رضا امینی

در این نوشتار طرح های آبی ترکیه در حوضه ارس را بررسی می کنیم؛ مسئله ای که می تواند بر زندگی بخش بزرگی از مردم شمال باختری ایران تأثیر مستقیم داشته باشد. در این نوشتار به دنبال پاسخ این پرسش هستیم که طرح های آبی ترکیه، به عنوان کشور بالادست حوضه ارس، چه تأثیری بر اقتصاد کشاورزی ایران خواهد داشت؟ این نوشتار روش استقرایی را استفاده می کند و رویکرد آن آینده پژوهانه و مبتنی بر روش تبیین و تحلیل عِلی است. این نوشتار نشان می دهد در ترکیه، افزون بر کانال های بزرگ و کوچک انتقال آب، سدهایی مانند «سد کاراکورت» در حوضه ارس ساخته شده است که با تکمیل شبکه های بهره برداری از آن ها، به صورت روزافزون از آبی که از ارس به کشورهای پایین دست می رسد، کاسته خواهد شد. بنابراین گفته شده است با توجه به تداومِ روند نگاه به سدسازی به عنوان عامل توسعه، تداوم روند مخالفت با «موافقت نامه بهره گیری غیرکشتیرانی از آب راه های بین الملی»، تداوم تسلط گفتمان مهندسی بر بهره برداری از منابع آبی، تداوم روند تعیین کننده بودن رویکرد امنیتی در بهره برداری از رودهای مرزگذر و تداوم روند کم شدن بارش برف و باران، اجرای طرح های آبی در بالادست حوضه ارس در ترکیه ادامه خواهد یافت که پیامد آن کم شدن فزاینده آب ارس برای پایین دست خواهد بود. از این رو استدلال شده است که این موضوع برای اقتصاد کشاورزی ایران مسئله ساز خواهد شد، از جمله اینکه سرمایه گذاری هایی را که از چند دهه پیش در دشت مغان در بخش کشاورزی شده است بی نتیجه می کند. بخش بزرگی از زمین های آبی ایران در حوضه ارس را به زمین دیم با بهره دهی پایین تبدیل می شود و فشار بیشتر بر منابع آبی زیرزمینی را در پی خواهد داشت.

در این پژوهش، وضعیت گونه های ترکی استان لرستان بررسی شده است. زبان های غالب این استان لری، لکی و در برخی مناطق، گونه ای فارسیِ متأثر از زبان لری است، اما در شهرستان های الیگودرز، ازنا و بروجرد این استان، شماری روستای ترک زبان نیز وجود دارد. ترکی رایج در این روستاها، به لحاظ واژگانی و گاه ساخت واژی و نحوی ویژگی های خاصی دارد. از این رو، این مسئله مطرح می شود که چنین ویژگی هایی ممکن است حاصل قرار داشتن این گونه های زبانی در موقعیت تماس با زبان لری، به عنوان رایج ترین زبان منطقه باشد. بررسی های این پژوهش از یک سو نشان می دهد که در سطح واژگانی، اثرپذیری گونه های ترکی لرستان از لری و فارسی در برخی از مقوله های واژگانی به نحو معناداری بیش از مقوله های دیگر است، و از سوی دیگر، میزان اثرپذیری گونه های ترکی سه شهرستان مذکور از لری یکسان به نظر نمی رسد و با توجه به شرایط جامعه های زبانی که این گونه های ترکی در آن به کار می روند، باید چشم انداز متفاوتی برای آن ها متصور شد.

