سازه انگاری

یکی از مهم ترین نظریه های روابط بین الملل سازه انگاری است که هم به عواملی فکری و فرهنگی، و هم به عوامل مادی در تجزیه و تحلیل مناسبات بین المللی و سیاست خارجی کشورها توجه دارد. اما آیا سازه انگاری تنها یک نظریه است یا می توان روش پژوهش نیز از آن استخراج کرد؟ برخی از سازه انگاران اعتقاد دارند که این نظریه داعیه های روشی نیز دارد و می توان در قالب روش های مختلف به پژوهش سازه انگارانه پرداخت. در این میان، سازوکارها و مکانیسم های علّی از جمله ابزارها یا روش های پژوهش در قالب سازه انگاری است. برخی سازه انگاران مسئله علیت و تبیین علّی را می پذیرند، اما تحلیلی مکانیکی و پوزیتیویستی از آن ارائه نمی دهند، بلکه آن را با هستی شناسی و معرفت شناسی سازه انگارانه ترکیب کرده اند و به مفهومی از علّیت توجه دارند که نقش مؤلفه های انگاره ای و مشاهده ناپذیر را نیز در نظر می گیرد؛ بدین ترتیب سازه انگاری به تبیین علّی اعتقاد دارد، اما علت را تنها مسائل مادی (مانند زور، قدرت، جنگ و...) نمی داند، بلکه مؤلفه های فکری، فرهنگی و انگاره ای (همچون سنت، دین، جامعه و...) را نیز علت دانسته، آنها را در تبیین علی دخیل می داند.

حمله آمریکا به عراق در سال 2003 باعث گردید تا ایران که قبل از آن به صورت بالقوه عراق را دشمن ژئوپلتیک خود تلقی می کرد، نگرانی اش از روی کار آمدن یک دولت تهدیدگر در عراق دوچندان شود، حضور نیروهای آمریکایی نیز به این نگرانی ها دامن می زد. با این حال شرایط در عراق پس از اشغال به گونه ای رقم خورد تا ایران به عنوان یک بازیگر خارجی اصلی در این کشور به ایفای نقش بپردازد. پس از این اشغال، نسلی از دولتمردان در این کشور روی کار آمدند که روابط نزدیکی با جمهوری اسلامی ایران برقرار کردند. این روابط متأثر از انگاره های مذهبی رهبران دو کشور بود که باعث شد این روابط کاملاً متفاوت از قبل و در سطح گسترده ای دنبال گردد. با این تفاسیر هدف اصلی این مقاله بررسی چگونگی شکل گیری این روابط در سطح دو کشور ایران و عراق است. با توجه به آنچه گفته شد، سؤال اصلی این مقاله عبارت از این است که این روابط چگونه پدید آمد و عوامل مؤثر بر شکل گیری این گونه روابط چه بوده است؟ فرضیه این مقاله بر این است که انگاره های مذهبی و ذهنی در شکل گیری این روابط و به وجود آمدن همگرایی بین این کشورها مؤثر بوده است. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از رهیافت سازه انگاری درصدد است تا به تبیین این موضوع بپردازد.

