فرزانه یوسفی اصل

شفافیت، هسته مرکزی گزارشگری مالی مدرن است که به استفاده کنندگان در شناخت واحد تجاری کمک می کند. با وجود اهمیت این مفهوم، تعریف جامعی از آن ارائه نشده است. روش های متعددی نیز برای اندازه گیری شفافیت اطلاعاتی مورد استفاده قرار گرفته است که به نتایج، توجیهات و پیامدهای متفاوتی منجر شده است. در این پژوهش، با بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیقات و نیز مدنظر قرار دادن ویژگی های محیطی ایران، مدلی جامع تر جهت ارزیابی میزان شفافیت شرکت ها و کیفیت افشای آن ها پیشنهاد گردید؛ مدل پیشنهادی یاد شده مبتنی بر مدل شفافیت گزارشگری مالی بوشمن و همکاران (2004) است. به منظور سنجش اعتبار مدل یاد شده، پرسشنامه ای طراحی گردید؛ جهت غربال و تائید نهائی شاخص ها از دیدگاه خبرگان دانشگاهی و حرفه ای، از تکنیک دلفی فازی استفاده شده است. بر مبنای آزمون انجام شده، تمامی معیارهای مدل مورد تایید خبرگان قرار گرفتند. همچنین به منظور سنجش روابط متغیرهای پنهان با گویه های سنجش آن ها از تحلیل عاملی تائیدی استفاده شد؛ نتایج موید این واقعیت است که مدل ساختاری مشاهده شده از برازش مطلوبی برخوردار است. به علاوه بررسی های بیشتر نشان داد که از دیدگاه خبرگان، شکاف بین وضعیت موجود و مطلوب در زمینه هریک از ابعاد موثر بر شفافیت اطلاعاتی در سطح شرکت، از لحاظ آماری معنادار و بااهمیت است.

چکیده اغلب تئوری های اقتصادی بر این اساس بنا شده اند که افراد در رویارویی با رویدادهای اقتصادی مختلف به صورت منطقی عمل می کنند و کلیه اطلاعات موجود، در فرایند ارزیابی آن ها منظور می شود. مشاهده رفتار تصمیم گیری افراد در تحقیقات مختلف، موجب تردید در این تئوری ها شده و نشان داده است که در اغلب موارد، افراد در تصمیم گیری به صورت منطقی رفتار نمی نمایند. یکی از تئوری هایی که به منظور توجیه رفتار غیرمنطقی افراد در تصمیم گیری مطرح گردیده است؛ تئوری حسابداری ذهنی است. بر مبنای این تئوری، فرد نگاه کلان خود به مجموعه سرمایه گذاری های را از دست می دهد و تلاش می کند تا تعادلی بین زمان لذت بردن از منافع سرمایه گذاری و یا خرید کالا و خدمات و درد ناشی از پرداخت ایجاد نماید. این تئوری عنوان می نماید که افراد، بودجه های جداگانه ای را برای مصارف ضروری و غیر ضروری خود دارند و مبلغ معینی از سود را بر حسب منبع تامین آن ممکن است به مصارف متفاوتی برسانند. در این مقاله کوشش شده است تا به ابعاد مختلف حسابداری ذهنی و ریشه های آن، کاربردها و تحقیقات مختلف در این حوزه پرداخته شود.

شفافیت، هسته مرکزی گزارشگری مالی مدرن است که به استفاده کنندگان در شناخت واحد تجاری کمک می کند. با وجود اهمیت این مفهوم، تعریف جامعی از آن ارائه نشده است و روش های متعددی نیز برای اندازه گیری شفافیت اطلاعاتی مورد استفاده قرار گرفته که به نتایج، توجیهات و پیامدهای متفاوتی منجر شده است. با توجه به تعداد معدود پژوهش های دانشگاهی که به دنبال تجمیع معیارهای متمایز و ارائه معیار چند بُعدی از شفافیت گزارشگری مالی باشند؛ در این پژوهش کوشش گردید تا به این مهم پرداخته شود. در ابتدا با بررسی مبانی نظری الگویی جامع به منظور ارزیابی میزان شفافیت شرکت ها و کیفیت افشای آنها پیشنهاد گردید. سپس، به منظور سنجش اعتبار الگو، پرسشنامه ای طراحی و نظر خبرگان در مورد آن دریافت شد و مشاهده شد که تمامی اجزای الگو مورد تأیید است. در گام بعد کوشش شده است الگوی یاد شده از بُعد ارتباط با نقدشوندگی سهام مورد ارزیابی و با شاخص افشای سازمان بورس اوراق بهادار مقایسه شود. به منظور سنجش نقدشوندگی از اثر قیمت روزانه و شاخص های مستخرج از آن، استفاده شده است.یافته های پژوهش نشان داد که الگوی شفافیت گزارشگری مالی پیشنهادی،رابطه معناداری با شاخص نقدشوندگی دارد در حالی که رابطه بین شاخص افشای سازمان بورس و اوراق بهادار با این متغیرها معنادار نیست.

