منصور کلاه کج

یکی کارکردهای اصلی گرافیک هویت نمایی است، این هویت نمایی اغلب متمرکز بر هویت سازمان ها، شرکت ها و اشخاص است و غالباً با اهداف حقوقی یا تجاری صورت می گیرد. با توجه به ابعاد مختلف هویت، بعد دیگر آن در گرافیک، بازنمایی هویت ملی یا به عبارتی، هویت بصری ایرانی است که با ارجاع به عناصر بصری ملی یا بازنمایی سبک ویژه در گرافیک ملی تجلی می یابد. پرسش بنیادین پژوهش حاضر این است که در دوره مورد بررسی این پژوهش، چه تغییری در بازنمایی هویت ملی در گرافیک ایران حاصل شده و عناصر این هویت نمایی غالباً برآمده از کدام منبع بصری ایرانی بوده است؟ هدف این پژوهشآگاهی طراحان گرافیک ایرانی از فرآیند چند دهه بازنمایی هویت ملی ایرانی در آثار گرافیک به منظور جست وجوی ابعاد نامکشوف عناصر بصری ایرانی است. روش این پژوهش توصیفی است که به تحلیل محتوی آثار گرافیک معاصر ایران می پردازد. داده های این مقاله برآمده از منابع کتابخانه ای، پایگاه های اطلاعات علمی و نیز تحلیل محتوی آثار تصویری است. یافته های این تحقیق نشان می دهد که طراحان ایرانی برای هویت نمایی در گرافیک ابتدا با بهره گیری مستقیم از نقوش دوگانه فرهنگِ خود هویت نمایی می کردند؛ اما امروزه با توجه به جزئیات و بهره گیری از عناصرمتنوع و در قالب های جدید تری در این راستا اقدام می کنند. عناصر غالب و ویژه هویت نمایی در گرافیک ایران، عناصر تصویری، خوشنویسی ایرانی، رنگ های خاص ایرانی، عناصر معماری، قالی و گلیم ایرانی و نیز عناصر خاطرات جمعی است.

سیلاب های بهار سال 1398 در کشور که چند استان را درگیر خود کرد، جدای از خسارات مالی، جانی و آواره شدن شهروندان، مشکلات و نابسامانی های  متعدد دیگری را نیز ایجاد کرد. یکی از این مشکلات به هم ریختگی بصری فضای شهری روستایی یا محیط طبیعی مناطق درگیر بوده است. در  استان خوزستان، به علت گستردگی و وسعت مناطق درگیر و نیز طولانی بودن زمان سیلاب، شدت و حجم این نابسامانی ها و به هم ریختگی های بصری فراگیرتر از دیگر نقاط کشور بوده و بخش وسیعی از مناطق شهری، روستایی و محیط طبیعی استان، برای مقابله با سیل تبدیل به انواع سیل بند و مانند آن شد. از ره گذر این بحران بسیاری از اقدامات زبیاسازی و مبلمان شهری، انجام شده در سیمای شهرها، خصوصاً در حاشیه رودخانه های درون شهری و روستایی آسیب دید. این در حالی است که کیفیت بصری سیمای شهری وروستایی استان، پیش از سیلاب هم شرایط مطلوبی نداشت. با توجه به آنچه گفته شد، مسئله پژوهش حاضر، به عنوان پژوهشی مسئله محور، بیان مشکلات تصویر و سیمای شهری روستایی و محیط طبیعی این استان، خصوصاً در هنگام بحران هایی، چون سیل و مانند آن، با هدف تدوین ضوابطی برای کم کردن اثرات نامطلوب آن بر تصویر  شهرها، روستاها و محیط طبیعی است. اینکه تأثیر سیلاب بر تصویر و سیمای شهری استان استان چه بوده سؤالی است که در این تحقیق به آن پاسخ داده می شود. هدف نهایی این پژوهش توجه مسئولان شهری، روستایی و محیط طبیعی خوزستان به مشکلات حوزه مربوط به خود در مواقع بحرانی خصوصاً مواجهه با  پدیده سیلاب در هنگام وقوع آن است.  این پژوهش از لحاظ هدف بنیادی است، رویکرد آن کیفی و روش ارائه آن، توصیفی و تحلیلی است. منابع  این پژوهش برآمده از بررسی های میدانی، شواهد بصری، منابع کتابخانه ای و پایگاه های اطلاعاتی است همچنین برخی از توصیف ها وتحلیل های این پژوهش برآمده از شواهد بصری است. یافته های مقاله نشان می دهد که مهم ترین تأثیر سیلاب بر تصویر شهری و روستایی استان، احداث سیل بندها، کانال ها و برداشت های اضطرای از محیط طبیعی، استفاده از مواد پلاستیکی در این راستا ونیز آسیب به مبلمان شهری و جدارهای و سیما و تصویر رودخانه هاست و  اکنون که سیلاب به واسطه سدها قابل کنترل است وجود ضوابطی برای حفاظت بیشتر در این خصوص ضروری است.

