عرفا و صوفیه

هجویری در کشف المحجوب بزرگ زاده ای دین ورز، پشمینه پوشی بی خرقه و صوفی آزاد از رسوم است. داوری های او دربارة مشایخ گذشته و هم روزگارش با تأمل و شناخت همراه است. یکی از این مشایخ، حسین بن منصور حلاج است که به گواهی تاریخ، وابستگان دستگاه خلافت عباسی مخالف او بوده اند. پیروان حلاج در طول تاریخ از مجازات ایمن نبود ه اند. بزرگان تصوف نیز به مقتضای زمان، پوشیده و به اشاره در باب او سخن گفته اند. برخی متصوفه مثل سراج طوسی و قشیری با ذکر سخنان حلاج به دنبال راهی برای جلوگیری از حذف کامل او از فهرست مشایخ اهل تصوف بوده اند. عملکرد هجویری تا اندازه ای ظریف تر و رندانه تر است؛ زیرا با ذکر احوال او در باب «فی ذکر ائمتهم من اتباع التابعین»، به مناسبت و احتیاط، دین و اعتقاد او را تأیید می کند؛ هجویری حتی ذکر نکردن نام حلاج را در کتاب خلاف رسم امانتداری می داند. این پژوهش تأملی در تحلیل نگاه هجویری به حسین بن منصور حلاج بر پایة اشارات او در کشف المحجوب است. با بررسی و تحلیل شواهد، ساختار پژوهش در نه بخش تنظیم شد: سابقة آشنایی هجویری با حلاج، رویکرد هجویری به آرای موافقان و مخالفان حلاج، ارتباط حلاج با مشایخ عصر خود و دلیل رانده شدن حلاج، انگیزة طرح حلاجی دیگر، حلاج و ملامتیه، رد احتمال اعتقاد حلاج به حلول، رد اتهام ساحری و اثبات کرامت حلاج و ناپذیرفتنی های حلاج.

۵۰.

در اخلاق درویشان

نویسنده: محمدعلی همایون کاتوزیان

منبع: ایران شناسی سال پانزدهم زمستان ۱۳۸۲ شماره ۶۰

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات عرفا و صوفیه

تعداد بازدید : ۱۷۹۷ تعداد دانلود : ۱۴۲۴

۵۱.

جنون شبلی به مثابة نقاب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: حبیب الله عباسی مینودخت هاشمی

منبع: زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی) سال بیست و دوم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۱ (پیاپی ۷۶)

کلیدواژه‌ها: تصوف جنون نقاب شبلی خرد پنهانی (عقل)

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۵۹ تعداد دانلود : ۸۴۰

ابوبکر شبلی (334- 247 ه .ق) عارف بزرگ و نام آور حوزة تصوف بغداد است که با وجود صفت های برجسته در سلوکِ عارفانه اش، بیشتر به جنون و شوریدگی شناخته شده است و همین آشفتگی عاملی شده تا از مجانین سده های درخشان تصوف اسلامی خوانده شود. کسانی که پس از او سعی در نمایاندن شخصیت بزرگ او داشته اند، با وجود جنونِ هنجارشکن و غیرمتعارفش، خرد پنهانی و نگاه دگرگون عرفانی او را نیز انکار نکرده اند. از این رو، اندکی تأمل در بررسی شخصیت و سلوک عارفانة شبلی و درنگ و دقت نظر در علت های جنون این عارف صاحب سبک، ما را به گشودن دریچه های تازه و وسیع برای آشنایی با صورتِ حقیقی و متفاوت او رهنمون خواهد شد. در این نوشتار، تلاش کرده ایم نکته ها و دقایقِ طریقت او را بررسی کنیم و در پایان تبیین کنیم که چگونه شبلی از جنون به مثابة نقابی برای رسیدن به معرفت حقیقی بهره جسته است.

۵۲.

شعر عارفانه جهانی

نویسنده: فضل الله رضا

منبع: گلستان بهار ۱۳۷۷ شماره ۱

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۵۳ تعداد دانلود : ۸۷۶

۵۳.

تحول افسانه ای عارفان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: تیمور مالمیر

منبع: دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز ۱۳۸۷ شماره ۲۰۴

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۴۲ تعداد دانلود : ۱۲۷۰

۵۴.

