مطالب مرتبط با کلیدواژه

دیوان اشعار


۲۱.

ضرورت تصحیح مجدد دیوان نظام الدین استرآبادی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: شعرپژوهی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۱ (پیاپی ۴۳) 29 - 61

کلیدواژه‌ها: نقد دیوان اشعار تصحیح متون چاپ مجلس نظام الدین استرآبادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۹۶ تعداد دانلود : ۳۰۷
نظام الدین استرآبادی از شاعران توانمد قرن نهم و دهم هجری است که شعرش از ابعادی چند اهمیت دارد، پیش تازی در تغییر سبک از عراقی به هندی و عنایت خاص به ادبیات شیعی، شعر او را در عهد خود کم نظیر ساخته است. دیوان نظام، نخستین بار در سال1391 از سوی کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی چاپ شد.<br /> نویسندگان مقاله با قیاس متن چاپ شده انتشارات مجلس شورای اسلامی با نسخه های مورد استفاده، نارسایی ها و خطاهای مصححان را در فرایند تصحیح بررسی کرده و ابیات نادرست بسیاری را تصحیح کرده و خطاهای مصحّحان را در موارد بسیاری نشان داده اند، در یک نگاه کلی، ایرادات یافت شده را می توان چنین بیان کرد: خوانش نادرست ابیات، گزینش نادرست نسخه بدل ها، بی توجّهی به اوزان عروضی، آشنانبودن به سنن نوشتاری کاتبان نسخ خطی و در نظر نگرفتن معنای ابیات، بی اعتنایی به محور عمودی متن و ارتباط بیت های پیشین و پسین. به این ترتیب به این نتیجه می رسیم که به دلیل وفور خطاهای یاد شده، ابیات آشفته فراوانی در نسخه چاپ شده مجلس راه یافته و به هیچ وجه نسخه قابل اعتمادی نیست، نمی توان آن را به عنوان تصحیح علمی پذیرفت، در نتیجه تصحیح مجدد این دیوان، ضرورتی انکارناپذیر است.
۲۲.

جلوه های بدیع معنوی در دیوان رفیق اصفهانی

نویسنده:
منبع: قند پارسی سال سوم بهار ۱۳۹۹ شماره ۶ 113-132

کلیدواژه‌ها: رفیق اصفهانی بدیع معنوی دیوان اشعار صور خیال

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۱۸ تعداد دانلود : ۱۱۶۰
بدیع از دیدگاه زیبایی شناسی دانشی است که با آن زیبایی های سخن آشکار می شود. رفیق اصفهانی از شاعرانی است که صنایع معنوی بدیعی مورد توجّه وی بوده و برای زیبایی آفرینی و آراستن کلام خود در حد اعتدال از آرایه های بدیع معنوی در شعر خود بهره برده است. نگارنده در پژوهش حاضر به شیوه ی توصیفی - تحلیلی از دیدگاه زیبایی شناسی به تعیین و بررسی آرایه های بدیع معنوی در دیوان رفیق اصفهانی، می پردازد. پرسش اصلی پژوهش این است که آرایه های بدیعی مهمّ به کار رفته در دیوان وی کدامند؟ با بررسی اشعار رفیق اصفهانی در می یابیم که آرایه های بدیع معنوی نقش بسزایی در ایجاد تصویر ها و زیبایی کلام وی داشته است. وی برای بیان افکار و اندیشه های خود علاوه بر صور خیال از سایر صنایع بدیعی مانند: ایهام، التفات، تجاهل العارف، تجرید، تفریق، جمع و تقسیم، تنسیق الصفات، تلمیح، طباق، لف و نشر، مبالغه، مراعات النظیر و... برای آراستن کلام خویش، بهره برده است.
۲۳.

مضامین اخلاقی در اشعار حزین لاهیجی

نویسنده:
منبع: شفای دل سال اول پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ 17 - 33

