درخت حوزه‌های تخصصی

طرز تلقی همانندی انسان و حیوان در غریزة جنسی و فقدان بینش وحیانی در نظام تربیتی در جوامع بشری امروز، ازمهمترین عواملی است که بنیان خانواده را متزلزل کرده واخلاق اجتماعی را آسیب زده وسلامت روانی بشررا با مشکل جدّی روبه رو ساخته است. آگاهی از مبانی و اصول تربیتی در روابط زن و شوهر از دیدگاه وحیانی زمینه ساز تصحیح نگرش ها، رشد تربیت اخلاق اجتماعی و ارتقای سلامت روانی خانواده ها خواهد بود. میل جنسی، زیبادوستی، تمایل به معنویت و فضیلت، گرایش به محبت و انس ازجملة این مبانی است که از هریک تعدادی اصول تربیتی استتنباط می گردد. هدف این مقاله تبیین این مبانی فطری و اصول کشف شده از آنهاست که در قرآن و حدیث به آن پرداخته شده است. روش این مقاله نیز روش هرمونتیک و تفسیر و تحلیل متون آیات و احادیث معصومان(ع) است. یافته های این تحقیق شامل دوازده اصل تربیتی است که در نظام تربیت جنسی از دیدگاه اسلام، محور است و لازم است در آموزش و پرورش دختران و پسران نوجوان و جوان مورد توجه قرار گیرند و شناخت و باور و عواطف و احساسات و اخلاق و رفتار مربی و متربی براساس آنها سامان پذیرد.

هدف این پژوهش، بررسی چارچوب نظری موعظه پذیری براساس قرآن و احادیث می باشد. این پژوهشِ کتابخانه ای - توصیفی با روش تحلیل محتوا به کشف و بررسی عناصر مؤثر در پذیرش موعظه پرداخته و سپس مناسبات میان آنها را بررسی کرده و نظام حاکم بر آنها را مشخص ساخته است. یافته های این پژوهش آن است که ایمان، تقوا، عقل، زهد، واعظ درونی، قلب نرم و منعطف و هوشیاری، از عناصر مؤثر در پذیرش موعظه هستند که در سه گروه عناصرِ شناختی، عاطفی و عملکردی طبقه بندی می شوند. بر این اساس، چارچوب نظری موعظه پذیری، مبتنی بر خودِ عقلانی، خودِ عاطفی، خودِ مهارگر و خودِ موعظه گر است. از سویی باید پیش از موعظه، این چهار «خود» را در افراد به وجود آورد و تقویت نمود که این وظیفة دستگاه های تبلیغی، آموزشی و پرورشی است. از سوی دیگر می توان با طراحی ابزار سنجش آن، به بازشناسیِ افراد موعظه پذیر از انسان های موعظه ناپذیر اقدام نمود.

در میان آموزه های اخلاقی قرآن و احادیث در گستره بخشش و انفاق، برخی بیان گر پسندیده بودن ایثار و تمجید از ایثارگران است و در مقابل، مفاد ظاهری برخی دیگر، ناپسند بودن این کار، بلکه نهی از آن می باشد. البته دلالت پاره ای از این دلایل، محل اشکال و قابل درنگ است؛ ولی از آنجا که در میان هر دو دسته، به دلایلی متقن و قابل اتکا برمی خوریم. باید برای رفع تنافی میان آنها کوشید و به گونه ای میان آنها جمع نمود. با درنگ در عبارت ها و مضامین این آموزه ها روشن می شود که هر دسته از آنها، ناظر به موردی خاص می باشند و بنابراین تنافی میان آنها منتفی است و می توان به هر دسته، در مورد خاص خود عمل کرد.

برخی قضایای عام یا مطلق اخلاقی در منابع دین، علی رغم ظاهر کلی، ازحیث سور اجمال دارند؛ حتی در مواردی یقین داریم گزاره ای کلی نیست؛ درحالی که ظاهراً به صورت مطلق یا کلی آمده است. این موضوع ما را به سایر گزاره ها هم مشکوک می کند. در این پژوهش برای کشف سور حقیقی این گزاره ها علاوه بر مراجعه به تفاسیر قرآن کریم و شروح روایی، از تحلیل عقلی و منطقی و کشف دلالت های عرفی بهره گرفته و چند احتمال را کشف کرده ایم: 1) جزئی دانستن این قضایا. این احتمال علاوه براینکه خلاف ظاهر است، فقط مربوط به جایی است که سور قضیه ذکر نشده و قضیه مهمله باشد و در جاهایی که سور کلی صریح دارد، جاری نیست؛ 2) انصراف به فرد اکمل. این احتمال نیز منوط به پذیرش قاعده انصراف است؛ 3) بیان اقتضا نه علیت تامه؛ یعنی در نگاه نخست، این گزاره ها را از مقوله تکالیف بدانیم و کلیت آن ها به اقتضای طبعشان باشد، نه در همه موارد؛ 4) ابتلا به تخصیص پس از قبول ظهور عرفی این متون در عموم یا اطلاق؛ 5) حمل بر مراتب تشکیکی معنا. احتمال های سوم، چهارم و پنجم را می توان با یکدیگر جمع کرد.