همانگونه که هویت مشترک، نقش مهمی در شکل دهی و تسهیل تعاملات اقتصادی میان کشورها دارد، چالش های اجتماعی و هویتی نظیر تمایز در سبک زندگی اقتصادی، شکاف های قومی، نژادی، ایدئولوژیک، تفاوت های زبانی و همچنین احساس بیگانگی مردم کشور هدف، همکاری های اقتصادی میان آن ها را آسیب پذیر می نماید. در عین حال دیپلماسی عمومی، از جمله ابزارهای سیاست خارجی است که تأثیر مهمی بر هویت مخاطبین و تبدیل آن ها به دوستانی شایسته برای کشور مجری دارد؛ این در حالی است که این نوع دیپلماسی عمدتاً در جهت دستیابی به اهداف سیاسی مفهوم سازی شده است. بنابراین در این تحقیق سئوال اصلی این بود که «دیپلماسی عمومی چه نقشی در همکاری های اقتصادی با کشور هدف ایفا می نماید؟» متعاقباً فرضیه نیز این بود که «با توجه به نقش اشتراکات هویتی در تعاملات اقتصادی خارجی و همچنین نقش هویت ساز دیپلماسی عمومی، کاربست این نوع دیپلماسی در جهت کاهش انگاره های متفاوت تأثیرگذار بر همکاری های اقتصادی با کشور هدف، می تواند نقش مهمی در حفظ و گسترش همکاری های مذکور داشته باشد.» بر این اساس حفظ و توسعه همکاری های اقتصادی از طریق کاهش انگاره های متفاوت اقتصادی، فرهنگی و سیاسی نظیر کاهش تفاوت در مکتب اقتصادی، سبک زندگی اقتصادی در کشور هدف، کاهش تأثیرگذاری شکاف های قومی، مذهبی و تفاوت های زبانی، و همچنین کاهش تأثیرگذاری شکاف های هویتی سیاسی مانند احساس بیگانگی مردم کشور هدف نسبت به کشور مجری، بر تعاملات اقتصادی دوجانبه، از جمله نتایج این تحقیق است. تحقیق حاضر، از نوع کیفی بوده و روش تحقیق نیز توصیفی-تحلیلی است. همچنین از نظریه سازه انگاری بعنوان چارچوب نظری استفاده شده است.

The years after 2011 as the final years of King Abdullah's presence in the throne of Saudi Arabia can be considered as years of change in Saudi foreign policy, after which King Salman stabilized and strengthened the new elements that followed Saudi foreign policy Crown Prince Mohammed bin Salman followed the period of development and deepening of this approach.The effects of a change in Saudi Arabia's approach in the Middle East, the Islamic world, and globally is an issue that has been of radar importance to the study.Changes that have new symbols such as the exit from the state of institutional conservatism, open confrontation with Iran and the move towards normalization of relations with Israel,the reasons for Saudi Arabia to adopt these approaches is the second issue that is examined in this study. The reasons for the change in Saudi Arabia's approaches to foreign policy can be expressed in the form of materialobjective reasons and semantic reasons. Examines them using the analysis of their internal and external situation.

زبان استعاره در همه حیطه های ارتباطاتی از جمله گفتمان سیاسی مورد استفاده قرار می گیرد. هردوره از تاریخ استعارات مختص به خود را داشته است. از آنجایی که زبان به طور گسترده ای دارای ساختار های متفاوت فرهنگی و اجتماعی است می تواند باعث سوء تفسیر یا مقاصد عامدانه دیگری در سیاست بین الملل قرار گیرد. استفاده از زبان استعاره در حیطه روابط بین الملل آن هم جایی که استفاده از زبان به شکل استعاره توسط سیاستمداران فورا به زبانهای دیگر برگردانده می شود می تواند به سوءتفاهمات و برداشتهای گوناگونی منجر شود که برخواسته از ساختارهای اجتماعی و فرهنگی ملل مختلف است. در این مقاله به بررسی استعاره هایی می پردازیم که اغلب به طور عمومی در رهیافتهای روابط بین الملل مورد استفاده هستند و فایده آنها در ارتقای فهم بهتر این حوزه مورد بحث قرار خواهد گرفت. ضمنا در این راستا نمونه کاربردهای استفاده از زبان استعاره در گفتمان سیاست بین الملل معرفی شده و مورد بررسی قرار می گیرند. این نوشتار ابتدا با ارایه مقدمه ای از استفاده از زبان استعاره در عرصه سیاست شروع می شود و سپس چند تحلیل از موارد نمونه ارایه می گردد.

