محمودرضا انوری

توجه مدیران و مسئولان هر جامعه ای به طرح های پدافند غیرعامل زمینه های لازم را برای پیشبرد این رویکرد نوین در جهت ارتقای مفهوم ایمنی و امنیت شهری فراهم می کند. در این راستا در پژوهش حاضر با استفاده از رویکرد پدافند غیرعامل سعی شد تا امنیت شهری را از دیدگاه شهروندان و متخصصان در مناطق پنجگانه شهر زاهدان در زمان بحران مورد ارزیابی قرار دهد. تحقیق حاضر بر اساس هدف، یک تحقیق توسعه ای، بر حسب ماهیت، از روش کمی و بر حسب روش از نوع پیمایشی و نحوه اجراء توصیفی-تحلیلی می باشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSS و ARC GIS و مدل VIKOR استفاده شد. نتایج آزمون (T) جهت سنجش ابعاد امنیت (احساس امنیت در زمان بحران، توانمندی شناختی و توانمندی نهادی) از دیدگاه شهروندان در زمان بحران با رویکرد پدافند غیرعامل، نشان داد با توجه به میانگین های بدست آمده برای ابعاد مورد بررسی پایین تر از حد متوسط میانگین (3) می باشد که این نشانگر رضایت بخش نبودن ابعاد امنیت در میان شهروندان در زمان بحران می باشد. نتایج سطح بندی مناطق پنجگانه شهر زاهدان از نظر شاخص های ارزیابی کلی امنیت در زمان بحران با استفاده از مدل VIKOR نشان داد، در بین مناطق شهر زاهدان از لحاظ برخورداری از شاخص های امنیت تفاوت و نابرابری وجود دارد، به طور کلی منطقه 1 با امتیاز (548/0) در ارتبه اول و منطقه 3 با امتیاز (439/0)، در رتبه اخر قرار می گیرد.

جهان امروز شاهد جهشی بلند به سوی زندگی هر چه بهتر و باکیفیت تر است و تلاش برای ارتقای کیفیت زندگی شهری دغدغه اصلی صاحب نظران است. در این مسیر، توجه به شهرها به عنوان مراکزی که گرداننده اصلی این جریان هستند، اهمیت بسیاری دارد. کیفیت زندگی یک مفهوم پیچیده، چندبعدی، نسبی و متأثر از زمان و مکان و ارزش های فردی و اجتماعی است که با اهداف متفاوت در پژوهش های مختلف بکار برده می شود. ماهیت پژوهش از نوع کاربردی و از نظر روش توصیفی-تحلیلی است که اطلاعات و داده ها به روش های اسنادی و پیمایشی جمع آوری شده است. جامعه آماری شامل (۵۹۲۹۶۸) نفر از شهروندان بودند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد (۴۰۰) نفر به عنوان نمونه انتخاب و به صورت تصادفی ساده بررسی شدند. پردازش اطلاعات با نرم افزار «اس پی اس اس»[1] و تجزیه وتحلیل نتایج حاصل از پرسش نامه با آزمون تی تک نمونه ای و روش معادلات ساختاری و نرم افزار «آموس»[2]، انجام شد. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که کیفیت زندگی در مناطق پنج گانه شهر زاهدان وضعیت نامطلوبی دارد. در این زمینه، منطقه یک در وضعیت مطلوب تری نسبت به مناطق دیگر قرار داشت و منطقه چهار دارای پایین ترین سطح از کیفیت زندگی در مناطق پنج گانه موردمطالعه بود. برای شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت زندگی در شهر زاهدان از مدل معادلات ساختاری در نرم افزار «آموس» بهره گرفته شد و نتایج برای بعد کالبدی برابر (۹۶/۰)، بعد اقتصادی برابر (۹۱/۰)، بعد زیست محیطی برابر (۸۸/۰) و بعد اجتماعی برابر (۷۸/۰) به دست آمد که مبین این امر بوده که تأثیر بعد کالبدی و اقتصادی بیشتر از ابعاد زیست محیطی و اجتماعی بوده است.   [1] -SPSS. [2] - Amos.