کلیدواژه‌ها: حزین لاهیجی دیوان اشعار مضامین اخلاقی رذایل اخلاقی فضایل اخلاقی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۷۲ تعداد دانلود : ۳۷۱
در ادبیّات فارسی عموماً و در شعر فارسی بویژه اشعار حزین لاهیجی، پیوند با اخلاق ناگسستنی است. اخلاق و مسائل اخلاقی با زندگی واقعی بشر سر و کار دارد و به سبب غنای اشعار فارسی از حیث مضامین اخلاقی، بررسی اشعار فارسی از دیدگاه اخلاقی اهمیّت زیادی دارد. حزین لاهیجی، یکی از شاعران بزرگ فارسی است که از مضامین اخلاقی در سروده هایش بهره فراوان برده و اشعارش از حیث مضامین اخلاقی غنی و پربار است که همین موضوع ضرورت بررسی اشعار او را دو چندان می کند . این تحقیق که به شیوه تحلیلی-توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام گرفته ، بر موضع گیری حزین لاهیجی نسبت به رذایل و فضایل اخلاقی و بیان دیدگاه های وی تمرکز یافته است. یافته ها و نتایج این پژوهش نشان م یدهد که اگرچه فضایل اخلاقی در اشعار شاعر بیشتر مورد تأکید است، امّا رذایل اخلاقی و سرزنش و نکوهش آن ها هم ذهن شاعر را به خود مشغول کرده او در شعر او نمود یافته است .
۲۴.

شاخص های محتوایی و بیانی شعر هلالی جغتایی در آینه صور خیال(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۹ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۳ 197 - 238

کلیدواژه‌ها: هلالی جغتایی دیوان اشعار زبان تصویری صورخیال علم بیان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۵ تعداد دانلود : ۴۹۸
هلالی جغتایی، شاعر غزل سرای اواخر قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری بوده که اشعار وی به میزان قابل توجهی حاوی تصاویر بیانی است که با استفاده از عناصر صور خیال خلق شده اند. هنر هلالی در ساخت تشبیهات و استعارات نو و بدیع است. پژوهش حاضر به منظور بررسی گونه های مختلف صورخیال «تشبیه، استعاره، مجاز، کنایه، تشخیص» در شعر هلالی صورت گرفته است و قصد دارد تا از منظر علم بیان به بررسی اشعار وی پرداخته و به این سؤالات پاسخ دهد که شاعر چه میزان و چگونه از صورخیال و تصویرآفرینی در دیوان اشعار خود بهره برده است؟ تصویرسازی های او بیشتر نوآوری بوده و یا در حیطه تقلید از گذشتگان صورت گرفته است و اینکه کدام نوع از صور خیال بسامد بیشتری در شعر وی دارد؟ روش تحقیق در این گفتار کتابخانه ای بوده است، نتایج به دست آمده به روش توصیفی وتحلیلی طبقه بندی شده اند. این کار همراه با آمار است تا دیدگاهی کلی از تصاویر و نحوه کاربرد آنها، هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی ارائه گردد. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد که بیشتر استفاده شاعر از صور خیال برای توصیف حال خود در برابر محبوب، توصیف زیبایی های محبوب و در پاره ای موارد، بیان مضامین دینی است. شاعر بیشتر از پدیده های طبیعی و تشخیص های انسان مدار بهره برده است. تشبیه خصوصا تشبیه حسی بسامد بالایی در شعر وی دارد. استعاره مصرحه، تشخیص، کنایه موصوف و مجاز مرسل نیز دارای بسامد هستند. بیشتر تصاویر شعری وی در باب توصیف معشوق و یا یکی از خصوصیات ظاهری و اخلاقی اوست که با کمک مظاهر طبیعی خلق شده اند. نوآوری و هنر هلالی در استفاده از نیروی خیال در تشبیهات و کنایه های وی نمود بارزی دارد.
۲۵.

تحلیل زمینه ای نوستالژی در اشعار خاقانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و ادبیات غنایی سال پنجم پاییز ۱۳۹۴ شماره ۱۶ 7 - 24

کلیدواژه‌ها: خاقانی شروانی دیوان اشعار نوستالژی غم غربت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۵۲
خاقانی شاعری اندوه پیشه و حسرت سراست. نگاشته های او که آیینه راست کردار روانش است، مشحون از واژه های ناخرسندی و نامرادی است. روحیه زودرنج و حساس او، کم لطفی و کم مهری پدر، انزواطلبی و مرگ طلبی، هجران و دوری از سرزمین های دوست-داشتنی اش و درد و غم از دست دادن عزیزان و آشنایانی که عمری با آنها خاطره داشته، همچنین حبس و دربدری و در نتیجه گذشته نگری و گذشته گرایی، بن مایه های مهم اشعار و گفته های نوستالژیک خاقانی است. از این منظر، شاید به جرأت بتوان گفت که بر اساس شواهد و اسناد، وی محزونترین و دردچشیده ترین شاعری است که در قرن ششم می زیسته است.
۲۶.