متون ادبی به واسطه ی چند لایه بودنش، با تأویل ها و تفاسیر مختلف سیاسی، اجتماعی و فرهنگی همراه است. هدف اصلی خطیب، اقناع مشارکین است. به همین سبب، باید با عوامل بافت متنی(درون زبانی) و بافت موقعیتی(بیرون زبانی) نظیر بافت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آشنایی داشته باشد تا بتواند در اقناع مخاطبان از آن استفاده کند. خطبه ی نکوهش مردم بصره از مجموعه سخنرانی های زیبا و تأثیرگذار علی(ع) می باشد که بعد از پیروزی در جنگ جمل، در مسجد جامع بصره، ایراد فرمودند. فضای این خطبه آکنده از توبیخ مردم پیمان شکن بصره است که منافقانه و در پی اطاعت از خواص بی بصیرت، شورش کردند. در این مقاله، ضمن اثبات شناخت ویژگی های تأثیرگذار این خطبه در شناساندن مخاطبان، به تحلیل بافت متنی و موقعیتی آن می پردازیم. از نتایج مهم پژوهش، بیان زیبایی های ادبی این خطبه در حیطه ی تحلیل متن و اثبات وجود هماهنگی بین گفتمان این خطبه و موقعیت های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی در ورای ظاهر این خطبه می باشد.

موضوع گریستن، از جمله موضوعاتى است که از ابعاد مختلف از جمله ابعاد روان شناختى، تربیتى، دینى، اخلاقى و عرفانى مورد بررسى قرار گرفته است. این مقاله به بررسى آثار تربیتى گریستن بر تکامل معنوى انسان مى پردازد که با روش تحلیلى و توصیفى و به منظور تبیین ارتباط میان گریستن، با تربیت اخلاقى و تکامل معنوى انسان، تدوین یافته است. گریه، نوعى واکنش به احساسات و هیجان هاى درونى انسان است که مى تواند بر ابعاد روانى، تربیتى، معنوى و اخلاقى انسان تأثیر بگذارد. ابتدایى ترین تأثیر گریه، به ویژه گریه در امور معنوى، ایجاد آرامش است که انسان بعد از گریه کردن، در اثر تخلیه شدن فشارهاى درونى، احساس خوشایند و یک سبکى و آرامش برایش پدید مى آید. همچنین گریه موجب نشاط و امید در انسان شده و انگیزه فرد را تقویت مى نماید و سلاحى در مبارزه با شیطان درونى انسان مى شود. از سوى دیگر، گریه سبب پاک شدن گناهان انسان و نزول رحمت خداوند شده، انسان را در دفع برخى رذائل اخلاقى و نیز کسب برخى فضیلت ها، کمک مى نماید و سر انجام انسان را در رسیدن به قرب الهى یارى مى کند.

الأسلوبیة منهج نقدی حدیث فی دراسة النصوص، وتتمیّز بإلقاء الضوء علی الظواهر المتکررة فی النص بحیث یمکن العثور علی نوعیة توظیف العناصر اللغویة والأدبیة والکشف عن المؤثرات البارزة التی استعملها الکاتب. نهج البلاغة کأحد من الکتب الدینیة ، له قیمة أدبیة عالیة مازال یعتنی به الأدباء. هذا الکتاب یضمّ عدة من الرسائل التی کتبها الإمام علی (ع) فی المواقف والمواضیع المختلفة. تناولت هذه الدراسة الرسالة ال «31» التی تشتمل علی وصایا الإمام علی لابنه الإمام حسن علیهما السلام وهی مملوءة بالنصائح القیّمة والعبر الکثیرة. هذا البحث یأخذ بمعطیات علم اللغة والظواهر الأسلوبیة بمستویاتها الثلاثة وهی المستوی الصوتی والترکیبی والدلالی. من أهم ما وصلنا إلیه من نتائج البحث هو رعایة الموسیقی الداخلیة التی تتجلّی فی السجع والتکرار، ویساعدهما حسن اختیار الألفاظ وکثرة الألف المدی فی إثراء الموسیقی، ثمّ توالی العبارات المترادفة والإکثار من استعمال الضمائر جعلا النص متماسکا ومترابطا.