مفهوم هویت به شکل منسجم و به عنوان یکی از مه ترین مفاهیم موجود در روابط بین الملل، مفهومی نسبتاً جدید است و شکل گیری آن به دهه 1950 برمی گردد. هویت به مفهوم وضعیت شبیه بودن و تفاوت داشتن با دیگران و شامل ایجاد مرزهایی است که خود را از دیگران جدا می کند. «چیستی» و «کیستی» از جمله سؤالاتی می باشند که در مبحث هویت مطرح و ذهن بشر و جوامع بشری را از گذشته های دور مشغول نموده اند. از نظر مکتب انگلیسی، عامل اصلی شکل گیری هویت، معانی و هنجارهایی می باشند که سبب ایجاد تکالیف متقابل بازیگران مختلف می شوند. در مقابل، سازه انگاری هویت را یک سازه اجتماعی می داند که جنبه ذهنی و گفتمانی دارد و معتقد است که علاوه بر معانی و هنجارها، منافع نیز در شکل گیری هویت ها نقش اساسی دارند. مقاله حاضر با هدف مطالعه تطبیقی هویت از منظر مکتب انگلیسی و تئوری سازه انگاری، با روش توصیفی- تحلیلی و با ابزار کتابخانه ای صورت می گیرد.

سیر نظریه پردازی در روابط بین الملل از سطوح خرد به سطوح کلان در حرکت بوده است. درنهایت سازه انگاری به عنوان رویکرد میان برد با تأکید بر عوامل ساختاری و فرد انسانی به عنوان کارگزار برای مطالعه پدیده های سیاسی و اجتماعی مطرح شد. اهمیت این موضوع ناشی از افزایش نقش دولت ها و افراد در کنار نقش محدودساز و امکان سازِ ساختارها در شکل دادن به نظام بین الملل، رفتار سیاست خارجی و منافع ملی است. این مقاله با روش توصیفی تبیینی به بررسی دلایل بدکارکردی سیاست خارجی قذافی بر اساس مفروضات نظریه سازه انگاری که رویکردی میان برد است، می پردازد. هدف این مقاله پاسخ به این سؤال است که علت بدکارکردی سیاست خارجی قذافی در دوران حکومتش چه بود؟ یافته های تحقیق حاکی از آن است، تضاد سیاست خارجی و داخلی برآمده از افکار قذافی با معانی بیناذهنی داخلی، منطقه ای و بین المللی عامل اصلی بدکارکردی سیاست خارجی وی در دوران حکومتش بوده است.

سیاست خارجی برای کشورهای مختلف جایگاه ویژه ای دارد. به تبع آن، بررسی و کنکاش ابعاد مختلف سیاست خارجی هم برای دولتمردان و هم اندیشمندان این عرصه اهمیت زیادی دارد. یکی از مهم ترین راه های بررسی سیاست خارجی کشورها، به کار بستن نظریه های گوناگون به واسطه چهارچوب ها و مبانی مختلفی است که این نظریات ارائه می کنند. اصول و مبانی متفاوت این نظریه ها سبب شده است تا نتایج حاصل از این کاربست ها، کاملاً متفاوت از هم باشند. تاکنون نیز نظریه های مختلفی جهت تبیین ماهیت، فرایند و اجرای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران به کار گرفته شده است، اما به دلیل سیطره نظریات مادی گرایانه و واقع گرایانه در این زمینه، این نظریات معمولاً از تحلیل واقعی ماهیت و روند تصمیم گیری و اجرای سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عاجز بوده اند. به نظر می رسد ظهور نظریات جدید از جمله سازه انگاری با قابلیت نظری اش که اعتنا به ابعاد غیرمادی و هویت داخلی کشورها است، زمینه بهتری را جهت تبیین سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که ابعاد معنایی و هویتی آن دارای برجستگی ممتازی است، به وجود آورده است. در این مقاله سیاست خارجی ایران در دولت نهم و دهم را بر اساس مبانی و اصول نظریه سازه انگاری بررسی می کنیم. فرض ما نیز این است که نظریه سازه انگاری، توانایی تحلیل سیاست خارجی ایران را در این دوره تا حدود زیادی دارد. لازم به ذکر است که به جز نوع رابطه ایران و روسیه، سایر محورهای سیاست خارجی ایران در دوره موردنظر از نگاه سازه انگاری قابل تحلیل است