هدف این پژوهش بررسی نقش اقلام تعهدی در پیش بینی جریان های نقدی، سود و ارزش گذاری شرکت بر مبنای مدل بارث، کلینچ و ایسرائیلی (2016) می باشد و در حقیقت محتوای اطلاعاتی اقلام تعهدی را در این سه مهم ارزیابی می کند. این مدل، توسعه یافته مدل دچو و دیچاو (2002) است و نشان می دهد؛ تفکیک اقلام تعهدی بر مبنای نقش آن ها در تطبیق جریان های نقدی با عوامل اقتصادی ایجادکننده این جریان های نقدی موجب افزایش توان تشریحی مدل های پیش بینی و ارزش گذاری می-شود. برای این منظور داده های مربوط به 179 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در طی سال های 1386 تا 1395 جمع آوری و مورد پردازش قرار گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد؛ تفکیک اقلام تعهدی بر مبنای نقش آن ها در تطبیق جریان های نقدی و عوامل اقتصادی، قدرت تشریح کنندگی مدل های پیش بینی سود، جریان نقدی و ارزش گذاری را افزایش می دهد و همچنین نتایج تحلیل مدل ها نشان می دهد که هر رقم حسابداری در پیش بینی سود، جریان نقدی و ارزش گذاری دارای محتوای اطلاعاتی متفاوتی است.

این پژوهش به تأثیر مسائل نمایندگی ناشی از جریان های نقدی آزاد شرکت ها بر قیمت -گذاری خدمات حسابرسی مستقل پرداخته است. به منظور بررسی ارتباط بین هزینه های نمایندگی ناشی از جریان های نقدی آزاد و حق الزحمه ی حسابرسی، شرکت های نمونه ی تحقیق بر حسب سطوح جریان های نقدی و فرصت های رشد به چهار گروه تقسیم شدند و سپس ارتباط بین سطح حق الزحمه ی حسابرسی گروه ها و متغیرهای آزمایشی هزینه ی نمایندگی مورد سنجش قرار گرفت. تعداد 88 شرکت طی دوره ی زمانی 1381 تا 1388 انتخاب و فرضیه های پژوهش با استفاده از رگرسیون تحلیل کوواریانس و به روش پنل آزمون گردید. نتایج تحقیق نشان می دهد که حق الزحمه ی حسابرسی در شرکت هایی که جریان های نقدی آزاد آن ها بالا و فرصت های رشد آن ها زیاد می باشد، بالاتر از شرکت هایی است که جریان های نقدی آزاد آن ها پایین اما فرصت های رشد بالایی دارند. به علاوه در شرکت هایی که جریان های نقدی آزاد و فرصت های رشد آن ها بالا باشد، با افزایش میزان بدهی ها میانگین حق الزحمه ی حسابرسی افزایش می یابد. اما بر طبق نتایج حاصل، افزایش میزان سود تقسیمی موجب کاهش مسئله ی نمایندگی ناشی از جریان های نقدی آزاد نمی-شود.

هدف: با توجه به اهمیت مسئولیت اجتماعی، هدف این پژوهش مطالعه نقش تعدیلگری قدرت نظارتی اعضای هیئت مدیره بر رابطه بین شرایط محیطی و مسئولیت اجتماعی شرکت ها است. روش: به منظور آزمون فرضیه های پژوهش نمونه ای مشتمل بر 130 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1393 تا 1399 جمع آوری شد و بر اساس مدل رگرسیون چندگانه و با استفاده از داده های پنل، به بررسی نتایج پرداخته شد. یافته ها: نتایج حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش نشان داد که شرایط محیطی ناپایدار در درجات مختلف دوگانگی مدیرعامل و سطح پایین استقلال هیئت مدیره منجر به کاهش مسئولیت اجتماعی شرکت ها و در سطوح متوسط و بالای استقلال هیئت مدیره منجر به افزایش مسئولیت اجتماعی می شود. همچنین دوگانگی مدیرعامل تأثیر منفی بر مسئولیت اجتماعی دارد، اما استقلال هیئت مدیره بر مسئولیت اجتماعی تأثیر ندارد. نتیجه گیری: استقلال هیئت مدیره در رابطه شرایط محیطی و مسئولیت اجتماعی نقش تعدیلگر دارد. دانش افزایی: در پژوهش های پیشین، رابطه بین عوامل محیط خارج از شرکت و یا نقش نظارتی هیئت مدیره با مسئولیت اجتماعی شرکت به تفکیک سنجیده شده، در این پژوهش با مرتبط ساختن این دو مفهوم به یکدیگر، اثر تعدیلگر یک فاکتور درون شرکتی مانند قدرت نظارتی هیئت مدیره بر رابطه بین شرایط محیطی شرکت و ایفای نقش مسئولیت اجتماعی بررسی شده است.

