مصرف فرهنگی

ایران طی دهه های اخیر با مسئله ای جمعیتی به نام کاهش شدید باروری مواجه شده است. با توجه به حرکت جامعه ایران به سمت مدرنیته و در نتیجه تغییر سبک زندگی افراد، سؤال اساسی این تحقیق آن است که تغییر در سبک زندگی چه اندازه می تواند نگرش کنش گران در معرض باروری را تحت تأثیر قرار دهد. پژوهش حاضر با هدف تأثیر مؤلفه های سبک زندگی بر نگرش به فرزندآوری بین زنان در آستانه ازدواج مراجعه کننده به شبکه های بهداشت درمانی شهر تهران انجام گرفته است. با استفاده از تکنیک پرسش نامه، 384 نفر از زنان شهر تهران بررسی شدند. طبق نتایج تحقیق، 3 / 83درصد زنان بررسی شده نگرش متوسط و ضعیفی به فرزندآوری و کارکردهای آن دارند. همچنین، بین مؤلفه های سبک زندگی (مدیریت بدن، اوقات فراغت، مصرف فرهنگی و پایگاه اقتصادی اجتماعی) با نگرش به فرزندآوری رابطه معناداری وجود دارد و 32 درصد از تغییرات نگرش به فرزندآوری با متغیرهای مستقل تبیین می شود. بین مؤلفه های سبک زندگی، متغیر پایگاه اقتصادی اجتماعی قوی ترین متغیر پیش بین متغیر وابسته است. به عبارتی، متغیر مذکور علاوه بر اثر مستقیم بر نگرش زنان شهر تهران به فرزندآوری، بر همه ابعاد سبک زندگی اثرگذار است و متغیر مصرف فرهنگی نیز علاوه بر تأثیر بلافصل بر نگرش زنان، تحت تأثیر سایر ابعاد و مؤلفه های سبک زندگی است. همچنین، مؤلفه مدیریت بدن بعد از پایگاه اقتصادی اجتماعی، بر نگرش زنان به فرزندآوری اثرگذار بوده است.

هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش نوع نظام ارزشی افراد در مصرف کالاهای فرهنگی، در شهر کرمانشاه و در سال 1398 بوده است. روش انجام پژوهش، پیمایشی و روش گردآوری داده ها پرسش نامه بوده است. جامعه آماری این پژوهش، افراد 20 سال و بیشتر شهر کرمانشاه بوده است. حجم نمونه 350 نفر که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. یافته ها نشان داده است که میزان مصرف فرهنگی در شهر کرمانشاه متوسط بوده است و پاسخ گویان مجرد، تحصیل کرده و ساکن در محلات متوسط مصرف فرهنگی بیشتری داشته اند. میانگین نمره نظام ارزشی اقتصادی و اجتماعی پاسخ گویان بیش از میانگین نمره نظام ارزشی سیاسی و مذهبی آنان بوده است. میانگین نمره نظام ارزشی اقتصادی و مصرف فرهنگی در زنان، افراد مجرد، محلات سطح متوسط و سنین پایین تر، بیشتر بوده و در محلات پایین شهر، افراد متأهل و سنین بالاتر، ارزش های اجتماعی بیشتر و مصرف فرهنگی کمتر بوده است. میزان مصرف فرهنگی افراد دارای نمره نظام ارزشی سیاسی و اقتصادی بالاتر، بیشتر بوده است. اما میزان مصرف فرهنگی در افرادی که نمره نظام ارزشی اجتماعی و مذهبی آنان بیشتر بوده، کمتر بوده است. از بین متغیرهای زمینه ای ، تحصیلات مهم ترین عامل مؤثر بر نوع نظام ارزشی و در نتیجه بر نوع و میزان مصرف فرهنگی افراد بوده است. براساس یافته های پژوهش می توان نتیجه گرفت که نظام ارزشی افراد در میزان مصرف فرهنگی آنان نقش دارد.

مقدمه و هدف پژوهش: رسانه ها نقش موتور محرک را در ایجاد و گسترش سبک های گوناگون زندگی بر عهده دارند. رسانه ها به خصوص شبکه های ماهواره ای امروز منشاء شکل گیری سبک زندگی بسیاری از افراد جامعه هستند. هدف از انجام این پژوهش سنجش میزان تاثیر تماشای شبکه های تلویزیونی ماهواره ای فارسی زبان بر سبک زندگی دانشجویان دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است.  روش پژوهش: این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی است و از حیث روش از نوع تحقیقات پیمایشی مقطعی می باشد.شیوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای و حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 345 نفر تعیین شده است.از پرسش نامه جهت گرد آوری اطلاعات و از نرم افزار اس پی اس اس برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها در دو سطح توصیفی و استنباطی انجام شده است.در سطح استنباطی از آزمون کلموگروف اسمیرنوف و آزمون همبستگی پیرسون جهت بررسی فرضیات استفاده شده است. یافته ها و نتیجه گیری: طبق یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که تماشای شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بر سبک زندگی دانشجویان تاثیر مستقیم دارد. طبق تئوری غالب این پژوهش (کاشت جورج گربنر) هرچه ساعت تماشای ماهواره بیشتر باشد دانشجویان بیشتر تحت تاثیر سبک های زندگی تبلیغ شده در شبکه های ماهواره ای قرار می گیرند. هرچه میزان تماشای شبکه های ماهواره ای فارسی زبان بیشتر شود مدیریت بدن هم بیشتر می شود و نحوه گذراندن اوقات فراغت دانشجویان بیشتر تغییر می کند اما میزان مصرف محصولات فرهنگی کاهش می یابد.

