آزیتا رجبی

یکی از توان های مهم هر منطقه، می تواند گردشگری در آن باشد. حفاظت و توسعه گردشگری سایت های میراث جهانی (WH) همیشه یک مسئله علمی کلیدی و فوری بوده است. کشور ما به لطف وجود مواهب طبیعی و پیشینه تاریخی دارای ظرفیت گردشگری بالایی است که در این میان، یکی از پرجاذبه ترین آنها شهر ساری به عنوان مرکز استان مازندران با اقلیم معتدل خزری به شمار می رود. شهرستان ساری سرشار از جاذبه های طبیعی، فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی و ورزشی بوده است؛ اما متأسفانه چندان که شایسته است گردشگری در این ناحیه رشد نکرده است. این پژوهش بر آن است تا با هدایت توسعه و بهره گیری از توان های موجود در منطقه که بارزترین آن در استان مازندران و شهر ساری توان های گردشگری است، به تعادل و توازن منطقه ای در این استان و ارتقاء توان های شهر ساری دست یابد. پژوهش حاضر به لحاظ روش، توصیفی و به لحاظ هدف، کاربردی است. جامعه آماری، خبرگان و متخصصان در زمینه گردشگری در شهر ساری بوده که 45 خبره از میان جامعه با روش نمونه گیری خوشه ای هدفمند انتخاب شده اند. ابزار جمع آوری اطلاعات در پژوهش حاضر، پرسش نامه بوده است که میان 45 نفر از متخصصان و خبرگان در زمینه گردشگری توزیع شده است. برای تحلیل اطلاعات از روش دیمتل فازی[1] استفاده شده و یافته ها نشان داده است که میزان تأثیرگذاری شاخص «اقلیم» بر بهبود گردشگری شهر ساری با محوریت توسعه منطقه ای نسبت به سایر شاخص ها بیشتر است و شاخص «جهانی شدن و رقابت» در مرحله بعدی قرار دارد. همچنین، میزان تأثیرپذیری شاخص «اتصال به فنّاوری نوین جهانی (اینترنت)» نیز از سایر شاخص ها بیشتر است. درنهایت نیز برای گردشگری شهر ساری با محوریت توسعه منطقه ای، الگویی طراحی شده است. [1]. Fuzzy dematel

توسعه حمل ونقل عمومی محور، یکی از راهکارهای مهم و مصادیق توسعه پایدار شهری است که به منظور حل معضلات ترافیکی و بهبود شرایط حمل ونقل در شهرها مورداستفاده قرار می گیرد. در این رویکرد، برنامه ریزی و گسترش حمل ونقل عمومی، به عنوان جایگزینی برای استفاده از خودروهای شخصی و حمل ونقل خصوصی مطرح شده است. منطقه 11 شهرداری تهران یکی از مناطق مرکزی شهر تهران است که دارای بار ترافیکی بالایی است و به تبع آن با مشکلاتی در سیستم حمل ونقل شهری خود مواجه است. در تحقیق مذکور، باهدف انطباق شاخص های توسعه حمل ونقل عمومی محور با وضعیت فعلی منطقه 11 شهر تهران و بازپس گیری شهر از فضای خودرو محور به فضای انسان محور، شاخص های استاندارد توسعه حمل ونقل عمومی محور به عنوان مبنای تحلیل و رتبه بندی بررسی شده اند. در این رویکرد، با توجه به شاخص های مختلف، میزان قابلیت منطقه برای تحقق توسعه حمل ونقل عمومی محور ارزیابی گردیده است. به این ترتیب، این تحقیق به مسئولین و برنامه ریزان شهری کمک می کند تا بر اساس نتایج به دست آمده، راهکارهای مناسبی برای بهبود حمل ونقل در منطقه 11 شهر تهران ارائه دهند. روش تحقیق پژوهش حاضر ازنظر هدف؛ کاربردی و ازنظر متدولوژی توصیفی و ازنظر روش جمع آوری اطلاعات مبتنی بر روش های کتابخانه ای – اسنادی و مطالعات میدانی بوده و در تحلیل اطلاعات نیز از نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش های رتبه بندی و در مقایسه تطبیقی، از ضریب ناموزونی موریس و روش بی مقیاس خطی و از نرم افزار Choice Expert برای تحلیل سلسله مراتبی AHP استفاده شده است. با توجه به نتایج حاصله، می توان گفت که منطقه 11 شهرداری تهران، به رغم داشتن پتانسیل بالا برای تحقق توسعه حمل ونقل عمومی محور، در شرایط فعلی ظرفیت تبدیل شدن به یک مرکز توسعه حمل ونقل عمومی محور را ندارد و جهت تبدیل شدن باید تغییرات وسیعی در ساختارهای فضایی آن ایجاد شود.

