نوشین صفی یاری

یکی از مشهورترین نقوش پارچه در جوامع اسلامی، نقوش پارچه های دوران آل بویه است که ریشه در اعتقادات و باورهای دینی و مذهبی دارند. ورود اسلام و دگرگونی های فرهنگی و هنری زمینه ساز این تغییرات بود. هنر دوران آل بویه را می توان یکی از متعالی ترین دوره های هنر اسلامی- ایرانی لحاظ کرد. پژوهش حاضر پیوندی است میان نقوش هنر پارچه بافی عرضه شده در دوران آل بویه و جوامع اسلامی که نشان از اصول حاکم بر شکل گیری این هنر است. در این راستا ، به این پرسش ها پرداخته شد که نقوش به کاررفته در دوران آل بویه به چه صورت تصویر شده اند؟رنگ بندی و ترکیب این نقوش در دوران آل بویه و جوامع معاصر اسلامی چگونه است؟ روش پژوهش انتخابی ، تفسیری – تحلیلی با رویکردی تاریخی است و با مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و مطالعات میدانی به طور مستقیم جمع آوری شده است. نتایج حاکی از آن است که در دوره آل بویه نقوش پارچه ها در دسته خط ، نقش مایه های انسان ،حیوان و گیاه تقسیم می شوند، استفاده از خط کوفی، نسخ و خطوط روان تر، تزیینات بیشتر در نقوش، تقارن ، توجه به فضای مثبت و منفی، نقوش نمادین و اسلیمی به صورت متنوعی بافته می شده است. پارچه ها دارای کیفیت بالا، استفاده از رنگ های طبیعی ، بافت نرم و لطیف که باعث می شود این نقوش به صورت دستی بسیار آسان بافته شود،رابطه مستقیمی با کاربری آن ها دارد.

پارچه بافی به عنوان یکی از هنرها در گروه بافته های دستگاهی قرار می گیرد. شواهد حاکی از آن است که در دوره ساسانی و سده های نخستین اسلامی از دوران آل بویه بافته های ارزشمندی به سفارش دیگر کشورها بافته و صادر می شده است. بدین سبب شناسایی ماهیت این هنر به عنوان بخشی از هویت ایرانی و گامی در جهت شناسایی نشانه های نقوش این هنر ، امری ضروری محسوب می گردد. با این هدف پژوهش حاضر با روش انتخابی ، تفسیری-تاریخی است و با مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به واکاوی در مستندات تاریخی در عرصه هنر پارچه بافی می کوشد تا با استفاده از شواهد تاریخی، نشانه ها و ماهیت نقوش هنر پارچه بافی دوره آل بویه را ارائه نماید. به طور کلی با مطالعه و تحلیل نقوش پارچه های دوره آل بویه از طریق نشانه شناسی تا مبنای شکل گیری این نقوش را تعیین و به خوانش تازه ای از رمزگان نهفته در نقوش رسید. نتایج حاکی از آن است که نشانه ها و نقوش تزئینی این پارچه ها در دوره آل بویه سازنده زبان دومی است که در دوره های بعد هم تکرار شده است که متاثر و ریشه در ساختار هنری ، فرهنگی و اجتماعی ایران دارد.

یکی از نمودهای ظاهری برای کودکان در دوران تحصیل، لباس مدرسه است که در آن فهم زیبایی شناختی رنگ و عناصر بصری حائز اهمیت است. طراحی این لباس باید به گونه ای باشد که کودک در آن علاوه بر احساس راحتی، بتواند شور و هیجاناتش را بروز داده و خلاقیتش شکوفا گردد. خطوط به کار رفته در آن به عنوان برش(مدل لباس) نیز باید چنان با رنگ ها تلفیق شوند که ذهن کودک را آماده یادگیری مطالب جدید کرده و در کنار این ویژگی، آرامش و امنیت خاطر را حاصل آورند. وزارت آموزش و پرورش، اهدافی که در طول دوره ابتدایی برای دانش آموزان در نظر گرفته شده است را در هشت گروه تحت عناوین اهداف اعتقادی، اخلاقی، علمی و آموزشی، فرهنگی و هنری، اجتماعی، زیستی، سیاسی و اقتصادی تقسیم بندی می نماید. بر این مبنا، پژوهش حاضر قصد دارد ضمن تفکیک اهداف آموزش و پرورش برای پایه های مختلف، با استفاده مناسب و اصولی از رنگ و عناصر بصری روند نیل به این اهداف را سرعت بخشد. چنانکه در نتیجه کاربرد نتایج حاصل از این پژوهش در طراحی لباس، دانش آموزانی خلاق، مستقل و پایبند به اهداف وزارت آموزش و پرورش، رشد خواهند یافت. اینجاست که مقوله لباس، نقشی مهم و حساس در رشد و شکوفایی هر فرد داشته و این مقوله برای دانش آموزانی که ملزم به پوشیدن فرم یکسان در مدرسه طی یک سال تحصیلی هستند، نقش ویژه ای ایفا می نماید.