مبانی عرفانی در دیوان اشعار فیض کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۳ پاییز و زمستان ۱۳۸۷ شماره ۴ و ۵ 5 - 27
تعداد بازدید : ۳۱۶ تعداد دانلود : ۶۶۰
فیض کاشانی از اعاظم فقها، حکما، مفسّران و صاحب نظران اسلامی است. او علاوه بر مقام علمی و فلسفی و عرفانی، از ذوق شاعری نیز بهره داشته است. در عرفان بیشترتحت تأثیر افکار محیی الدّین عربی و در فلسفه تحت تأثیر ملّا صدرا و در اخلاق از مشرب امام محمّد غزّالی تأثیر پذیرفته است. این گفتار به بررسی اجمالی شعر و مبانی عرفانی او در دیوان اشعارش پرداخته است.
۲۷.

سبک صبور (نگاهی به شعر و شخصیت صبور کاشانی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۴ بهار و تابستان ۱۳۸۸ شماره ۶ 147 - 172
تعداد بازدید : ۳۸۱
میرزا احمد کاشانی متخلّص به «صبور»، برادرزاده فتح علی خان صبا، از شاعران توانا و کم شناخته دوره قاجار است. او در سده سیزدهم هجری در کاشان متولّد شد و نزد پدر و عموی خویش تربیت یافت و از آنان شاعری آموخت. او از شاعران عهد فتح علی شاه و از ندیمان دربار وی بود که بعد از استقرار عباس میرزا در آذربایجان، از دارالخلافه به آنجا رفت و نزد وی مقام و منزلت پیدا کرد و از منشیان خاص او شد. در سال 1228 ه .ق در جنگ بین ایران و روس در ارکوان طالش سرهنگ فوجی از اسیران روسی نومسلمان مشهور به فوج «بهادران» بود و در همین جنگ به دلیل شکست سپاه ایران از سپاه روسیه به درجه شهادت رسید و در همان طالش به خاک سپرده شد. صبور از شاعران دوره بازگشت است و مانند دیگر بازگشتی ها در قصیده بیشتر پیرو سنایی، انوری و به ویژه فرخی است و در غزل پیرو سعدی و حافظ. قصیده های او بیشتر مدح و ستایش است، هم ستایش پیشوایان دین و هم ستایش درباریان قاجار به ویژه فتح علیشاه، غزل های او نیز بیشتر عاشقانه است با چاشنی هایی از عرفان و ...، قطعه های بسیاری نیز دارد که به ویژه از نظر تاریخی و اجتماعی قابل توجه اند. روی هم رفته به گواهی سروده هایش شاعری توانا و چیره دست است. از صبور دیوان اشعاری به جا مانده که چهار نسخه خطی از آن موجود است که ما بر اساس آن ها، دیوان شاعر را تصحیح و تعلیق نموده ایم و بر پایه آن در این مقاله کوشیده ایم تا شعر و شخصیت او را اندکی بکاویم و او را که شاعری کم شناخته است، بیشتر بشناسیم.
۲۸.

معرفی دیوان اشعار غفاری کاشانی و ویژگی های سبکی آن(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاشان شناسی دوره ۶ بهار و تابستان ۱۳۹۲ شماره ۱ (پیاپی ۱۰) 70 - 101
تعداد بازدید : ۴۵۹ تعداد دانلود : ۳۱۶
میرزا محمد حسین غفاری کاشانی، متخلّص به مشرقی، از جمله شاعران عارف دوره بازگشت ادبی (قرن سیزدهم) است که در هیچ یک از آثار ادبی، حتی تذکره ها از او یاد نشده است. همین مسئله، نگارندگان را بر آن داشت تا ضمن معرفی اجمالی شاعر، مشخصات و ویژگی های سبک شناختی شعر او را نیز بیان کنند. با کمی تأمل در شعر غفاری می توان پی برد که او نیز چون دیگر شاعران معاصرش، دنباله رو شاعران سبک خراسانی و عراقی است، اما در این میان، توجه او بیشتر به سبک عراقی معطوف شده است، چنان که در میان شاعران سبک عراقی نیز بیشتر به حافظ نظر دارد و به وام گیری از مضامین شعری حافظ در دیوانش می پردازد. غفاری، شعر را به عنوان ابزاری برای بیان اعتقادات، و نه برای بیان احساسات به کار می گیرد. او برخلاف شاعران دوره خود، به دنبال فضل فروشی و خودنمایی با الفاظ پرآب و تاب و متکلّف نیست، بلکه قالب شعری را برای انعکاس تفکرات عرفانی اش برمی گزیند. زبان او ساده، روان و تشبیهاتش بیشتر حسی است. کاربرد شکل کهن واژه ها، کاربرد فراوان ترکیبات عربی و عطفی، اقتباس از آیات و احادیث روایی و استفاده از آرایه های ادبی به ویژه جناس، از ویژگی های چشمگیر سبک اوست.
۲۹.