یکی از مهم ترین راهکارها در جهت توسعه روستایی پایدار، رشد و توسعه کارآفرینی در مناطق روستایی است.این تحقیق با استفاده از روش توصیفی – تحلیلی همراه با مطالعات اسنادی، کتابخانه ای و میدانی به الگویابی فضایی راهکار های کارآفرینی مناطق روستایی شهرستان فومن پرداخته وهدف از این مطالعه شناسایی ومعرفی روستاهای کارآفرین، شناسایی پتانسیلهای کارآفرینی، بررسی و تحلیل عوامل تاثیرگذار در کارآفرینی و ارائه پیشنهادات در زمینه بالفعل کردن پتانسیلهای کارآفرینی در شهرستان فومن می باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر کلیه خانوارهای روستایی درشهرستان فومن است .جامعه نمونه روستاهای کارآفرین و سایر روستاهای شهرستان بوده و همه خانوارهای کارآفرین با استفاده از پرسشنامه موردارزیابی قرار گرفته تا با سایر روستاها مورد مقایسه قرار گیرند.حجم نمونه با توجه به الگویابی فضایی – مکانی تمامی 156 روستای دارای سکنه بوده که با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه با مدیران محلی و بصورت تمام شماری صورت گرفته است.جهت سنجش پایایی از آلفای کرونباخ استفاده شده که پایایی پرسشنامه فوق 87/0 بوده و بیانگر پایایی بسیار خوب می باشد . جهت تحلیل یافته ها از نرم افزار spssو روش آماره I موران محلی استفاده شده است.نتایج مطالعات میدانی و بررسی وضعیت موجود در مناطق روستایی شهرستان نشان می دهد که از مجموعه 156 روستای دارای سکنه شهرستان فومن تعداد42 روستا نوع کارآفرینی خود را ثبت نموده و تعداد116 نفر در مشاغل مختلف کارآفرینی می کنند.همچنین در نظر سنجی از مجموعه 156 نفر جامعه آماری بیش از 80 درصد پاسخ دهندگان معتقدند شناسایی روستاهای مستعد درمناطق روستایی شهرستان فومن وایجاد پتانسیل های کارآفرینی و قابلیت های موجود در شهرستان، فضای مناسب روستا وحضور گردشگر در ایجاد کسب و کار جدید تاثیرمتوسط ،زیاد و بسیار زیادی دارد.در نهایت الگویابی فضایی کارآفرینی در روستاهای شهرستان فومن از بعد راهکارهای کارآفرینی (فرهنگی-آموزشی، مالی و اجتماعی) نشان داد که الگوی حاکم از نوع تصادفی بوده و رفتار غیر تصادفی در برخی از نقاط روستایی بصورت محدود وجود داشته است که این رفتارها با آماره I موران محلی به اشکال مختلف خوشه ای و غیر خوشه ای یعنی بالا-بالا (HH)، پایین-پایین (LL)، بالا-پایین (HL) و پایین-بالا (LH) ظاهر شده است.

پایداری اجتماعی امروزه به عنوان مهمترین بعد توسعه پایدار، جایگاه مهمی در برنامه ریزی های شهری دارد و پیوسته با افزایش مشکلات اجتماعی و واگرایی بین محلات از نظر انجام و مشارکت، بر اهمیت آن در برنامه ریزی ها افزوده می شود. از این رو این امر نیاز به بررسی های بیشتری در مطالعات شهری دارد. این پژوهش به منظور بررسی نقش مشارکت اجتماعی در توسعه پایداری اجتماعی محلات انجام شده است. برای این منظور میزان تاثیر معناداری این دو متغیر، مورد سنجش قرار گرفته است. پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی – تحلیلی می باشد جمع آوری داده ها به روش کتابخانه ای و میدانی بوده است. جامعه آماری پژوهش از گروه خبرگان تشکیل شده است که به روش در دسترس 20 نفر به عنوان حجم نمونه پژوهش انتخاب گردیدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ای که براساس مبانی نظری و مطالعات انجام شده در مقیاس پنج درجه ای لیکرت طراحی شده، می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از معادلات ساختاری و به کمک نرم افزار ایموس انجام شده است. نتایج به دست آمده نشان داد که مشارکت اجتماعی شهروندان در محلات با ضریب (بتا) 732/0 بر توسعه پایدار اجتماعی این محلات تاثیر مثبت دارد و رابطه این دو متغیر با هم معنادار می باشد. به عبارتی دیگر با تقویت مشارکت اجتماعی توسعه پایدار اجتماعی نیز تقویت خواهد شد. و متغیرهای حس تعلق به مکان، رضایت از محله، مشارکت در فعالیت های محله ای و اعتماد نیز بر متغیر مشارکت اجتماعی در محلات اثرگذاری مثبتی دارند.

در عصر جدید و در هزاره سوم بحران های طبیعی واقعیتی جدایی ناپذیر از زندگی انسان گردیده اند و به یکی از موضوعات مهمی که اکثر کلانشهرهای جهان با آن روبرو هستند، تبدیل شده است. با استفاده از رعایت اصول و قوانین شهرسازی و کاربرد آن ها با موازین اصول مدیریت بحران تا حدودی می توان از بحران های شهری کاست. مدیریت بحران فرایند برنامه ریزی و عملکرد می باشد که با مشاهده سیستماتیک بحران ها و تجزیه و تحلیل آن ها در جستجوی یافتن ابزاری برای کاهش اثرات بحران است. با توجه به اهمیت موضوع پژوهش حاضر در صدد است با روش توصیفی - تحلیلی عوامل موثر بر آسیب پذیری فضایی – کالبدی شهر با رویکرد مدیریت بحران در شهر رباط کریم را مورد واکاوی قرار دهد. جامعه آماری پژوهش گروه خبرگان به تعداد 20 نفر به شیوه گلوله برفی انتخاب شدند. روش تجزیه و تحلیل داده ها با مدل anp انجام گرفته است. نتایج پژوهش نشان داده است که از میان 4 عامل تأثیرگذار شناسایی شده بر آسیب پذیری شهر عامل( معیار) ، طبیعی (باامتیاز نرمال شده 0.054)، در اولویت اول، معیار کالبدی (با امتیاز نرمال شده 0.27) در اولویت دوم و معیار اجتماعی- اقتصادی (با امتیاز نرمال شده 0.08) در اولویت سوم و در نهایت معیار امداد و مدیریت (با امتیاز نرمال شده 0.09) در اولویت چهارم شناخته شدند و این معیارها به ترتیب بر آسیب پذیری شهر رباط کریم نقش دارند. براساس نتایج بدست آمده هر گونه برنامه ریزی در راستای مدیریت بحران شهر رباط کریم بایستی متکی بر عوامل طبیعی این شهر باشد.