      در سال های اخیر در سطح شهر چابهار شاهد اجرای انواع و اقسام پروژه های مختلف بوده و هستیم که بسیاری از پروژه ها بدون نیاز سنجی و توان اکولوژی منطقه بوده است که همین امر زمینه ساز بحران های زیست محیطی در سطح ساحل و درون شهر گردیده است. هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت نواحی شهری چابهار از نظر معیارهای اکولوژیکی می باشد. تحقیق حاضر از نظر روش، توصیفی - تحلیلی می باشد. جامعه آماری مورد پژوهش در این تحقیق شامل ساکنان شهر چابهار بر اساس سرشماری سال 1395 برابر با (106.739) بوده که تعداد نمونه برابر 383 نفر بر اساس فرمول کوکران و به شیوه تصادفی در دسترس تعیین شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه 35 سوالی بوده که روایی آن صوری بوده و به تایید چند تن از کاشناسان و متخصصان امر رسیده و پایایی آن نیز بر اساس آلفای کرونباخ به میزان 83/0 مورد تایید واقع شده است. به منظور تحلیل های فضایی و نمایش فضایی یافته های تحقیق از محیط نرم افزارهای  ARC GIS ، SPSS وMATLAB و مدل های Mamdani Fuzzy و VIKOR Fuzzy استفاده شده است. نتایج بیانگر آن بود که در نواحی چهارگانه شهر چابهار وضعیت فعلی از دید اکولوژیکی در جایگاه تقریبا متوسط رو به مناسب بوده و تعداد زیادی از اصول مورد توجه قرار گرفته است. این مقدار برای ناحیه 1 برابر است با 71/0 که سطح متوسط بوده، برای ناحیه 2 برابر است با 64/0 که سطح کم توسعه را نشان می دهد، برای ناحیه 3 برابر است با 54/0 که سطح کم توسعه را نشان داده، برای ناحیه 4 برابر است با 79/0 که سطح زیاد را بیان می کند. بر این اساس ناحیه 4 در بهترین وضعیت و ناحیه 3 در بدترین وضعیت قرار دارد.

امروزه سکونتگاه های روستایی حاشیه مرز از جمله مناطق مهم و استراتژیک جهت کاهش مشکلات مرزها به شمار می روند که اگر به شیوه علمی و منطقی ساماندهی شود، تا حد زیادی در کنترل مناطق مرزی مؤثر بوده و مشکلات این مناطق به حداقل می رسد. در این راستا هدف پژوهش حاضر تحلیل نقش اقتصادی مرز بر پایداری مناطق پیرامونی با تأکید بر سکونتگاه های شهرستان میرجاوه بوده است. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و از نظر ماهیت، کمی و به لحاظ هدف کاربردی است. ابزار گردآوری اطلاعات در مطالعات میدانی پرسشنامه بوده است. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزارSPSS و مدل WASPASبهره گرفته شده است. جامعه آماری شامل ساکنین دهستان های میرجاوه که بر طبق سرشماری سال 1395، 34156 نفر بوده که بر اساس نمونه گیری تصادفی و با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 380 نفر به عنوان جامعه نمونه انتخاب شده است. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن گویای ارتباط معنادار و مثبت بین نقش اقتصادی مرز و ابعاد پایداری در دهستان های شهرستان میرجاوه بود؛ همچنین نتایج آزمون ضریب تغییرات به منظور میزان توسعه یافتگی دهستان های مورد مطالعه در ابعاد پایداری نشان داد در بعد اقتصادی، افزایش اشتغال، در بعد اجتماعی، افزایش انگیزش شغلی، در بعد کالبدی، کیفیت راه و در بعد زیست محیطی، سلامتی محیط، بیشترین میزان اثرپذیری داشته است. در نهایت نتایج تحلیل فضایی دهستان ها به منظور میزان تاثیرپذیری شان از نقش اقتصادی مرز با تاکید بر ابعاد پایداری، با استفاده از مدل WASPASنشان داد در تمامی ابعاد اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی، دهستان (حومه) بالاترین رتبه را به خود اختصاص داده است.

مطالعات متعددی به بررسی و تحلیل فرم شهری پرداخته اند. در این مطالعات مباحث مربوط به فرم شهری به طور کلی بر تقابل بین فرم های پراکنده و فشرده متمرکز شده است. اگرچه فرم های پراکنده و فشرده متمرکز دو الگوی غالب در این خصوص به شمار می رود، اما بررسی و تحلیل جامع سایر ابعاد فرم شهری و ارتباط آن با سایر ابعاد شهری مانند ویژگی های اجتماعی و اقتصادی به ندرت صورت گرفته است. بنابراین هدف پژوهش سنجش و تحلیل فرم شهری و رابطه آن با ویژگی های جمعیتی در محلات شهر زاهدان می باشد. با توجه به هدف پژوهش، نوع پژوهش کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش از ده سنجه فضایی در قالب پنج بعد متمایز فشردگی، تنوع، تخلخل، تراکم و پیچیدگی جهت بررسی و تحلیل فرم شهری استفاده شده است و سپس ارتباط بین سنجه های فضایی فرم شهری و ویژگی های جمعیتی محلات شهر زاهدان با استفاده از آزمون آماری پیرسون در محیط نرم افزار SPSS مورد بررسی قرار گرفت. نتایج سنجه های فضایی نشان می دهد که تفاوت های قابل توجهی در ابعاد فرم شهری محلات شهری نمونه موردی وجود دارد. فرم شهری زاهدان دارای فشردگی و تراکم بالا، پیچیدگی و تخلخل پایین و تنوع متوسط است. علاوه براین، نتایج رابطه فرم شهری با ویژگی های جمعیتی شهر زاهدان گویای این امر است که اگرچه رابطه مستقیم مثبت و معناداری بین ویژگی های جمعیتی و امتیاز ترکیبی سنجه های فضایی فرم شهری وجود دارد؛ این رابطه در خصوص تمامی سنجه های فضایی برقرار نیست.

