محمدرضا پویافر

دین و اعتقادات دینی را، نمی توانیم بدون اثر بر زندگی فردی و اجتماعی افراد در نظر بگیریم. به ویژه که انجام مناسک و رفتارهای دینی، بیشتر یک رفتار اجتماعی است تا درون فردی. از سوی دیگر، کیفیت روابط عاطفی و عاشقانه بین انسان ها، متأثر از عوامل عدیده ای است که ویژگی های شخصیتی هر فرد را می سازند. هدف این پژوهش، تبیین جامعه شناختی مناسک و رفتارهای دینی بر سبک عشق ورزی در میان شهروندان تهرانی هست. محقق در این پژوهش، با استفاده از روش پیمایش و حجم نمونه ای مشتمل بر 300 که با روش خوشه ای چندمرحله ای از بخش های شمال، مرکز، شرق، غرب و جنوب تهران، انتخاب گردیده اند، به بررسی این موضوع می پردازد. تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه با استفاده از آزمون های توصیفی و استنباطی، صورت گرفته است. تحلیل روابط متغیرهای میانجی، بین متغیرهای مستقل و وابسته اصلی، با استفاده از نرم افزار Spss می باشد. علاوه بر این، برای تحلیل معادلات ساختاری حاکم بر روابط بین متغیرها از تحلیل معادلات ساختاری به کمک نرم افزار Amos استفاده گردیده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که انجام مناسک و رفتارهای دینی بر سبک عشق ورزی مؤثر است و نتایج مربوط به شاخص های برازش مدل های رابطه مناسک و رفتارهای دینی با سبک عشق ورزی افراد، نشان می دهد که این مدل، دارای برازش مطلوب با داده ها می باشد.

دین، مجموعه عناصری را برای فهم منظم و مقدس جهان فراهم می کند. پس از سالیان دراز سایه افکنی دین در حیات بشری، در عصر مدرن برخی معتقدند که دین در زندگی انسان ها کم رنگ تر شده و برخی دیگر به پیدایش سبک های جدید دین داری اشاره می کنند. درهرحالت، دین نقش پررنگی در حیات فردی و اجتماعی انسان ها دارد و شایسته توجه است. در پژوهش حاضر به مطالعه گونه های دین داری زنان دانشجو در شهر تهران پرداخته و بدین منظور از رویکرد کیفی و روش پدیدارشناسی استفاده شده است. مطابق سنت پدیدارشناسی، نمونه گیری به روش هدفمند و از بین دانشجویان متولد دهه های پنجاه و شصت دانشگاه های آزاد اسلامی شهر تهران انجام شد و سرانجام تعداد نمونه به پانزده نفر رسید. ابزار گردآوری داده مصاحبه بود که تا رسیدن به اشباع نظری ادامه یافت. با تحلیل مصاحبه ها براساس سه رکن اصلی در دین داری یعنی اعتقادات و باورهای دینی، اعمال دینی، عواطف و احساسات دینی، چهارگونه دین داری به دست آمد که عبارت بودند از: دین داری شریعت گرا−مناسک گرا، عاطفه گرا−معناگرا، خودمرجع و اخلاق گرا. تنوع این گونه های دین داری نشان می دهد که دین داری زنان در اجتماع امروز ایرانی دچار دگرگونی شده است.این تغییرات برآمده از شخصی سازی دین و تحولات متأثر از مدرنیته، سنخ های دین داری متفاوتی از گذشته را معرفی نموده است که می توانند در صورت بندی انتظام معرفتی عقیدتی و اجتماعی جامعه تأثیرات زیادی داشته باشند.

روایت ها و قرائت های مختلف از اسلام می تواند اثرات بسیار مهمی در جهت گیری های اجتماعی در جوامع مسلمان برجای بگذارد. این تأثیرات به ویژه وقتی روایتِ خاصی از اسلام، مبنای تأسیس یک نظام سیاسی قرار گیرد، دامنه فراگیرتری خواهد داشت. روایت طالبان از اسلام، محدودیت ها، الزامات و اقتضائات ویژه ای بر زندگی فردی مردم و حیات اجتماعی جامعه افغانستان به ویژه زنان تحمیل کرده است. از سوی دیگر، اندیشه امام نمونه بارزی از تطبیق اندیشه اسلامی با اقتضائاتِ امروز جامعه، ازجمله در مورد زندگی و نقش اجتماعی زنان در جامعه بوده است. در این پژوهش جایگاه زن در اسلام سیاسی امام و اسلام سلفی مورد مقایسه قرار گرفته است. روش پژوهش، اسنادی و داده های پژوهش شامل اطلاعات اسنادی مبتنی بر محتوای احکام و قوانین و مقررات، بازنمایی سیاست ها و رویه های حکمرانی در پایگاه های خبری بوده است. این مقایسه در محورهای حجاب، ازدواج، اشتغال و مشارکت اجتماعی، مشارکت سیاسی، آموزش و تحصیل زنان و همچنین استفاده از خدمات بهداشتی و درمانی در اندیشه طالبان و امام انجام شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اندیشه طالبان که تفسیر خود از اسلام را مبتنی بر سنتِ پیامبر(ص) و خلفا می داند، اصل را بر محدودیت زنان در عرصه های اجتماعی و سیاسی و استفاده از خدمات و امکانات آموزشی، بهداشتی درمانی و مانند آن قرار داده است. در مقابل، امام در عینِ توجه به شأن، کرامت و آزادیِ حقیقی زن، جایگاه و نقش اجتماعی مهم و مشابه با مردان برای زنان قائل شده است.