رابطه ایران با کشورهای آمریکای لاتین اگر چه تاریخی نسبتاً طولانی دارد، اما به دلایل سیاسی، اقتصادی و ژئوپلیتیک در مجموع محدود بوده و جز در برهه های زمانی گذرا و تنها با معدودی از کشورها، شکوفایی وگستردگی را به همراه نداشته است. با این حال، از سال 2005 و با پیروزی محمود احمدی نژاد در انتخابات ریاست جمهوری ایران و مقارن این تاریخ، پیروزی چپ گرایی جدید در تعدادی از کشورهای این منطقه به ویژه در ونزوئلا، دوره ای از گسترش روابط سیاسی بین ایران و این کشورها رقم خورد. این نوشتار درصدد است از منظری سازه انگارانه به واکاوی و شناسایی دلایل این گسترش روابط بپردازد. بر اساس این رویکرد، درک متقابل از هویت مشترک و محورهایی چون ضدیت با نظام سلطه، نفی کاپیتالیسم و امپریالیسم، زمینه های استعماری و جهان سوم گرایی عناصر مشترک هویتی بوده اند که این کشورها را به سمت ارتقاء روابط دو جانبه و همکاری های گسترده دست کم در حوزه های سیاسی سوق داده اند.

در این مقاله تلاش شده تا با تاکید بر نگرش سازه انگاری به عنوان یکی از رویکردهای مهم در زمینه روابط بین الملل و مطالعات منطقه ای، به تبیین مقوله همگرایی و منطقه گرایی در روابط بین الملل بپردازد.در این راستا ابتدا به تشریح مبانی نظری سازه انگاری پرداخته و سپس نگرش این رویکرد در باب منطقه گرایی و همگرایی منطقه ای و عناصر و متغییرهایی که به عنوان عوامل موثر در منطقه گرایی و بویژه تعمیق و نهادینه شدن منطقه گرایی و همگرایی منطقه ای مورد توجه این رویکرد قرار گرفته را برشمرده و آن را مفهوم سازی و تئوریزه کرده است. در مطالعات موردی نیز به مفهوم سازی اتحادیه اروپا به عنوان یک نهاد بین المللی بر اساس سازه انگاری پرداخته ایم. در نهایت در نتیجه گیری عنوان می شود که این رویکرد توانسته است افق تازه ای در زمینه مطالعات منطقه ای و همگرایی و منطقه گرایی بگشاید، بطوریکه امروزه به یکی از رویکردهای مهم در زمینه مطالعات مربوط به همگرایی و منطقه گرایی و بویژه تحلیل های مقایسه ای تبدیل شده است.

تحولات نظام بین الملل و روند های جدید جهانی، دیپلماسی را متحول کرده است به طوری که در کنار کاربرد دیپلماسی سنتی، امروزه اشکال جدید دیپلماسی به ویژه دیپلماسی عمومی/ فرهنگی درراستای تحقق منافع ملی کشور ها به کار می رود. دیپلماسی عمومی/ فرهنگی اقدماتی برای تعامل و ارتباط با دیگر ملل و اندیشه ها با هدف ایجاد روابط بلند مدت فرهنگی و بر پایه ارزش ها و سیاست های نظام مورد نظر با جوامع دیگر است. اهداف نهایی دیپلماسی عمومی/ فرهنگی اطلاع رسانی و نفوذ بر مخاطبان خارجی، ایجاد گفتمان متقابل و روابط بلند مدت می باشد. برنامه های آموزشی، فرهنگی، پژوهشی و پخش برنامه های رادیو تلویزیونی، ماهواره ای و اینترنتی را می توان از اجزاء این دیپلماسی دانست.سازه انگاری جهان وطنی از نظر فلسفی بر اساس دیپلماسی چند جانبه، تئوری جهان وطنی و سیاست های سازه انگارانه می باشد. اهداف سازه انگاری جهان وطنی ساخت روابط دوستانه پایدار میان دولت ها با دعوت از جوامع آن ها برای یادگیری از یکدیگر در ساخت نگرش های فرهنگی جهان وطنی می باشد.سئوالی که در این جا مطرح است این است که چگونه می توان دیپلماسی عمومی/ فرهنگی را با نظریه سازه انگاری جهان وطنی تبیین نمود؟ فرضیه پژوهش بر این اساس استوار است که اهداف دیپلماسی عمومی/ فرهنگی از منظر سازه انگاری جهان وطنی ساخت روابط دوستانه پایدار میان کشور ها با مخاطب قرار دادن جوامع آن ها در ساخت رفتار های جهان وطنی فرهنگی است.چند جانبه گرایی در دیپلماسی عمومی و فرهنگی با گفتمان در میان موسسات جهانی و واحد های آکادمیک و با تاکید بر مکانیزم های مشترک همکاری در حوزه های فرهنگی و روابط بین المللانجام میگیرد