توانمندسازی در افزایش رفاه و بهبود معیشت ساکنان روستایی اثرگذار است؛ اما به دلایل مختلف جایگاه توانمندسازی ساکنان روستایی در برنامه ریزی ها و سیاست گذاری ها مورد توجه قرار نگرفته است. پژوهش حاضر، به شیوه توصیفی تحلیلی، جایگاه توانمندسازی روستایی را در پایداری اقتصادی سکونتگاه های روستایی مورد سنجش قرار داده است. جامعه آماری این تحقیق سکونتگاه روستایی دارای سکنه بخش مرکزی پیرامون شهرستان همدان است. از کل جامعه آماری 50 سکونتگاه به صورت تصادفی انتخاب شدند. انتخاب سکونتگاه های روستایی با استفاده از نمونه گیری ترکیبی تصادفی شامل نمونه گیری نسبی یا طبقه ای است. برای تعمیم اطلاعات به دست آمده به کل جامعه آماری، از روش نمونه گیری کوکران استفاده شد. حجم نمونه انتخاب شده برابر با 382 خانوار به صورت تصادفی است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی (کندال تائوبی، همبستگی و تحلیل مسیر) استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان می-دهد بین توانمندسازی و پایداری اقتصادی در روستاهای پیرامون کلانشهر همدان در سطح 01/0 آلفا رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد، به طوری که با افزایش توانمندسازی روستاییان در سطح روستاهای مورد مطالعه، میزان پایداری اقتصادی آنها نیز افزایش می یابد و همچنین بیشترین اثر کلی توانمندسازی بر دسترسی به بازارهای فروش (551/0) و کمترین اثر آن بر تنوع اقتصادی (126/0) می باشد. توانمندسازی روستاییان در محدوده مورد مطالعه که در قالب برنامه های توسعه اتفاق افتاده است موجب افزایش اشتغال در زمینه های خدماتی و افزایش سرمایه گذاری، دسترسی راحت روستائیان به خدمات مالی و اعتباری، دسترسی به بازارهای فروش و سرمایه گذاری های غیر دولتی در زمینه های مختلف شده است.

مقدمه:  روند رو به رشد جهانی شدن و شکل گیری اقتصاد دانش بنیان و افزایش اهمیت بُعد فضایی تولید، به اشتراک گذاری و استفاده از دانش، باعث قوت یافتن این اندیشه که رقابت پذیری شهر ها وابسته به میزان تولید، به اشتراک گذاری و استفاده از دانش در اقتصاد شهری می باشد، شده است. در نتیجه مناطق شهری که کانون های اصلی توسعه اقتصاد دانش بنیان هستند، با فرایند های پویایی از تجدید ساختار فضایی و اقتصادی تغییر می پذیرند. هدف:  این مقاله با هدف اولویت بندی عوامل توسعه دانش بنیان و رشد هوشمند در کلانشهر شیراز تدوین شده است. روش شناسی:  این پژوهش از نظر ماهیت، کیفی، از نظر متدولوژی، توصیفی - تحلیلی و از نظر هدف، کاربردی می باشد. برای جمع آوری اطلاعات و داده های مورد نیاز، از روش مطالعه اسنادی-کتابخانه ای و همچنین آمارنامه های سال 1395 استفاده گردید. در این راستا به روش دلفی، با نمونه گیری هدفمند، از دیدگاه های 30 کارشناس و خبره مرتبط با موضوع پژوهش برای جمع آوری داده های کمی و ارزش گذاری شده در راستای متغیر های تبیین کننده پژوهش بهره گرفته شده و برای پیشبرد اهداف و پرسش های پژوهش در قالب اولویت های عوامل توسعه دانش بنیان و رشد هوشمند در کلانشهر شیراز، از مدل تحلیل سلسله مراتبی AHP در محیط نرم افزاری Expert Choice استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو پژوهش در  شهر شیراز، مرکز استان فارس به طول ۴۰ کیلومتر و عرضی متفاوت بین ۱۵ تا ۳۰ کیلومتر با مساحت ۱۲۶۸ کیلومتر مربع به شکل مستطیل و از لحاظ جغرافیایی در جنوب غربی ایران و در بخش مرکزی فارس قرار دارد. یافته ها و بحث:  بر اساس نتایج تحلیل سلسله مراتبی، عوامل موثر اولویت بندی شدند که طبق آن عامل اجتماعی-فرهنگی با وزن 295/0 در رتبه اول، عامل اقتصادی با وزن 225/0 در رتبه دوم، عامل نهادی-مدیریتی با وزن 187/0 در رتبه سوم و عامل محیط شهری با وزن 156/0 در رتبه آخر قرار دارند. سپس بنابر اولویت ها، استراتژی رشد هوشمند کلانشهر شیراز در قالب پیشنهادات مطرح شده است. نتیجه گیری: بر اساس نتایج تحلیل سلسله مراتبی، عوامل اجتماعی-فرهنگی در رتبه اول و عوامل محیط شهری در رتبه آخر قرار دارند. سپس معیارهای اجتماعی-فرهنگی و معیارهای دیگر عوامل اولویت بندی شدند که در عوامل اجتماعی-فرهنگی زیرساخت های اجتماعی با وزن 229/0 در رتبه اول و گوناگونی، شفافیت و پاسخگویی با وزن 132/0 در رتبه آخر قرار دارد. در عوامل اقتصادی معیار صنعت دانش بنیان با وزن298/0 در رتبه اول و صنعت خلاق با وزن 131/0 در رتبه آخر قرار دارد. در عوامل مدیریتی–نهادی معیار مدیریت زیرساخت ها با وزن 461/0 در رتبه اول، و معیار مدیریت رشد با وزن 208/0 در رتبه آخر قرار می گیرد. در عوامل محیط شهری توسعه پایدار شهری با وزن 3/0 در رتبه اول، و سیستم حمل و نقل هوشمند با وزن 138/0 در رتبه آخر قرار می گیرد.