در این پژوهش، نظام شمارشِ شماری از زبان های رایج در درون و بُرون ایران بررسی شده است. روش شناسی پژوهش، ترکیبی از روش شناسی استقرایی و قیاسی است؛ و داده های آن به روش توصیفی- تحلیلی و تطبیقی بررسی شده . هدف کانونی پژوهش، شناخت و تبیینِ ویژگی های نظام شمارش زبان هاست. زبان هایی که داده های آنها در این پژوهش بررسی و تحلیل شده، دو دسته اند: شماری از زبان های ترکی تبار رایج در ایران و شماری از زبان های ایرانیِ رایج در درون و بُرون ایران. به اقتضای نیاز، در تحلیل ها و بررسی های مقاله، از نظام شمارش زبان های دیگری نیز سخن به میان آمده است. این پژوهش نشان می دهد که در نظام شمارش زبان های ترکی تبار رایج در ایران و زبان های ایرانیِ رایج در درون و بُرون ایران، گوناگونیِ چشم گیری دیده می شود؛ و زبان های ایرانی و ناایرانی، در سطح نظام شمارش، اثرپذیری های زیادی از یکدیگر داشته اند. همچنین استدلال شده که برخی همانندی های نظام شمارش زبان های ایرانی و ناایرانی، برایند اثر تماس زبانی درازمدت است.

جاحظ - زاده سده دوم هجری – از بزرگترینِ اندیشمندان زمان خود است. او در حوزه ترجمه و معنا اندیشه های ژرفی دارد که به خوبی با اندیشه هایِ هَم سنگ آن در جهان امروز برابری می کند. در این پژوهش، این اندیشه ها با توجه به آنچه او در کتاب «الحیوان» گفته بررسی شده است. بدین منظور، پس از «مقدمه»، جاحظ و به طور خاص کتاب «الحیوان» او معرفی شده، سپس اندیشه های او درباره ترجمه و معنا تحلیل شده است. جاحظ، در کتاب مذکور، با استدلالی قوی و روشن، سختی کار ترجمه، توانمندی هایی که باید در مترجم وجود داشته باشد و دشواریِ تا سرحدِ ناممکنی ترجمه شعر و متون دینی را تبیین کرده است. در «الحیوان»، جاحظ از جمله بر این باور است که مترجم باید به زبانی که از آن ترجمه می کند و زبانی که به آن ترجمه می کند، به یک اندازه چیره باشد و دانش مترجم در زمینه موضوعی که ترجمه می کند نیز باید هَم سنگ دانش نویسنده متن اصلی باشد. چنین دیدگاه هایی، از نظر ظرافت و دقت علمی، چیزی کم از دیدگاه های نظریه پردازان و بِنامان امروز این حوزه ندارد. همچنین آنچه که جاحظ درباره معنای متن گفته، گواهی است بر شناخت خوب و دقیقی که او از لایه های پیدا و پنهان معنای «متن» داشته است.

در این پ ژوهش کوشش می شود از رهگذر بررسی یک پیکره نوشتاری، یعنی کتاب دستور شهریاران که از متن های مهم دوره صفویه است، تحلیل و تبیینی پذیرفتنی برای ورود واژه های ترکی به زبان فارسی به دست داده شود. متن هایی از نوع متن یادشده، افزون بر ارزش تاریخی، به لحاظ زبان شناسی نیز اهمیت دارند؛ بدین دلیل که با بررسی آن ها به اطلاعات مهمی درباره وضعیت زبان فارسی و دیگر زبان های رایج در ایران در دوره نگارش آن ها دست می یابیم. این پژوهش نشان می دهد که واژه های ترکی در برخی از حوزه ها به صورت انبوه وارد زبان فارسی شده اند و کاربرد آن ها در زبان فارسی تا حدود صد سال پیش تداوم یافته است. واژه های ترکی واردشده در زبان فارسی، دامنه چشم گیری از مفاهیم سیاسی، نظامی، حکومت داری و... را بیان می کرده و می کنند. دلایل بسیاری می توان برای پرکاربردشدن واژه های ترکی در زبان فارسی برشمرد که از جمله آن ها پیوندهای دیرین مردمان ایرانی با ترک زبان ها، تماس دیرپای دو زبان فارسی و ترکی، ارتباط های ایران با همسایگان ترک زبان خود و حاکمیت دودمان های ترک زبان بر ایران است. در نتیجه دگرگونی هایی که در یک سده اخیر در ایران به وجود آمده، بخش زیادی از واژه های ترکی واردشده به زبان فارسی رفته رفته مهجور و کم کاربرد شده اند.