مضامین تمثیلی در اشعار ناصر خسرو(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۹ پاییز ۱۳۹۶ شماره ۳۳ 8 - 19

کلیدواژه‌ها: تمثیل ناصرخسرو دیوان اشعار مضامین تمثیلی بلاغت فارسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۳۹ تعداد دانلود : ۲۵۵
 تمثیل جزء اصطلاحاتی است که حوزه ی معنایی وسیعی را در بر می گیرد، اما در شعر و بلاغت فارسی عمدتاً در سه حوزه ی تشبیه، ضرب المثل و روایت های داستانی یا آلیگوری به کار رفته است. از طرفی خاستگاه تمثیل را بیشتر در فلسفه و کلام دانسته اند تا خود ادبیات؛ از این رو رابطه ی آن با متون خرد گرا یک رابطه ی مستقیم است. در تاریخ ادبیات فارسی، حکیم ناصر خسرو قبادیانی شاعر قرن پنجم هجری یکی از برجسته ترین تولیدکنندگان متن هایی است که از مضامین تمثیلی به ویژه در اشعارش به شکل قابل توجهی استفاده کرده است و این از دیدگاه نقد ادبی قابلیت تحلیل و بررسی بسیار دارد. در این مقاله میزان گرایش ناصر خسرو به استفاده از انواع تمثیل و مضامین تمثیلی نشان داده شده است و از طرفی تأثیر مبانی فکری و عقیدتی دستگاه اسماعیلیه در چگونگی به کارگیری این مضامین واکاوی شده است. ناصر خسرو در اشعارش عمدتاً از تشبیه تمثیلی و روایت های داستانی یا آلیگوری نسبت به دیگر اشعار تمثیل استفاده کرده است. در تمثیل های او لایه ی بیرونی یا روساخت قصه و تشبیه مجموعه ای است از تصاویر، اشخاص، اشیا و اعمالی که در زیر ساخت خود یک پیام اخلاقی یا تعلیمی و یا یک ایده ی ذهنی را در بر دارد.
۳۰.

مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی دوره ۱۰ بهار ۱۳۹۷ شماره ۳۵ 8 - 35

کلیدواژه‌ها: مجیرالدین بیلقانی تمثیل دیوان اشعار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۳۷ تعداد دانلود : ۳۳۹
عنوان مقاله ای که می خوانیم "مختصری از تمثیلات دیوان مجیرالدین بیلقانی" است و اساس کار دیوان مجیرالدین بیلقانی به تصحیح محمدآبادی است. سخنوران ایرانی در قرن پنجم و ششم هجری نیز از این فنون بی بهره نمانده اند و پیکره ی "عروس سخن" خویش را با جامه ی هنر بویژه"ارسال المثل و تمثیل" آراسته گردانیده اند. از جمله ی این "تمثیل پردازان" مجیرالدین بیلقانی، شاعر اوایل نیمه ی اوّل قرن ششم هجری قمری است. دوره ای که معاصر است با تعلیمات "زیبایی های صوری و معنوی" در قصاید انوری، کمال الدین اصفهانی، خاقانی، فلکی شروانی و دیگران. مجیر در انواع ادبی خود به "صنایع لفظی و معنوی"، بویژه "تمثیل" توجه دارد و برای نشان دادن سبک شعری وی لازم است گرایش شاعر را به "تمثیل" مورد بررسی و تحلیل قرار دهیم. یافته های پژوهش نشان می دهد که برخی از "تمثیلات" مجیر ساخته طبع و قریحه ی شاعر و بعضی از آنها متأثر از فکر خاقانی و یا فرخی و منوچهری است. افزون بر این در دیوان مجیر سه نوع "تمثیل" دیده می شود: نخست، "مثل "هایی که امروز هم متداول است، دوم، "مثل" هایی که در عصر شاعر متداول بوده و سوم، "مثل" های مرده و غیر متداول.
۳۱.