پژوهش حاضر دو هدف را دنبال می کند 1- تبیین چارچوب نظری جامعی از زیرساخت های شهری 2- بررسی میزان رضایت شهروندان از وضعیت زیرساخت های شهری در شهرهای جدید اندیشه و پرند. به منظور دریافت میزان رضایتمندی شهروندان که از کدام یک از مولفه های زیرساخت های شهری رابطه بیشتری دارد و اینکه کدام مولفه در زیرساخت های شهری تاثیر بیشتری در رضایت ساکنین دارد و می تواند میزان ارجحیت جهت سکونت از نظر زیرساختارها را مشخص می کند از روش تحلیل عاملی و دسته بندی معیارها با توجه به خروجی پرسشنامه ها استفاده شده است. با استفاده از رگرسیون خطی چند متغیره و در نظر گرفتن رضایتمندی شهروندان به عنوان متغیر وابسته، به معیارها وشاخص های بدست آمده از چارچوب نظری به عنوان متغیرهای مستقل به سنجش روابط آن ها پرداخته می شود. در ابتدا داده های پرسشنامه در محیط نرم افزارAmos وارد می شود سپس با استفاده از روش تحلیل عاملی برازندگی متغیرها استخراج شود.در شهر جدید پرند، اکوسیستم و منظر شهری می باشد که در این بین شاخص وجود مسیل ، نیروگاه تولید برق، تعداد تخت بیمارستان، کیفیت اب شاخص دسترسی به مسکن ، استفاده مجدد از اب باران و رواناب و وجود تصفیه خانه ابمی باشد. این شاخص ها بالاترین امتیاز در بین شاخص های زیرساخت ها در شهر پرند بودند. در این بین پایانه مسافربری اتوبوس ، ورزشگاه، موسسات آموزش عالی و تعداد موزه ها می باشد که کمترین امتیاز را در شهر جدید به خود اختصاص داده اند.در شهر جدید اندیشه عدالت و برابری می باشد. شاخص های جمعیت تحت پوشش گازرسانی ، دسترسی به اینترنت خانگی بالاترین امتیاز را به خود اختصاص د اده است. شاخص خدمات آموزشی و فرهنگی، بیمه خدمات درمانی ، اشتغال و دستمزد و تعداد بیمارستان ها ، منابع آب آشامیدنی و دفاتر پست و مراکز مخابراتی است که کمترین امتیاز را دارند.معیار اکوسیستم و منظر شهری در بالاترین سطح رضایت شهروندان قرار گرفته است . در شهر جدید اندیشه معیار فنی-موضوعی و مالی-اقتصادی و در شهر جدید پرند معیار دسترسی و شکل گیری فضایی در پایینترین سطح رضایتمندی قرار گرفته است .

مخاطرات طبیعی و انسانی از مهم ترین مشکلات محلات قدیمی شهرها می باشند که در صورت نبود آگاهی و آمادگی و مشارکت اجتماعی بین ساکنین محلات خسارات زیادی به دنبال دارد. ازاین رو با توجه به وجود مسائل ناشی از بروز وقایع، توجه به تاب آوری اجتماعی در این محلات تأکید می شود. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی شاخص های تاب آوری اجتماعی در پی ارائه الگو از تاب آوری اجتماعی برای محلات قدیمی (محله اوین به عنوان محله مورد مطالعه) است. روش پژوهش تحقیقی و استفاده از اسناد کتابخانه ای و داده های میدانی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل ساکنین محله (به تعداد 150 نفر) و گروه خبرگان (15 نفر به روش گلوله برفی) می باشند. داده های پژوهش پس از جمع آوری پرسشنامه، با استفاده از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه anova و آزمون تعقیبی شفه و مدل PLS تجزیه وتحلیل قرار گرفتند. نتایج یافته ها بیانگر این است که محله اوین در بین شاخص های مورد بررسی، به ترتیب از شاخص اقتصادی (04/3)، کالبدی- نهادی (89/2)، زیست محیطی (88/2) و در نهایت سرمایه اجتماعی (84/2) برخوردار است. نتایج حاصل از تحلیل عاملی و استنباطی گویای مطلوب بودن تمامی شاخص های تاب آوری اجتماعی در محله می باشد. نتایج تحلیل های مدل معادلات ساختاری نیز نشان داد که شاخص سرمایه اجتماعی (مشارکت) و در میان زیرشاخص های این شاخص خودانگیختگی به عنوان مهم ترین شاخص می تواند در الگو تاب آوری اجتماعی محلات قدیمی و به ویژه محله اوین مؤثر باشد. با بررسی اوزان سایر شاخص ها به ترتیب شاخص اقتصادی، کالبدی- نهادی و زیست محیطی در مراتب بعدی در ترسیم الگوی تاب آوری اجتماعی محله اوین اثرگذار هستند.

گردشگری ساحلی یکی از عوامل انگیزشی مهم در گردشگری است که برنامه های توسعه اکثر مناطقی که دارای سواحل می باشند عامل مهمی در دستیابی به توسعه پایدار به شمار می آید. این امر در صورتی تحقق خواهد یافت که برنامه ریزان و مدیران در تمامی سطوح و تمامی اشکال گردشگری توسعه ای تک بعدی مدنظر قرار نداده و به همه ذی نفعان توجه کنند. موضوعی که در اکثر برنامه های توسعه ای کمتر به آن توجه شده است. پژوهش حاضر باهدف تحلیل ادراک ذینفعان از گردشگری شهر ساحلی بابلسر به منظور توسعه پایدار شهری به این مهم پرداخته است. روش پژوهش ازنظر هدف کاربردی و متدولوژی پژوهش توصیفی – تحلیلی است. جامعه آماری شامل چهار دسته ذینفعان شامل گردشگران، شهروندان، فعالان اقتصادی و کارشناسان (مدیران) می باشند که حجم نمونه در میان سه گروه اول با استفاده از فرمول کوکران 383 نفر و در میان گروه کارشناسان 20 نفر به شیوه در دسترس انتخاب شدند. جهت تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار spss و آزمون های کلموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن داده ها و از آزمون تی تک نمونه ای برای تحلیل اطلاعات استفاده شد. نتایج نشان داد ازنظر سطح ادراک ذی نفعان نسبت به اثرات گردشگری بر توسعه پایدار شهر بابلسر گردشگران با امتیاز 41/3، شهروندان با امتیاز 63/3، فعالان اقتصادی با امتیاز 1/3 و کارشناسان و مدیران با امتیاز 27/3 و درمجموع با سطح متوسط قرار دارند. و ازنظر آن ها تفاوت معناداری بین ادراک ذی نفعان نسبت به اثرات گردشگری بر پایداری شاخص های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، کالبدی – زیرساختی، مدیریتی – نهادی و زیست محیطی وجود دارد.