یکی از ابعاد مهم در ارتقای کیفیت محیط شهری، حس تعلق به مکان است و از مباحث مهم در برنامه ریزی شهری است. به گونه ای که حس تعلق بالای شهروندان به محله، منطقه و شهر خود، از جهات گوناگون برای توسعه و پیشرفت شهرها بسیار سودمند است. هدف از این پژوهش بررسی مؤلفه های حس تعلق مکان بر کیفیت محیطی مناطق شهر زاهدان می باشد. با توجه به هدف پژوهش، نوع پژوهش کاربردی با روش توصیفی- تحلیلی است. در این پژوهش به منظور بررسی حس تعلق مکان 32 شاخص تعیین گردید. با توجه به نتایج تحلیل عاملی- تاییدی که در محیط Amos 24 صورت گرفت، این شاخص ها در قالب 6 مولفه اصلی پیوندهای عاطفی، تداوم، مشارکت و اثرگذاری، هویت و ارزش ها، پیوندهای اجتماعی و پیوندهای عملی طبقه بندی گردید. سپس برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزارهای SPSS24 و AMOS24 استفاده گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که بیشترین میزان مولفه پیوند عاطفی، مولفه میزان تداوم، مولفه هویت و ارزش ها، مولفه پیوند اجتماعی، مولفه مشارکت و اثرگذاری و همچنین مولفه پیوندهای عملی مربوط به منطقه چهار شهر زاهدان (به ترتیب با ارزش 3.52، 3.39، 3.51، 3.50، 3.51 و 3.52) می باشد.

آمایش سرزمین از طریق تنظیم رابطه انسان با محیط، توسعه در خور و پایداری را ایجاد نموده و با ایجاد هماهنگی بین انسان و محیط به شناخت توان های اکولوژیکی و ارزیابی آن نیز می پردازد. هدف نهایی تمام برنامه ریزی ها در قالب آمایش سرزمین نیل به توسعه   پایدار، تعادل و توازن منطقه ای، توزیع مناسب فعالیت ها و استفاده حداکثر از قابلیت های محیطی در فرایند توسعه مناطق است. در این راستا هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر در عدم پیروی توسعه روستاهای شهرستان زابل از اصول آمایش سرزمین بوده است. پژوهش حاضر از نظر هدف، در زمره پژوهش های بنیادی و دارای ماهیتی توصیفی، همچنین از نظر روش، در گروه پژوهش های کیفی قرار می گیرد. ابزار گردآوری اطلاعات (کتابخانه ای و میدانی (مصاحبه) اشت. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل خبرگان (بخشداران، دهیاران و مدیران روستاهای شهرستان زابل) بوده که در چارچوب اشباع نظری نهایی با استفاده از نمونه گیری هدفمند، 15 نفر به عنوان حجم نمونه، انتخاب گردید. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش داده بنیاد استفاده شده است. از نتایج مصاحبه با افراد متخصص و کارشناس جهت شناخت مجموعه عوامل موثر در عدم پیروی توسعه پایدار روستاهای شهرستان زابل از اصول آمایش سرزمین با استفاده از روش تئوری زمینه ای، 37 مفهوم و 13 واحد معنایی و 6 مقوله (فقدان طرح یکپارچه و نظام مند، مدل های نامنسجم آمایش سرزمین، برنامه ها و اهداف تدوین شده به صورت کیفی، عدم مدیریت یکپارچه و منسجم، ساختار تک ساخت سیاسی، عدم مشارکت مردم)، استخراج شد.

شهر های کیش و دبی تحت تأثیر عوامل اجتماعی و اقتصادی، شاهد روند رو به رشدی جمعیتی هستند؛ به گونه ای که به بستر مناسبی برای رشد شهرنشینی و افزایش جمعیت شهری تبدیل شده اند. متعاقب آن، بهره برداری از منابع طبیعی و اقتصادی و... موجبات گسترش افقی شهرها و تهدیدی برای توسعه پایدار شهری شده است. در نتیجه رویکرد های گوناگونی از جمله رویکرد هوشمندسازی شهری به دنبال ارائه خدمات شهری هوشمند و ارائه راهبرد ها و سیاست هایی به منظور منطبق نمودن آثار منفی ناشی از گسترش فعالیت های انسانی در این شهرها است. این پژوهش وضعیت خدمات شهری هوشمند کیش و دبی را با رویکرد توسعه پایدار بررسی و مقایسه می کند. این تحقیق به لحاظ هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، پیمایشی است. داده های مورد نیاز تحقیق به روش اسنادی - میدانی (پرسشنامه و مشاهده) گردآوری شده است. به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل F-ARAS استفاده شد. نتایج پژوهش مبین آن است تفاوت معناداری بین دو شهر کیش و دبی در رابطه با وضعیت شاخص های (قابلیت دسترسی و مشارکت اینترنتی با مقدار من ویتنی (342/2)، شرایط بهداشتی و سلامت الکترونیک با مقدار من ویتنی (351/4)، حفاظت از محیط زیست با مقدار من ویتنی (654/4)، افزایش امکانات لازم در خصوص  آلودگی با مقدار من ویتنی431/4، حکمرانی شایسته با مقدار من ویتنی (675/3) و در سطح معناداری (000/0)، وجود دارد، به عبارتی وضعیت این شاخص ها در شهر دبی مطلوب تر از کیش ارزیابی شد، نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد، بین وضعیت خدمات شهری هوشمند و توسعه پایدار اقتصادی، اجتماعی، فیزیکی - محیطی شهرهای کیش و دبی، ارتباط معنادار و مثبتی وجود دارد. در نهایت، نتایج اولویت بندی خدمات شهری هوشمند در شهرهای کیش و دبی با استفاده از مدل اراس فازی نشان داد در کیش شاخص حکمرانی شایسته با وزن (564/0) و در دبی نیز همین شاخص با وزن (465/0،)، در اولویت قرار دارند.