بررسی و مقایسهحالات آفاقی و انفسی در سروده های علاءالدوله بیابانکی بر اساس نظریه «استیس»(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: جستارنامه ادبیات تطبیقی سال پنجم تابستان ۱۴۰۰ شماره ۱۶ 148 - 174

کلیدواژه‌ها: مکاشفه کشف صوری کشف معنوی دیوان اشعار علاءالدوله بیابانکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۵ تعداد دانلود : ۲۹۷
یکی از مسائلی که عرفان های تمام ملل، حول آن می چرخند، مسئله کشف و شهود است. به طور کلی مکاشفات عرفانی در دیوان علاءالدوله بیابانکی را می توان به دو دسته کشف و شهود صوری و معنوی تقسیم نمود و هرکدام از آن ها نیز انواعی دارد. این مکاشفات صوری و معنوی در برخی جهات با نظریه و.ت. استیس در مورد کشف و شهود، قابل انطباق است. در این پژوهش نیز مکاشفات علاءالدوله بر اساس احوال صوری و معنوی، مورد بررسی قرارگرفته و سپس به تشریح ویژگی های مشترک آن ها از جمله احساس ثقه، عینیّت، شادی و... پرداخته شده است. البتّه در برخی از این موارد، نظر استیس متفاوت است و یا با برخی از ویژگی های مکاشفات اسلامی، قابل تطبیق نیست. علاوه بر آن، ویژگی های اختصاصی حالات صوری و معنوی بررسی شده است و در نهایت به این نتیجه رسیده ایم که مکاشفات علاءالدوله، علاوه بر مطابقت با برخی از الگوهای عرفان غربی، در نوع خود بی نظیر هستند و از جهاتی بر عرفان غربی نیز برتری دارند. هم چنین نویسنده در این پژوهش به شیوه توصیفی – تحلیلی و روش کتاب خانه ای درصدد آن است تا به این پرسش پاسخ دهد که آیا اشعار علاءالدوله با وجود فراوانی، عباراتی در رابطه با کشف و شهود، قابلیّت تطبیق و دسته بندی در حوزه نوع ادبی«ادبیّات پیشگویانه و مکاشفه ای» را دارد یا خیر؟
۳۲.

تحلیل نمودهای تعالی و تباهی شخصیت در اشعار اخوان ثالث بر اساس نظریه اریک فروم

نویسنده:
منبع: شفای دل سال پنجم بهار ۱۴۰۱ شماره ۹ 41 - 63

کلیدواژه‌ها: اخوان ثالث دیوان اشعار تعالی تباهی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۲۷ تعداد دانلود : ۲۶۲
تحلیل و بررسی شخصیت و نمودهای تعالی و تباهی بر پایه روان شناسی، یکی از حوزه های بینامتنی است که بسیار مورد توجه تحلیل گران ادبی قرارگرفته است. اساسی ترین و مهم ترین نکته در این تحلیل ها، بیان جلوه های تعالی و تباهی و اشکال گوناگون آن ها در شعر شاعران است. در این مقاله که به روش تحلیلی – توصیفی انجام شده است دو مقوله تعالی و تباهی در اشعار مهدی اخوان ثالث، بر اساس نظریه روانکاوی اریک فروم بررسی شده است. اریک فروم، عقیده دارد که عشق و ابعاد آن یکی از اصلی ترین نمودهای تعالی و خشونت، شکست، تنهایی، خفقان و ناامیدی از نشانه های تباهی شخصیت است؛ بنابراین نظریه مقولات مذکور در اشعار این شاعر بررسی شده است. نتایج به دست آمده از این پژوهش بیانگر آن است که اخوان ثالث در اندیشه ورزی های خود به مقوله تباهی و نمودهای آن (ازجمله مرگ) توجه بیشتری داشته است و با توجه به نوع شخصیت و زندگی شاعر، این مسئله در اشعار وی جلوه های بیشتری داشته است. مقوله تعالی در شعر اخوان ثالث، تنها با تجلیات عشق (عشق به انسان، عشق آرمانی، عشق به وطن) نمود پیداکرده است.
۳۳.