   فلسفه شکل گیری زندگی جمعی و یکجانشینی عامل امنیت و دفاع بوده است، مدیریت بحران و پدافند غیرعامل و کاربرد آن در شهر قدمت تاریخی دارد، صحت این ادعا را می توان در تدابیر دفاعی همچون، حفر خندق و حصار، ساخت زیگورات، کهن دژ، شهرستان، رباط، دیوار، سد و غیره جستجو نمود، اما با توجه به پیشرفت فنّاوری و تغییر در تسلیحات نظامی، لزوم به کارگیری پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در کاهش تلفات و خسارات مخاطرات به خصوص در شهرها، بیش ازپیش احساس می شود. شهر اندیشه به دلیل نزدیکی به تهران، تراکم جمعیت، وجود مراکز مهم و استراتژیک در داخل و اطراف شهر، قرارگیری در مسیر توسعه کلان شهر تهران، مهاجرپذیری دارای اهمیت راهبردی می باشد، این مراکز نیز به دلیل عدم اجرا و رعایت اصول و دستورالعمل های مصوب پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در معرض خطر هستند و آستانه مقاومت آن ها پایین می باشد، هدف این پژوهش بالا بردن آستانه مقاومت، شهرسازی دفاعی و آمایش دفاعی شهری است که در اهداف بعدی پایش و تحلیل شهر جدید اندیشه به لحاظ اصول پدافند غیرعامل شهری نیز مدنظر است. این پژوهش از نوع کاربردی است و متغیرهای موردبررسی در آن شامل شناسایی زیرساخت ها و مکان های حیاتی، حساس و مهم شهر اندیشه، به منظور کاهش خسارت های ناشی از مخاطرات، حملات دشمن و بالا بردن تاب آوری شهری است. روش جمع آوری اطلاعات عمدتاً کتابخانه ای بوده و با توجه به نوع تحقیق از مطالعات میدانی (مصاحبه و مشاهده) نیز استفاده شده است. در این پژوهش از تکنیک ماتریسی برای بررسی انطباق نظام شهری اندیشه با اصول پدافند غیرعامل و مدیریت بحران جهت ارزیابی مراکز ثقل استفاده شده است که به ارائه الگوی اجرایی راهبردی مدیریت بحران و پدافند غیرعامل برای شهر اندیشه منجر شود؛ نتایج پژوهش بیانگر عدم رعایت الزامات و اصول پدافند غیرعامل در این شهر است؛ درنهایت بدین طریق می توان قبل از وقوع جنگ و مخاطرات برای کاهش خسارات جانی و مالی مراکز ثقل شهر، جایی که ادامه حیات شهر و مقاومت آن وابسته به این مراکز است اقدام نمود.

امروزه حمل و نقل با کلیه جنبه های زندگی در شهرها در ارتباط است. داشتن رویکرد پایدار مستلزم داشتن تطابق و هماهنگی میان فعالیت های انسانی با یک محیط با نشاط و مبری از آلاینده ها در کنار حمایت از پویایی و عدالت اقتصادی به همراه سرزندگی و عدالت اجتماعی است که به عنوان ابعاد اصلی توسعه پایدار مطرح است. هدف این مقاله ارائه الگوی بهینه ی حمل و نقل شهری تهران با تاکید بر انرژهای پاک بومی سازی شده است. در این پژوهش به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات در آزمون فرضیات از نرم افزارهای SPSS و GIS استفاده خواهد شد. یا بعبارتی چون تحقیق کیفی است برای تحلیل آن ابتدا تبدیل کیفیت به کمیت با استفاده از پرسشنامه و تحلیل آمار ناپارامتریک در محیط SPSS و بیان تصویری آن در محیط GIS اقدام خواهد شد. در این پژوهش جهت یافتن سوخت پاک و بومی سازی آن با توجه به وضعیت کلان شهر تهران و کشور در ابتدا 5 سوخت مصرفی خودرو در ایران نظر 40 کارشناس و با استفاده از روش فرایند تحلیل سلسله مراتبی AHP و در نرم افزار Expert Choice مورد تحلیل قرار گرفتند. در نهایت با توجه به 5 عامل مطرح شده از کارشناسان خواسته شده است که سوخت نهایی با کمترین میزان آلودگی و بیشترین میزان تولید در کشور را معرفی کنند؛ که نتایج در قالب طیف 5 گزینه ای لیکرت و با استفاده از آزمون t مورد آزمون قرار گرفت که سوخت گاز فشرده (CNG) به عنوان مناسبترین سوخت که دارای قابلیت بالای بومی سازی در تهران و کشور است معرفی گردد.

