آرش تحریری

هدف اصلی پژوهش حاضر، ارائه تصویر جامعی از وضعیت فعلی پژوهش های حسابرسی در ایران است. همچنین در این پژوهش تلاش می شود که با بررسی روند پیشرفت حوزه های تحقیقات حسابرسی طی زمان و شناسایی حوزه هایی که تا کنون محققان کمتر به آن توجه کرده اند، نگرش روشن تری درباره فرصت های مطالعاتی آینده فراهم شود. در این پژوهش 457 مقاله حسابرسی چاپ شده در 16 نشریه علمی پژوهشی و علمی ترویجی در گروه های حسابداری و حسابرسی، اقتصاد، مدیریت و مالی از سال 1371 تا پاییز 1396 مرور شده است. به منظور تدوین نقشه ادبیات پژوهش، ضمن بررسی چارچوب مفهومی مقاله ها، متغیرهای مستقل و وابسته هر پژوهش شناسایی شد. بر اساس ماتریس روابط بررسی شده در مقاله ها، چارچوب مفهومی جامعی از پژوهش های حسابرسی در ایران به دست آمد و 11 حوزه تحقیقاتی همراه با فراوانی روابط بررسی شده در هر حوزه، شناسایی شد. بیش از 60 درصد تحقیقات از روش آرشیوی و 33 درصد از روش پیمایشی استفاده کرده اند. کیفیت حسابرسی بخش عمده مطالعات گذشته (70 درصد) را به خود اختصاص داده است. پس از کیفیت حسابرسی، حق الزحمه حسابرسی و اظهارنظر حسابرس در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. همچنین محققان به حوزه هایی همانند تردید حرفه ای، قضاوت و تصمیم گیری، تقلب، اخلاق و رفتار حرفه ای کمتر توجه کرده اند.

هدف از انجام این پژوهش بررسی عوامل تاثیر گذار بر استقلال حسابرس با توجه به برداشت حسابرسان و مدیران مالی ایرانی از مفهوم زیربنایی استقلال حسابرس در کار حسابرسی می باشد. برای بررسی برداشت حسابرسان و مدیران مالی از این مفهوم کلیدی، از تاثیر هفت شاخص اصلی بر استقلال حسابرس استفاده شده است. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه های توزیع شده بین کلیه شاغلین در موسسات عضو جامعه حسابداران رسمی ایران و مدیران مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 1395جمع آوری گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که علیرغم وجود توافق کلی در مورد شاخص های تاثیر گذار بر استقلال حسابرس بین دو گروه حسابرسان و مدیران مالی، تفاوت معنی دار بین شدت و میزان تاثیر شاخص های مورد بررسی بر استقلال حسابرس بین دو گروه وجود دارد، به طوری که در مورد تمامی شاخص های هفتگانه برآمده از تحلیل عاملی حسابرسان شدت بیشتری را قائل بودند.

هدف: سازمان ها به دنبال ابزار هایی هستند که در دستیابی به اهداف، آن ها را یاری دهد. به کارگیری کنترل داخلی، در رسیدن به اهداف سازمان اطمینان معقولی می دهد. نحوه پیاده سازی نظام یادشده، بر اجرای آن و میزان ضعف هایی تأثیرگذار است که در ارزیابی آن شناسایی شده است. بنابراین هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر بر استقرار نظام کنترل داخلی است. روش: رویکرد پژوهش کیفی بوده و با استفاده از روش داده بنیاد چندگانه اجرا شده است؛ بنابراین در دو سطح داده بنیاد تجربی و نظری، تجزیه وتحلیل داده ها انجام شده است. اطلاعات تجربی لازم، با نمونه گیری نظری از 13 مصاحبه نیمه ساختار یافته با متخصصان با تجارب موفق پیاده سازی نظام یاد شده در سال های 1398 و 1399 و اطلاعات نظری نیز، از طریق مرور ادبیات به دست آمده است. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که ناکارایی و اثرنابخشی رویه ها، عدم تفکیک مناسب وظایف و عدم مستندسازی مناسب رویه ها، استقرار را امری اجتناب ناپذیر می سازد. همچنین، فرایند پیاده سازی کنترل داخلی، تحت تأثیر این عوامل است: کیفیت حسابرسی مستقل، ساختار سازمانی، سامانه های کامپیوتری، ویژگی های مدیریت ارشد، کیفیت دانش گروه مسئول استقرار، کیفیت هیئت مدیره و قوانین برون سازمانی. نتیجه گیری: با اعتمادسازی، آموزش، زمان بندی مناسب، نظارت مستمر، شناخت نظام و شناسایی نیاز ها، می توان با توجه به اندازه سازمان، نوع صنعت، محدودیت زمانی و حمایت کارکنان و مدیریت، نظام کنترل داخلی را به نحو مطلوب پیاده سازی کرد.