درآمیختگی اشعار فلکی شروانی با شعر دیگران

نویسنده:
منبع: پژوهش های نثر و نظم فارسی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۴۰۰ شماره ۱۲ 167 - 184

کلیدواژه‌ها: فلکی شروانی دیوان اشعار نسخه های خطی درآمیختگی اشعار

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۱۸۶
نجم الدین محمد فلکی شروانی از شاعران قرن ششم هجری و شاعر دربار منوچهر بن فریدون شروانشاه است. تذکره نویسان تعداد ابیات دیوان فلکی را از پنج هزار بیت تا چهارده هزار بیت نوشته اند؛ ولی آنچه از اشعار او به جا مانده، به دو هزار بیت نمی رسد. تحقیق و جستجو در دیوان فلکی و نسخه های خطی دیوان او، نشان از درآمیختگی شعر برخی از شاعران با اشعار فلکی شروانی دارد. در این پژوهش، پس از مطالعه و بررسی دقیق دیوان چاپی فلکی و نسخه های خطی آن و جستجو در دیوان شاعران قرن پنجم تا هفتم هجری و جنگ ها و نسخه های خطی اشعار آنان، به درآمیختگی شعر برخی از شاعران، همچون: عسجدی، مسعود سعد سلمان، قطران تبریزی، ادیب صابر ترمذی، مجد همگر و جلال الدین محمد مولوی، با اشعار فلکی پی بردیم که یا اشعار ایشان در دیوان چاپی فلکی و نسخه های خطی آن ضبط شده و یا شعر فلکی در دیوان آنها راه یافته است. در این پژوهش به بررسی این اشعار و تعیین سراینده حقیقی آنها با دلایل و شواهد پرداخته شده است، تا در ارائه تصحیحی منقّح و پیراسته از دیوان شاعران مذکور، یاریگر مصححان و همچنین پژوهشگران اشعار ایشان باشد.
۳۴.

نقد و بررسی تصحیحات پیشین دیوان انوری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۴ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱ (پیاپی ۵۸) 355 - 372
تعداد بازدید : ۳۴۴ تعداد دانلود : ۲۲۲
چهل پنجاه سالی از دو چاپ دیوان انوری، یکی با ویرایش سعید نفیسی و دیگری با ویرایش مدرّس رضوی، می گذرد. با پیدا شدن دستنویس های دیگری که در اختیار آن دو استاد فقید نبوده، پاره ای از کاستی ها و سهوهای دو ویرایش یاد شده آشکار شده است و بنابراین لازم می نماید که بر اساس نسخ معتبر تازه یاب، تصحیح مجددی از دیوان انوری صورت گیرد و ابیات مبهم و مشکل آن که تا کنون شرح نشده یا به نادرست شرح شده، توضیح داده شود. نگارندگان مقاله حاضر، می کوشند تا ضمن برشمردن اشکالات چاپ های نفیسی و مدرّس رضوی و معرفی نسخ جدید، اجمالاً روش خود را در تصحیح مجددی از دیوان انوری ارائه کنند.
۳۵.

نقد و بررسیِ تصحیح و شرح «دیوان اشعار منوچهری دامغانی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: آینه میراث دوره ۱۴ پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۲ (پیاپی ۵۹) 143 - 168
تعداد بازدید : ۷۳۴ تعداد دانلود : ۳۳۱
دیوان منوچهری دامغانی تاکنون چندین بار به طبع رسیده است که از جدیدترین آن ها می توان چاپِ برات زنجانی را نام برد. مصحّح در مقدمه دیوان تصریح کرده که چاپ پیشینِ دیوان منوچهری (از دبیرسیاقی) «به روش علمی تصحیح نشده است»؛ لذا ایشان دیوان یادشده را از روی هفت نسخه خطّی تصحیح کرده اند و علاوه بر تصحیح، به معنی لغات و شرح ابیات نیز پرداخته اند. از آنجایی که در تصحیح و شرح برخی از ابیاتِ این چاپ، لغزش ها و کاستی هایی مشاهده می شود، در این مقاله، چاپ اخیر دیوان اشعار منوچهری، ذیل چهار عنوانِ تصحیح ابیات، شرح ابیات، تصحیح و شرح ابیات، و ایرادات وزنی، بررسی شده است. کوششی نیز برای مقایسه این چاپ و چاپ دبیرسیاقی شده است.
۳۶.