هدف این پژوهش بررسی رابطه بین گرایش های احساسی سرمایه گذاران و سوگیری در پیش بینی سود مدیران است؛ به منظور دستیابی به این هدف سه فرضیه تدوین شد که جهت آزمون این فرضیه ها با استفاده از روش حذف سیستماتیک، نمونه ای متشکل از 165 شرکت از بین شرکت-های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 الی 1396 انتخاب گردید و مدل رگرسیونی چند متغیره به روش داده های ترکیبی بکار برده شد؛ نتایج حاصل از فرضیه های پژوهش نشان می دهد که احساسات سرمایه گذار رابطه منفی و معناداری با خوش بینی در پیش بینی سود سالانه توسط مدیریت دارد؛ علاوه براین بر طبق نتایج پژوهش، پیش بینی های سود سالانه مدیران، در دوره های زمانی خوش بینی سرمایه گذاران، خوشبینانه تر نیست؛ اما در دوره های زمانی بدبینی سرمایه گذاران، خوش بینانه است. اما بین احساسات سرمایه گذار و پیش بینی های مدیران در شرکت های دارای عدم اطمینان بزرگ تر تفاوت معنی داری وجود ندارد.

یکی از گزارش هایی که شرکت ها حسب صلاحدید سازمان بورس و اوراق بهادار ملزم به انتشار آن هستند، گزارش تفسیری مدیریت است. این گزارش از جمله اقلام مهمی است که همراه با صورت های مالی منتشر می شود و هدف آن بهبود سودمندی اطلاعات ارائه شده واحد تجاری است که همراه صورت های مالی ارائه می شود. از این رو در این تحقیق رابطه بین ارائه گزارش تفسیری مدیریت از سوی شرکت ها با مدیریت سود مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین با توجه به اهمیت نقش زنان در بهبود گزارشگری مالی شرکت ها، اثر حضور زنان در هیئت مدیره بر رابطه مذکور بررسی شده است. جامعه آماری این تحقیق شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران طی سال های 1390 تا 1401 می باشد. فرضیه های این تحقیق با استفاده از رگرسیون خطی مورد آزمون قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد که ارائه گزارش تفسیری مدیریت از سوی شرکت ها موجب کاهش مدیریت سود شده است. همچنین کاهش مدیریت سود در بین شرکت هایی که در بین اعضای هیئت مدیره خود از حضور زنان استفاده نموده اند، بیشتر است.

قدرت تصمیم گیری مدیر عامل نقش مهمی را در دستیابی یا عدم دستیابی به اهداف سازمانی ایفا می کند ،بر اساس یافته های پژوهش های پیشین ،مدیران قدرتمند ،تصمیمات پرخطرتری را اخذ میکندد(هایدر وفانگ 2016) و همین مساله میتواند ریسک شرکت را افزایش می دهد اما تمرکزمالکیت به واسطه نظارتی که بر فعالیت مدیران دارد ،ریسک پذیری آنان را تحت تاثیر قرار می دهند .بر این اساس هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه قدرت مدیرعامل،ریسک پذیری شرکت و نقش تمرکز مالکیت در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. جامعه آماری غربال شده طبق الگوی حذف سیستماتیک در این پژوهش 119شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد و در بازه زمانی بین سالهای 1390 تا 1397 مورد بررسی قرار گرفته است . تحلیل دادهها با کمک رگرسیون پانل و نرم افزار ایویوز انجام شد. به منظور اندازه گیری ریسک پذیری شرکت از مدل سه عاملی فاما فرنچ استفاد شده است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که بین قدرت مدیر عامل و ریسک پذیری شرکت ارتباط معناداری وجو دارد ،اماسهامداران عمده بر رابطه بین قدرت مدیر عامل و ریسک پذیری شرکت تاثیری ندارد ،همچنین تاثیر سهامدران عمده بر رابطه بین قدرت مدیر عامل و ریسک پذیری شرکت در شرکتهای دارای غیر دولتی نسبت به شرکتهای دارای مالکان دولتی ، تفاوتی نداشت .