با ژرف نگری در متون عرفانی، در کنار رابطه مطیعانه عارف با حقّ، گونه دیگری از ارتباط وجود دارد که در گفتار و کردارشان مرزهای مقدّس نادیده انگاشته می شود که اجتماع این دو، تأمّل برانگیز است. جستار حاضر با روش تحلیلی توصیفی ضمن بیان اَشکال تابوشکنی در نماز و روزه، در پی اثبات پیوند این تابوشکنی ها با دو شکل اصلاح «خود» و «دیگری» با اولویّت «اصلاح خود یا تأدیب نفس» است که در نهایت به «اصلاح دیگری یا جامعه» منجر می شود. همچنین تابوشکنی های دو مقوله مذکور در مقاله به شکل های انتخاب اُولی، مردم گریزی و تأدیب نفس و ... استخراج شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد گرچه شکستن ظاهر حریم مقدّسات، با وجود پایبند بودن عرفا به شریعت، از یک سو مخاطبان را دچار تناقض می کند، کارکردهایی همچون کشاندن انسان از مرتبه عادت و غفلت به آگاهی (معرفت) و تزکیه اخلاقی را در پی دارد که با گذر از ظاهر به باطن و معانی پوشیده در اشارات ایشان، قابل توجیه است؛ از دیگر سو نه تنها روش این بزرگان برای جامعه مُضر نیست، بلکه مبانی اخلاقی ارائه می کند که انسان و جامعه را به جایگاهی اعتلا می بخشد که عبادت، شکلی از اخلاق و اخلاق شکلی از عبادت شده و موجب انضباط بیرونی و درونی می گردد.

داده های این پژوهش از اطلس زبانی استان لرستان اقتباس شده که در قالبِ اصطلاحات خویشاوندی، واژه های مربوط به عینیت های طبیعی، واژه های مرتبط با بدن انسان، نام حیوانات، واژه های مربوط به گیاهان، واژه های مربوط به عینیت های انسان ساز، ضمیرها، قیدهای اشاری- مکانی و ادات پرسشی و عددها دسته بندی شده اند. گونه های زبانیِ آبادی هایی که داده های آنها بررسی و تحلیل شده اند، از زبان های لُری و لکی هستند که داده های هر یک به صورت جداگانه بررسی و تحلیل شده است. پیکره بررسی شده، هم تنوع دَرخورِتوجه زبانی شهرستان خرم آباد را نشان می دهد و هم تنوع واژگانیِ گونه های زبانی آبادی های این شهرستان را. یافته های پژوهش نشان می دهد که در هر دو زبان لری و لکی، مقوله واژگانی «عددها» کمترین ضریب تنوع، و مقوله واژگانیِ «عینیت های انسان ساز» بیشترین ضریب تنوع را در میان مقوله های واژگانی بررسی شده داشته اند. همچنین بررسی داده ها نشان می دهد که واژه هایی همچون «پدر»، «زبان»، «نان» و «خون» کم ترین تنوع را در گونه های زبانی بررسی شده داشته اند، و از این رو آنها را باید از بنیادی ترین واژه های این گونه های زبانی دانست.

در این مقاله، کتاب «تاریخ ترجمه در ایران»، نوشته عبدالحسین آذرنگ، بررسی و نقد شده است. نثر روان و ویرایش دقیق کتاب، پیراسته بودن آن از غلط های نگارشی و ارائه شماری نکته خوب درباره ترجمه در برخی دوره های تاریخ ایران، از ویژگی های نیکویی است که خواننده به هنگام خواندن کتاب به وجود آنها پی می برد. تکراری بودن بسیاری از مطالب و اِتکایِ بیش از اندازه کتاب به شماری از منبع ها، کُلی گویی، حاکم نبودن سامان مشخصی بر تقسیم بندی محتوا، دقیق نبودن برخی از اطلاعات تاریخی ارائه شده، و ... نیز از ضعف هایی است که خواننده به هنگام خواندن کتاب با آن روبرو می شود. از سوی دیگر، با توجه به آنکه درباره تاریخ ترجمه در برخی از دوره های تاریخ ایران پژوهش های بیشتری انجام شده است، بهتر بود که در این کتاب بیشتر بر آن بخش هایی از تاریخ ترجمه در ایران تمرکز می شد که پژوهش چندانی درباره آن انجام نشده است.