هدف: واحدهای تجاری، اغلب، برای دستیابی به ترکیب بهینه در ساختار سرمایه خود با استراتژی های تأمین مالی متفاوتی روبه رو می شوند. مسئله محوری، اثرگذاری تأمین مالی بر خصوصیت های بازار سرمایه، من جمله نقدشوندگی سهام است. این پژوهش، بررسی ارتباط ساختار سرمایه و نقدشوندگی سهام را با تأکید بر نظریه های موازنه ایستا و سلسله مراتبی مد نظر قرار داده است. روش: نمونه آماری، 146 شرکت عضو بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1390 تا 1396 بود که برای آزمون فرضیه ها از داده های این شرکت ها استفاده شد. روش آماری برای آزمون فرضیه ها، تحلیل رگرسیون چندمتغیره بود. یافته ها: نتایج آزمون فرضیه اول مبین آن است که با افزایش تأمین مالی از طریق اهرم مالی، درصد اختلاف قیمت های پیشنهادی خرید و فروش سهام به عنوان معیار نقدشوندگی افزایش و در نتیجه، نقدشوندگی سهام کاهش می یابد. همچنین رابطه معناداری بین تأمین مالی از طریق بدهی با سایر معیارهای نقدشوندگی سهام در آزمون فرضیه اول مشاهده نشد. نتایج سایر آزمون ها نیز ارتباط منفی بین تأمین مالی داخلی و خارجی با شاخص های نقدشوندگی را تأیید کردند؛ به طوری که شواهدی از شدت اثرگذاری معکوس تأمین مالی داخلی نسبت به تأمین مالی خارجی بر نقدشوندگی سهام به دست آمد که با نظریه سلسه مراتبی در تضاد است. نتیجه گیری: به طور کلی نتایج تجزیه و تحلیل داده ها از نظریه های مطرح شده حمایت نمی کند و گویای این مطلب است که تصمیم های متفاوت تأمین مالی در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران، تأثیر متفاوتی بر نقدشوندگی سهام و بالطبع، هزینه سرمایه شرکت ها نمی گذارند.

هدف: در این پژوهش به بررسی انتقال ورشکستگی میان شرکت ها در یک صنعت و تأثیر آن بر محتوای اطلاعاتی سود در سال های 1394- 1390 پرداخته شده است. روش: در پژوهش حاضر، اطلاعات مربوط به 19 صنعت و 123 شرکت بورسی را با استفاده از رابطه بازده غیرعادی و سود غیرمنتظره آزمون شده است. این مسئله با مقایسه نمونه های فعال در صنایعی که دارای حداقل یک شرکت ورشکسته هستند، نسبت به آنهایی که در صنایع کاملاً سالم فعالیت می کنند، صورت پذیرفته است. یافته ها: ورشکستگی در صنعت سبب کاهش محتوای اطلاعاتی سودهای حاوی اخبار خوب شده و بر کاهش ضریب واکنش سودهای حاوی اخبار بد بی تأثیر است. علاوه بر آن، صنایعی که تنها یک شرکت ورشکسته داشته اند، نسبت به صنایعی با بیش از یک نمونه ورشکسته، میزان کاهش محتوای اطلاعاتی سودهای دارای اخبار خوب قوی تر است. نتیجه گیری: شواهد نشان می دهد ورشکستگی میان شرکت های هم صنعت منتقل شده و کاهش محتوای اطلاعاتی سود را پدید می آورد. بر اساس محافظه کاری و پایداری نامتقارن سود، در این شرکت ها ضریب واکنش سود برای اخبار خوب نسبت به اخبار بد نامتقارن است.