جامعه شناسان، فرهنگ شهری را ، احساس تعلق جمعی و درونی به مجموعه عناصر مادی و معنوی زندگی شهروندی تعریف می کنند. پژوهش" مطالعه موردی فرهنگ شهری در تهران " به روش پیمایش، با جامعه آماری 18 سال به بالا، حجم نمونه( N=400 )،به شیوه احتمالی و به روش نمونه گیری خوشه ای انجام شد.نتایج تحقیق نشان داد نیازهای فرهنگی پاسخگویان درگروه ها و طبقات مختلف گوناگون است. آنچه برای یک گروه نیاز محسوب می شود ممکن است درگروه های دیگر چندان مورد توجه نباشد. از سوی دیگر، درصد پایین احساس نیاز در گروه های تحصیلی و درآمدی پایین، اگرچه از جهتی متأثر از عوامل و موانع مطرح شده از سوی پاسخگویان است، اما از جهت دیگر اولویت های نیازی این دسته از افراد را نشان می دهد. بنابراین نادیده گرفتن برخی نیازها یا بی توجهی به آنها باعث از بین رفتن نیاز نمی شود، بلکه زمینه آشفتگی و بی نظمی را به تدریج در قالب تقلیل فرهنگ شهری به ویژه تاثیرآن برکنش شهروندان در ابعاد مختلف در بلند مدت منجر می شود و افراد برای ارضای نیازهای خود جایگزین های دیگری را انتخاب می کنند که گاه متناسب با ارزش های فرهنگی به ویژه فرهنگ شهری جامعه منطبق نیست یا پاسخگویی مناسبی برای آن نیازها محسوب نمی شود و در نهایت، میزان رضایت، شادی ، نشاط و احساس افتخار به خود و فرهنگ شهری را در کنش های شهروندی کاهش می دهد.

هدف: زنانگی و نقش مادری به عنوان یک ساختار نقشی جنسیتی بیش از همه در نگرش به مادری تجلی می یابد و این نگرش به مادری می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی باشد. از دیگر سو، در پرتو تحولاتی که در سده اخیر در جهان و ایران رخ داده، بسیاری از مولفه های سبک زندگی، به ویژه در میان زنان، در معرض تغییر قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف بررسی جامعه شناسانه تأثیر سبک زندگی بر نگرش به نقش مادری از زنان شهر رشت انجام شده است. روش  و مواد :  روش پژوهش حاضر توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه آماری تمام زنان متآهل دارای فرزند ساکن شهر رشت در سال 1400 است که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی و با حجم نمونه 384 نفر جمع آوری داده انجام گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها، متناسب با سطح سنجش متغیرها از آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل مسیر استفاده شده است. با توجه به هدف و فرضیه های پژوهش، نگرش به مادری و سبک زندگی زنان با نظریات بوردیو، گیدنز، مانهایم و نیز برخی روایت های فمنیستی مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها: با توجه به آزمون فرضیه ها بین سبک زندگی و نگرش به مادری رابطه معنادار وجود دارد. بدین صورت که با مدرن شدن سبک زندگی، نگرش به نقش مادری در زنان نیز مدرن می شود و این مسئله در کلیه جنبه های سبک زندگی نظیر مدیریت بدن، سبک خرید، مصرف فرهنگی و اوقات فراغت به چشم می خورد .  با توجه به میانگین شاخص های پژوهش، نگرش به مادری در زنان نه سنتی است و نه مدرن بلکه بینابین؛ اما نزدیک به مدرن است؛ سبک زندگی زنان نیز در وضعیت مشابه قرار دارد و در محدوده بینابین (سنتی- مدرن) است. تحلیل مسیر نشان از آن دارد که مصرف فرهنگی بیشترین اثر مستقیم را بر نگرش به مادری دارد. همچنین مدیریت بدن و پایگاه اقتصادی و اجتماعی دارای اثرات مستقیم و غیرمستقیم و اوقات فراغت دارای اثر غیرمستقیم بر نگرش به مادری است.