مفهوم صلح در پرتو تحولات نظری در روابط بین الملل دچار تحول اساسی شده است. این مفهوم یا سازه اجتماعی، از جریان غیراصلی روابط بین الملل هم چون جریان انتقادی قابلیت مطالعه در مطالعات ایرانی- اسلامی را دارد. صلح از قدیمی ترین آرمان های بشری است و از هر ارزش دیگری بیش تر در معرض تهدید و مخاطره بوده است. بنابراین، اولین و مهم ترین هدف در روابط بین الملل حفظ و برقراری صلح است. به علاوه، این مفهوم در عناصر نظری بومی دارای جایگاه مهمی است. یکی از رویکردهای بومی می تواند خط سیر ایرانی-اسلامی باشد. هدف اصلی این پژوهش، ارائه چارچوبی نظری برای بررسی مفهوم صلح بوده است. استدلال این نوشتار نیز، بررسی تحول این مفهوم در نظریه های روابط بین الملل غربی به سوی مطالعات صلح ایرانی- اسلامی است. لذا، واکاوی تحول مفهومی صلح برساخت اجتماعی، در رویکردهای سازه انگاری و جریان انتقادی روابط بین الملل، و در نهایت مطالعه ایرانی- اسلامی صلح از اهم مباحث نوشتار حاضر است

توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 از جمله رخدادهای مهمی است که نه تنها دارای اثرگذاری قابل توجّه در داخل ایران، بلکه دارای پیامدهای مهم منطقه ای و بین المللی است. یکی از مهم ترین این پیامدها تأثیر این توافق بر افکار عمومی جامعه بین الملل و بازسازی تصویر جمهوری اسلامی در رسانه ها و نهایتاً افکار عمومی جهان است. سؤال اصلی این مقاله آن است که توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 چه تأثیری بر افکار عمومی بین المللی نسبت به ایران گذاشته است؟ در پاسخ به این پرسش و با بهره گیری از نظریه سازه انگاری، این فرضیه مطرح شده است که توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 موجب شده تصویر ذهنی جامعه بین الملل تغییر یابد و با زیر سؤال بردن «پروژه ایران هراسی» موجبات برساخته شدن هویّت ایجابی ایران در افکار عمومی جامعه بین الملل را فراهم آورده است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به تجزیه و تحلیل اظهارات و واکنش های بین المللی نسبت به این توافق پرداخته و در پایان نتیجه گرفته است که توافق هسته ای از رهگذر ارتقای ظرفیت های دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران فرصت مناسبی را برای نمایاندن چهره واقعی و صلح طلب ایران به وجود آورده است.