«مؤلفه های نوع تعلیمی در رساله کمال اظهری شیرازی»(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه ادبیات تعلیمی سال چهاردهم بهار ۱۴۰۱ شماره ۵۳ 162-196

کلیدواژه‌ها: اظهری شیرازی دیوان اشعار آموزه های تعلیمی شگردهای تعلیمی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۴ تعداد دانلود : ۲۲۶
بوداق اظهری شیرازی، شاعر ناشناخته قرن دهم و یازدهم هجری، مجموعه اشعاری 10385 بیتی دارد که آن را رساله کمال نامیده است. نگارندگان این پژوهش مؤلفه های تعلیمی اظهری را در اشعار وی بررسی می کنند؛ نیز با شیوه توصیفی تحلیلی مبتنی بر اشعار اظهری درپی پاسخگویی به این پرسش هستند: «در رساله کمال اظهری کدام آموزه های تعلیمی وجود دارد و شاعر از چه شگردها و شیوه هایی برای تبیین آن ها استفاده کرده است؟». با پاسخ به این پرسش استدلال می کنند که نعت و منقبت خاندان نبوت و امامت (ع)، مدح سلاطین صفوی، عشق مجازی، توصیف حوادث زندگی و هجو و هزل از مضامین اصلی شعر اظهری است؛ اما شاعر، مانند بسیاری از شاعران پیشین، در قالب ها و مضامین متنوع شعریِ خود گاهی به شکل مستقل و گاهی در لابه لای مضامین و انواع ادبی دیگر به تعلیم خیر و نیکی (روش ایجابی) به مخاطبان خاص و عام خویش یا بازداشتن آن ها از زشتی ها و بدی ها (شیوه سلبی) پرداخته است. اظهری تعالیم خود را به دو شیوه مستقیم و غیرمستقیم به مخاطب آموزش داده است؛ همچنین از شگردهای قصه گویی، خطاب النفس (تجرید)، استشهاد به آیات و داستان های قرآنی، به کارگیری تمثیل و ارسال المثل، مناجات، سوگندنامه، شکوه و گلایه، زشت نگاری (هزل و هجو) و قصه از زبان حیوانات استفاده کرده است.
۳۷.

تحلیل بازتاب اندیشه های میهن دوستانه در اشعار لایق شیرعلی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) دوره ۱۵ بهار ۱۴۰۲ شماره ۵۵ 273 - 295
تعداد بازدید : ۳۰۰ تعداد دانلود : ۲۳۱
میهن دوستی پدیده ای است که در سده اخیر بر ادبیّات معاصر، تأثیر ویژه ای داشته است. عارف قزوینی و فرخی یزدی، نمونه ای از شعرای معاصری هستند که میهن دوستی در شعر آن ها جلوه خاصی دارد. شعر تاجیکستان نیز به دلیل تهاجم اقوام بیگانه و سال ها، سیطره کمونیسم، نیاز به دمیدن روحی تازه از غرور ملی و میهن دوستی دارد تا در جهت حفظ وحدت ملی و نیل به توسعه، به یاری قوم تاجیک بیاید. لایق شیرعلی، شاعر ملی تاجیکستان و یکی از شاخص ترین چهره های اشعار میهن دوستانه است که در سروده هایش، عشق به میهن و وطن خود را نشان داده است. مقاله حاضر به روش توصیفی با رویکرد تحلیل محتوا، به بررسی تحلیل بازتاب اندیشه های میهن دوستانه در اشعار لایق شیرعلی شاعر وطن پرست، پرداخته است. جنبه های مختلف میهن دوستی در شعر لایق شامل یادکرد گذشته باشکوه قوم تاجیک، اهمیّت زبان فارسی به عنوان زبان مادری، تأثیرپذیری از شاهنامه، دعوت به صلح و  اندیشه های جهان وطنی می باشد. نویسندگان با تکیه بر اندیشه صاحب نظران، اشعار لایق را مورد بررسی قرار داده و به این نتیجه رسیده اند که اندیشه های میهن دوستانه لایق، ریشه های عمیق انسان دوستانه دارند. لایق، خواهان صلح، پیشرفت، برابری و هم زیستی مسالمت آمیز همه ملّت های جهان است و این آرمان، زمانی محقق خواهد شد که هر انسانی به ارزش های ذاتی خودش پی ببرد؛ بنابراین لازمه صلح جهانی از دیدگاه لایق شیرعلی، خودشناسی و خودآگاهی فردی است.
۳۸.

