مطالب مرتبط با کلیدواژه

گیلان


۸۱.

بازشناسی نقش ورودی در نظام کالبدی حمام های گیلان در دوره قاجاریه

نویسنده:
منبع: معماری شناسی سال سوم یهار ۱۳۹۹ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: معماری گرمابه ورودی گیلان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۷ تعداد دانلود : ۳۵۶
نظافت و طهارت از اهمیت بسیاری در دین اسلام برخوردار است. این اهمیت در توجه فراوان به گونه ای از معماری به نام حمام بیشتر تجلی یافته است. حمام ها علاوه بر ویژگی های کالبدی و مادی دارای ویژگی های آیینی و غیرمادی نیز هستند که برای شناخت آنها باید ساختار کالبدی مشترک حمام های عمومی مورد مطالعه قرار گیرند. البته باید در نظر داشت که این ساختار مشترک در معماری و به ویژه معماری سنتی رابطه مستقیم با عملکرد بنا دارد و در حقیقت هر بنا برای عملکردی ویژه و با طرحی متناسب با آن به وجود آمده است. این مقاله به بازشناسی و معرفی ویژگی های کالبدی گرمابه های گیلان و نحوه طراحی ورودی آنها در دوره قاجار می پردازد. بدین منظور، چندین باب از گرمابه های این دوره برگزیده شده و از لحاظ جبهه ورودی، مصالح بنا و ملات، نوع پوشش، تزئینات، سلسله مراتب ورودی و تناسبات آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. روش تحقیق به کار رفته در این پژوهش تحلیلی- توصیفی است که به بررسی فضاهای طراحی شده برای ورودی ها و بررسی پیشینه نمونه هایی از معماری سنتی گذشته گرمابه های گیلان و بررسی تاثیر اقلیم گیلان بر معماری حمام های این منطقه می پردازد. نتایج حاصل از بررسی نمونه ها نشان می دهد عموماً جهت گیری حمام ها متأثر از جهت اصلی بافت و شهر بوده است. همچنین تزئینات موجود در این گونه بناها بیشتر شامل ترئینات کاربندی و طاق نماهای تزئینی بوده و در مرمت های اخیر، از کاشی کاری جهت این امر استفاده شده است.
۸۲.

نمود هنر شیعی در بقعه های گیلان (با تاکید بر رویکرد مطالعات تاریخ فرهنگی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ اسلام سال یازدهم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴۳ ۸۱-۱۰۸

کلیدواژه‌ها: بقعه گیلان نقاشی دیواری شیعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۷ تعداد دانلود : ۱۳۹۴
مناطق شرقی گیلان از جمله اولین مناطقی است که مذهب شیعه در آن رواج پیدا کرد. در تعدادی از بقعه های این مناطق، نقاشی دیواری بر روی گچ شامل شرح مصائب وارده بر امام حسین (ع) و اهل بیت او در روز عاشورا، معراج پیامبر همراه با براق در حال اهدای انگشتری به شیر (حق جانشینی به حضرت علی (ع))، حضرت علی (ع) در حال نبرد با اژدها، امام رضا (ع) به عنوان ضامن آهو، امام کاظم (ع) در زندان هارون و...موجود است. تاریخ های موجود در برخی از این آثار، حاکی از تعلق آنها به دوره قاجار است. اما به نظر می رسد پیدایش دیوارنگاره های بقاع مربوط به دوره صفوی و همزمان با اشاعه ی مذهب شیعه اثناعشری باشد. در پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این پرسش ها هستیم: دیوارنگاره های موجود در بقاع در راستای برآورده کردن کدام نیازهای جامعه شکل گرفته است؟ پراکنش بقاع دارای نقاشی در مناطق مختلف گیلان به چه صورت است؟ هدف از این تحقیق مشخص کردن جنبه های مختلف عقاید شیعه بر روی نقوش دیواری بقعه ها است.
۸۳.

علل و پیامدهای اولین مداخله نظامی، حکومت کمونیستی شوروی در ایران

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال چهارم پاییز ۱۳۸۸ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: میرزا کوچک خان رضاخان بلشویکها حزب کمونیست انگلستان روسیه شوروی گیلان قرارداد مودت قرارداد تجاری لندن 1921 م

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۵۶ تعداد دانلود : ۳۸۷
پس از انقلاب 1917م روسیه و روی کار آمدن کمونیست ها در این کشور، رهبران این کشور که با مشکلات داخلی و خارجی فراوانی روبرو بودند، برای مدت کوتاهی سعی نمودند با برخی اقدامات، زمینه های روابط دوستانه با ایران را فراهم نمایند. اما این وضع چندان دوام نیافت و پس از انعقاد قرارداد 1919م ایران و انگلیس و برخی عوامل دیگر روسها در سیاست خارجی خود در ایران چرخش های اساسی ایجاد کردند و سیاست تسامح را کنار گذاشته و در اولین مرحله اقدام به حمله نظامی به گیلان کردند، که این امر پیامدهای متعددی را در پی داشت. سعی ما در این مقاله بر آن است که نگاهی گذرا بر سیاست روس های کمونیست در ایران پس از قرارداد 1919م تا انعقاد قرارداد 1921م، مودّت ایران و روسیه و پایان نهضت جنگل داشته باشیم تا بتوانیم این ادعا را به اثبات برسانیم که تغییر حکومت روسیه، تحولات اساسی در سیاست خارجی آنان نسبت به ایران ایجاد نکرده و آنان بر خلاف شعارهای کمونیستی خود همواره در صدد کسب منافع بیشتر در ایران بوده اند و در این راه از هیچ اقدامی ابایی نداشته اند.
۸۴.