دیدگاه نسفی درباره سلوک عرفانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: احسان رییسی

منبع: ادبیات عرفانی سال هفتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: عرفان اسلامی طریقت سیر و سلوک عزیز نسفی سیر استکمالی

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۳۹ تعداد دانلود : ۷۳۱

سیر و سلوک را می توان مهمترین رکن عرفان و وجه ممیزه آن از دیگر نظامهای معرفتی دانست. بر این اساس این موضوع همواره در کانون توجه اهل عرفان و تصوف قرار داشته است و به همین دلیل بخش معظمی از متون عرفانی به تبیین چگونگی سیر و سلوک اختصاص یافته است. وجود طرحهای متنوع و متعدد در باب مراحل و منازل سلوک نشان دهنده وجود سنتها، مشربها، نظامهای تربیتی و تجارب عرفانی گوناگون در عرفان اسلامی است بنابراین بررسی و تحلیل مبانی نظری و بنیانهای فکری عرفا درباره سیر استکمالی نقش بسیار مهمی در شناخت موضوعات مذکور دارد. عزیزبن محمد نسفی به عنوان عارفی مبتکر و نوآور در باب موضوعات خداشناختی، هستی شناختی و انسان شناختی، دیدگاههای مهمی درباره سیر و سلوک بیان کرده است. این مقاله، دیدگاههای مذکور را بررسی و تحلیل کرده و از خلال آنها بنیانهای فکری نسفی در باب سیر استکمالی را تبیین ساخته است. گرچه نسفی طرحهای متعددی از سلوک به دست داده است امّا بنیان همه این طرحها بر دو رکن استوار است: 1. توجه به درون سالک؛ 2. توجه به بیرون سالک. علاوه بر آن در طرحهایی که وی ارائه کرده است «به فعل رساندن بالقوه ها» برای رسیدن به کمال اهمیت ویژه ای دارد.

۵۵.

دیوان صوفی مازندرانی

سایر: سید محمدعلی جمال زاده

منبع: وحید مهر ۱۳۴۹ شماره ۸۲

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۳۶ تعداد دانلود : ۷۷۰

۵۶.

آثار و احوال شاه نعمت الله ولی

نویسنده: علیرضا ذکاوتی قراگزلو

منبع: نشر دانش بهار ۱۳۸۰ شماره ۹۹

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۲۶

۵۷.

حافظ شناسی: نقد حافظ بر صوفی

نویسنده: حافظ حاتمی

منبع: حافظ مرداد ۱۳۸۶ شماره ۴۳

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۲۷ تعداد دانلود : ۱۴۷۶

۵۸.

شیخ چغندر فضیل عیاض ایرانی

سایر: احمد مجاهد

منبع: حافظ اسفند ۱۳۸۶ شماره ۴۸

حوزه‌های تخصصی:

حوزه‌های تخصصی ادبیات حوزه های ویژه عرفان و تصوف در ادبیات عرفا و صوفیه

تعداد بازدید : ۱۷۱۳ تعداد دانلود : ۱۰۵۳

۵۹.

رساله مرآة العارفین

نویسنده: صدرالدین قونوی مترجم: قاسم انصاری

منبع: فرهنگ ۱۳۷۴ شماره ۱۶

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۱۱ تعداد دانلود : ۱۲۴۲

۶۰.

نقد و تحلیل کرامات خواجه عبید اله احرار(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده: غلامحسین غلامحسین زاده سید جلال موسوی

منبع: ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی پاییز ۱۳۸۹ شماره ۲۰

کلیدواژه‌ها: کرامات نقشبندیه خواجه عبید اله احرار

حوزه‌های تخصصی:

تعداد بازدید : ۱۷۰۱ تعداد دانلود : ۹۶۰

کرامت عمل خارق عادتی است که از اولیا سر می زند. مباحث مربوط به این اعمال در کتاب های عرفانی از جنبه های مختلفی مطرح شده است. با بررسی علل پیدایش و رواج کرامات می توان کارکردهای گوناگونی برای آنها قایل شد. مشرب و موقعیت اجتماعی صاحب کرامت، اوضاع عصر او و چگونگی ارتباط وی با اقشار گوناگون اجتماع، از نوع کرامت و درون مایه آن قابل استنباط است. در این مقاله کرامات خواجه عبیداله احرار بررسی شده است. بیشتر کرامات او حاوی کنش و واکنش است. نقد و بررسی این اعمال نشان می دهد که احرار بر اساس ویژگی های شخصیتی، اصول طریقت نقشبندیه و اوضاع عصر، در امور سیاسی اجتماعی و اقتصادی فعالیت گسترده داشته و از این راه موقعیت ویژه ای به دست آورده است. بنابراین، حفظ موقعیتِ یادشده، از راه تنبیه و مجازات متجاوزان، کارکرد عمده کرامات اوست.

درخت حوزه‌های تخصصی