واکاوی قلندریّات و مباحث مربوط به آن در آثار منظوم و منثور شیخ احمد جام(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۹ زمستان ۱۴۰۱ شماره ۷۴ 141 - 162

کلیدواژه‌ها: عرفان اسلامی شیخ احمد جام آثار منثور شیخ جام دیوان اشعار مضامین قلندری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۲ تعداد دانلود : ۱۹۴
شیخ احمد جام از جمله عارفان نامی حوزه خراسان بزرگ است. آثارش به دو دسته منثور و منظوم جای می گیرد. در این پژوهش، مباحث قلندری در آثار منثور و دیوان اشعار بررسی شده است. این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه ای انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسامد موضوعات قلندری در دیوان اشعار از تنوّع بیشتری برخوردار است و شامل مواردی چون: تظاهر به فسق؛ بی اعتباری دین و ردّ مظاهر شریعت؛ تظاهر به آیین های غیراسلامی؛ تعریض به زاهدان و صوفیان؛ حضور در اماکن بدنام و بی اعتنایی به نام و ننگ می شود. در حالی که شیخ جام در آثار منثور خود تنها به مواردی چون انتقاد از صوفیان مرائی و عاریتی بودن نام جویی اشاره کرده است. در مجموع، تفاوت آشکار سطح ایدئولوژیک آراء شیخ جام در آثار مئنثور و دیوان اشعار، این فرضیّه را تقویّت می کند که این سروده ها منسوب به اوست.
۳۹.

تحلیل ساختار تشبیه و تأثیر آن در دیوان کلیم کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کاوش نامه زبان و ادبیات فارسی سال ۱۷ بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۳۲ 167 - 199

کلیدواژه‌ها: صور خیال تشبیه دیوان اشعار کلیم کاشانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۹ تعداد دانلود : ۱۹۵
تشبیه یکی از پایه های اساسی علم بیان است که به عنوان هسته اصلی، محوری و مرکزی اغلب خیال های شاعرانه، زبان خبر را به زبان هنر و ادب مبدّل می سازد. خلّاق المعانی ثانی -کلیم کاشانی- شاعر قرن یازدهم و از نمایندگان مشهور سبک هندی است که با استفاده از عنصر تشبیه، تصاویری مخیّل و بکر خلق کرده است. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، تشبیهات دیوان کلیم از نظر ارکان، ساختمان و شکل مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه حاکی از آن است که ذکر تشبیهات مرکب، وجه شبه های دوگانه، مشبه به های بکر و همچنین اشکال مختلف تشبیه از جمله تشبیه تمثیل، ملفوف و مفروق و در نهایت بسامد بالای تشبیهات گسترده، تصاویر تشبیهات را از حالت کلیشه ای و ابتذال درآورده و موجب تعدد و تنوع صور تشبیهی –درو از پیچش معنایی و ابهام افراطی رایج در سبک هندی- در شعر کلیم شده و عمق و غنای بیشتری به اشعار او بخشیده است.
۴۰.

جایگاه اهل بیت(ع) و عارفان بزرگ اسلامی در اشعار عرفانی قاسم انوار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: عرفان اسلامی سال ۱۲ پاییز ۱۳۹۴ شماره ۴۵

کلیدواژه‌ها: قاسم انوار دیوان اشعار اهل بیت (ع) صوفیان بزرگ شاعران عارف

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۱۱ تعداد دانلود : ۱۴۹
قاسم انوار (837- 757 ه ق.) از عارفان و شاعران بزرگ ایران در عصر تیموریان، جامع عرفان و ادب خراسان، آذربایجان و گیلان است و در اشعار خود تلفیقی از اندیشه های ابن عربی در باره انسان کامل و وحدت وجود را در کنار طریقت کبرویه خراسان و صفویه آذربایجان و نهضت های شیعی ارائه می دهد. او در دیوان خود از عارفان و صوفیان بزرگ اسلام چون حسین بن منصور حلاج، بایزید بسطامی، غزالی و بشر حافی به نیکی و احترام یاد می کند و غالباً اندیشه های والای آنان را می ستاید، از طرفی به امامان شیعه چون امام علی(ع)، امام حسین(ع)، امام جعفر صادق (ع) و امام مهدی(عج) ابراز ارادت می نماید. در بین اهل بیت بیش از همه به حضرت علی (ع) اقتدا نموده و یک غزل عارفانه به آن امام همام اختصاص داده است که در آن به صراحت خود را پیرو راستین ایشان قلمداد کرده است. قاسم که در شاعری پیرو شاعران بزرگ سبک عراقی است، بیشترین گرایش در اشعارش به شاعران عارفی چون مولانا، حافظ و سنایی مشهود است. مطالعه این ابعاد در دیوان اشعار قاسم انوار ما را به بسیاری از زوایای پنهان اندیشه او رهنمون خواهد بود.