طریقت زاهدیه گیلان و تأثیر آن بر جریان تصوف صفویه

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال پنجم پاییز ۱۳۸۹ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: گیلان شیخ زاهد تصوف زاهدیه شیخ صفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸۰ تعداد دانلود : ۳۴۵
طریقت زاهدیه در گیلان با آنکه ادامه سنت جریان تصوف به عنوان غالب ترین چهره جریان اجتماعی در ایران و این پهنه محسوب می شود، اما در دوره خود با تغییر و تحولاتی روبرو گشت. شیخ زاهد با توجه به محبوبیتی که در گیلان به دست آورد توانست علاوه بر نفوذ در گیلان و مناطق اطراف آن در مناطق مرکزی ایران به ویزه در بین حاکمان مغول نیز محبوبیت کسب نماید. مهم ترین وجه تمایز تفکر طریقتی شیخ زاهد توجه وی به امور دنیوی و تأکید بر کار و تلاش و توأم نمودن ریاضت های معنوی با تلاش و کوشش بود. پس از پیوستن شیخ صفوی علاوه بر تأثیراتی که شیخ صفی بر طریقت زاهدیه گذاشت، موجب تداوم تفکر طریت زاهدیه در تصوف صفویه شد. در مورد روابط شیخ صفی با شیخ زاهد گیلانی هرچند مآخذ صفوی تأکید بر روابط مریدی و مردای این دو صوفی دارند، اما با نگاه دقیق به روابط آن ها می توان به این نتیجه رسید که شیخ برای به نتیجه رسیدن اهداف شخصی خویش هنگامی که نزد شیخ زاهد به سر می برد تلاش زیادی کرده است. مقاله حاضر تلاش دارد تا ضمن بررسی طریقت زاهدیه به تأثیر آن بر تصوف زمان خود به ویژه صفویه بپردازد.
۸۵.

علل تنزل تولید و تجارت ابریشم گیلان در اواخرحکومت صفوی (از زمان شاه عباس اول تا پایان صفوی)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۶ شماره ۴۸

کلیدواژه‌ها: ابریشم گیلان تجارت تولید صفویه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۰ تعداد دانلود : ۵۰۴
در اواخرحکومت صفویه تولید و تجارت ابریشم، کاهش چشمگیری یافت. اما در منطقه گیلان به عنوان مرکز مهم تولید ابریشم از همان ابتدای حکومت، عواملی وجود داشت و یا به مرور زمان شکل گرفت که سبب ساز کاهش وحتی نابودی تولید این محصول در این منطقه مهم شد. در پژوهش حاضر، با توجه به ساختار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی گیلان و از طرفی عملکرد نمایندگان صفوی، سعی می شود این عوامل را بررسی کنیم. ابتدا عوامل داخلی، مانند شورشها وجنبش ها، فشارهای مالیاتی، خاصه سازی گیلان، انتقال مرکزگیلان از لاهیجان (بیه-پیش) به عنوان اصلی ترین تولیدکننده ابریشم، به رشت (بیه پس)، بیمارهای کرم ابریشم وندانستن روش صحیح نگهداری تلمبارها و بلایای طبیعی و پس از آن عوامل خارجی، نظیر: بحران فروش ابریشم، که باعث شد ضرب مسکوکات رایج (طلا و نقره) و تجارت خارجی کاهش یابد، و هجوم مکرر عثمانی، قزاقها وافغانها را بررسی و تحلیل می کنیم. روش پژوهش به صورت کتابخانه ای و با استناد به متون تاریخی است. یافته ی عمده تحقیق نشان می دهد که اگرچه، هجوم افغان ها اصلی ترین دلیل سقوط دولت صفوی بوده، امّا عوامل مذکور که تولید ابریشم گیلان راکاهش داد درسقوط و از بین رفتن دولتپراقتدار صفوی تأثیرگذار بودهاست
۸۶.

نقش ابریشم گیلان در روابط خارجی ایرانِ عصر قاجار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نامه ایران بعد از اسلام سال یازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۲۲ 1-26