در این پژوهش فرایند دوگان سازی بر پایه داده های چند زبان و گویش رایج در ایران (و همچنین به اقتضای تحلیل ها و بحث های مقاله، شماری از زبان های خارج از ایران) در چارچوب دیدگاه های اینکلاس و زول (2005) بررسی و تحلیل می شوند. هدف اصلی پژوهش، پاسخ دادن به این دو پرسش است: 1. کارکردهای اصلی دوگان سازی در زبان ها و گویش های رایج در ایران، کدام هستند؟ 2. چه تبیینی می توان برای کارکردهای مشترک دوگان سازی در زبان های مختلف ارائه کرد؟ با هدف پاسخ دادن به این پرسش ها، پس از طرح مسئله و بیان روش شناسی پژوهش، نخست پژوهش های پیشین مرور، سپس داده های پژوهش بررسی و تحلیل و سرانجام مجموعه ای از بحث ها و نتیجه گیری ها در پیوند با تحلیل های مقاله ارائه می شوند. تحلیل ها و بحث های پژوهش نشان می دهند که در زبان ها و گویش های بررسی شده، از دوگان سازی برای افزودن معناهای گوناگونی به پایه بهره گرفته می شود. بررسی های پژوهش همچنین نشان دهنده آن است که اسم سازی یکی از کارکردهای دوگان سازی در زبان ها و گویش های رایج در ایران است. افزون بر این ها، در بخش تحلیل داده ها، استدلال می شود که در چارچوب انگاره اینکلاس و زول، نمی توان تبیین رضایت بخشی برای برخی از داده ها ارائه کرد و بنابراین لازم است که سامان دیگری بر این انگاره حاکم شود تا توان تبیین انواع بیش تری از دوگان سازی را داشته باشد. در تبیین پدیده دوگان سازی نیز استدلال می شود که توجه به رابطه صورت و معنا در دوگان سازی بسیار راه گشا است. همچنین، از رهگذر ارائه برخی داده ها و تحلیل آن ها، گفته می شود که ساخت های دوتایی مبتنی بر نام آواها را نیز می توان گونه ای دوگان سازی دانست. 

در این مقاله، کاربرد اصطلاحات خویشاوندی و خطاب واژه ها در گویش نَنَّجی بررسی و تحلیل شده است. این گویش، زبان مردم روستای نَنَّجِ شهرستان ملایر است. داده های پژوهش که به روش میدانی و در گفتگویِ مشارکتی با گویشورانِ نَنَّجی گردآوری شده اند، در چهار بخش تحلیل شده اند: اصطلاحات مربوط به خویشاوندان نسبی ، اصطلاحات مربوط به خویشاوندان سببی ، اصطلاحات خویشاوندی رضاعی و خویشاوندی ناشی از «عقد اُخوت» ، خطاب واژه های مربوط به غیرخویشاوندان . این پژوهش نشان می دهد که اصطلاحات خویشاوندی و خطاب واژه های گویش ننجی متنوع و غنی هستند. در عین حال دگرگونیِ مناسبات و پیوندهای خانوادگی و اجتماعی، مهاجرت و شهرنشینی موجب کم کاربرد یا مهجور و منسوخ شدن شمار زیادی از اصطلاحات خویشاوندی و خطاب واژه های این گویش و جایگزین شدن آنها با اصطلاحات رایج در فارسی معیار شده است. این امر نمونه روشنی است از حرکت گویش ها و زبان های ایران در مسیر هَم سانی.

