علی اکبر ثمری

"زندگی دانشجویی بر حسب این که موقعیت تازه ای به حساب می آید می تواند زمینه ساز انواع استرس ها برای دانشجویان باشد. هنجارهای اجتماعی، شبکه دوستان جدید و الزامات زندگی خارج از خانواده و انتظارات ایجاد شده، عواملی هستند که سازگاری آنان را بر هم زده و برای کنار آمدن با موقعیت جدید به استفاده از شیوه های مقابله متعددی روی می آورند که از جمله می توان به دو شیوه مسئله مدار و هیجان مدار اشاره کرد. ضمن این که در بسیاری از مواقع یک شبکه حمایتی شامل خانواده، دوستان و افراد مهم وجود دارند که در مقابله با استرس به فرد کمک می کند. در مقاله حاضر به مطالعه میزان استرس ادراک شده در دانشجویان، شیوه های مقابله و منابع حمایتی آنان پرداخته شده است. روش کار: پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است. روش نمونه گیری چند مرحله ای بوده و حجم نمونه با استفاده از فرمول کرجسی و مورگان 340 نفر برآورد شده است. برای گردآوری اطلاعات از سه پرسش نامه خرده استرس های روزانه سارافینو، پرسش نامه شیوه های مقابله موس و بلینگز و مقیاس چند بعدی حمایت اجتماعی ادراک شده استفاده گردید. نتایج: نتایج حاکی از عدم وجود رابطه معنی دار بین میزان استرس ادراک شده و شیوه مقابله مسئله مدار و رابطه معنی دار بین شیوه مقابله هیجان مدار و ادراک استرس بوده است( 05/0>p ). همچنین از نظر جنسیت در شیوه مقابله مسئله مدار نیز تفاوتی مشاهده نشد، اما در شیوه مقابله هیجان مدار تفاوت معنی دار بود (05/0>p ). از لحاظ رابطه بین ادراک استرس با ادراک کلی حمایت اجتماعی، ادراک حمایت خانواده، ادراک حمایت افراد مهم (01/0>p ) و ادراک حمایت دوستان رابطه معنی دار ( 05/0>p ) به دست آمد. از نظر جنسیتی در ادراک حمایت اجتماعی ( 05/0>p ) و ادراک حمایت افراد مهم (01/0>p) رابطه معنی دار به دست آمد. در زمینه نقش جنسیت و رشته تحصیلی در ادراک استرس تفاوتی دیده نشد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به نتایج به دست آمده و نقش بسیار مهم شیوه های مقابله با استرس برای برقراری سازگاری روانی- اجتماعی افراد در معرض استرس ضروری است خانواده ها به عنوان اولین کانون تربیتی نقش حمایتی بیشتری را برای کمک به فرزندان ایفا کنند و با آموزش سبک های مقابله ای مؤثر به آن ها کمک کنند تا به منابع دیگر متوسل نشوند. "

سلامت روانی از جمله عوامل رشد و شکوفایی انسان و در بر گیرنده مؤلفه های مختلفی همچون سلامت فکری، توانایی مقابله با مشکلات، توانایی برقراری روابط سالم با دیگران و خودآگاهی و هدفمندی است. از میان متغیرهای مرتبط با سلامت روان دو عامل عزت نفس و پذیرش اجتماعی مهمتر بنظر میرسند. با توجه به چندبعدی بودن موضوع برخی از محققان به بررسی تأثیر مذهب در این زمینه پرداختهاند. به عنوان مثال برگن (1988) مذهب را سرچشمه زندگی هدفمند و معنیدار میداند و جنسن (1993) نیز با تحقیق بر روی 3835 دانشجو بیان داشته است که افزایش اعتقادات مذهبی با احترام به نفس و بالندگی هیجانی رابطه مثبت دارد. پژوهشهای راثی (1384) و مجدیان (1383) نیز بیانگر رابطه مثبت نگرش مذهبی با عزت نفس بوده است. بر این اساس در پژوهش حاضر تلاش شده تا تأثیر شرکت در مراسم اعتکاف بر متغیرهای سلامت روان مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر از نوع شبه تجربی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل بوده است که در نیمسال اول سال تحصیلی68-85 اجرا شده است. ابزار های مورد استفاده عبارت بودند از آزمون عزت نفس روزنبرگ که دارای 01 سؤال و آزمون پذیرش اجتماعی کراون و مارلو که دارای 33 سوال است و پایایی آنها بر اساس آلفای کرونباخ به ترتیب 81/ 0 و 74/ 0 بدست آمده است. آزمونها بصورت گروهی قبل و بعد از مراسم اعتکاف بر روی هر دو گروه آزمایش و کنترل (80 دختر و 60پسر) اجرا شده و در نهایت 100 پرسشنامه تکمیل شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند . نتایج نشان داد که مراسم مذکور باعث افزایش معنی دار عزت نفس دختران شرکت کننده شده است( 038/ 0>p). اما علیرغم افزایش نمرات در متغیر پذیرش اجتماعی تفاوت از نظر آماری معنی دار نبود. با توجه به یافته های تحقیق می توان گفت که شرکت در مراسم مذکور و آیینهای مشابه میتواند باعث بهبود متغیرهای سلامت روانی شود که فراگیر شدن آن برنامهریزی دقیق مسوولان را میطلبد.

" میزان بالای شیوع سوء مصرف مواد در ایران و پیامدهای روانی - اجتماعی آن ضرورت پژوهش های همه جانبه را بیش از پیش نمایان ساخته است. با توجه به ساختار جمعیتی جوان ایران، یکی از گروه های در معرض خطر دانشجویان هستند و این امر در مورد گروهی از دانشجویان که به اقتضای شغل خویش دسترسی آسان تری به مواد و داروهای مختلف دارند (دانشجویان پزشکی) اهمیت بیشتری دارد. با توجه به نکته های یاد شده، پژوهشگران فراوانی سوء مصرف مواد بین دانشجویان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد را در نیمه دوم سال 1380 مطالعه کرده اند. به این منظور، پرسشنامه ای شامل سوالهایی درباره سن، جنسیت، وضعیت تاهل، محل سکونت، مقطع تحصیلی و مواد مصرفی احتمالی تهیه و بین 1126 دانشجوی پزشکی توزیع شد. از مجموع پرسشنامه ها، 433 مورد تکمیل و برگشت داده شد و همین تعداد با استفاده از روشهای آماری غیر مولفه ای و به وسیله نرم افزار spss تجزیه و تحلیل گردید. نتایج نشان داد که بین متعیرهای جنسیت و سن با سوء مصرف مواد ارتباط معنا داری وجود دارد و این امر در مردان شایعتر است، اما ارتباطی بین مقطع تحصیلی و محل سکونت دانشجویان با سوء مصرف مواد به دست نیامد. علاوه بر این، ارتباط معناداری بین سوء مصرف مواد و وضعیت تاهل و نیز بومی یا غیر بومی بودن دانشجویان پیدا نشد. "