کلیدواژه‌ها: ابریشم ایران انگلستان روابط خارجی روسیه گیلان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۹۲ تعداد دانلود : ۴۰۵
با وجود آنکه گیلان از توانایی اقتصادی و تولیدی در سایر محصولات اقتصادی نیز برخوردار است، اما به جهت اهمیت ابریشم در اقتصاد گیلان و ایران، به ویژه صادرات این محصول به کشورهای خارجی، سبب توجه حکومت های مرکزی ایران و سایر کشورها به ابریشم گیلان شد. دوران اوج تجارت ابریشم ایران و گیلان، عصر صفویه بود؛ با این حال، در دوره قاجاریه نیز هنوز ابریشم بخش عمده ای از کالاهای صادراتی ایران را تشکیل می داد. مهم ترین عاملی که موجب توجه بیشتر اروپاییان در این دوره به ابریشم گیلان شده بود، رواج بیماری کرم ابریشم در اروپا و کمبود این محصول در آنجا بود. اما به جهت تسلط روسیه بر مناطق ابریشم خیز شمال ایران، انحصار تجارت این کالا عملا در اختیار روس ها بود. انگلیسی ها نیز تلاش داشتند با واسطه بر این کالای ارزشمند دست یابند؛ از این رو، سایر کشورهای اروپایی قادر به تجارت ابریشم ایران در این دوره نبودند. انحصار تجارت ابریشم توسط روس ها و انگلیسی ها موجب شد تا معیشت بازرگانان و تولیدکنندگان ابریشم ایرانِ عصر قاجار به نوعی وابسته به تجارتخانه ها و سیاست های این دو دولت شود. هدف از پژوهش پیش رو، تحلیل نقش صنعت ابریشم گیلان و تأثیر آن بر روابط انگلستان و روسیه با ایران عصر قاجار، با تکیه بر مطالعات اسنادی و تاریخی است. یافته های پژوهش نشان می دهد، با توجه به اهمیت ابریشم، برخی از کشمکش های سیاسی دولت های روسیه و انگلستان در ایران، جهت کنترل بر اقتصاد و تجارت این محصول بوده است. این تجارت انحصاری موجب شد تا سایر کشورها قادر به رقابت با این دو قدرت جهانی در زمینه تجارت ابریشم نباشند. در نهایت سیاست های دو کشور یاد شده زمینه های ضعف ابریشم گیلان را فراهم نمود.
۸۷.

تأثیر عوامل جغرافیایی بر ساختار سیاسی گیلان پیش از ورود روس ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال ششم تابستان ۱۳۹۵ شماره ۲۲ 107-124

کلیدواژه‌ها: توان محیطی گیلان دیلمان تاریخ گیلان جغرافیای تاریخی گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۷۳ تعداد دانلود : ۱۵۸۲
گیلان به سبب قرار داشتن در حصار طبیعی دریای خزر از یک سو و رشته کوه مرتفع پوشیده از جنگل البرز از سوی دیگر، همچنین به سبب داشتن آب و هوای بسیار مرطوب و پرباران، از نظر جغرافیایی با بیشتر نواحی ایران متمایز است. گیلان به سبب این توان های محیطی، از شرایط انسانی، اقتصادی و ساختار سیاسی خاصی برخوردار بوده است. این ایالت که به صورت جزیره ای از سایر نواحی خلافت شرقی جدا افتاده بود هرگز به طور کامل و پیوسته به تسلط نیروهای خلافت و حتی نیروهای خارجی چون مغولان درنیامد. این منطقه همواره به دست حکمرانان محلی اداره می شد که اگرچه با هم اشتراکات و ارتباطاتی داشتند، اما مستقل از یکدیگر در قسمت های مختلف گیلان حکمرانی می کردند. ساختار انسانی، سیاسی و فرهنگی گیلان تا زمان تسلط روس ها بر گیلان و شکسته شدن حصار طبیعی آن با ساخت راه های کاروان رو و شوسه ثابت مانده بود. در این پژوهش با بررسی توان محیطی گیلان و وضع سیاسی منطقه نشان داده شد وجود مرزهای طبیعی، قومی و فرهنگی علت اصلی استقلال و دوام حکومت های محلی در گیلان و دیلمان بود.
۸۸.

تأثیر عوامل جغرافیایی در شکل گیری و وجه تسمیه «رشت»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هفتم بهار ۱۳۹۶ شماره ۲۵ 97-111

کلیدواژه‌ها: گیلان رشت شهرهای اسلامی جغرافیای تاریخی رشت نام گذاری رشت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۱ تعداد دانلود : ۵۸۱
بررسی جغرافیای تاریخی شهرها، چه به معنای تأثیر جغرافیا بر حوادث تاریخی و چه به معنای بررسی نام گذاری آنها، در زمره پژوهش های تاریخی است که به مورخ کمک می کند با استفاده از این روش، افزون بر تحلیل داده های تاریخی و ارائه اطلاعات جدید، صحت و سقم برخی دیدگاه ها و تحقیقات مشهور را بررسی کند. در تحقیقات جدید درباره تاریخ شکل گیری و نام گذاری شهر رشت، اختلاف نظر وجود دارد. به باور برخی، قدمت این شهر به آغاز دوره صفوی می رسد و بر این اساس، واژه «رشت» را ماده تاریخ تأسیس آن می دانند. در این نوشتار، ابتدا با استناد به منابع تاریخی و جغرافیایی، چگونگی تأسیس و شکل گیری شهر رشت مورد بررسی قرار می گیرد و مشخص می شود که برخلاف دیدگاه رایج و مشهور، رشت از آبادی های کهن گیلان بوده و دست کم از قرن چهارم هجری وجود داشته است. سپس با بهره گیری از زبان شناسی، دیدگاه های گوناگون مورخان، جغرافی دانان و لغت نامه نویسان درباره واژه رشت، مورد بررسی قرار می گیرد و از میان دیدگاه های مطرح شده درباره وجه تسمیه این واژه، مشخص می شود جاینامه رشت، برگرفته از موقعیت جغرافیایی آن بوده و ماده تاریخ پنداشتن آن اشتباه است.
۸۹.