آموزش هنر در مدارس که به طور عمده متمرکز بر هنرهای تجسمی، چون طراحی ، نقاشی وخوشنویسی است، علی رغم این که سابقه ای طولانی دارد، اما به دلایل مختلف تاکنون چندان جدی گرفته نشده و در مواردی دیده شده که دانش آموزان در ایام تحصیل علائق هنری خود را در رشته های تجسمی نام برده در خارج از مدرسه پی گیری می کنند. با توجه به این مسئله، این پژوهش در نظر دارد، به سه سؤال بنیادی، چرائی عدم اتکاء دانش آموزان به آموزش رشته های هنری در مدارس  و دلیل پی گیری آموزش آن در آموزشگاهای آزاد نسبت به مدارس و نیز هدف کلی دانش آموزان ازفراگیری دروس هنری در خارج از مدارس، پاسخ دهد. نمونه جامعه مورد مطالعه هنرجویان چند آموزشگاه آزاد اهواز است. فرض این است علت گرایش دانش آموزان به آموزش هنر در آموزشگاهای آزاد، نشأت گرفته از پی گیری یک تخصص هنری  به صورت حرفه ای در آینده است. هدف این پژوهش، شناخت مهم ترین انگیزه دانش آموزان برای یادگیری مهارت های هنری در آموزشگا های آزاد هنری در طول سال تحصیلی است. روش این تحقیق پیمایشی است که با  محور قرار دادن سه پرسش بنیادی اشاره شده و طرح سؤالاتی مرتبط با سه پرسش مطرح شده، براساس طیف لیکرت، نتیجه را ارائه می کند. یافته های این مقاله نشان می دهد، علت استقبال دانش آموزان از آموزش هنر فراتر از مدرسه و به طور خاص در آموزشگاهای آزاد، نشأت گرفته از علاقه آن ها به حرفه ای شدن در رشته ای خاص در آینده است.

اساس گرافیک برمبنای ارتباط آسان با مخاطب دریک فرآیند خلاقانه و تأثیرگذار است. شاخه های متنوعی چون صفحه آرایی، طراحی نشانه، تصویرسازی، بسته بندی کالاهای تجاری و فرهنگی، طراحی صفحات وب، بخشی از عملکرد طراحی گرافیک است که برای ایفای سه کارکرد عمدة آن یعنی، اطلاع رسانی و آموزش، معرفی و هویت نمایی، عرضه و تبلیغات به کار گرفته می شوند. هرکدام از این کارکردها به گونه ای خاص در ارتباط با مخاطب نقش آفرینی می کنند. گرافیک هم به مانند دیگر رسانه های بصری پیام های خود را به سه شیوة بیانی، چون بازنمایی یا شبیه سازی طبیعت، انتزاعی ونمادین، ارسال می کند. ازآنجاکه شیوة انتقال پیام ها بسته به نوع اثر گرافیک و محتوی آن متفاوت است، مقاة حاضر، پژوهشی است پیرامون کاربرد بیان بازنمایی و چرایی استفاده از آن در آثار گرافیک. موضوع این مقاله شناخت بیان بازنمایی، انواع و نقش آن در آثار گرافیک است. هدف این مقاله، شناخت چند و چون شیوه های ارتباط و نقش آنها در آثار ارتباط تصویری به منظور آشنایی بیشتر علاقه مندان و دانشجویان این رشته است. این پژوهش از جهتی که مفهوم بازنمایی و نسبت آن با خلاقیت، ارتباط و همچنین کپی یا نسخه برداری را که در تعریف بازنمایی آمده را معلوم می کند، مهم و ضروری است. سؤالات این مقاله بدین شرح است : بازنمایی در گرافیک از چه جنبه هایی مطرح است؟ هدف از آن چیست؟ نمایش و بروز آن در گرافیک چگونه است؟ تحقیق حاضر، کاربردی است که با رویکردی کیفی، به شیوه توصیفی تحلیلی به بیان نتیجه می پردازد. شواهد این مقاله برگرفته از منابع کتابخانه ای و آثار گرافیکی منتشر شده است. یافته های مقاله نشان دهندة آن است که باورپذیری، معرفی، ارتباط سر راست و مستقیم، جلب توجه و اعتماد، اقناع، هدایت و راهنمایی، مسیریابی، در غالب عملکردهای سه گانه گرافیک چون هویت نمایی اطلاع رسانی و تبلیغات از دلایل عمدة بازنمایی در طراحی گرافیک است.