پژوهش حاضر به بررسی درک حسابرسان از مفهوم زیربنایی تردید حرفه ای در کار حسابرسی مستقل می پردازد. برای بررسی درک حسابرسان از این مفهوم، از تأثیر شش عامل رتبه حسابرس، جنسیت، عضویت در جامعه حسابداران رسمی ایران، سن، سطح تحصیلات و رشته تحصیلی استفاده شده است. اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه های توزیع شده بین کلیه شاغلان در مؤسسه های عضو جامعه حسابداران رسمی ایران جمع آوری شده است. این پژوهش در گروه پژوهش های پیمایشی قرار می گیرد. داده ها با اجرای آزمون های کای دو، ناپاراتریک فریدمن، وی کرامرز و کندال تاو سی تجزیه وتحلیل شدند. یافته های پژوهش نشان می دهد پنج عامل از شش عامل انتخاب شده بر درک حسابرسان از مفهوم تردید حرفه ای تأثیر معناداری می گذارند. نتایج بیان کننده این است که حسابرسان با ویژگی های مختلف درک های متفاوتی از مفهوم بنیادی و کلیدی تردید حرفه ای دارند و این می تواند چالشی برای حرفه حسابرسی باشد و توجه بیشتر در حوزه آموزش و استانداردگذاری را می طلبد.

فلسفه وجودی موسسات حسابرسی در بازارهای سرمایه نقشی است که در کاهش عدم تقارن اطلاعاتی با ارائه گزارشات باکیفیت دارند. کیفیت گزارشات حسابرسی تا اندازه زیادی مرتبط با رسیدگی حسابرسان حین کار است. در پژوهش حاضر رابطه استرس شغلی حسابرسان و رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی با توجه ب ه عوامل استرس زایی همچون فشار زمانی، تعارض کار-خانواده و ابهام نقش بررسی می شود. این پژوهش از نوع کمی و در دسته مطالعات توصیفی قرار می گیرد. برای جمع آوری داده های پژوهش از پرسش نامه استفاده شده است. به دلیل نامعین بودن حجم جامعه تعداد 3۶5 پرسش نامه در سال ۱۴۰۰ از حسابرسان شاغل در موسسه های حسابرسی و سازمان حسابرسی دریافت شد. داده ها با استفاده از آمار توصیفی و تحلیل معادلات ساختاری مورد بررسی قرار گرفتند. یافته های پژوهش حاضر حاکی از آن بود که فشار زمانی، تعارض کار-خانواده و ابهام نقش دارای ارتباط مثبت با استرس شغلی حسابرس است. همچنین فشار زمانی، تعارض کار-خانواده و ابهام نقش با رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی ارتباط مثبت دارند. در نهایت استرس شغلی دارای ارتباط مثبت با رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی است و به عنوان یک متغیر میانجی در رابطه میان فشار زمانی، تعارض کار-خانواده، ابهام نقش و رفتارهای کاهنده کیفیت حسابرسی نقش ایفا می کند. نتایج این پژوهش می تواند به عنوان معیاری برای موسسه های حسابرسی جهت حفظ کیفیت گزارش های حسابرسی از طریق کاهش عوامل استرس زای شغلی حسابرسان باشد.

هنگامی که سرمایه گذاران به آگاهی بیشتری در مورد عوامل بنیادینی که مختصات مالی شرکت را ترسیم می کنند، دست می یابند، به طور منطقی می باید توانایی بیشتری نیز برای تشخیص مدیریت سود داشته باشند. بنابراین در چنین شرایطی، مدیران انگیزه کمتری برای دستکاری یا مدیریت سود دارند. پژوهش پیش رو به صورت تجربی، به بررسی تأثیر آگاهی سرمایه گذاران از چهار عامل مهم بنیادی شرکت بر توانایی آنها در شناسایی سودهای مدیریت شده در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. دوره زمانی مورد مطالعه سال های 1380 تا 1388 و نمونه انتخابی شامل 119 شرکت است. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که دانش بازار از دو عامل بنیادی جریان نقد عملیاتی و نسبت بازده مالکانه، تأثیری کاهنده و معنادار بر سطح مدیریت سود دارد، اما شواهدی دال بر وجود چنین تأثیر منفی و معناداری در مورد دو عامل بنیادی دیگر؛ یعنی کیفیت سود و نوسان فروش یافت نشد.