بازآفرینی شهری از نگاه پدافند غیر عامل به معنای کاهش آسیب پذیری ساختمان ها، تاسیسات، تجهیزات و شریان های شهری و منطقه ای از طریق مدیریت مخاطرات طبیعی و بسیج اجتماعی (مشارکت مردمی) در کاهش آسیب های مربوط به بافت های ناکارآمد، می باشد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل عوامل موثر در دستیابی به اصول پدافند غیرعامل در طرح های بازآفرینی شهر قرچک با استفاده از تئوری زمینه ای می باشد. پژوهش حاضر از نظر هدف، جزء پژوهش های بنیادی و دارای ماهیتی توصیفی، همچنین از نظر روش، در گروه پژوهش های کیفی قرار می گیرد. حجم نمونه برای مصاحبه از خبرگان در چارچوب اشباع نظری نهایی با استفاده از نمونه گیری هدفمند، 18 نفر از افراد خبره (متخصصان، اساتید دانشگاه و مدیران شهری قرچک) انتخاب شد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از روش گراند تئوری استفاده شد. حاصل نتایج مصاحبه با افراد خبره جهت تحلیل عوامل موثر در دستیابی به اصول پدافند غیرعامل در طرح های بازآفرینی در شهر قرچک با استفاده از تئوری زمینه ای، شامل 6 کد محوری (شرایط علی، زمینه ای، مداخله گر، راهبرد ها، پیامد ها و موانع) است. شرایط علی از 5 مقوله و 16 مفهوم، شرایط زمینه ای از 4 مقوله و 15 مفهوم، شرایط مداخله گر از 5 مقوله و 13 مفوم، راهبرد ها از 3 مقوله و 11 مفهوم، پیامد ها از 5 مقوله و 14 مفهوم، و در نهایت موانع از 7 مقوله و 17 مفهوم تشکیل شده است.

مقدمه:   منطق امنیت در متن نوشته ژئوپلیتیک، به یک کشور با موقعیت حساس ژئواستراتژیک دیکته می کند که  میان حوزه اقتدار ملی با پتانسیل تهدیدات ممکن و متصور، تعادل ایجاد کند. ترک مرزهای امنیت ملی در افق تاثیرپذیری ژئواستراتژیک به معنای پذیرش قطعی تهدید است. ما در منطقه و زیر سیستم های بلافصل امنیتی سرزمین خود حق بیشتری برای حضور و ایجاد موازنه داریم، تا امریکا که از قاره ای دور دست به آب های سرزمینی ما می چسبد. اگر منطق برتری موقعیت ژئوپولیتیک سرزمین  ایران را نسبت به مناطق پیرامون خود، و زیر سیستم های تابع امنیتی متصل به آن بپذیریم، ضرورت حفظ تعادل امنیتی را نیز لاجرم باید بپذیریم. حتی بدون چنین معادله ای، بروز نگرانی کشورهای پیرامون ایران، از افزایش سطح توان امنیتی و دفاعی ما، یا از افزایش قدرت و ظرفیت حضور و نفوذ ما، در اقصی افق منطقه مشترک، قابل درک است. چنین نگرانی هایی با روش های روانی، اقتصادی، اجتماعی، و در نهایت سیاسی و امنیتی، قابل کنترل و مدیریت است. هدف:  هدف این پژوهش استخراج چالش های اجرایی مدیریت بحران و پدافند غیر عامل در شهر اندیشه می باشد. روش شناسی :  این پژوهش از نوع کاربردی است و متغیرهای مورد بررسی؛ علل و چالش های اجرای الگوی مدیریت بحران و پدافند غیر عامل در شهر اندیشه می باشد. روش جمع آوری اطلاعات عمدتاً کتابخانه ای بوده و با توجه به نوع تحقیق از مطالعات میدانی (مصاحبه و مشاهده) نیز استفاده شده است. قلمرو جغرافیایی پژوهش:  قلمرو جغرافیایی مورد مطالعه در این پژوهش شهر اندیشه می باشد. یافته ها و بحث:   استراتژی نوین دفاعی ایران در غالب مدت، وسعت و تنوع ؛ این گفتمان را پوشش می دهد و پدافندی بازدارنده ایجاد کرده است،  شهر جدید اندیشه در جنوب غربی تهران و  به دلیل وجود مراکز مهم و استراتژیک داخل و اطراف این شهر دارای اهمیت می باشد. این مراکز نیز علارغم طرح جامع و دستورالعمل های مدیریت بحران و پدافند غیر عامل؛ به علت عدم اجرای اصول پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در معرض خطر هستند. نتیجه گیری:  نتایج پژوهش بیانگر عدم اجرا و رعایت اصول مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در شهر اندیشه که غالبا بعلت هزینه بر بودن می باشد.

محلات تاریخی از عناصر اصلی بافت تاریخی و صحنه بسیاری از رخدادهای تاریخ ساز و پیونددهنده فضاهای فرهنگی و تاریخی شهر است، که هویت اجتماعی و فرهنگی شهر را در طول تاریخ به نمایش می گذارد. یکی از راهکارها در راستای حفظ، نگهداری و ارتقاء این بافت ها استفاده از الگوی بازآفرینی خلاق، که مبتنی بر ارتباط میان اقتصاد و فرهنگ و تولید مکان های خلاق و نوآوراست. در این زمینه مراکز تاریخی شهرها از ظرفیت های بی نظیری برای ساخت و باززنده سازی فضاهای خلاق موردنیاز جهت جذب و نگهداری گروه های نوآور برخوردار است. ازجمله الگوهای بازآفرینی خلاق در بافت های تاریخی شهر تبدیل شهر به موزه محله می باشد. موزه-محله ها در دل خود هم پایگاه های ارزشمندی ازنظر فرهنگ ملی و محلی هستند و هم مجموعه های قدرتمندی برای تولید ثروت و آورده های مالی است. لذا با توجه به آثار تاریخی و ظرفیت بالای این آثار در منطقه 12 شهر تهران امکان تبدیل محلات این منطقه به یک موزه فضایی باز و استفاده از این آثار تاریخی به عنوان اشیاء موزه وجود دارد، که این اقدام ضمن حفاظت از محلات با ارزش تاریخی اقدامی در راستای بهبود توان اقتصادی محله، احیاء محلات تاریخی مناطق و بازآفرینی شهری در این محلات خواهد شد. پژوهش حاضر در پی ارائه الگویی به روش توصیفی –تحلیلی با استفاده از اسناد کتابخانه ای و داده های میدانی (پرسش نامه و مصاحبه) است، که پس از مصاحبه با خبرگان و جمع آوری پرسشنامه، نتایج حاصله با استفاده از نرم افزارهای SPSS,SMART- PLS، مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفت و مدل ارائه شده در خصوص الگوی موزه محله در جهت حفظ و ارتقا بافت های باارزش تاریخی مورد تائید قرار گرفت.

