مطالعات هنر

تبلیغات درزمینه تجارت، فرهنگ و سیاست، در قالب متون تصویری ثابت به همراه متن نوشتاری، همیشه ازنظر تولیدکنندگان، به جهت کسب سود و منفعت مورد توجه بوده است؛ و اصولاً، ارتقاء کیفیت تبلیغات به شکل سنتی، ازنقطه نظر تولیدکنندگان، در جهت اقناع مخاطبان است، لذا کمتر خوانش و تحلیل آن ها از منظر مخاطبان هدف مورد توجه است. چگونه می شود در این تعامل چندجانبه، فقط یک طرف قضیه به مهارت های لازمه برای رسیدن به مقصود، رشد و توسعه پیدا کند، درحالی که طرف مقابل یعنی انبوه مصرف کنندگان، بدون هیچ آموزش و کسب مهارتی، مغبون این ارتباط چندگانه بوده و رها در فضاهای ارتباطی باشند؟ به نظر می رسد در این فضای تعاملی مخاطبان نیاز به کسب مهارتِ خوانش تصاویر تبلیغاتی دارند، لذا باتوجه به این نیاز و ضرورت، سؤال های پژوهش عبارت اند:1. چرایی ضرورت آموزش مخاطبان متون تصویری ثابت تبلیغاتی در جهت خوانش و تحلیل آن ها؟ 2. بررسی توانایی ابزار تحلیلی نظام نشانه شناسی، جهت آموزش و تجهیز مخاطبان در خوانش و تحلیل تصاویر ثابت تبلیغاتی؟ روش تحقیق بکار رفته در این مقاله توصیفی - تحلیلی متناسب با پیکره مطالعاتی مقاله بوده و شیوه گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی کتابخانه ای و اینترنتی است. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که امروزه با پیشرفت فناوری، فضاهای تعاملی با استفاده از ارتباطات تصویری بیش ازحد گسترش پیدا کرده است؛ لذا ابزار تحلیلی نظام نشانه ای گردآوری شده در جدول شماره 1، سازوکاری مناسب و کارآمد برای تجهیز مخاطبان است، تا با تیزبینی، تصاویر ثابت تبلیغاتی را تجزیه تحلیل، و معانی ضمنی نهفته در لایه های تصویری را دریافت کنند. با استفاده از ابزار مذکور، تعدادی تصویر تبلیغاتی در متن مقاله، مورد خوانش و تحلیل قرار گرفتند، و معانی دریافت شده، به تفصیل در متن مقاله ارائه گردید. علاوه بر این، ابزارهای موردنظر می توانند توانایی های شناختی و ذهنی مخاطبان را تقویت کنند. 

هدف اصلی این پژوهش کیفی تبیین و مستندسازی جایگاه هنر و تربیت هنری در نظام آموزشی کشور و بازنمایی مشکلات مبتلا به آن از طریق بررسی این سؤال مبنایی است که اصولاً وضعیت فعلی اجرا و تدریس هنر در مدارس متوسطه کشور به چه صورت است؟ پاسخ به این سؤال از طریق تحلیل وضعیت تدریس و جایگاه درس هنر در یک مدرسه متوسطه دوره اول و با استفاده از روش خبرگی و نقادی تربیتی آیزنر انجام شد. در این روش، وضعیت و مشکلات موجود هنر و تربیت هنری در قالب چهار مرحله توصیف، تفسیر، ارزشیابی و مضمون یابی مورد واکاوی و تحلیل عمیق قرار گرفت. اطلاعات مورد نیاز پژوهش نیز از طریق مشاهده، تصویربرداری و مصاحبه با کادر مدیریتی و آموزشی و دانش آموزان مدرسه جمع آوری و سپس سازماندهی و مورد تحلیل قرار گرفت. یافته های حاصل از پژوهش نشان داد که علی رغم آنکه در برنامه های آموزشی و درسی دوره متوسطه اول، هنر در قالب یک کتاب درسی مدوّن وجود دارد؛ ولی عملاً تدریس و اجرای این حوزه مهم با محدودیت ها و تنگناهای مختلفی مواجه است و شرایط لازم برای تحقق اهداف هنری و زیبایی شناختی نظام آموزشی وجود ندارد. بدیهی است این امر منجر به آن می شود که بخش قابل توجهی از ظرفیت های هنری و زیبایی شناختی دانش آموزان رشد و شکوفا نشود. براین اساس، ضرورت دارد که جایگاه و نقش هنر در نظام آموزشی کشور از جمله در دوره متوسطه اول مورد تأمل و تجدیدنظر واقع شده و اصلاحات لازم در آن انجام بگیرد.