به تازگی بَرگردانِ فارسی کتابی با عنوان «تنوع زبانی و عدالت اجتماعی» در ایران منتشر شده است که این مقاله به معرفی و نقد آن اختصاص دارد. نویسنده کتاب، اینگرید پیلر استاد زبان شناسی کاربردی در دانشگاه مَکواری سیدنی استرالیا، و مترجم آن سعید رضائی است. ناشر کتاب، نشر نویسه پارسی است که آن را در 376 صفحه منتشر کرده است. متن انگلیسی کتاب، چاپ انتشارات دانشگاه آکسفورد در سال 2016 است.

در این مقاله، فرهنگ مردم: کلمات و اصطلاحات خودمانی، عامیانه و اسلنگ مردم آمریکا نوشته ریچِرد الن اسپیرز، ترجمه بابک محقق و مسعود قاسمیان به زبان فارسی، معرفی و نقد شده است. از ویژگی های مثبت این فرهنگ ثبت و حفظ بخش بزرگی از واژه های گفتاری، کوچه بازاری، و ممنوع زبان فارسی و دیگری کارآمدی بسیار آن برای مترجمان انگلیسی به فارسی است. ترجمه اصطلاحات و پاره گفتارهای انگلیسی آن نیز در بیشینه موارد با ظرافت و دقت انجام شده است. افزون بر این ها، این فرهنگ بخش زیرعنوان «جستاری در چیستی اسلنگ» را دارد که خواندن آن برای پژوهندگان این حوزه بسیار سودمند خواهد بود. با این همه، به لحاظ ارجاع دهی، ترجمه شماری از اصطلاحات و پاره گفتارها، گزینش برخی برابرها، و نیفزودن توضیحات لازم (به صورت پانوشت یا از هر ره گذر دیگری) درباره اصطلاحات، تعبیرها، و واژگانِ کم تر آشنا بر این فرهنگ خرده هایی وارد است که در این مقاله بدان ها توجه شده است.

فناوری عاملی کلیدی در تجارت بین المللی است. بنگاه های اقتصادی تلاش می کنند تا از طرق مختلف به فناوری های مزیت ساز دست یابند. یکی از راه های مورد توجه شرکت های فعال در کشورهای درحال توسعه، انتقال فناوری است. بسیاری از پروژه های انتقال فناوری در جهت تحقق اهداف دانشی مدنظر خود با چالش های جدی مواجه هستند. این پژوهش تلاش دارد تا با رویکردی زمینه محور به شناسایی و تبیین چالش های انتقال فناوری در قراردادهای بزرگ تجاری ایران بپردازد. با توجه به اهمیت درک عمیق چالش های مذکور و وابستگی آن به بستر و زمینه مورد تحلیل، از روش تحلیل تم به منظور آنالیز مصاحبه های عمیق  صورت گرفته با 10 نفر از خبرگان صنعتی و علمی استفاده شد. پس از کدگذاری یافته های پژوهش 18 چالش در قالب چهار گروه اصلی طبقه بندی گردیدند. لزوم نگاه جامع به همه ابعاد موثر بر انتقال فناوری و همچنین توجه ویژه به بستر و محیط ایران بخشی از یافته های اصلی پژوهش بودند. در بعد واگذارنده فناوری، عدم تمایل به دلایل اقتصادی، سیاسی و پروژه ای، در بعد گیرنده فناوری، ظرفیت جذب پایین شرکت های ایرانی، در بعد محیط و فرآیند انتقال، عدم ثبات اقتصادی و در بعد محتوای مورد انتقال، ماهیت متفاوت فناوری ها بخشی از مهمترین چالش های انتقال فناوری در پروژه های بزرگ تجاری بودند.