این پژوهش به بررسی تاثیر فرهنگ سازمانی و کیفیت حسابرسی بر تصمیمات مدیران در رابطه با اقلام تعهدی حسابداری پرداخته است. نمونه ی آماری شامل 73 شرکت فهرست شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال 1397 می باشد، به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از مدل رگرسیونی خطی چند متغیره با استفاده از داده های مقطعی استفاده شده است. نتایج ناشی از آزمون فرضیه ها حاکی از این است که مدیران شرکت های دارای جریان نقدی آزاد بسیار بالا با فرصت های رشد کم، مدیریت سود از طریق افزایش درآمد را انتخاب ننموده و بین شاخص اجتناب از عدم اطمینان و مدیریت سود از نوع کاهش درآمد رابطه معناداری وجود ندارد، علاوه براین نتایج نشان داد که امتیاز شاخص اجتناب از عدم اطمینان شرکت ها، رابطه بین جریان وجوه نقد آزاد و مدیریت سود را در شرکت هایی با رشد اندک را تعدیل نمی کند و بین کیفیت حسابرسی و کاهش فعالیت های مدیریت سود رابطه معناداری وجود ندارد و علاوه بر آن حسابرسان دارای کیفیت بالا سبب تعدیل ارتباط بین جریان وجوه نقد آزاد در شرکت های کم رشد و مدیریت سود نمیگردند.

هدف این تحقیق بررسی پایداری سود و قیمت گذاری سهام بر اساس جزء نقدی سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از سال 1380 تا 1395می باشد. بر مبنای تحقیقات پیشین، سود حسابداری قابل تقسیم به دو جزء نقدی و تعهدی می باشد و جزء نقدی سود نیز به سه مولفه وجه نقد و معادل نقد، وجه نقد پرداختی به/دریافتی از سهامداران و وجه نقد پرداختی به/دریافتی از بستانکاران تقسیم می شود. همچنین فرضیه سرمایه گذار بی تجربه پیش بینی می کند؛ یک رابطه مثبت بین اجزای نقدی سود و بازده آتی سهام وجود داشته باشد. نتایج آزمون فرضیات نشان می دهد؛ پایداری جزء نقدی سود بیشتر از جزء تعهدی سود است و این پایداری ناشی از وجه نقد پرداختی به/دریافتی از بستانکاران است. نتایج بدست آمده از مدل های قیمت گذاری و بازده عادی سهام، فرضیه سرمایه گذار بی تجربه را رد می کند و نشان می دهد؛ بین بازده آتی سهام و پایداری اجزای نقدی سود همبستگی وجود ندارد؛ اما بین بازده غیرعادی سهام و وجه نقد پرداختی به/دریافتی از بستانکاران رابطه مثبت و معناداری وجود دارد و در نتیجه فرضیه سرمایه گذار بی تجربه تائید می گردد.

این پژوهش، به بررسی رابطه ویژگی های کمیته حسابرسی و کیفیت سود با نقش تعدیل گر کیفیت حسابرسی در شرکت های با مالکیت متمرکز می پردازد. این پژوهش کاربردی و رویکرد آن پس رویدادی است. دوره زمانی مورد مطالعه شامل سال های 1391 تا 1395 و نمونه برگزیده متشکل از 140 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که 616 سال شرکت آن دارای تمرکز مالکیت است. همچنین، برای آزمون فرضیه های پژوهش از روش رگرسیون حداقل مربع های معمولی در نرم افزار Eviews استفاده شد. یافته های حاصل از آزمون فرضیه پژوهش نشان می دهد که پس از کنترل متغیرهای اهرم مالی و فرصت رشد، بین تخصص مالی، اندازه و استقلال کمیته حسابرسی با کیفیت سود رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. همچنین، کیفیت حسابرسی، رابطه بین تخصص مالی، اندازه و استقلال کمیته حسابرسی با کیفیت سود را به گونه مثبت و معنادار تعدیل می کند. افزون بر آن، در شرکت-های با مالکیت متمرکز کیفیت حسابرسی، رابطه بین تخصص مالی، اندازه و استقلال کمیته حسابرسی با کیفیت سود را به گونه منفی و معناداری تعدیل می کند.