تجزیه و تحلیل روابط فکری و نظامی دیلمیان با علویان بر پایه نظریه همگرایی و واگرایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم بهار ۱۳۹۷ شماره ۲۹ 5-25

کلیدواژه‌ها: تشیع عباسیان علویان دیلمیان زیدیه گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۶ تعداد دانلود : ۳۱۳
مقاله حاضر می کوشد به تحلیل علل و عوامل مؤثر بر مناسبات فکری، نظامی، و سیاسی علویان با حاکمان و مردم گیلان و دیلمان بپردازد. سرزمین های دیلمان و گیلان همواره در دوره خلافت اموی و عباسی، با مخالفت با خلفا، سر سازگاری با آنان نداشته اند؛ مردم دیلمان، با ظهور علویان به عنوان مدعیان عقیدتی و سیاسی خلافت عباسی و برای تشدید مخالفت های خود، روی خوش به آنان نشان دادند و علویان هم، در دوره های نخست قدرتگیری، توانستند با استفاده از رویکرد ضد خلافت دیلمیان به موفقیت های مهمی در گیلان و دیلمان دست یابند. بر این اساس در نگاه نخست، گرایش دیلمیان به علویان تحت تأثیر منافع سیاسی و نظامی آنان بود، اما از نیمه دوم قرن سوم با تلاش های فکری مداوم علویان در گیلان و دیلمان، زمینه تغییر آیین های باستانی دیلمیان به نفع تشیع و سایر مذاهب اسلامی فراهم شد. نگارنده، با توجه به مآخذی که در این زمینه وجود دارد، سعی کرده است دلایل همگرایی و واگرایی دیلمیان با علویان و همچنین تأثیر سیاسی و نظامی دیلمیان را بر حکومت علویان پژوهش کند.
۹۰.

تأثیر مذهب بر اختلاف های سیاسی و فرهنگی دودمان های محلی گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال هشتم زمستان ۱۳۹۷ شماره ۳۲ 95-113

کلیدواژه‌ها: اختلاف های سیاسی گیلان تالش صفویان تشیع تسنن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۴۰ تعداد دانلود : ۴۰۲
با به قدرت رسیدن کیائیان در شرق گیلان و تأکید آنان بر ترویج و گسترش تشیع زیدی، عرصه فعالیت های فکری برای پیروان سایر نحله ها و مذاهب بسیار تنگ شد. کیائیان در قبال مخالفانی که بخشی از فرهنگ دینی گیلان بودند، رویه مماشات و تساهل در پیش نگرفتند؛ به گونه ای که طی دوران دویست ساله حکومتشان، پیروان آیین های اسلامی و غیرآن در گیلان، سرکوب یا از آن اخراج شدند. اصرار بر تشیع زیدی و انتخاب این مذهب به عنوان تنها مذهب مردم گیلان از سوی حاکمان بیه پیش و از سوی دیگر، تعصب حاکمان تالش و بیه پس بر تسنن، بسترساز جنگ های خونینی در تاریخ میانه گیلان تا پیش از صفویه شد. ماحصل این نبردها فرسودگی نظام اجتماعی و اقتصادی گیلان و تصرف آسان این سرزمین توسط شاه عباس صفوی در 1000ق بود. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که دغدغه های دینی و مذهبی حاکمان محلی گیلان تا چه میزان بر اختلاف های سیاسی و فرهنگی آنان تأثیرگذار بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که ریشه بسیاری از مناقشات سرزمینی دودمان های محلی گیلان و تالش، اختلاف هایی مذهبی بوده است که بسترساز جنگ های مداوم در این سرزمین شده است. پژوهش حاضر با تکیه بر رویکرد تاریخی و به شیوه مطالعه توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است.
۹۱.

نشانه شناسی نقوش کهن معماری گیلان در مطابقت با نقش مایه های برخی هنرهای دست بافت منطقه، با تأکید بر دیدگاه پیرس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات هنر اسلامی سال سیزدهم بهار و تابستان ۱۳۹۶ شماره ۲۶ 75 - 104

کلیدواژه‌ها: نشانه شناسی پیرس نقوش بومی صنایع دستی معماری بومی گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۳۸ تعداد دانلود : ۷۵۰
یکی از پراهمّیت ترین مسائل در زمینه زنده نگهداشتن ارزش های بومی یک منطقه، ناحیه و یا شهر یافتن نشانه هایی است که از گذشته باقی مانده اند. نظر به معماری بومی در پهنه جهان، گویای پیوندی عمیق بین خانه و محیط می باشد، از این میان معماری روستایی بومی گیلان، از دیرباز نمونه بارز دست ساخته های مردمانِ این خطّه را در خود جای داده است. مقاله حاضر بر پایه تحقیقات تفسیری - تاریخی و با مطالعات میدانی انجام پذیرفته است. در این مقاله مقایسه ای تطبیقی بین نقوش موجود از میان دست بافته های مطرح و پرکاربرد از گذشته تا به حال در سطح استان از یک سو و نقوش چوبی–نرده - بناهای بومی روستایی گیلان که از شاخص ترین عناصر کاربردی و در عین حال تزئینی معماری بومی گیلان می باشند،  بر اساس مشاهدات عینی و بناهای تحقیق شده در آثار پژوهشگران پیشین از سوی دیگر، صورت گرفته است. نتایج دست یافته در اتمام تحقیقات با توّجه به سه اصل پیرس4 در مورد نشانه شناسی انجام گرفته و بر طبق موضوعات مورد اهمّیت در آن، شمایلی، نمادین و نمایه ای،  بودن یافته ها دسته بندی گردیده است.
۹۲.