مدارک تصویری نقش مهمی در مطالعه تاریخ معماری ایران دارد. با توجه به کمبود مدارک در مورد خانه های تیموری یکی از راه های شناخت و احیای اصول معماری ایرانی-اسلامی، رجوع به نقاشی ایرانی است. در نگاره فرار یوسف از زلیخا به طور هنرمندانه ای جلوه های مختلف هنر و معماری دوره تیموری تصویر شده است. این پژوهش با بازنمایی سه بعدی خانه های دوره تیموری با کمک نگاره فرار یوسف از زلیخا ابعاد فضایی و کارکردی معماری تیموری را بازخوانی کرده، به تحلیل اصول معماری پایدار و پدافند غیرعامل در آن می پردازد؛ لذا در پی پاسخ به این پرسش اصلی است که مصادیق معماری پایدار و پدافند غیر عامل در معماری خانه های دوره تیموری چگونه نمود یافته است؟ این پژوهش ازنظر هدف کاربردی با رویکرد تطبیقی و ازنظر روش توصیفی-تحلیلی است. برای جمع آوری داده ها از منابع کتابخانه ای و از نرم افزار اتوکد و تری دی مکس برای مدل سه بُعدی استفاده شده است. یافته ها نشان می دهد خانه های تیموری، یک یا دوطبقه، دارای ایوان، طاق و قوس همراه با تزیینات کاشی و پله ها در حیاط و نزدیک ورودی است. بالکن با تیر های چوبی و سقف هرمی از ویژگی بیشتر خانه ها بوده است. خانه ها دارای ویژگی های پایداری مانند استفاده بهینه از منابع، تهویه طبیعی و تطبیق با اقلیم بوده اند. عناصر معماری نظیر دیوارهای ضخیم، حیاط مرکزی و تقسیم بندی فضایی، نقش مهمی در کاهش آسیب پذیری ایفا کرده اند. این تحلیل بیانگر آن است که هنر و معماری تیموری به صورت هماهنگ در خدمت ایجاد محیطی امن و پایدار قرار داشته اند. این پژوهش بر اهمیت بازخوانی میراث معماری گذشته در طراحی های معاصر تأکید دارد.

تبلیغات محیطی، پدیده ای نو ورود از غرب است و در ایران با اینکه رسانه ای نوپا است، اما می تواند به مثابه نهادی مؤثر، در انظار عمومی و در ابعاد بزرگ با مخاطبان ارتباط برقرار نماید. رویکردهای قانونی تبلیغات در غرب، تحت تأثیر تفکر فردیت گرا، با روش های مدیریت بدن که تصویری بی نقص و فناناپذیر از ابدان انسانی ارائه می کند، از مصورسازی بدن، جهت پیشبرد اهداف سرمایه داری بیشترین سود را کسب می کنند. حال سؤال این است که مفهوم بدن در تفکر اسلامی، چگونه تفسیر و معنا می شود و محدوده مصورسازی از بدن به عنوان عنصری مؤثر و پر اهمیت در تبلیغات محیطی چیست؟ این پژوهش با رویکرد کلامی و با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است، نشان می دهد که سه قانون کلّی: "آیین نامه تأسیس و نظارت بر نحوه کار و فعالیت کانون های آگهی و تبلیغاتی"، "مصوبات کمیته مرکزی سازمان های تبلیغاتی کشور" و "سیاست ها و ضوابط حاکم بر تبلیغات محیطی" مرزهای این نوع تبلیغات را مشخص و معیارهای حضور تصویر بدن در تبلیغات محیطی را به موازین شرعی و عرفی موکول نموده اند. در مبانی فکری اسلام، انسان واجد سه نوع بدن متفاوت یعنی "بدن مادری"، "بدن مثالی" و "بدن ذره ای" معرفی و در آن، تنها بدن ذره ای اساس هویت انسان را تشکیل داده و بقیه فاقد اصالت هستند؛ بنابراین نگاه ضوابط تبلیغات محیطی به ارائه تصویر بدن، با تأکید بر بدن اصلی انسان یعنی بدن ذره ای، صورت گرفته و برخلاف غرب، از ارائه تصویر بدن مادری انسان در تبلیغات محیطی خودداری می نماید. 