مصرف فرهنگی فعالیتی اجتماعی و کرداری روزمره است و فرهنگ به واسطه همین کردارهایی که مصرف فرهنگی می نامیم تولید یا بارور می شود. مصرف فرهنگی سبک زندگی ما و شکل نیازها و تمایلاتمان را سامان می دهد و مواد لازم را برای تولید تخیلات و رؤیاهایمان فراهم می کند. علاوه بر این، نشان دهنده تفاوت ها و تمایزات اجتماعی و نمایانگر تولیدات ثانویه ما در به کارگیری ابزارهای موجود است. در سال های اخیر، با توجه به اهمیت مصرف فرهنگی در ایران، تحقیقات متعددی در این حوزه انجام شده است. با در نظر گرفتن فراوانی و تنوع تحقیقات انجام شده در زمینه مصرف فرهنگی، نیاز به انجام تحقیقات ترکیبی مثل فراتحلیل در این حوزه احساس می شود. اصلی ترین سؤال پژوهش حاضر این است که مهم ترین عوامل مؤثر بر مصرف فرهنگی در تحقیقات انجام شده در ایران کدا م اند؟ روش تحقیق پژوهش حاضر، فراتحلیل است. جامعه آماری تحقیق همه مقالات معتبر علمی هستند که در سال های 1380 تا 1400 با موضوع مصرف فرهنگی منتشر شدند. درنهایت 44 تحقیق انتخاب شده و با نرم افزار جامع فراتحلیل (CMA2) تحلیل شدند. یافته های تحقیق نشان داد که متغیرهای پایگاه اقتصادی-اجتماعی، سرمایه فرهنگی و سن در مقایسه با سایر متغیرها تاثیر زیادی بر مصرف فرهنگی در ایران دارند. نتایج اندازه اثرات نشان می دهد که رابطه پایگاه اقتصادی-اجتماعی و مصرف فرهنگی، معادل 37/0 و در حد متوسط است. رابطه سرمایه فرهنگی و مصرف فرهنگی در تحقیقات مرور شده حدود 32/0 و در حد متوسط است. نتایج اثرات ترکیبی تصادفی نشان می دهد که رابطه سن و مصرف فرهنگی معادل 26/0- و در حد کم است.

اهداف: مصرف و مصرف فرهنگی از پدیده های مهم جامعه معاصر است که ضمن تأثیرپذیری از عوامل مختلف فردی و اجتماعی، ابعاد مختلف زندگی افراد را متأثر می کند. بسیاری از صاحب نظران، مصرف و مصرف فرهنگی را متأثر از طبقه اجتماعی و نیز معرفی برای آن می دانند. برخی مطالعات، به ویژه در دنیای مدرن علاوه بر طبقه، ویژگی های فردی و فردیت را نیز عامل مهم تعیین کننده مصرف و مصرف فرهنگی دانسته اند. هدف این مقاله بررسی میزان و نوع مصرف فرهنگی شهروندان تهرانی و عوامل مؤثر بر آن با تأکید بر دو رویکرد فوق است. روش مطالعه: روش مقاله، پیمایش و ابزار گردآوری داده ها پرسش نامه بوده است. پاسخ گویان550 نفر از شهروندان 15 تا 75 سال مناطق 22 گانه شهر تهران بوده که با نمونه گیری تصادفی طبقه ای، انتخاب و با آنان مصاحبه انجام شده است. یافته ها: نتایج تحقیق نشان می دهد هم فردیت و هم طبقه افراد با میزان و نوع مصرف فرهنگی آن ها رابطه دارند؛ اما رابطه آن ها در کالاهای فرهنگی مختلف متفاوت است. در کل متغیرهای مدرن- سنتی بودن، تمایلات فرهنگی، طبقه، سکولار- دین دار و تمایلات اجتماعی با مصرف فرهنگی (688/0=R) همبستگی چندگانه دارند و می توانند (461/0 = R2) از تغییرات مصرف فرهنگی را تبیین نمایند. بیشترین وزن به متغیرهای تمایلات فرهنگی، مدرن - سنتی بودن و پس از آن طبقه تعلق دارد. نتیجه گیری: معادله رگرسیون بینش نظری مقاله را که مدعی است مصرف فرهنگی به طور هم زمان از فردیت و طبقه افراد متأثر است، تأیید می کند. بنابراین نتایج نشان می دهد که هم متغیر طبقه و هم فردیت هر دو بر مصرف فرهنگی تأثیرگذار است؛ اما وزن آن ها در مورد کالاهای فرهنگی متفاوت است.