هدف پژوهش حاضر؛ تبیین زیست پذیری مناطق شهری (مورد مطالعه: شهر زاهدان) می باشد. رویکرد حاکم بر فضای تحقیق کیفی و کمی و نوع تحقیق کاربردی است. در این مورد مطالعات جامعی در خصوص شاخص های تحقیق در محدوده مورد مطالعه انجام و سپس برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، از تکنیک FUZZY استفاده شده است. نتایج اولویت بندی ابعاد نشان داد که وضعیت ابعاد خدمات و زیرساخت شهری و مدیریت شهری در سطح مطلوب، وضعیت بعد تاریخ شهری در سطح متوسط و وضعیت ابعاد اقتصاد شهری و محیط شهری در سطح نامطلوب و کمی نامطلوب می باشد که این نشانگر وضعیت زیست پذیری شهر زاهدان در سطح متوسط است. همچنین در استنتاج وضعیت شاخص های مورد مطالعه در تعیین زیست پذیری شهری هر یک از 5 منطقه ی مورد مطالعه در شهر زاهدان مقدار نافازی نهایی به عنوان خروجی سیستم استنتاج فازی در نرم افزار متلب برای منطقه 5 برابر است با 81/0 که سطح زیاد زیست پذیری شهری و برای منطقه 3 که برابر است با 38/0 که سطح بسیار کم زیست پذیری را نشان می دهد

مناطق آزاد تجاری - صنعتی به عنوان محرک توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورها در نهایت منجر به توسعه و رفاه اجتماعی مردم منطقه می شود . لذا هدف پژوهش حاضر سنجش اثرات منطقه آزاد تجاری - صنعتی بر عدالت اجتماعی در شهر چابهار است. پژوهش تحلیلی حاضر به لحاظ هدف از جمله تحقیقات کاربردی بوده است و روش بررسی آن پیمایشی است. گردآوری اطلاعات به دو روش مطالعات کتابخانه ای و مطالعات میدانی (پرسشنامه) صورت گرفته است. جامعه آماری شامل ساکنان شهر چابهار (106739 نفر) که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و تعداد (382 نفر) انتخاب شد. در این پژوهش پرسشنامه ها نیز بر حسب تسهیم درصد در نواحی چهارگانه شهر چابهار بر حسب نسبت جمعیت توزیع گردید. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار های ( SPSS ) ، ( AMOS ) و شاخص ترکیبی توسعه انسانی ( HDI ) ، انجام شده است. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن نشان داد که بین متغیر منطقه آزاد تجاری- صنعتی، و بعد عدالت اجتماعی، رابطه مثبت و معنی داری در سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد. نتایج تحلیل رگرسیون، به شیوه گام به گام نشان داد 95 درصد تغییرات متغیر وابسته (عدالت اجتماعی) به وسیله متغیر مستقل (منطقه آزاد تجاری- صنعتی)، تبیین می شود. همچنین نتایج مدل ساختاری تحقیق به کمک نرم افزار AMOS حاکی از معنی دار بودن روابط بین شاخص های عدالت اجتماعی می باشد. در نهایت نتایج شاخص ترکیبی توسعه انسانی ( HDI ) نشان داد در بین نواحی چهارگانه شهر چابهار، ناحیه دو با میزان برخورداری (81/4) در وضعیت نیمه برخوردار و نسبت به سایر نواحی وضعیت بهتری دارد.