روش و بینش تاریخ نگاری گریگور یقیکیان در کتاب شوروی و جنبش جنگل(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۸ شماره ۲۴ (پیاپی ۱۰۹) 43 - 64

کلیدواژه‌ها: روش بینش تاریخ نگاری جنبش جنگل گیلان یقیکیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۲۸ تعداد دانلود : ۳۹۵
اغلب گزارش هایی که مجاهدان جنگلی یا شاهدان این جنبش نوشته اند، از نظر نگرش و بینش به گونه ای در دسته بندی های موافق یا مخالف جنبش جنگل قرار دارند؛ درحالی که یقیکیان با وجود ارائه گزارشی دقیق و سنجیده مانند ناظری بیرونی حوادث جنبش جنگل را روایت می کند. تمرکز نوشته های یقیکیان بر جمهوری شورایی گیلان است. وی اغلب با دقت و بدون جانب داری خاصی، وقایع و حوادث جنبش جنگل را با روشی علمی بیان می کند. بااین حال نشانه هایی آشکار از جانب داری به نفع انگلستان و سرزنش عثمانی و دولت های محور در نوشته های او دیده می شود. پرسش نوشتار این است: از منظر بینش و روش تاریخ نگاری، یقیکیان چه رویکردی به وقایع تاریخی جنبش جنگل داشته است؟ نتایج پژوهش نشان می دهد یقیکیان به جهت ارتباط با طیف های گوناگون جنبش جنگل و دسترسی به اسناد و مدارک سرّی تا اندازه ای توانسته نسبت به سایر راویان جنبش جنگل گزارش های مستندی از این واقعه ارائه دهد. پژوهش حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای و با تکیه بر کتاب شوروی و جنبش جنگل و سایر آثار یقیکیان در این زمینه به شیوه تحلیلی انتقادی در روش تاریخ نگاری صورت گرفته است.
۹۳.

سنجش اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثّر بر آن، در بین کشاورزان شالیکارشرق استان گیلان(مورد مطالعه: آستانه اشرفیه)

نویسنده:
منبع: دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی سال دوم مرداد ۱۳۹۸ شماره ۱۵
تعداد بازدید : ۴۰۴ تعداد دانلود : ۲۴۶
اعتماد اجتماعی، هسته مرکزی سرمایه اجتماعی و از پیش شرط های اصلی توسعه است. توسعه روستایی و نقش حیاتی آن، در بطن توسعه عمومی کشورهای درحال توسعه، از بدیهیّات است. دستیابی به توسعه روستایی از مجرای توسعه منابع انسانی، با تکیّه بر اعتماد اجتماعی و با مشارکت عامّه مردم میسّر است. شعاع اعتماد اجتماعی، شدّت و ضعف آن؛ درجوامع مختلف، متفاوت است. سنجش میزان اعتماد اجتماعی: درون گروهی، برون گروهی و نهادی و اعتماد اجتماعی(کلّ) وآگاهی از رابطه مابین اعتماد اجتماعی و متغیّرهای مستقل: (موقعیّت فردی، موقعیّت اقتصادی، موقعیّت -اجتماعی، مشارکت اجتماعی و امنیّت اجتماعی)، در میان کشاورزان شالیکارگیلانی، هدف این مقاله است. داده ها، با استفاده از روش های آماری، مورد توصیف و آنالیز قرارگرفته است. درآمار استنباطی، از نرم افزار SPSS و آزمون ضرایب همبستگی:کای اسکوئر، وی کرامر، اسپیرمن،گاما و تحلیل رگرسیون(چند متغیّره) استفاده شده است. نتایج حاصل از تحقیق نشان می دهد، میزان اعتماد اجتماعی درون گروهی در جامعه نمونه مورد بررسی در سطح متوسّط، اعتماد برون گروهی و اعتماد نهادی پائین تر از متوسّط و میزان اعتماد اجتماعی(در مجموع) درسطح متوسّط(رو به پائین) قرار دارد. ما بین جنسیّت، سنّ، تحصیلات و شالیزار با ساختار زیربنایی نوین و میزان اعتماد اجتماعی رابطه معنی داری وجود ندارد. هم-چنین بین میزان مساحت شالیزار تحت تملّیک و میزان اعتماد اجتماعی رابطه ای معنی دار، ولی منفی و معکوس؛ مابین موقعیّت اجتماعی، مشارکت اجتماعی و امنیّت اجتماعی، با اعتماد اجتماعی، رابطه ای معنی دار، مثبت و مستقیم برقرار است. مضافاً ضریب رگرسیون برآورد شده نشان می دهد، به ترتیب: میزان موقعیّت اجتماعی، مشارکت اجتماعی و امنیّت اجتماعی بیشترین اثرگذاری را بر اعتماد اجتماعی داشته است.
۹۴.