در این مقاله کتاب «جامعه شناسی زبان (برنامه ریزی زبان فارسی و نگرش های زبانی)»، نوشته نگار داوری اردکانی با همکاری آذردخت جلیلیان، بررسی و نقد شده است. در این راستا، هم به ساختار و جنبه های صوری کتاب و رعایت اصولِ پژوهش و نگارش علمی توجه شده، و هم به محتوای کتاب و آنچه در آن آمده است. به طور کلی می توان گفت آن بخش هایی از کتاب که حاصل و نتایج کارهای میدانی مولف اصلی آن را بیان می کند، دارای نکته ها و یافته های سودمند و درخور توجه بسیاری برای برنامه ریزی زبان فارسی است. از نظر صوری، بر کتاب ایرادهایی چون بی توجهی به جدانویسی، سرهم نویسی، رعایت نکردن نیم فاصله، رعایت نکردن اصول ارجاع دهی،... مترتب است. از نظر محتوایی هم برخی از مطالب مطرح شده شتابزده، نامنسجم و نامفهوم به نظر می رسد. همچنین تکرار چندباره برخی از مطالب در جاهای مختلف کتاب برای خواننده پرسش برانگیز است. زبان ترجمه ای بخش هایی از مطالب کتاب، نقل حجم بزرگی از مطالب نویسندگان دیگر، برابرهای غیردقیق برای برخی از اصطلاحات و واژه های غیرفارسی، از دیگر ایرادهای محتوایی کتاب است.

هدف این پژوهش بررسی تعیین تغییرات آدیپونکتین، لپتین و نیم رخ لیپیدی پلاسمای خون مردان غیرفعال به دنبال 24 جلسه بازی فوتسال است. در این مطالعه 20 مرد سالم (30-20 ساله و غیرفعال، به طور تصادفی به دو گروه تجربی (سن: 58/2±5/23، وزن: 48/14±36/69 کیلوگرم، شاخص توده بدنی: 41/4±82/22 کیلوگرم بر مترمربع) و گروه کنترل (سن: 2±6/24 سال، وزن: 71/12±22/68 کیلوگرم، شاخص توده بدنی: 58/3±99/21 کیلوگرم بر مترمربع) تقسیم شدند. گروه تجربی در هر جلسه برنامه تمرینی فوتسال شامل 20 دقیقه گرم کردن، دو زمان 30 دقیقه ای بازی فوتسال و درنهایت 10 دقیقه سردکردن را به مدت هشت هفته و هر هفته سه جلسه اجرا انجام داد و گروه کنترل فعالیت عادی خود را سپری کرد. قبل از برنامه تمرینی و 48 ساعت پس از پایان آخرین جلسه بازی، نمونه خون به میزان 5 میلی لیتر، جهت اندازه گیری میزان آدیپونکتین، لپتین و نیم رخ لیپیدی پلاسمای خون از آزمودنی ها جمع آوری و با استفاده از آزمون t مستقل تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل نشان داد که 24 جلسه بازی فوتسال باعث افزایش معنی دار لیپوپروتئین پرچگال (p=0/03) و کاهش معنی دار لپتین (p=0/04)، لیپوپروتئین کم چگال (p=0/03)، لیپوپروتئین(a) (p=0/04)، تری گلیسیرید (p=0/03) و کلسترول (p=0/03) می شود، با وجود این، تفاوت ها درباره آدیپونکتین (p=0/4) معنی دار نبود (P<0.05). به نظر می رسد فعالیت بدنی ناشی از بازی فوتسال موجب تغییراتی در میزان برخی هورمون های ترشح شده از بافت چربی سفید و دیگر ارگان های مرتبط با ترشح این هورمون ها می شود، ولی با وجود نتایج متناقض به دست آمده در تحقیقات گذشته، بررسی های بیشتر در این باره ضروری به نظر می رسد