از دید سازه انگاران هویت ها و برداشت های ذهنی یک دولت از دولت های دیگر است که به قدرت شکل می دهد. سازه انگاران پیش فرض های نظری رویکردهای دیگر روابط بین الملل را قبول ندارند و معتقدند که این انگاره ها، منافع و هویت ها هستند که در جریان تعامل با دیگری به رفتار و منافع کشورها سمت وسو می دهند. برای سازه انگاران تصور دنیا بدون هویت محال است. هویت آن چیزی است که ما خود را با آن می شناسیم، به دیگران می شناسانیم و دیگران را به ما می شناساند. سازه انگاری معتقد است که فرایند شکل گیری هویت در هر دو سطح ملی و بین المللی یک فرایند مستمر است که از طریق تعامل هویت اجتماعی و هویت جمعی شکل می گیرد. هویت ازنظر سازه انگاران مسأله ای تجربی است که به بافت تاریخی، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی هر کنش گر مرتبط است، هویت هر کشور و دولت تلویحاً گویای توجیهات و کنش های بعدی آن دولت است و هویتی که هر دولتی می سازد بر معنای نهایی اش که آن برای بقیه بازیگران ایجاد می کند، کنترل ندارد. با عنایت به این رویکرد مقاله سعی داشته تا عوامل هویتی موثر بر دیپلماسی و سیاست خارجی کشور ج.ا.ایران و فرانسه را از این منظر بررسی کرده و به روش توصیفی –تحلیلی و بهره برداری از ابزار کتابخانه ای، به این سؤال اصلی پاسخ دهد که مولفه های هویتی و فرهنگی ج.ا.ایران و فرانسه بر اساس رویکرد سازه انگاری چگونه قابل تحلیل و ارزیابی است؟ بر این مبنا به نظر می رسد رابطهبین ج.ا.ایران و فرانسه با تأکید بر رویکرد سازه انگاری بر اساس هویتو فرهنگدر چارچوب دیپلماسی فرهنگی دررفتارسیاستخارجی آن ها قابل بررسیاست.

اگرچه رشته حقوق بین الملل قدمت چند صد ساله دارد، ولی رشته دانشگاهی روابط بین الملل نسبتاً جدید است. بعد از جنگ جهانی دول، رشته های روابط بین الملل و حقوق بین الملل به میزان قابل توجهی هم پوشانی داشتند لیکن با وقوع جنگ جهانی دوم، عصر تقارب این دو رشته مطالعاتی به سر رسید. بسیاری از واقع گرایان بر این باور بودند که در دنیای فاقد اقتدار مرکزی توافق های بین الملل نمی توانند محدودیت های معنا داری برای رفتار دولت ها  ایجاد کنند. چنین گرایشاتی در چارچوب ادبیات رئالیسم ساختاری که طی آن پیامدهای بین الملل را محصول توزیع توانائی ها و قدرت دولت ها تلقی می کرد، تقویت می شد. در اوائل دهه 1980، لیبرالیسم به صورت یک نظریه منسجم روابط بین الملل ظاهر شد. لیبرالیسم بر این ادعاست که پیکربندی دولت مستقل تعیین کننده رفتار آن است. پس از پایان جنگ سرد، سازه انگاری به صورت یک رویکرد عمده نقش مهمی در پیوند این دو رشته مطالعاتی داشته است. تحت این شرایط فهم پیچیده هنجارها به درک بهتر جامعه شناختی و تاریخی حقوق بین الملل می شود. تمرکز این مقاله بر تجزیه و تحلیل پتانسیل تئوری های  روابط بین الملل به ویژه مکتب انگلیسی، رئالیسم، لیبرالیسم و سازه انگاری برای تعامل و تقارب بیشتر میان دو رشته روابط بین الملل و حقوق بین الملل است. این مطالعه حاکی است که میزان تقارب میان این دو رشته بیش از سایر حوزه های مطالعاتی است.

  تروریسم سایبری از مصادیق مدرن تهدیدهای تروریستی است که به سبب استفاده از فناوری های نوین و رایانه ای در فضای مجازی در آن، توسط بازیگرانی در عرصه بین الملل مورداستفاده قرار می گیرند و از دانش تکنولوژیکی بالا برخوردار هستند. ازآنجایی که معمای امنیت بزرگ ترین مسئله بشری بوده و تهدیدهای امنیتی تروریسم نوین سایبری آن گونه که سازه انگاران معتقدند از رهگذر برساخت های امنیتی و هویتی باید نگریسته شود، این پژوهش، امنیت سایبری را مبتنی بر ساختارهای هویتی و امنیتی مورد ارزیابی قرار داده است که به شکل گیری نظام های حقوقی در عرصه داخلی و بین المللی انجامیده؛ درواقع، از این منظر که دولت ها بازیگران محوری در عرصه تعاملات بین المللی هستند و در کنار دیگر فعالین عرصه بین المللی با عنایت به نوع نگاه هویتی خود قواعد حقوقی را تبیین می کنند، این نوشته تلاش کرد که با تبیین اجمالى مفهوم عام تروریسم سایبری به عنوان یک پدیده مجرمانه، راه کارها و خلأهای نظام حقوقی برای مقابله با آن را بررسى کند. این پژوهش، از رهگذر مطالعه ای بین رشته ای و مبتنی بر نگاهی سازه انگارانه، پدیده سایبر تروریسم  را بررسی کرد و به این سوال مهم پاسخ داد که چگونه چارچوب های ذهنی بازیگران در عرصه بین المللی بر ایجاد تهدیدهای سایبری مؤثر خواهد بود و در حل این معمای امنیتی نیز، در فرآیندی اجتماعی، هویت بازیگران و برداشت های آن ها در پیشگیری و تدوین قوانین در عرصه بین المللی، مؤثر است.