کارکرد منسوجات در میراث فرهنگی ناملموس استان گیلان؛ مورد مطالعه، آئین های سوگواری و بزم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تحقیقات فرهنگی ایران سال سیزدهم پاییز ۱۳۹۹ شماره ۳ (پیاپی ۵۱) 157 - 185

کلیدواژه‌ها: منسوجات میراث فرهنگی ناملموس گیلان آئین سوگواری آئین بزم

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۷ تعداد دانلود : ۳۹۰
آداب و آئین های مردم استان گیلان، جزئی از هویت و میراث ناملموس آنها می باشد که در این مقاله می توان آنها را در دو حوزهٔ سوگواری و بزم بررسی کرد. منسوجات همواره می تواند کاربردهای متفاوتی در این آئین ها داشته باشد که مطالعه منسوجات در آئین های استان کارکرد آن را مشخص می نماید. تعداد 1480 اثر در فهرست میراث فرهنگی ناملموس ثبت ملی شده است که تعداد 55 اثر از آن مربوط به استان گیلان است. هفت مورد از آئین های ثبت شده، که منسوجات در آنها کاربرد دارد، به عنوان جامعه آماری پژوهش، مورد مطالعه قرار گرفته است. سه مورد از آنها در حوزه آئین های سوگواری و چهار مورد در حوزه آئین های بزم می باشد. این مقاله در پی پاسخ به چگونگی کارکرد منسوجات در آئین های سوگواری و بزم ثبت شده در فهرست میراث فرهنگی ناملموس استان گیلان می باشد. برای رسیدن به این هدف، ابتدا نوع منسوجات، رنگ، کاربرد، هدف و نحوه استفاده از منسوجات به عنوان متغیرهای پژوهش تعیین شده، سپس به روش کتابخانه ای و میدانی متغیرها در جامعه آماری بررسی شده است. پژوهش حاضر از نوع توصیفی تحلیلی می باشد. نتایج پژوهش نشان می دهد که منسوجات در آئین های سوگواری برای حاجت گرفتن و به عنوان پوشش، استفاده می شود. همچنین از منسوجات در آئین های بزم به شکل های مختلف استفاده می شود: برای گدایی آئینی، وجه تمایز، پوشش، یادآوری، پیشکش، خبررسانی، مانع بدخواهی، به مراد رسیدن، هدیه، تزئین، محل نگهداری چیزی و همچنین به عنوان پاداش.
۹۵.

عریضه های نوغان داران گیلان به مجلس شورای ملی در سال های نخست حکومت رضاشاه پهلوی (1309-1306)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: گنجینه اسناد سال ۳۱ بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۱۲۱) 164 - 198

کلیدواژه‌ها: ابریشم اسناد نوغان داران پهلوی گیلان قاجار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۲ تعداد دانلود : ۳۸۶
هدف: این مقاله دلایل نارضایتی نوغان داران از دشواری تولید و تجارت ابریشم را گزارش می کند. روش/رویکرد پژوهش: داده ها از عریضه ها و اسناد آرشیوی سال های 1306 تا 1309ش از مجلس شورای ملی و دیگر مراکز اسنادی گردآوری شده است. یافته ها و نتیجه گیری: تغییرات سیاسی ایران پس از مشروطه و نوگرایی پس از آن سبب شد تا درخواست های مردم از دولت مرکزی افزایش یابد. اسناد و شکوائیه های نوغان داران نشان می دهد که توزیع تخم نوغان فاسد، بی عدالتی ملاکان و خوانین محلی گیلان، و افزایش تعرفه مالیات نوغان موجب شد نوغان داران پیوسته در فشار اقتصادی باشند. آن ها مدرن شدن صنعت ابریشم و برداشته شدن فشارهای اقتصادی و اجتماعی را برای برون رفت از دشواری ها خواستار شدند.
۹۶.

نقش مدیریت روستایی در توسعه اقتصادی- اجتماعی روستاهای ناحیه مرکزی استان گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد فضا و توسعه روستایی سال دهم بهار ۱۴۰۰ شماره ۱ (پیاپی ۳۵) ۹۱-۱۱۰