در هر جامعهای، به طور معمول، از میان زبانها، گویشها یا لهجههای آن، یکی به دلایل تاریخی، سیاسی، اجتماعی، دینی ... یا مجموعه همه یا برخی از آنها دارای جایگاه ویژهای است. در طول تاریخ آن جامعه نیز به این زبان، گویش یا لهجه توجه بیشتری شده، و تلاشهای هدفمندی برای حفظ، ارتقاء جایگاه و گسترش کارکردها و کاربردهایش انجام گرفته است. این قاعده درباره زبان فارسی، به عنوان زبان مشترک مردم ایران، نیز جاری است، چراکه با توجه به جایگاه این زبان در جامعه ایرانی، بسیاری راه برونرفت از مسائل جامعه را توجه به زبان فارسی و اصلاح ناکارآمدیهای خط و آموزش آن دیدهاند. در دوره قاجار به عنوان بخشی از دوران معاصر ایران، افرادی راهحل مسائل را در اصلاح خط، شیوه نگارش و آموزش زبان فارسی و ارتقاء جایگاه آن میدیدند. یکی از مسائلی که در این زمینه مطرح میشود این است که دیدگاههای این افراد بر چه مبنایی استوار بوده است. در این پژوهش کوشش شده است به دو پرسش پاسخ گفته شود، یکی اینکه دیدگاههای این افراد با چه هدفی مطرح شدهاند، و دیگر اینکه این دیدگاهها دارای چه مبنای زبانشناسی هستند. بررسی اندیشههای این افراد نشان میدهد که در این دوره دیدگاههای درخور توجهی درباره برنامهریزی زبانی مطرح شده که برخی از آنها مبتنی بر دانش و فهمِ درست زبانشناسی است. نکته دیگر این است که بسیاری از مسائلی که در این حوزه در آن دوران مطرح و به خوبی تحلیل شده بود، هنوز باقی است، و تدبیری برای حل آنها اندیشیده نشده است. Abstract In all societies, based on historical, political, social, or religious reasons, a language, dialect or a linguistic variety of has a special status, in a way that this language, dialect or linguistic variety has been supported during the history of that society, and a purposeful series of attempts has been done to promote the status of that language or for expanding its functions or areas of use. This can be said for the Persian language, as the Iranian’s lingua franca and formal language. Therefore, many believe that in order to resolve the problems of Iranian society, you must pay attention to the Persian language and reforming its alphabet and teaching methodology. Qajar period, as an important part of the contemporary history of Iran, is unique for its viewpoints on the status of Persian language and the need for its planning. Therefore, one of the problems is to recognize the foundations of these viewpoints. This study is an attempt to answer mainly two questions: What kinds of goals have these people had in posing these ideas? What are the linguistic bases of these viewpoints? Investigating these viewpoints reveals that in the Qajar period, there have been remarkable ideas about Persian language planning some of which can be justified based on modern ideas in language planning. The important point is that a number of the key problems recognized in the period has remained unresolved to today's Iran. Key words : Qajar Period, Language Planning, Persian Alphabet, Persian Teaching, Persian Reading

دوگان سازی پدیده ای زبانی است که برخی از انواع آن در همة زبان ها دیده می شوند و برخی دیگر تنها در برخی زبان ها. در پژوهش حاضر به بررسی پدیدة دوگان سازی در زبان ترکی، به ویژه گونه ای از دوگان سازی ناقص، می پردازیم. با توجه به داده ها و در ارتباط با پرسش نخست پژوهش، می توانیم بگوییم که دوگان سازی کامل در زبان ترکی و آن دوگان سازی که در دستور سنتی زبان فارسی بدان اتباع گفته می شود، عملکرد و سازوکاری مشابه دارند. پرسش دوم پژوهش به گونه ای از دوگان سازی ناقص در زبان ترکی مربوط است. در این نوع دوگان سازی برخی از عناصر آغازی واژه از آن جدا می شوند و پس از گرفتن واج مشخصی، دوباره به پایه افزوده می شوند و باعث گونه ای تغییر معنایی در پایه می شوند که بیشتر بر معنای پایه یا تشدید آن تأکید می شود. در این مقاله، برای پاسخ گویی به پرسش دوم پژوهش، با توجه به واجی که بین بخش دوگان سازی شده و پایه قرار می گیرد، فرمول هایی برای تبیین فرایند دوگان ساز ناقص، مورد نظر قرار دادیم و با توجه به مجموع این فرمول ها، فرمول کلی تری ارائه کردیم. داده ها نشان می دهند که افزون بر محیط آوایی و واجی، برای تبیین قطعی دلیل قرار گرفتن واجی خاص میان بخش دوگان سازی شده و پایه، باید به عوامل زبانی دیگری، چون سطح زبرزنجیری زبان، توجه کرد.