معماری اسلامی با زبان بی بدیل خود، از دیرباز به عنوان یکی از قدرتمندترین ابزارهای ارتباطی و انتقال مفاهیم فرهنگی، اجتماعی و مذهبی بوده است. مقاله حاضر با ارزیابی جامع متغیرهای مشتق از معماری اسلامی از جمله تقارن، تمرکز، ترکیب و تکامل، به بررسی تأثیر این متغیرها بر میزان تداعی گری و به یادماندنی بودن بناهای معماری اسلامی می پردازد. در این پژوهش، با ترکیبی از روش کمی و کیفی که شامل پرسش نامه ای تصویری بود، به واکاوی نظرات آزمودنی ها منطبق بر فرم های ادراک بصری و تحلیل آن ها پرداخته شده است. نتایج حاصل از تحلیل داده های پرسش نامه نشان می دهد که ترکیب سه شکل ایستا با یکدیگر دارای بیشترین میزان به خاطرسپاری و تداعی گری (82%) است یا به طور خاص و در حالت (کلیت نامتقارن و حضور خردتقارن ها). اگرچه این عامل از ارزش ویژه نسبتاً کمی برخوردار است؛ اما درصد به خاطر سپاری آن بیشتر از حد انتظار (70%) بدست آمده است. نتایج این پژوهش می تواند در طراحی بناهای جدید معماری با کاربری های مختلف و درک بهتر از تأثیر آن بر ذهن و روان انسان مؤثر باشد.

المعرّی شاعر - فیلسوفِ سوریه زمانِ خلافت فاطمی و همواره از مهم ترین افرادی است که در روندِ گمشده از اصطلاحاً افرادِ "اشراقی" چنانچه تا امروز می بایست والامقام باشد نیست که علاوه بر اینها که او تقدیری در خور می خواست اتفاقاً بسیاری بر او دشنام و از هنرمند بودنش به بد بودنش یاد می کنند که رفته رفته با آنکه در پِیِ کشفِ ایده هایی نو بودیم ما را به کانونی جدید رسانید تا با بازخوانیِ آثارش در این دوران معاصر هم بتوانیم ایشان را به جایگاهی مناسب برگردانده و هم بر نگاهِ دینی ما قوّتی شود که البته وقتی فکر می کردیم اینها همه فقط از نیرو و خواستِ ما بود؟ لیکن به مرور متوجه شدیم تمامِ آنچه می خواستیم بَسا در رساله ای به اسم غفران از خودِ ایشان موجود بوده که البته به سَببِ همین کم لطفی ها گویا نامش از غفران اکنون به غفلت پسندیده تر است. علاوه بر اینها برای آنکه این پژوهش فارغِ بحثِ تاریخ مصرف گرایی گردد در حد توانمان مناسباتی میان دیدگاه خود و رویکردِ سفر قهرمان از آقای جوزف کمبل را جویا شدیم که وقتی این مقاله خاتمه یافت بَسا خودش همچون اثری هنری که حالا بر حق هم شده بتواند با فرمی روح وار به آینده نیز ورود کند. منابعِ ما در اینجا میدانی - کتابخانه ای هر دو را مهیاست و با دیدی شهودی و توصیفی - تحلیلی حرکت داریم که الزاماً وجه کیفی - کاربردی هم نیازش است. فرجام، خرسندیم اگر خلاقیتی را افزایش داده و یکی دیگر از هنرمندانِ اهلِ مَعرفت را از اِتهامات بی اساس، مُبرا سازیم.