کلیدواژه‌ها: توسعه روستایی مدیریت روستایی توسعه اقتصادی اجتماعی گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۲۴ تعداد دانلود : ۳۶۴
شناسایی نقاط ضعف، قوت، فرصت ها و تهدیدهای نظام فعلی مدیریت روستایی، و اصلاح نظام مدیریت روستایی، شرایط را جهت توسعه روستاها، از نظر ابعاد اجتماعی – فرهنگی و اقتصادی فراهم می کند. هدف پژوهش بررسی نظام مدیریت روستایی و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی روستایی در ناحیه مرکزی گیلان است. در راستای دستیابی به هدف پژوهش، اطلاع از وضعیت و سطح توسعه یافتگی شهرستان های مورد مطالعه در ابعاد پنجگانه با بهره گیری از روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با استفاده از ابزار مشاهده مستقیم در بازدید از اقدامات دهیاری ها در ابعاد مختلف توسعه استفاده شد و سپس از طریق ابزار مصاحبه با متخصصان، مدیران و دست اندرکاران مدیریت روستایی و توزیع پرسشنامه، جمع آوری نظرات آنان انجام گرفته است در این پژوهش نتایج حاصل از عوامل مؤثر بر توسعه روستایی از دیدگاه مدیران و کارشناسان در امور روستا توسط پرسشنامه مورد ارزیابی قرار گرفته است. داده ها و اطلاعات توسط نرم افزار SPSS در دو سطح توصیفی و استنباطی ارائه شد. نتایج پژوهش نشان داد که در بعد اقتصادی، گویه های «برآورد و تنظیم بودجه سالانه دهیاری»، «صدور پروانه کسب»، «تأثیر بهبود مدیریت نوین بر توسعه اقتصادی روستا»، «انواع بیمه های روستایی» و «تهیه طرح ها و پیشنهادات اصلاحی» در بخش اقتصادی با کسب بیشترین امتیازات، نسبت به سایر گویه ها از اهمیت بالایی برخوردارند و تأثیرگذاری بیشتری دارند. همچنین در بعد اجتماعی فرهنگی نیز گویه های «همکاری با سازمان ثبت احوال»، «شناخت کمبودهای اجتماعی و ارائه طرح»، «معرفی خانواده های بی سرپرست به بهزیستی»، «فراهم کردن امکانات فرهنگی، آموزشی و تهیه طرح» با کسب بیشترین امتیازات، نسبت به سایر گویه ها تأثیرگذاری بیشتری دارند.
۹۷.

بررسی عوامل توانمندسازی بخش تعاون در استان گیلان با تأکید بر تقویت بنگاههای کوچک و متوسط و انجام فعالیتهای گسترده و اداره بنگاههای بزرگ اقتصادی

نویسنده:
منبع: تعاون سال بیستم دی و بهمن ۱۳۸۸ شماره ۲۱۰ و ۲۱۱ 135 - 149

کلیدواژه‌ها: اشتغال بنگاههای کوچک و متوسط بنگاههای بزرگ اقتصادی تعاون گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۷ تعداد دانلود : ۲۴۶
کمبود سرمایه گذاری زیربنایی، نبود ارتباط سازنده بین مراکز صنعتی و تولیدی با دانشگاهها و مراکز آموزشی عواملی هستند که سبب افزایش نرخ بیکاری در سالهای اخیر شده اند. از جمله راههای موردتأکیداقتصاددانان جهت اشتغال زایی و توسعه پایدار،سرمایه گذاری در بنگاههای اقتصادی و تقویت آنهاست. بر این اساس و نیز با توجه به اهتمام مسئولان بخش تعاون برای تحقق سهم 25 درصدی این بخش در اقتصاد ملی کشور، مقاله حاضر  با هدف بررسی عوامل توانمندسازی بنگاههای اقتصادی کوچک و متوسط و ارائه الگوی ایجاد بنگاههای بزرگ اقتصادی در قالب  تشکلهای تعاونی انجام شده است. شیوه مطالعه پیمایشی و اسنادی و ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه بوده که براساس طیف لیکرت طراحی شده است. جامعه آماری تحقیق حاضر تعداد 70 واحد تعاونی از مجموع 1076 واحد تعاونی فعال در تمامی بخشهای اقتصادی شهرستانهای استان تا سال 1385 بوده است. براساس نتایج مطالعه عوامل توانمندسازی تعاونیهای کوچک و متوسط عبارتند از: سرمایه در گردش، تجهیزات و ماشین آلات صنعتی ،  نیروی انسانی ماهر، بازار فروش ، تسهیلات بانکی.
۹۸.

تأثیر ویژگی های هیئت مدیره در ریسک پذیری تعاونی های تولید کشاورزی استان گیلان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تعاون و کشاورزی سال هشتم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۳۲ 161 - 177

کلیدواژه‌ها: ویژگی هیئت مدیره ریسک پذیری تعاونی تولید کشاورزی گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۲۴ تعداد دانلود : ۲۷۰
ویژگی های هیئت مدیره در کیفیت مدیریت ریسک و افشای ریسک و در نتیجه، در تصمیم های راهبردی سازمان اثرگذار است. برهمین اساس، در پژوهش حاضر تأثیر ویژگی های هیئت مدیرۀ تعاونی های تولید کشاورزی استان گیلان در ریسک پذیری این تعاونی ها بررسی شد. این مطالعه به روش پیمایشی و کتابخانه ای انجام گرفت و یک پژوهش کاربردی، توصیفی و از نوع همبستگی بود. در تحقیق حاضر، مدل رگرسیونی پانل و آزمون های لیمر، هاسمن و t به کار رفتند. برای برازش مدل از نرم افزار Eviews استفاده شد. ویژگی های هیئت مدیره شامل دوگانگی مدیرعامل، اندازۀ هیئت مدیره و استقلال هیئت مدیره و ریسک پذیری نیز شامل سه شاخصِ ریسک ویژه، ریسک بقا و ریسک فعالیت بود. نتایج نشان داد که ریسک ویژه با متغیرهای اندازۀ هیئت مدیره، دوگانگی مدیرعامل و استقلال هیئت مدیره؛ ریسک بقا با متغیرهای دوگانگی هیئت مدیره و استقلال هیئت مدیره؛ ریسک فعالیت با متغیرهای دوگانگی هیئت مدیره و استقلال هیئت مدیره رابطۀ معنی داری دارند.
۹۹.