مقدمه: جهت کاهش آسیب پذیری سکونتگاه ها، شناسایی مهمترین مخاطرات منطقه از جمله مخاطرات محیطی ضرورت دارد تا با تاب آور نمودن شهرها و کاهش خطرات و پیش گیری از وقوع آنها اقدامات لازم انجام شود. هدف : هدف پژوهش حاضر تحلیل توسعه اقتصادی مناطق شهری از طریق مبادلات ترانزیت جاده ای (مطالعه موردی: سیستان) می باشد. روش شناسی: پژوهش حاضر، تحقیقی تحلیلی-کاربردی است. روش مورد استفاده در مرحله جمع آوری داده ها، مبتنی بر مرور منابع معتبر خارجی و داخلی و میدانی (پرسشنامه) می باشد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، توصیفی و استنباطی از نرم افزار (SPSS) استفاده شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل ساکنین منطقه سیستان می باشد که با استفاده از فرمول کوکران (383) نفر به عنوان حجم نمونه تعیین شد. که به نسبت جمعیت بین شهرهای منطقه سیستان توزیع شد. قلمرو جغرافیایی: شامل 5 شهرستان منطقه سیستان (زابل، زهک، هیرمند، نیمروز  و هامون)، در شمال استان سیستان و بلوچستان می باشد. یافته ها: نتایج اولویت بندی متغیر های توسعه اقتصادی منطقه سیستان (درآمدزایی و اشتغال) از طریق مبادلات ترانزیت جاده ای با استفاده از ضریب تغییر نشان داد که متغیرهای (رونق فعالیت های تجاری موثر) و (ایجاد تقاضا برای محصولات منطقه (کشاورزی و غیر کشاورزی) و دیگر محصولات حاصل از فرآوری) به ترتیب قوی ترین و ضعیف ترین مقیاس ها به خود اختصاص داده اند. در مطالعه همبستگی بین مولفه های اقتصادی منطقه سیستان و افزایش مبادلات ترانزیت، بررسی مقادیر ضریب همبستگی پیرسون نشان داد که بین تمامی متغیر های مستقل (مولفه ها) با مبادلات ترانزیت رابطه مثبت و معنی داری در سطح اطمینان ۹۹ درصد وجود دارد. در نهایت نتایج تحلیل رگرسیون، نشان داد که متغیر افزایش مبادلات ترانزیت به عنوان متغیر وابسته با ۲۰ مولفه اقتصادی منطقه سیستان به عنوان متغیر های مستقل رابطه مستقیمی دارد. نتیجه گیری: نتایج نشان داد مبادلات ترانزیتی باعث رونق فعالیت های تجاری موثر، جذب و اشتغال بومیان محلی و ایجاد واحد های تولیدی و گسترش مبادلات مرزی، در شهرهای منطقه سیستان شده است.

مدیریت روستایی همواره دچار تغییر و تحولات مختلفی بوده است. امروز این رکن بر عهده نهاد دهیاری است. هدف از تشکیل این نهاد، وجود یک نیروی اجرایی قوی در راستای توسعه مناطق روستایی است. دهیاری به عنوان نهاد مجری برنامه ها و پروژه های روستا، نقش مهمی در کاهش نابرابرهای شهر و روستا و ارتقای وضعیت توسعه روستا دارد. تعیین میزان توفیق دهیاری در انجام وظایف، زمانی میسر است که عملکرد آن با دقت موردسنجش قرار گیرد. هدف این تحقیق سنجش عملکرد نهاد دهیاری ها از نظر شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی-کالبدی در مناطق روستایی شهرستان سربیشه است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر گردآوری داده ها به صورت میدانی از طریق ابزار پرسش نامه است. جامعه آماری تحقیق را سرپرستان خانوار (1931 خانوار) در 30 روستای دارای دهیاری تشکیل داده اند. حجم نمونه در سطح سرپرستان خانوار از طریق فرمول کوکران 320 نفر محاسبه شد. نتیجه آزمون تی تک نمونه ای نشان داد بهترین عملکرد دهیاری ها در سطح معناداری کمتر از 05/0 از نظر شاخص های اجتماعی با میانگین 78/3 است. همچنین میان روستاهای موردمطالعه در زمینه شاخص های اجتماعی با سطح معنی داری (008/0)، شاخص های اقتصادی با سطح معناداری برابر با (004/0) و شاخص های زیست محیطی-کالبدی با سطح معناداری (047/0) تفاوت معنی داری مشاهده شده است. از نظر عملکرد اجتماعی، روستای دهنه چاه با میانگین 43/4، از نظر عملکرد اقتصادی و زیست محیطی، روستای باغستان با میانگین 90/3 و 16/4 در رتبه اول قرار گرفته اند. بررسی آزمون تی زوجی با سطح معناداری کمتر از 05/0 و اختلاف میانگین برابر با (271/1-) به این نکته اشاره دارد که وضعیت شاخص های توسعه روستایی در بعد از ایجاد نهاد دهیاری مناسب تر شده است. واژگان کلیدی: عملکرد دهیاری ها، شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی-کالبدی، مناطق روستایی، سربیشه [1]. نویسنده مسوول. mr.anvari@iauzah.ac.ir #s3gt_translate_tooltip_mini { display: none !important; }