امروزه رشد مصرف کالاهای فرهنگی در شکل گیری هویت افراد جامعه دخیل است. در این میان، کودکان و نوجوانان بیشترین اثرپذیری را در این سنین از فضایی که در آن حضور داشته، آموزش دیده و رشد می کنند، خواهند داشت. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش مصرف فرهنگی بر روی هویت دانش آموزان به نگارش درآمده است. جهت تدوین چهارچوب نظری تحقیق، از نظریات بوردیو استفاده شده است. روش مورداستفاده در این پژوهش از نوع پیمایشی (توصیف تبیین) حسب ماهیت آن بوده است. دانش آموزان دبیرستان منطقه پنج تهران در سال 1402 نیز به عنوان جامعه آماری و حجم نمونه آن نیز براساس فرمول کوکران با 95 درصد ضریب اطمینان به تعداد 384 نفر و به شیوه نمونه گیری تصادفی برآورد ش ده اس ت. همچنین، در راستای تحلیل داده ها از نرم افزار آماری SPSS و آزمون همبستگی پیرسون جهت تعیین روابط میان مؤلفه ها بهره برده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که بین مصرف فرهنگی و هویت اجتماعی، فردی و ملی رابطه معناداری وجود دارد.

با بصری شدن نمادهای منزلت و هویت در مدرنیته متاخر، بدن به محملی برای ابراز هویت و نمادی از شخصیت فرد مبدل گشته است. مراقبت و نظارت بر بدن این امکان را برای افراد فراهم می کند تا روایت مشخصی از هویت خویش را حفظ کنند و آن را در معرض تماشای دیگران قرار دهند. این مقاله با توجّه به اهمیت موضوع، به بررسی رابطه سبک زندگی و تصویر بدن در بین زنان جوان می پردازد. چارچوب نظری تحقیق براساس نظریات گیدنز، بوردیو و فوکو تنظیم شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، ۲۶۵۹۶۸۱ نفر و نمونه آماری آن ۴۱۵ نفر از زنان جوان شهر تهران می باشند که با استفاده از فرمول کوکران و به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شده اند. داده ها و اطلاعات نیز با استفاده از روش پیمایشی و کاربرد تکنیک پرسشنامه جمع آوری گردیده است. برای تحلیل داده ها از رگرسیون چند متغیره و مدل سازی معادلات ساختاری (AMOS) استفاده شده است. آزمون فرضیه ها بیانگر آن است که بین متغیرهای مصرف فرهنگی، سرمایه فرهنگی، مدیریت بدن، گرایش مذهبی، فعالیت های فراغتی، تحصیلات، سن و تصویر بدن رابطه معنادار وجود دارد. نتایج رگرسیون هم حاکی از آن است که برحسب ارزش بتا به ترتیب: مدیریت بدن، گرایش مذهبی، مصرف فرهنگی، سرمایه فرهنگی، تحصیلات و سن، بیشترین تاثیر را در تبیین تصویر بدن داشته اند. همچنین، به منظور آزمون کلی و جزئی الگوی نظری، از مدل سازی معادلات ساختاری بهره گرفتیم که شاخص های برازش بالا حاکی از حمایت بسیار خوب داده ها از مبانی نظری می باشد. 

مصرف مواد دخانی از جمله سیگار، قلیان، پیپ و ... تعداد زیادی از مردم را تحت تأثیر قرار داده و به طور روزافزونی در حال تعامل با سایر آسیب های اجتماعی و تبدیل شدن به تهدیدی شالوده شکن است. هدف مقالیه حاضر، بررسی میزان گرایش شهروندان بوکانی به مصرف تنباکو در سه بعد شناختی، عاطفی و رفتاری و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن است. در این زمینه، پس از بسط فضای مفهومی موضوع، از رویکردهای نظری سبک زندگی و اوقات فراغت وبر، زیمل و بوردیو استفاده شد. روش تحقیق، پیمایش بود که با استفاده از پرسشنامیه محقق ساخته انجام گرفت، در این پیمایش نمونه ای از شهروندان 18سال و بالاتر شهر بوکان مطالعه شد. اعتبار پرسشنامه به شیویه صوری و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ تأیید شد. نتایج تحقیق نشان داد بین متغیرهای ارزیابی وضعیت اجتماعی- اقتصادی، گذران اوقات فراغت به صورت مدرن، سلیقیه مصرف مشترک، سن و میزان درآمد، با گرایش به مصرف تنباکو رابطیه معنادار و مثبت وجود دارد؛ بدین معنا که با افزایش سطح این متغیرها، میزان گرایش به مصرف افراد نیز بیشتر می شود؛ اما بین متغیرهای گذران اوقات فراغت به شکل سنتی و مصرف کالاهای فرهنگی با گرایش به مصرف تنباکو رابطیه معنادار و منفی مشاهده شد و لذا می توان گفت با تغییر تفریحات به شکل سنتی تر و استفاده از کالاهای فرهنگی انتظار می رود گرایش به مصرف کاهش یابد. همچنین، آزمون رگرسیون چند متغیره بیانگر تبیین 53 درصدی تغییرات متغیر وابسته به وسیلیه متغیرهای مستقل است.