تحلیل مقایسه ای کیفیت زندگی سالمندان ساکن در منزل و سرای سالمندی استان گیلان و عوامل موثر بر آن(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تغییرات اجتماعی - فرهنگی سال هفدهم تابستان ۱۳۹۹ شماره ۶۵ 43 - 61

کلیدواژه‌ها: کیفیت زندگی سالمندی حمایت اجتماعی مشارکت گیلان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۷۲ تعداد دانلود : ۳۱۶
سالمندی جمعیت در گیلان بیش از همه استان های کشور است. به همین دلیل، در این پژوهش، کیفیت زندگی سالمندان ساکن در خانه و سراهای سالمندی استان گیلان و عوامل موثر بر آن بررسی شده است. چارچوب نظری تحقیق به صورت تلفیقی است. متغیر کیفیت زندگی هم به صورت عینی و هم به صورت ذهنی مورد بررسی قرار می گیرد. ابعادی از کیفیت زندگی مانند توانایی اقتصادی، سلامت، عملکرد ذهنی و همچنین مشارکت اجتماعی از نظریه فرانس و حمایت اجتماعی، از نظریه لین استخراج شده است. روش تحقیق براساس رهیافت علمی و از نوع پیمایش است و از پرسشنامه برای جمع آوری اطلاعات، استفاده می شود. نمونه ها به دو گروه سالمندان ساکن در سرای سالمندان و سالمندان در منزل، تقسیم می شوند. نتایج حاکی از آن است که حمایت اجتماعی و ابعاد چهارگانه آن در گروه سالمندان ساکن در منزل، تفاوت معناداری با سالمندان ساکن در آسایشگاه دارد. میانگین متغیرهای حمایت اجتماعی و مشارکت نیز به طور قابل ملاحظه ای در بین سالمندان ساکن در منزل بیشتر از سالمندان ساکن در سرای سالمندی است. همچنین بر اساس تحلیل مسیر، می توان گفت بین متغیرهای مشارکت اجتماعی و حمایت اجتماعی با متغیر کیفیت زندگی سالمندان، ارتباط معناداری وجود دارد.
۱۰۰.

بررسی ترجیحات مصرف کنندگان برنج برای برنامه پرداخت برای خدمات اکوسیستم رودخانه سفیدرود(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: اقتصاد و توسعه کشاورزی جلد ۳۵ تابستان ۱۴۰۰ شماره ۲ 121 - 132

کلیدواژه‌ها: آزمون انتخاب آلودگی رودخانه تمایل به پرداخت گیلان لاجیت پارامتر تصادفی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۴۸ تعداد دانلود : ۵۲۰
رودخانه سفیدرود مهم ترین رودخانه استان گیلان می باشد که در چند سال اخیر دچار آلودگی های شدیدی شده است. برنامه پرداخت برای خدمات اکوسیستم یکی از روش های بازاری حفاظت از محیط زیست می باشد که محبوبیت زیادی به دنبال داشته است. بنابراین، در این پژوهش ترجیحات و تمایل به پرداخت مصرف کنندگان برنج برای پذیرش برنامه پرداخت برای خدمات اکوسیستم رودخانه سفیدرود در استان گیلان بررسی شد. بدین منظور از روش آزمون انتخاب و مدل های لاجیت با پارامترهای تصادفی و لاجیت کلاس پنهان بهره گرفته شد. اطلاعات مورد نظر از طریق مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه با 115 نفر از مصرف کنندگان برنج ساکن در محدوده رودخانه سفیدرود در سال 1398 به دست آمد. نتایج حاصل از هر دو مدل، وجود ناهمگنی در ترجیحات را تأیید می کنند و متغیرهای سن، جنسیت و تحصیلات افراد از عوامل ناهمگنی شناخته شدند. نتایج حاصل از مدل کلاس پنهان و لاجیت پارامتر تصادفی نشان داد که به ترتیب ویژگی های نحوه توزیع پرداخت ها و تعداد دفعات نظارت بر برنامه بالاترین اولویت را از نظر مصرف کنندگان داشتند. بنابراین، جهت مشارکت و اطمینان بیشتر مصرف گنندگان در چنین برنامه هایی توصیه می گردد این ویژگی ها در برنامه لحاظ گردند. حداکثر تمایل به پرداخت به ترتیب برای این دو ویژگی برابر با مقادیر 1347 و 3535 تومان به دست آمد. مطابق با نتایج این پژوهش، پیشنهاد می شود در پیاده سازی برنامه PES از برنامه های کوتاه مدت با نظارت بالا استفاده شود، همچنین برنج کاران با سطوح درآمدی پایین تر در اولویت قرار گیرند. با توجه به این که مصرف کنندگان برای سازمان اجرائی خصوصی ترجیحات مثبت داشتند، بنابراین پیشنهاد می شود فرصت های سرمایه گذاری در بخش خصوصی صورت گیرد.