تغییر و تحول گرافیکی برندها، معمولاً تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله تغییر مأموریت و به دست آوردن سهم بیشتری از بازار یا حفظ آن و نیز عوامل اجتماعی، سیاسی یا پیشرفت های فناورانه است. برخی از برند ها و شرکت های بزرگ با سابقه چند ده ساله، با گذشت زمان  مجموعه عناصر بصری، نمادها و نشانه های قدیمی خود را کنار گذاشته یا بازنگری کرده و آن ها را  با قالبی جدید در معرض دید مشتریان خود قرار می دهند. تغییر چهره بصری برندها در طول زمان، ضمن اینکه نشان دهنده سلیقه بصری هر دوره است، بیانگر تحولات گرافیکی نیز هست. یکی از برندهایی که گرافیک بسته های محصول آن در طول زمان تغییر کرده، برند فریتولی است. این برند که در عرصه تولید تنقلات فعالیت می کند با هشت برند مختلف به نام های دیگر یکی از نا م آوران این عرصه است. اینکه بسته بندی های این برند از ابتدا تا کنون چه تحولی را از سرگذارنده، مسئله ای است که در این پژوهش به آن پرداخته می شود. هدف این پژوهش توصی ف و تحلی ل تح ولات گرافی ک خصوصاً حوزه بسته بندی و شناخت عوامل مؤثر بر این تحولات است. چیستی تح ولات انج ام گرفته در بست ه های برن د گفته شده، سؤالی است که در این پژوهش به آن پاسخ داده می شود. رویکرد این پژوهش کیفی است که به شیوه توصیفی و تحلیلی ارائه می شود، منابع این پژوهش اسناد کتابخانه ای و پایگاهای اطلاعاتی است. یافته های این مقاله نش ان می ده د که علی رغ م مقاومت برخی از برندهای معتبر در مقابل تغییر در بسته بندی که دلایل آن درمقاله آمده، برندهای بررسی شده، طراحی بسته های خود را تغییرداده یا بازنگری کرده، اما در این فرآیند همچنان کانال ارتباطی خود با مشتری را که همان حفظ هویت بصری محصول است با عناصر حداقلی نیز حفظ کرده اند.