نمود بارز پایداری اجتماعی شهرها بر پایه محله پایدار و اجتماعات محلی قابل مشاهده است. که عوامل بسیاری در انسجام و شکل گیری اجتماعات محلی دخیل هستند که شناخت و میزان تاثیرگذاری آن ها در پایداری اجتماعی در قالب یک الگوی بهینه اهمیت بسیاری دارد. از این رو هدف پژوهش حاضر، ارائه الگویی از پایداری اجتماعی با نقش اجتماعات محلی بر اساس شاخص های توسعه پایدار اجتماعی و اجتماعات محلی و بررسی ارتباط درونی و پنهانی بین متغیرها و شاخص ها می باشد. تحقیق حاضر از نوع کاربردی و روش کار از نوع آمیخته (توصیفی – تحلیلی) و جمع آوری داده به دو روش کتابخانه ای و میدانی و از ابزار پرسشنامه است. جامعه آماری گروه خبرگان در رشته های جغرافیا و برنامه ریزی شهری، شهرسازی و جامعه شناسی است و حجم نمونه با استفاده از نرم افزار SAMPLE POWER برابر با 100 نفر برآورد گردیده است. روش نمونه گیری احتمالی و تصادفی ساده در نظر گرفته شده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل معادلات ساختاری و نرم افزار ایموس بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که وضعیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی به ترتیب به میزان 0/155 ، 0/750 و 0/403 بر اجتماعات محلی اثرگذار هستند و اجتماعات محلی نیز به میزان 0/632 بر پایداری اجتماعی تاثیر مثبت و معنادار دارد. بنابراین تحقیق حاضر معتقد است که نظام برنامه ریزی شهری برای توسعه پایدار اجتماعی شهر بایستی به سمت رویکرد برنامه ریزی اجتماع محور سوق داده شود.

ارسطو، مکیندر، هوفر، اسپایکمن، ماهان، کیسینجر، برژینسکی،کوهن، هانتینگتون، فوکویاما و دانشمندانی که در مورد قدرت، روابط بین الملل و ژئوپلیتیک کار کرده اند، همگی بر این مورد وفاق دارند که ایران کشور راهبردی و استراتژیک می باشد. به همین دلیل همیشه مورد تهدید بوده است، شهر جدید اندیشه در جنوب غربی تهران و به دلیل وجود مراکز مهم و استراتژیک داخل و اطراف این شهر دارای اهمیت می باشد. این مراکز نیز علارغم دستورالعمل های مدیریت بحران و پدافند غیر عامل ؛ به علت عدم اجرای اصول پدافند غیرعامل و مدیریت بحران در معرض خطر هستند و آستانه مقاومت ، بازدارندگی و تاب آوری آنها پایین می باشد، هدف این پژوهش استخراج الزامات اجرایی مدیریت بحران و پدافند غیر عامل در شهر اندیشه و پایش و تحلیل شهر جدید اندیشه به لحاظ اصول پدافند غیرعامل شهری و مدیریت بحران شهری می باشد . این پژوهش از نوع کاربردی است و متغیرهای مورد بررسی در آن شامل شناسایی نقاط قوت ، ضعف ها ، فرصت ها و تهدیدهای شهر اندیشه، به منظور کاهش خسارت های ناشی از مخاطرات محتمل ، حملات دشمن، بالابردن قدرت دفاعی، آستانه مقاومت ملی، بازدارندگی و شهرسازی دفاعی است. روش جمع آوری اطلاعات عمدتاً کتابخانه ای بوده و با توجه به نوع تحقیق از مطالعات میدانی (مصاحبه و مشاهده) نیز استفاده شده است. نتایج پژوهش بیانگر عدم اجرا و عدم رعایت اصول مدیریت بحران و پدافند غیرعامل در شهر اندیشه است .

 ایجاد شهرهای جدید با توجه به اهداف ایجاد و عملکردهای خاصی که داشته اند،گاه تبدیل به یک قطب جمعیتی شده و گاه آن قدر ضعیف عمل کرده اند که انسان تمایلی به زندگی در آن ها ندارد. هدف از پژوهش حاضر تبیین الگوی  مناسب کاربردی جهت ارزیابی عملکرد و ارتقاء کارایی شهرهای جدید هشتگرد، اندیشه، پردیس، پرند می باشد. تحقیق حاضر از لحاظ هدف (نوع استفاده) یک تحقیق کاربردی است. از نظر روش انجام دادن تحقیق به طور کلی، این تحقیق یک تحقیق توصیفی- تحلیلی است. روش شناسی:  جامعه آماری مورد پژوهش شامل کلیه ساکنین شهرهای پردیس، پرند، اندیشه و هشتگرد می باشند  که حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران به تعداد 383 نفر برای هر 4 شهر به شیوه تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه 17 شاخصه(حمل و نقل، مخابرات، آب، فاضلاب، برق، مسکن، اجتماعی، تجهیزات عمومی شهر، آموزشی، اقتصادی، مدیریتی، رودخانه و مسیل، فضای سبز، بهداشت و درمان، مدیریت پسماند، انرژی و تأسیسات گاز) است. برای بررسی روایی پرسشنامه از نظر 5 نفر از متخصصین حوزه برنامه ریزی شهری استفاده شده و روایی آن چندین بار مورد بررسی قرار گرفت و همچنین از روایی سازه ای بر اساس تحلیل عاملی تأییدی استفاده شده است.  برای بررسی پایایی نیز از آلفای کرونباخ بهره گرفته شد که مقدار آن 83/0 و در وضعیت مطلوبی است. در قسمت تحلیل داده ها به کمک نرم افزارهای spss22  و Amos  به بررسی سؤالات تحقیق با استفاده از مدل سازی معادلات ساختاری پرداخته شد.  یافته ها:  نتایج بیانگر آن است که عملکرد شهرهای مختلف در زمینه ها و خدمات مختلف به گونه ای بوده است که شهر هشتگرد در رتبه نخست، اندیشه در رتبه دوم، پردیس در رتبه سوم و پرند در رتبه آخر قرار دارد بر این اساس عملکرد شهرهای پیرامونی شهر تهران هیچ کدام بالاتر از 65/0 نبوده است و دو شهر پرند و پردیس حتی زیر 50/0 بوده اند که این نشان از ضعف در این زمینه می باشد.