تحولاتی که از اواخر سال 2010 تاکنون در شمال افریقا و خاورمیانه عربی رخ داد، پیامدهای مختلفی از خود به جای گذاشت. مقاله حاضر درصدد بود سیاست خارجی آمریکا در برابر این تحولات را مورد بررسی قرار دهد. بدین منظور و برای تبیین موضوع از چارچوب نظری سازه انگاری به ویژه نوع سیستمیک الکساندر ونت با تاکید بر مبحث فرآیند تعامل بهره گرفت. هویت گرایی جدید منطقه خاورمیانه و مؤلفه های هویت محور سیاست خارجی آمریکا در شرایط جدید این پرسش مهم را مطرح نموده که نسبت میان آمریکا و تحولات جدید خاورمیانه را چگونه می توان بررسی و ارزیابی نمود؟ فرضیه پژوهش آن است که: فرایند تعامل آمریکا و ساختار جدید خاورمیانه نقش های مختلفی در چارچوب فرهنگ های بین المللی هابزی (خصومت آمیز)، لاکی (رقابت آمیز) و کانتی (دوستانه) را در منطقه برای سیاست خارجی آمریکا پدید آورده است. یافته پژوهش نیز آن بود که این کشور برخی تحولات در منطقه را از چشم انداز دوستانه-رقابت آمیز و برخی دیگر را در مرزهای رقابت آمیز-خصمانه نگریسته و مبتنی بر آن منافع و سیاستهای خود را سامان داده است.

تنش زدایی یکی از رویکردهای مورد توجه در سیاست خارجی است که به خصوص از دهه هفتاد میلادی مورد اقبال قرار گرفت. اگرچه شاید چنین به نظر برسد که نقش اصلی در تصمیم کشورها به تنش زدایی توسط رهبران و سیاست مداران گرفته می شود، اما مردم نیز می توانند در اتخاذ و پیگیری این سیاست نقش داشته باشند. هنگامی که افراد تصور و ادراک خود را نسبت به یک کشور تغییر می دهند شرایط را برای تصمیم رهبران جهت تغییر رویکرد نسبت به کشور مورد نظر فراهم می کنند؛ چراکه تصمیمات رهبران متاثر از افکار عمومی در جامعه است. لذا می توان گفت تنش زدایی میان کشورها به دو صورت امکان پذیر است. در یک حالت تنش زدایی میان رهبران و طبقه حاکمه دو کشور صورت می گیرد که می توان از آن با عنوان «تنش زدایی از بالا» نام برد و حالت دوم که ابتدا تنش زدایی میان مردم دو کشور صورت می گیرد و سپس به رهبران القاء می شود که می توان آن را «تنش زدایی از پایین» نام نهاد. این پژوهش با تبیین این موضوع ادعا می کند مهم ترین عامل تاثیرگذار در تغییر دیدگاه و ادراک مردم یک کشور نسبت به دیگری (تنش زدایی از پایین)، ارتباطات میان فرهنگی است که با افزایش آگاهی و شناخت ملت ها از یکدیگر و رفع سوءتفاهمات احتمالی، زمینه را برای مشروعیت تصمیم دولت ها به تنش زدایی با «دیگری» فراهم می کند. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است.