امروزه به منظور کاهش آسیبپذیری فضاهای کالبدی شهری در مقابل مخاطرات طبیعی و لزوم اتخاذ صحیح تصمیمها و اجرای عملیات متناسب با آن و همچنین با توجه به پیشرفت دانش و تکنولوژی بشری، برای ارائه تصویری روشن از عواقب ناشی از مخاطرات، ارزیابی میزان طراحی کالبدی فضاهای شهری متناسب با مخاطرات طبیعی ضروری است. از این رو، هدف پژوهش حاضر، برنامهریزی و طراحی کالبدی فضاهای شهری زابل با تاکید بر مخاطرات طبیعی میباشد. روش تحقیق تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، اسنادی و میدانی میباشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل تصمیمگیری WASPAS استفاده شده است. جامعه آماری در پژوهش حاضر شامل دو بخش میباشد.بخش اول مربوط به ساکنین شهر زابل که اساس فرمول کوکران تعداد (385 نفر) به عنوان حجم نمونه تعیین شد،در بخش دوم نیز بر اساس نمونه گیری هدفمند تعداد ۲۰ نفر از افراد متخصص و خبرگان محلی و افراد مطلع و آگاه به عنوان حجم نمونه در این بخش انتخاب گردید. نتایج آزمون تی نشان داد، در تمامی گویهها، میانگینهای به دست آمده پایینتر از حد متوسط عدد ۳ میباشد، که گویای عدم رعایت طراحی کالبدی فضاهای شهر زابل بر اساس مخاطرات طبیعی میباشد. همچنین نتایج آزمون رگرسیون چندگانه خطی نشاندهنده این است که بین طراحی کالبدی فضاهای شهر زابل و مخاطرات طبیعی، در سطح اطمینان بالای ۹۹/۰، رابطه معناداری وجود ندارد. در نهایت نتایج مدل تصمیمگیری WASPAS نشان داد ناحیه دو با وزن به دست آمده ۹۲۳/۳، بیشترین میزان رعایت طراحی کالبدی را بر اساس مخاطرات طبیعی را دارد.

توسعه پایدار رکن اساسی برنامه ریزی منطقه ای و شهری محسوب می شود ، با عنایت به این که مرزهای شرقی ایران به دلیل توسعه نیافتگی و فقر منطقه ، آسیب پذیری بیشتری نسبت به سایر مناطق دارد شایسته است نسبت به شناسایی پتانسیل های توسعه در این مناطق اقدام گردد. هدف از این پژوهش بررسی قابلیت های توسعه شهر مرزی گشت از توابع شهرستان سراوان می باشد.روش تحقیق ،توصیفی و تحلیلی است که به صورت کتابخانه ای و میدانی انجام شده است .تجزیه و تحلیل اطلاعات از طریق , ENTROPY SHANNON مدل تصمیم گیری چند معیاره VIKOR و همچنین SAW FUZZY انجام شد.در ابتدا با استفاده از روش پیمایش و با توجه به تخصصی بودن موضوع در قالب 100 پرسش نامه رتبه دهی و نسبت به به بررسی 20 مورد از مهمترین قابلیت های توسعه در منطقه مورد مطالعه اقدام شد که نهایتا 4 مورد از مهمترین قابلیت ها با شاخص های تعیین شده توسط 10 نفر از نخبگان منطقه به انتخاب جامعه نمونه مورد بررسی و امتیاز دهی مجدد قرار گرفت. نتایج به دست آمده از روش SAW FUZZY نشان داد ایجاد امنیت مرزی از طریق واگذاری مرز به افراد بومی با امتیاز قطعی نهایی 1/1، ایجاد اشتغال و درآمد از طریق مرز یا تجارت مرزی با امتیاز قطعی و نهایی 006/1، کشاورزی و صنایع وابسته با امتیاز قطعی و نهایی 716/0 و توسعه بهره برداری از معادن و صنایع وابسته با امتیاز قطعی و نهایی 715/0 مهمترین قابلیت های توسعه منطقه مرزی گشت محسوب می گردند.بنابراین با ایجاد امنیت مرزی در وهله اول و سپس ایجاد تجارت مرزی ، رونق کشاورزی و صنایع وابسته و همچنین بهره برداری از معادن منطقه می توان به توسعه و پیشرفت دست یافت.

مجاورت منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار با شهر چابهار سبب ایجاد تغییرات در ابعاد مختلف بخصوص بعد اجتماعی برای این شهر و نواحی پیرامون شده است. در این راستا هدف پژوهش حاضر بررسی و اولویت بندی شاخص های اجتماعی نواحی شهری چابهار با تاکید بر تأثیرپذیری مناطق آزاد تجاری- صنعتی می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، یک تحقیق توسعه ای و روش تحقیق، تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر، شامل ساکنان نواحی چهارگانه شهر چابهار (۱۰۶۷۳۹ نفر) است، که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و تعداد (382) نفر، تعیین شد. پرسشنامه ها در نواحی چهارگانه شهر چابهار بر حسب نسبت جمعیت توزیع گردید. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار (SPSS) و مدلFuzzy ELECTRE استفاده شده است. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد، همه گویه های بعد اجتماعی با در سطح 99 درصد اطمینان ارتباط معناداری با منطقه آزاد تجاری- صنعتی دارند. همچنین نتایج حاصل از آزمون تحلیل واریانس یک طرفه نشان داد که با توجه به اینکه سطح معناداری از (05/0) کمتر است، با اطمینان 95/0 می توان گفت، در میان نواحی شهر چابهار به لحاظ تأثیر منطقه آزاد تجاری در توسعه شاخص های اجتماعی تفاوت معناداری وجود دارد. در نهایت نتایج اولویت بندی نواحی شهر چابهار با تاکید بر تأثیرپذیری از منطقه آزاد تجاری- صنعتی با محوریت توسعه شاخص های اجتماعی با استفاده از مدل الکتره فازی نشان داد، ناحیه 2 در اولویت اول قرار می گیرد.