هدف: هدف این پژوهش کشف برخی از مسائل مربوط به نقش رهبری، برنامه ریزی و نظارت بر سیستم آموزش عالی در توسعه حسابداری دانشگاهی در ایران می باشد. روش: روش تحقیق پژوهش حاضر کیفی با رویکرد تحلیل محتوا، پارادایم تحقیق تفسیری و روش پژوهش از منظر هدف اکتشافی می باشد. روش گردآوری داده ها، مصاحبه غیرساختارمند با 21 نفر از اساتید حسابداری که در پیدایش و توسعه رشته حسابداری دانشگاهی نقش مهمی را داشته اند می باشد. مصاحبه های پژوهش طی سه مرحله رمزگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج به شکل گیری یک شبکه ارتباط مقوله ها انجامید که در این شبکه، 10 مقوله اصلی در ارتباط با توسعه آموزش حسابداری در دانشگاههای ایران شناسایی و تبیین شد. نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد که رهبری، برنامه ریزی و نظارت بر سیستم آموزش عالی در توسعه حسابداری دانشگاهی ایران از اهمیت به سزایی برخوردار است. همچنین تحقق توسعه حسابداری در دانشگاههای ایران مستلزم تدوین و اجرای برنامه استراتژیک و نقشه راه توسعه حسابداری می باشد. با توجه به یافته های پژوهش توسعه حسابداری دانشگاهی در ایران حمایت ویژه دولت و مشارکت جمعی سیستم آموزش عالی کشور، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی مجری آموزش حسابداری را می طلبد.

تمام فرایندهای تدوین استانداردهای حسابرسی ایران قبل از لازم الاجرا شدن استاندارد است و در مسیر تدوین استاندارد به مشکلات پس از اجرای استاندارد توجه نشده و این بی توجهی باعث شده که این استانداردها اثربخشی لازم را نداشته و عامل نارضایتی از حرفه حسابرسی شود. چنانچه در فرایند تدوین استاندارد ارزیابی پس از اجر نقش پررنگ تری داشته باشد و بازخوردهای پس از اجرای استاندارد دریافت شود، هم مشکلات استاندارد برطرف می شود و هم موضوعات جدید و نوآوری های جدید در استاندارد لحاظ شده و کیفیت و کمیت استاندارد بهبود می یابد. هدف این پژوهش تبیین این تفکر و تدوین چارچوب ارزیابی پس ازاجرای استانداردهای حسابرسی است تا زنجیره منافع عمومی ناشی از حسابرسی تامین گردد. روش پژوهش. روش پژوهش این تحقیق روش کیفی و مشخصا تحلیل تم است و برای انجام تحثقیق با 16 نفر از افراد باتجربه و متخصص شامل: مدیران و شرکای موسسات حسابرسی، اساتید رشتۀ حسابرسی و ارکان راهبری استاندارد، به شیوه گلوله برفی، مصاحبه و دادهای مصاحبه، با استفاده از نرم افرار مکس کیودا تحلیل گردیده است. یافته ها. چارچوب ارزیابی پس از اجرای استانداردهای حسابرسی ایران یافته اصلی این پژوهش است که، اهداف ارزیابی، فرایند تدوین استاندارد، زمان ارزیابی، عوامل اجرایی، فرایند ارزیابی و محتوای گزارش نهایی، اجزای اصلی پیشنهادی این چارچوب اند. نتیجه گیری. تمام مصاحبه شوندگان ارزیابی پس از اجرای استانداردهای حسابرسی ایران در قالب این چارچوب را بهترین راه اثربخشی و به روزآوری این استانداردها می دانند و تاکید دارند که ارزیابی پس از اجرا، باید به عنوان آخرین مرحله از مراحل تدوین استاندارد، توسط نهاد تدوین تصویب شود تا کمیته تدوین استاندارد، به استناد این مصوبه، ملزم شود پس از دو تا سه سال از لازم الاجرا شدن استاندارد، نسبت به ارزیابی اثربخشی استاندارد اجرایی شده، اقدام نماید.

