جواد غلامی

دانشجویان خلبانی و مهندسی نگهداری و تعمیر ملزم به طی دوره زبان تخصصی هوانوردان هستند. این دوره ها در مرکز آموزش هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران، توسط مدرسان زبان انگلیسی و معلمان زبان انگلیسی که متخصص هوانوردی نیستند، تدریس می شود. مطالعه حاضر به مقایسه دیدگاه ها و عملکردهای این دو گروه مدرسان در خصوص تدریس زبان هوانوردی برای اولین بار در ایران می پردازد. دیدگاه ها و عملکرد هشت مدرس این دوره ها (دو خلبان، دو مهندس نگهداری و تعمیر و چهار مدرس زبان انگلیسی) با بهره گیری از مصاحبه و مشاهده کلاسی مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشانگر عدم یکنواختی در تدریس زبان انگلیسی در بین دو گروه مدرسان این دوره ها بود. همچنین نتایج آزمون های T مستقل نشان داد که در بین دو گروه مدرس، از نظر طول مدت زمان کار گروهی/زوجی، استفاده از زبان مادری فراگیران و مدت زمان اختصاص داده شده به صحبت مدرس تفاوت معنا داری وجود دارد. برای بررسی انواع سوال مورد استفاده در کلاس زبان هوانوردی، انواع بازخورد های آموزشی و چرخه تدریس مهارت های زبانی، نخست داده های جمع آوری شده از نظر نرمال بودن توزیع توسط آزمون کولموگورو-اسمیرنف بررسی شد. از آنجایی که مشخص شد که توزیع داده ها نرمال نیست، آزمون مان-ویتنی U اجرا گردید و یافته ها نشانگر تفاوت معنادار بین دو گروه مدرس از همه جنبه ها بود. نتایج این تحقیق می تواند در انتخاب مدرسان اصلح با توجه به آخرین دستاوردها در امر آموزش زبان انگلیسی برای اهداف ویژه مفید واقع شود.

در این مقاله می کوشیم برخی دلالت های رویکرد اجتماعی فرهنگی برای حوزة آموزش زبان را با نگاه به نظریة اخلاق گفتمان بازسازی کنیم. ایدة محوری ما بر این دریافت استوار است که رویکرد اجتماعی فرهنگی با وجود دستاوردهای بسیاری که برای حوزة آموزش زبان داشته است، به دلیل فقدان منابع هنجارین لازم برای تبیین چگونگی رسیدن به فهم مشترک و توافق در میان کنش های زبانی، هنوز نتوانسته است آموزش زبان را واجد بُعد اخلاقی و تربیتی درخوری سازد. بر این نکته تأکید می شود که این نقصان را می توان با نگاه به نظریة اخلاق گفتمان جبران کرد. سپس دلالت های این رویکرد هنجارگذار اجتماعی فرهنگی در سه حوزة پژوهش، تدریس و ارزشیابی آموزش زبان بررسی و کاویده می شود. در این سه حوزه، بر وجه اخلاقی آموزش زبان تأکید می شود.

در این مقاله، بر پایه نظریه کاربردشناسی عام هابرماس، کوشیده ایم نشان دهیم که کاربردشناسی تجربی مرسوم در دانش زبان شناسی، در حوزه آموزش زبان خارجی از نقصان «کسری هنجارمندی» رنج می برد. کسری هنجارمندی به معنای فقدان منابع هنجارین برای داوری بر سر داعیه های اعتباری است که توافق بر سر آنها زمینه ساز رسیدن به فهم مشترک و برقراری هم رسانش های زبانی است. رویکرد کاربردشناسی تجربی به دلیل همین کسری هنجارمندی، نخواهد توانست نظریه و عمل آموزش زبان خارجی را واجد وجوه اخلاقی و تربیتی درخوری سازد. رویکرد میان رشته ای این مقاله، دامنه ای از فسلفه، تربیت، آموزش زبان و زبان شناسی را در بر می گیرد.

این تحقیق به منظور شناسایی و اولویت بندی عوامل مرتبط با آموزش زبان انگلیسی انجام گرفته است. بدین منظور 270 نفر از دبیران زبان انگلیسی استان آذربایجان غربی به صورت خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. علاوه بر آن، روش تدریس 64 نفر از دبیران مدارس و مدرسان آموزشگاه های خصوصی نیز مورد مشاهده قرار گرفت. روش تحقیق از نوع توصیفی- پیمایشی و ابزار پژوهش، شامل یک پرسش نامه و یک چک لیست مشاهده کلاسی بود. پایایی پرسش نامه با استفاده از آلفای کرونباخ برابر 90/0 و پایایی چک لیست برابر 85/0 محاسبه گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون t تک نمونه و آزمون فریدمن بیانگر آن است که از 12عامل کلان شناسایی شده مؤثر بر آموزش زبان ا نگلیسی 7 عامل، یعنی محتوای برنامه درسی، استفاده از تکنولوژی آموزشی، تعامل کلاسی، انگیزه معلمان، عوامل فرهنگی- اجتماعی، عوامل آموزشی و مشارکت دانش آموزان در بحث های گروهی، به ترتیب به عنوان عوامل مرتبط با یادگیری ضعیف زبان انگلیسی دانش آموزان از دیدگاه دبیران بوده است. اما 5 عامل دیگر، یعنی آموزش تلفیقی مهارت های چهارگانه، نحوه ارزشیابی، مدیریت کلاسی، روش های تدریس و فعالیت های فوق برنامه، ارتباطی با یادگیری پایین زبان انگلیسی نداشته است. همچنین تجزیه و تحلیل آماری چک لیست مشاهده کلاسی با استفاده از t مستقل نشان داد که به جز میزان مهارت معلم، در سایر مؤلفه ها شامل فضای کلاسی، علاقه و انگیزه معلمان، نحوه تدریس، مشارکت دانش آموزان، استفاده از تکنولوژی، عوامل دانش آموزی و نحوه ارزشیابی بین دو موقعیت مدرسه و آموزشگاه خصوصی تفاوت معنا داری وجود دارد. نتایج این تحقیق می تواند معلمان و مسئولان آموزش و پرورش را در راستای بهبود آموزش زبان انگلیسی یاری نماید.