سیطره و نفوذ رسانه های جدید که عمدتاً با نرم افزار، تصویر، فونت و موضوع مشترک در حال گسترش است،اگرچه نویدبخش زبان بصری یکدست برای ارتباط آسانتر است ، اما این یکدستی زبانی، همواره مخاطراتی چون، به حاشیه راندن یا فراموشی فرهنگ های بصری متنوع جهانی را نیز به دنبال داشته است. در ایران نیز این مخاطرات، با عدم استمرار محتوا و عناصر بصری ایرانی در حوزه های مختلف، چون، مخدوش شدن سیمای شهرها، ناپدید شدن کهن الگوهای خاطره انگیز و جایگزین شدن عناصر نامأنوس در فضای شهری، رخ نموده است. دغدغه هایی از این دست موجب شده، هرازگاهی برای مقابله با این عوارض بصری از سوی نهادهای دولتی و غیردولتی، عناوین متعددی همچون، هویت ایرانی، کاربرد تصاویر ایرانی، استفاده از عناصر فرهنگی ایرانی، تولید محتوای ایرانی در حوزه بصری مورد تأکید قرار گیرد. با توجه به خواست عمومی توجه به فرهنگ خودی، مسئله این مقاله جایگزینی عنوانی جامع و کاربردی به جای عناوین گفته شده به منظور تمرکز بر موضوع و تداوم شایسته فرهنگ بصری ایرانی است، عنوان هویت بصری ایرانی مورد نظر این تحقیق، چنین کارکردی دارد. هدف این پژوهش از طرح عنوان هویت بصری ایرانی، بازآفرینی کهن الگوها، آفرینش و خلق الگوهای معاصر بصری ایرانی یا تأثیر از آنها برای کاربردهای جدید، مبتنی بر اصول و ضوابط روز گرافیک است، این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤالات است : هویت بصری ایرانی چیست؟ منظور از بازنمایی هویت بصری ایرانی در گرافیک چیست و منابع آن کدامند؟ براساس دستاورد این مقاله، هویت بصری ایرانی، عبارت است از همسانی و تشابه بصری یک اثر به آثار مادی و معنوی ایران، که تمایز آن اثر از آثار دیگر کشورها محسوس باشد. هویت بصری ایرانی به دوشاخة هویت بصری عام ایرانی و هویت بصری سازمانی ایرانی قابل تقسیم است. هویت بصری عام ایرانی مبتنی بر تأثیر،تشابه، الهام، بازنمایی، بازآفرینی، از نگاره ها و تصاویری است که به ایران تعلق دارد. هویت بصری سازمانی ایرانی هم در برگیرنده نمادها و نشانه های مصوب چون پرچم و سایر نشانه های رسمی کشور است که معمولاً کاربرد آنها تابع قوانین و ضوابط خاصی است. هویت بصری ایرانی از منظر گرافیک نیز عبارت است از : اثری از گرافیک که درجه ای از همانندی و شباهت را با فرهنگ بصری ایرانی به طور مشخص داشته باشد یا آن اثر گرافیک بلافاصله ایرانی بودن را تداعی کند. این تحقیق از نظر هدف کاربردی است که با رویکرد کیفی به شیوه توصیفی ارایه می شود. شواهد و مثال های مورد بحث، برگرفته از منابع کتابخانه ای، پایگاه های اطلاعاتی علمی و خبری است.

    منطقه ی جنوب غرب ایران با یافته های مصوری به قدمت بالغ بر 6000 سال به مرکزیت شوش، به تمدن عیلامی شناخته شده است. این منطقه زیستگاه مردمی بوده که سهم قابل توجهی در رشد، تعالی و گسترش تمدن بشری داشته است. همسایگی تمدن عیلامی با تمدن های مهمی چون اکد، بابل، سومر و سپس آشور که تحولات بصری پراهمیتی را در دوره ی حیات خود شاهد بوده و در شمار نقش آفرینان مهم توسعه ی تمدن بشری از هزاره پنجم تا  هزاره اول پیش از میلاد بوده اند، جایگاه و اهمیت این منطقه و مردم را بر ما روشن تر می نماید. با توجه به این سابقه و بر اساس مستندات موجود و تاریخ گذاری شده توسط باستان شناسان، در آثار به دست آمده این منطقه ی تمدنی، گونه ای از رشد و تکامل بصری و محتوایی به چشم می خورد که قابل بررسی و حائز اهمیت است. با توجه به این مهم و به منظور شناخت و آگاهی از  نقش کشورمان در فرهنگ تصویری جهان، هدف این مقاله آن است که سیر تدریجی رشد و تکامل تصویر را در حوزه ی حیات این تمدن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد. مسأله ی این تحقیق عبارت است از: بررسی سیر تکاملی رشد تصویر ی تمدن عیلامی بر اساس تطبیق با آموزش هنرهای تجسمی امروزی با توجه به تاریخ گذاری آثار این تمدن توسط باستان شناسان. یافته های این مقاله نشان دهنده ی آن است که اولین آثار منسوب به تمدن عیلامی از اشکال هندسی تزیینی آغاز گشته و سپس با گرایش به استلیزه و خلاصه سازی و گونه ای از اغراق به حیات خود ادامه داده و در پایان حیات خود در آثار بصری این تمدن گو نه هایی از پرداخت واقع گرایانه و روایت های توصیفی مانند تصویرسازی های امروزی در قالب آثار مختلف از جمله لوح ها، مهرها، سنگ نگاره ها، و جام ها پدیدار گشته است. این مقاله به گونه ی تحلیلی و با ارائه ی مستندات و به روش کتابخانه ای به بیان موضوع می پردازد.