هدف: هدف این پژوهش، بررسی مؤلفه های کلان تأثیرگذار بر توسعه آموزش  رشته حسابداری در دانشگاه های ایران می باشد. روش پژوهش: روش تحقیق پژوهش حاضر، تحلیل محتوای کیفی است. جامعه آماری این پژوهش اساتید حسابداری دانشگاه های برتر ایران که در پیدایش و توسعه حسابداری دانشگاهی در ایران تأثیرگذار بوده اند می باشد. راهبرد نمونه گیری این پژوهش نمونه گیری مبتنی بر هدف است. روش گردآوری داده ها، مصاحبه غیرساختارمند بوده که در سال های 1398 و 1399 انجام شده است. یافته ها: تحلیل ها نشان می دهد که 10 مؤلفه کلان (مؤلفه های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، پدیده های اجتماعی و تاریخی، دولت، الزامات قانونی، حساب خواهی و حسابدهی، دانشگاه ها و سایر مراکز و نهادها، ارتباطات آموزشی و پژوهشی و  صلاحیت و شایستگی دانشگاه ها)، بر توسعه آموزش رشته حسابداری در دانشگاه های ایران تأثیرگذار است. نتیجه گیری: از میان سازه های ده گانه برآمده از نتایج پژوهش حاضر عوامل اقتصادی، سیاسی و دولت بیشترین تأثیر را بر توسعه آموزش رشته حسابداری در دانشگاه های ایران داشته است. همچنین اقتصاد و سیستم آموزش عالی دولتی در ایران به عنوان مانعی در توسعه آموزش رشته حسابداری در دانشگاه های ایران شناسایی شد. یافته های این پژوهش می تواند به تصمیم گیرندگان در حوزه آموزش حسابداری در دانشگاه های کشور در راستای توسعه آموزش حسابداری کمک نماید

هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل پیشران های موثر بر آینده حسابرسی مستقل از دیدگاه عوامل درونی حرفه حسابرسی مستقل است. در فضای رقابتی و به شدت متغیر امروز چنانچه با آینده نگری به استقبال آینده حرکت نکنیم نتیجه چیزی جز شکست و از دست دادن فرصت ها نمی باشد. شناخت عوامل موثر بر آینده حرفه حسابرسی با توجه به کارکردهای اعتباربخشی آن و تسهیل فرآیندهای پاسخگویی و تصمیم گیری طیف وسیعی از ذینفعان، اهمیت زیادی دارد. در این مقاله با استفاده از روش های مصاحبه و دلفی فازی و نظرخواهی از 28 نفر از خبرگان حرفه ای و دانشگاهی، پیشران های تاثیرگذار بر آینده حسابرسی مستقل در حوزه عوامل درونی حرفه حسابرسی مستقل شناسایی شد. با توجه به محاسبات دلفی فازی از 27 پیشران شناسایی شده از مبانی نظری و نتایج مصاحبه، مهم ترین عوامل مورد توجه در آینده به ترتیب شامل تغییر فرآیندهای حسابرسی، حسابرسی از طریق دورکاری، ارزش منصفانه، تغییر از اطمینان بخشی به اثربخشی، صلاحیت های حرفه ای حسابرسان و خود انتظامی و استقلال حرفه و تخصصی شدن موسسات حسابرسی در حوزه ها و صنایع می باشد. توجه به این عوامل سبب خواهد شد تا حسابرسی بتواند با حفظ صلاحیت های حرفه ای، در جهت رفع نیازهای جامعه گام بردارد و وظایف خود را نیز منطبق با خواسته های  ذی نفعان انجام دهد.