مقدمه: امروزه توجه به ظرفیتها و توانمندیهای بک مکان مانند ناحیه، استان و یا کشور در جهت توسعهی منطقی آن مکان بیانگر مفهوم واقعی آمایش است. لذا به منظور جلوگیری از مسائلی از جمله بحران محیط زیست، فرسایش، تخریب خاک، رشد ناموزون شهری و... تدوین طرح های آمایش سرزمین به منظور نیل به اهداف استراتژی های جامع توسعه ملی و شهری ضروری به نظر میرسد. هدف پژوهش: هدف پژوهش حاضر، چگونگی دستیابی به توسعه پایدار شهری با تاکید بر آمایش سرزمین در شهرهای منطقه سیستان میباشد. روش شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی و تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانهای، اسنادی و میدانی میباشد. جامعه آماری پژوهش ۴۰۳ نفر از کارشناسان در حوزه آمایش سرزمین در منطقه سیستان میباشد. که با استفاده از فرمول کوکران 197 نفر به عنوان حجم نمونه انتخاب شد. همچنین جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS و مدل Fuzzy Mamdaniبهره گرفته شد. قلمرو جغرافیایی پژوهش: بر اساس آخرین تقسیمات کشوری، منطقه سیستان دارای 5 شهرستان (زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون)، به مرکزیت شهرهای (زابل، زهک، دوست محمد، محمدآباد و ادیمی) می باشد. یافته ها و بحث: نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن گویای تناسب بین گویه های توسعه پایدار و اصول آمایش سرزمین می باشد. همچنین نتایج آزمون تی تک نمونهای به منظور میزان اهمیت هر یک از ابعاد اقتصادی، اجتماعی، محیطی، مدیریتی و اجرایی، نهادی، با مقدار میانگینهای به دست آمده بالاتر از حد متوسط عدد (3) در تمامی گویهها، نشان از اهمیت زیاد هر یک از گویههای توسعه پایدار با تاکید بر آمایش سرزمین در شهرهای منطقه سیستان میباشد. نتایج رتبهبندی ابعاد توسعه پایدار با تاکید بر آمایش سرزمین در شهرهای سیستان با استفاده از مدل فازی ممدانی نشان داد، در ابعاد اقتصادی، مدیریتی و اجرایی، برای همه شهرها (زابل، زهک، محمدآباد، ادیمی، دوست محمد)، متوسط رو به نامطلوب می باشد، در بعد اجتماعی و نهادی همه شهر های منطقه سیستان به جزء شهر زابل با مقدار وزن های به دست آمده (0.60)، (0.61)، سطح متوسط رو به نامطلوبی را دارند. در بعد محیطی و اکولوژیک، برای همه شهر-های منطقه سیستان به جزء شهر دوست محمد با وزن (0.53)، سطح متوسط رو به مطلوب را نشان می دهد. نتایج: نتایج نهایی نشان داد، شاخص ها و ابعاد توسعه پایدار شهر های سیستان از اصول آمایش سرزمین تاثیر نپذیرفته است، لذا می طلبد سازمان های مرتبط در حوزه مدیریت و برنامه ریزی، در طرح های توسعه منطقه، اصول آمایش سرزمین را لحاظ کنند.

امروزه برنامه ریزان و سیاستگذاران توسعه، از گردشگری به عنوان رکن اصلی توسعه یاد می کنند، و در همین ارتباط گردشگری خلاق با برنامه ریزی اصولی می تواند نقش موثری بر توسعه شهر ها، تنوع بخشی به اقتصاد و در نتیجه توسعه اقتصادی شهر ها گردد. لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی مجموعه شاخص های تاثیرپذیر پایداری اقتصادی از گردشگری خلاق در شهر کلیبر است. این تحقیق به لحاظ هدف بنیادی و کاربردی و با روش کیفی و کمی و به لحاظ ماهیت و روش تحقیق، مصاحبه ای و پیمایشی بود. داده های مورد نیاز تحقیق با روش دلفی، اسنادی و میدانی (پرسشنامه) گردآوری شد، به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش دلفی و آزمون های تحلیل عاملی و همبستگی پیرسون استفاده شد. بر اساس مصاحبه با استفاده از روش دلفی، 3 بعد نهایی (عدالت اقتصادی، ثبات اقتصادی و رفاه اقتصادی) با 23 واحد معنایی استخراج شد. نتایج تحلیل عاملی به منظور تاثیرپذیری هر یک از ابعاد پایداری اقتصادی از گردشگری خلاق شهر کلیبر نشان داد، به ترتیب ابعاد رفاه اقتصادی با مقدار (34/25)، ثبات اقتصادی با مقدار (22/21)، عدالت اقتصادی با مقدار (33/16)، بیشترین و کمترین میزان تاثیرپذیری را از گردشگری خلاق به خود اختصاص داده اند. در نهایت نتایج آزمون همبستگی بین شاخص های گردشگری خلاق و توسعه پایدار اقتصادی گویای ارتباط معنادرا و مثبت بین این دو متغیر در سطح معناداری (000/0) می باشد.

هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه بر ابعاد توسعه پایدار شهری است. این پژوهش از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی و از لحاظ هدف در زمره پژوهش های کاربردی قرار دارد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از نرم افزار SPSS استفاده شد. جامعه آماری پژوهش حاضر خانوارهای ساکن در شهر میرجاوه می باشد که حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 324 نفر تعیین شد. بررسی ابعاد چهارگانه توسعه پایدار شهری (اقتصادی، اجتماعی، کالبدی و زیست محیطی) به صورت مجزا در رابطه با نقش اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه، نوآوری های این پژوهش است. نتایج آزمون کای اسکوئر نشان داد، رابطه معناداری و مثبت بین توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر میرجاوه و نقش اقتصادی کریدور مرزی وجود دارد. نتایج آزمون رگرسیون چندگانه نشان داد که وضعیت اقتصادی کریدور مرزی به صورت معناداری توسعه کالبدی را پیش بینی می کند. نتایج آزمون تی تک نمونه ای، بیانگر میزان کم نقش اقتصادی کریدور  مرزی در توسعه زیست محیطی شهر میرجاوه می باشد. در نهایت جهت بررسی تفاوت معناداری بین نقش اقتصادی کریدور مرزی در ابعاد توسعه از روند آماری تحلیل واریانس و با کمک مدل خطی عمومی تک متغیره، استفاده گردید، نتایج نشان داد که نقش اقتصادی کریدور های مرزی در بعد اجتماعی و زیست محیطی دارای اختلاف معناداری می باشد. نتیجه گیری کلی پژوهش نشان از تأثیر وضعیت اقتصادی کریدور مرزی میرجاوه بر ابعاد توسعه (اقتصادی، اجتماعی و کالبدی)، دارد.

دهیاری یک نهاد عمومی غیردولتی با شخصیت حقوقی مستقل در روستاها است. از مهمترین مسائل مربوط به آنها از زمان شکل گیری تاکنون، موضوع درآمدزایی پایدار است. در این زمینه شاخص های اجتماعی و اقتصادی زیادی وجود دارد که می توانند در وضعیت نهاد دهیاری به ویژه درآمدزایی پایدار موثر باشند. هدف اصلی تحقیق بررسی عوامل موثر در افزایش درآمد دهیاریها و ارائه راهبردهای تاثیرگذار در این زمینه به صورت مطالعه موردی در شهرستان سربیشه است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و داده ها به روش پیمایشی از طریق ابزار پرسش نامه جمع آوری شد. جامعه آماری تحقیق را 1931 خانوار در 30 روستای دارای دهیاری در بخش مرکزی شهرستان سربیشه و مدیران محلی تشکیل داده اند. حجم نمونه در سطح سرپرستان خانوار بر اساس فرمول کوکران بالغ بر 320 نفر محاسبه و در سطح مدیران محلی و کارشناس نیز 75 نفر(دهیاران، شوراهای اسلامی و کارشناسان) انتخاب شدند. حجم نمونه در این تحقیق 395 نفر بوده است. نتیجه آزمون نشان داد که نهاد دهیاری با سطح معناداری کمتر از 05/0 در زمینه شاخص توانمندسازی مردم ناموفق بوده است. همچنین شاخص سرمایه اجتماعی در سطح کمتر از 05/0 و اختلاف میانگین(595/0) در بهبود درآمدزایی دهیاری ها موثر است. نتیجه بررسی انواع درآمدهای محلی نشان داد که دریافت بهای خدمات با اختلاف میانگین مثبت 24/1 در سطح کمتر از 05/0 در افزایش درآمد دهیاری ها، بیشترین نقش را دارند. نتیجه رگرسیون تایید کرد که سه مولفه توانمندسازی، سرمایه اجتماعی و درآمدهای محلی، توان تبیین بیش از 76 درصد تغییرات در زمینه بهبود درآمدزایی دهیاری ها در آینده را دارند. از مهمترین راهبردهای بهبود درآمدزایی دهیاری ها می توان به راهبرد زیرساختی-آموزشی، اخذ عوارض، ایجاد شرکت تعاونی و توسعه گردشگری است.