رشد جمعیت و توسعه شهرها، تبدیل آنها به کلان شهرها و مساله مهاجرت، سبب افزایش جمعیت و مشکلات فراوان حمل و نقلی می شود. از این رو رویکرد توسعه مبتنی بر حمل و نقل محور به عنوان یکی از تکامل یافته ترین دیدگاه های توسعه مطرح شد. شهر تهران به عنوان پایتخت کشور ایران، همواره با مشکلات حمل و نقل دست به گریبان است. مناطق 11 و 12 شهر تهران به دلیل مرکزیت و وجود مراکز مهم تجاری مورد توجه می باشد؛ اما همواره با مشکلات فراوانی ناشی از افزایش تردد خودروهای شخصی مواجهه است و برای کاهش تبعات آن، به راه اندازی مترو و اتوبوس های تندرو اقدام نموده است. هدف تحقیق حاضر بررسی وضعیت و اثرات توسعه حمل و نقل محور در مناطق 11 و 12 شهر تهران است. روش تحقیق توصیفی –تحلیلی و جز تحقیقات کمی است که برای جمع آوری داده ها، از روش میدانی و ابزار پرسش نامه استفاده شد. جامعه آماری تحقیق را شهروندان و کاربران مترو و اتوبوس تشکیل داده اند که تعداد 100 نفر به صورت تصادفی پرسشگری شد. روایی پرسش نامه از طریق جامع نخبگان و پایایی آن نیز با ضریب کرونباخ 80/0 تایید شد. تحلیل ها نیز در نرم افزار spss انجام شد. نتیجه تحقیق نشان داد که سه متغیر کاربری های پیرامون ایستگاه ها، شبکه دسترسی و ارتباطات و همچنین کیفیت فضایی ایستگاه ها در سطح کمتر از 05/0 بوده و میانگین برابر با 53/2 نیز تایید می نماید که وضعیت ایستگاه ها در مناطق 11 و 12، نامناسب است. نتیجه آزمون تی نمونه های مستقل در سطح کمتر از 05/0 تایید می نماید که منطقه 12 ، نسبت به منطقه 11 در شرایط مناسب تری قرار دارد. همچنین نتیجه نشان می دهد که اثرات کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی حمل و نقل و بهره برداری از ایستگاه ها در مناطق 11 و 12، در سطح کمتر از 05/0 معنادار بوده و جهت اثرات نیز مثبت و متوسط ارزیابی شده است. اختلاف میانگین برابر با 050/0 تایید می نماید که منطقه 11 نسبت به منطقه 12، اثرات کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بیشتری را پذیرفته است. مدل رگرسیون نیز نشان داد که در سطح کمتر از 05/0، بیشترین تاثیرگذاری در توسعه حمل و نقل محور، مربوط به متغیر کیفیت فضایی ایستگاه ها با ضریب 327/0 بوده است.

گردشگری بیوفیلیک به عنوان شکل نوینی از گردشگری نیز با ماهیت طبیعت محوری خود علاوه بر جنبه های اقتصادی بر محیط طبیعی و حفاظت و توسعه طبیعت و تنوع های زیستی در محیط پیرامون مؤثر است. مقاله حاضر باهدف تبیین و بررسی محورها و راهبردهای اثرگذار بر گردشگری بیوفیلیک و با بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی سعی دارد ضمن شناسایی راهبردهای مناسب و مرتبط به بررسی مهم ترین راهبردهای گردشگری بیوفیلیک پرداخته و با تجزیه وتحلیل روابط درونی میان این راهبردها الگویی از گردشگری بیوفیلیک را برای شهر تهران ارائه دهد تا در این راستا بتوان ضمن حداکثر منافع از صنعت گردشگری، حداقل تأثیرات منفی بر طبیعت را داشت. جامعه آماری پژوهش گروه خبرگان می باشد که به روش در دسترس انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از روش swara و مدل سازی معادلات ساختاری و نرم افزار pls استفاده شده است. نتایج حاصل از روش swara حاکی از آن است راهبرد نهادها و سازمان ها که نقش مدیریتی در الگو ایفا می کند با ضریب امتیاز 00/2 مهم ترین عامل در برنامه ریزی راهبردی و توسعه گردشگری بیوفیلیکی شهر تهران می باشد. نتایج pls نیز بیانگر این است در میان ضرایب به دست آمده تأثیر نهادها و سازمان ها بر زیرساخت ها با کسب امتیاز 892/15 و زیرساخت ها به فعالیت ها با کسب ضریب 289/11 بیشترین امتیاز را دارد. بعدازآن تأثیر فعالیت ها بر نگرش ها با ضریب 913/8 در رتبه سوم قرار دارد. ازنظر تأثیر محورهای اصلی پژوهش بر الگوی گردشگری بیوفیلیک نهادها و سازمان ها با ضریب 342/6 بیشترین تأثیر دارد و بعدازآن زیرساخت ها با ضریب 312/5 در رتبه دوم قرار دارد. نگرش ها و فعالیت نیز با ضریب 314/4 و 120/2 در رتبه سوم و چهارم قرار دارند. ازاین رو نتایج نشان می دهد راهبرد نهادها و سازمان ها سایر راهبردها را تحت الشعاع خود قرار داده و سایر راهبردها و محورها را در راستای توسعه گردشگری بیوفیلیک جهت دهی می نماید.