های استاندارد بوده که با استفاده از نرم افزار اس.پی.اس.اس نسخه 22 تجزیه و تحلیل شده است. یافته ها: بر اساس نتایج، مدارای اجتماعی در جامعه هدف، متوسط ارزیابی شده(01/61 درصد)، همچنین دینداری(21/53) و سرمایه اجتماعی(3/56) نیز به عنوان متغیّرهای مستقل تحقیق از میانگین متوسطی برخوردار بودند. نتایج مرتبط با ضرایب همبستگی نشان از همبستگی بالا بین متغیّرهای مستقل و ابعاد آنها با متغیّر وابسته تحقیق، یعنی مدارای اجتماعی دارد. نتایج مربوط به رگرسیون چندگانه نیز حاکی از این است که مؤلفه های اعتماد اجتماعی، بعد تجربی دینداری، بعد پیامدی دینداری و بعد مناسکی دینداری، 26 درصد از واریانس مدارای اجتماعی را تبیین می کنند و در این بین، بعد تجربی دینداری با ضریب بتای 24/0 و اعتماد اجتماعی با ضریب بتای 20/0 بیشترین نقش را دارند. نتیجه گیری: برای تقویت مدارای اجتماعی در بین دانشجویان و قشر جوان جامعه بایستی در جهت تقویت اعتماد اجتماعی و دینداری عمل کرد.

در جوامع امروز تداوم روند توسعه و پیشرفت جوامع، وابسته به ظرفیت های کارآفرینی موجود در نیروهای انسانی هر کشوری است. لذا توجه به عوامل موثر و تاثیر گذار بر گسترش و تقویت فرآیند کارآفرینی از اهمیت بسزایی برخوردار است.. هدف: ازینرو تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش سرمایه های فرهنگی در توسعه ظرفیت های کارآفرینی انجام گرفته است. روش: پژوهش حاضر، به روش پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه با حجم نمونه 405 نفر در بین دانشجویان دانشگاه تبریز در تمامی مقاطع در سال تحصیلی 99-98 انجام گرفته و از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی استفاده و برای تجزیه و تحلیل داده ها نیز از نرم افزار SPSS استفاده شده است. یافته ها: نتایج تحقیق نشان داد که بین سرمایه فرهنگی با توسعه ظرفیت های کارآفرینی رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. یعنی با افزایش هر یک از متغیرهای سرمایه فرهنگی می توان به افزایش میزان کارآفرینی دانشجویان کمک نمود. همچنین، نتایج بیان گر وجود ارتباط مثبت و معنی دار بین ابعاد سرمایه فرهنگی با ابعاد کارآفرینی بود. نتایج میانگین نمره دانشجویان را برای پتانسیل کارآفرینی، متوسط به بالا و برای متغیرهای سرمایه فرهنگی متوسط ارزیابی نمود. عملگرایی بیشترین میانگین را برای پتانسیل کارآفرینی و تمایلات فرهنگی و اجتماعی بیشترین میانگین را در بین ابعاد سرمایه فرهنگی به خود اختصاص داده است. همچنین نتایج مربوط به رگرسیون چند متغیره تحقیق نشان داد که میزان کارآفرینی افراد بیشتر از همه از متغیر تعاملات فرهنگی و اجتماعی متاثر است. . . . . . . . . . .

ایده محوری پژوهش حاضر، مسئله مندکردن نسبت میرزا کوچک خان جنگلی با «تاریخ» و «حافظه» است؛ بدین منظور، از رویکرد ساختارشکنانه پی یر نورا، در مورد رابطه «تاریخ و حافظه» و جایگاه «مکان های حافظه» در آن استفاده شد تا «حافظه زنده» از میرزا، در تقابل با «تاریخ سیاست» و «حافظه رسمی» از او مورد تأکید قرارگیرد. در همین راستا، ساکنان منطقه سلیمان داراب رشت (با محوریت مزار فعلی میرزا) و روستای خانقاه گیلوان (با محوریت مزار پیشین میرزا) مورد مطالعه قرار گرفتند؛ حجم نمونه با تکیه بر قاعده اشباع به 28 نفر در دو مکان محدود شد که به شیوه نمونه گیری نظری انتخاب شدند. شیوه گردآوری اطلاعات، مصاحبه غیرساخت یافته و عمیق بود. نتایج نشان داد روایت سلیمان دارابی ها از میرزا و مرگ او با گذشت زمان وارد پیوستار تاریخی شده و به شکل کاملاً رسمی، غایت شناسانه و متأثّر از سیاست های زمان حالِ حاکمیت بازنمایی می شود؛ درحالی که در گیلوان یادگری از میرزا و مرگ او دقیقاً آن چیزی است که واقعاً توسط محلی ها و ساکنان این روستا تجربه و زیسته شد. درواقع، یادگری از میرزا در گیلوان در تقابل با روایت ها در سلیمان داراب در پیوستار تاریخی قرار نگرفته و از هیچ خطی بهره نبرده است؛ به عبارتی حافظه گیلوانی ها درباره میرزا از نوع «حافظه زنده» است که مشخصه آن، یادآوری به شیوه زیست شده، پراکندگی روایت ها و غیر خطی بودن روایت ها است.