   مصر به عنوان یکی از بازیگران اصلی منطقه تاثیر قابل توجهی بر روند و آینده تحولات منطقه داشته و فهم عوامل موثر بر شکل گیری و تغییر سیاست خارجی آن دارای اهمیت می باشد. وقوع تحولات مختلف طی چند سال اخیر در مصر در کنار فشارها و تعاملات بیرونی با مسائل مهمی نظیر تحول در هویت دولت در این کشور همراه شده است. به طوری که منابع و مولفه های هویت بخش دولت مصر، به عنوان پدیده ای غیرایستا طی چند سال اخیر در حال تغییر بوده اند. این موضوع پیامدهایی برای سیاست خارجی این کشور نیز به همراه داشته است؛ زیرا هر گونه تغییر در هویت یک دولت به تعریف منافع و اولویت های جدیدی برای سیاست خارجی آن منجر می شود و این مساله زمینه تغییر در رویکردهای سیاست خارجی آن دولت را اجتناب ناپذیر خواهد کرد. لذا بررسی و تبیین اثرگذاری تغییر هویت دولت مصر بر سیاست خارجی این کشور به عنوان یک مساله دارای اهمیت، موضوع پژوهش حاضر می باشد. در این رابطه، این نوشتار به منظور پاسخ به این پرسش اصلی که علت بروز تغییرات و چرخش در سیاست خارجی مصر نسبت به مسائل منطقه چیست؟ با استفاده از رویکرد نظری سازه انگاری تلاش دارد با تمرکز بر تغییرات هویتی و مولفه های هویت بخش دولت مصر به ریشه یابی تحولات سیاست خارجی آن بپردازد و به منظور بررسی دقیق تر مساله، از دو موضوع مساله فلسطین و بحران سوریه و مرور تحول رویکرد مصر نسبت به آنها استفاده خواهد شد. شایان ذکر است در این پژوهش از روش توصیفی- تحلیلی بر مبنای جمع آوری داده ها استفاده شده است.  

نگاهی اجمالی به بیش از پنج دهه تلاش در عرصه همگرایی منطقه ای آفریقا (از تشکیل سازمان وحدت آفریقا تا اتحادیه آفریقا) بیانگر آن است که نه تنها منطقه گرایی در این قاره کهن با چالش های متعددی روبه رو بوده، بلکه تداوم موانع و مولفه های مشترکی نظیر عدم همگونی و تجانس نسبی نظام های سیاسی ، سطح پایین توسعه اقتصادی و عدم تمایل حکومت ها برای واگذاری برخی کارکردها در ورای مرزهای ملی به شبکه های ملی و فراملی ، این سئوال را مطرح می نماید که آیا اصولا امکان تحقق منطقه گرایی در این منطقه وجود دارد و چگونه می توان زمینه تحقق منطقه گرایی در آفریقا را فراهم ساخت؟ این در حالی است که موضع گیری ها و حساسیت های مردم آفریقا و به تبع آن دولت ها نسبت به مقولات هنجاری و هویت مشترک آفریقایی، همچنان از اهمیت برخوردار است. به نحوی که شکل دهی و تقویت ارز ش های مشترک و مفاهیم بیناذهنی همکاری جویانه و بازتولید هویت جمعی، یکی از پیشران های اصلی جهت ارتقای سطح منطقه گرایی آفریقا در ابعاد مختلف دولتی و غیر دولتی محسوب می شود. مقاله حاضر درصدد است باشیوه تحقیق توصیفی-تحلیلی و بر اساس رهیافت های سازه انگارانه این فرضیه را بررسی نماید که ایجاد سازوکارهای لازم برای تقویت وفاداری های منطقه ای و بازتعریف اجماع و اشتراکات فرهنگی از طریق تکیه بر هنجارها و نهادینه سازی انگاره های مشترک در آفریقا می تواند به تکوین و تثبیت همکار ی ها در سایر وجوه سیاسی ، اقتصادی و امنیتی آفریقا منجر گردیده و امکان عینیت بخشیدن منطقه گرایی نوین در آفریقا را بوجود آورد.