داوود معصومی

با توجه به انباشت اطلاعات، تجربیات و چارچوب های نظری در حوزه ورزش تربیتی مدارس؛ هدف از پژوهش حاضر مطالعه علم سنجی پیشینه دانشی در جهت کشف الگوهای عینی و همچنین غیرقابل مشاهده این حوزه علمی می باشد. این پژوهش از نوع تحقیقات کاربردی علم سنجی می باشد که به صورت آمیخته (کمی-کیفی) و با روش های تحلیل عملکردی، تحلیل شبکه های استنادی و تحلیل محتوا انجام شده است. به منظورترسیم نقشه های علمی از نرم افزارهای پابلیش اور پریش، اکسل، ووس ویور، آر استودیو و مکس کیودا استفاده شده است که جامعه آماری پژوهش ۱۶۱۲ مقاله می باشد که با طی دو مرحله غربال گری اسناد ۳۸۷ مقاله به عنوان نمونه انتخاب گردیدند. یافته ها حاکی از آن است که مسیرهای پژوهشی متعددی درصدد ارائه فهم و بینش در خصوص ورزش تربیتی در مدارس بوده اند به صورتی که از سال ۲۰۱۳ به بعد شاهد رشد نمایی بالای ۲۰۰ درصدی، روند تولیدات علمی در این حوزه می باشیم. تحلیل های عملکردی و استنادی نشانگر پیشرو بودن نویسندگان و منابع اطلاعاتی کشورهای توسعه یافته در تولید، همکاری و نشر اسناد علمی این حوزه می باشند. مطابق با نتایج تحلیل ها در مطالعات برتر این حوزه علمی موضوعاتی در زمینه؛ تعیین و ارزیابی سیاست های راهبردی و برنامه های عملیاتی، بررسی و ارزشیابی مدل ها و محتوای آموزشی به کار گرفته شده و همچنین ارزیابی و توانمندسازی معلمان از جمله مسائل مورد توجه محققان بوده اند که اطلاعات و نتایج این تحقیقات می تواند نقشی کمک ساز برای محققان و مسئولان امر ورزش مدارس داشته باشد.

بررسی تحقیقات داخلی اخیر حاکی از وجود چالش ها و کاستی های متعددی در ورزش تربیتی در مدارس است. در دو دهه اخیر با توجه به اهمیت ورزش مدارس، محققان بین المللی توجه بیشتری به این حوزه کرده اند که نتایج این تحقیقات به انباشت اطلاعات، تجربیات و چارچوب های نظری منجر شده است؛ بنابراین هدف پژوهش حاضر، شناسایی زمینه های موردتوجه و نتایج به دست آمده توسط پژوهش های برتر بین المللی در حوزه ورزش تربیتی مدارس در بازه زمانی ۱۹۹۹-۲۰۲۳ است. در همین راستا، در این پژوهش برای تدوین یک روش مروری نظام مند، ابتدا از روش علم سنجی برای دستیابی به نمونه تحقیق و مطالعات برتر استفاده شد. سپس به منظور کشف الگوهای عینی و روابط پنهان در ادبیات، تحلیل محتوای تمام متن روی مقالات پراستناد و برتر صورت گرفت. نتایج به دست آمده از تحلیل محتوای مقالات پراستناد نشان می دهد که زیرساخت ها، فرایندهای اجرایی، منابع انسانی، سیاست ها و برنامه ها، ارتباطات، پیامدها و چالش های موجود، مؤلفه های اصلی ورزش تربیتی در مدارس را شکل می دهند. همچنین نتایج پژوهش های بررسی شده که غالباً در کشورهای توسعه یافته انجام شده اند، نشان می دهد که به این مؤلفه ها و چالش ها در برنامه های راهبردی و عملیاتی کشور ما کم توجهی شده است؛ بنابراین نتایج به دست آمده از این تحقیق می تواند با ارائه الگوها، چارچوب های نظری و تجربیات ارزشمند سایر کشورهای پیشرو، زمینه مناسبی را برای توسعه هرچه بیشتر ورزش تربیتی در مدارس کشورمان فراهم آورد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی شایستگی های مدرسان دوره های یادگیری الکترونیکی و ارائه الگویی جهت تبیین آن ها انجام شده است. در این پژوهش، از روش فراترکیب هفت مرحله ای "سندلوسکی و باروسو" استفاده شده است. بر این اساس، جامعه پژوهش را پایگاه های داده (پنج پایگاه داده به زبان انگلیسی شامل "اسکوپوس"، "ساینس دایرکت"، گوگل اسکالر"، "اریک" و " پروکوئست" و یک پایگاه داده به زبان فارسی شامل "علم نت") و مجلات معتبر داخلی و خارجی در این حوزه تشکیل داد که 328 منبع یافت شد. نمونه گیری بر اساس مراحل فراترکیب انجام شد که 35 نمونه بر اساس معیارهای از قبل تعیین شده انتخاب شد. جهت تحلیل داده ها از کدگذاری باز و محوری و به منظور تعیین قابلیت اعتماد داده های پژوهش از استراتژی تأیید همکاران پژوهشی استفاده شد. طی فرآیند تحلیل و ترکیب یافته ها و با توجه به مفاهیم مورد تأکید در مقالات منتخب، الگوی شایستگی های مدرسان دوره های یادگیری الکترونیکی با استخراج 118 مفهوم، 26 مقوله و 9 بعد (شایستگی فناورانه، شایستگی تخصصی، شایستگی پداگوژی، شایستگی هدایتگری، شایستگی اجتماعی، شایستگی فردی، شایستگی اخلاقی، شایستگی مدیریتی و شایستگی خود توسعه ای) شکل گرفت.

هدف این مقاله بررسی چگونگی کاربست فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در تربیت معلم و در یک رویکرد وسیعتر در توسعه مدارس است. برای آمادهسازی دانشجویان تربیت معلم و معلمان آینده جهت کار در جامعه به شدت در حال تغییر و سرشار از اطلاعات و فناوری، مؤسسات آموزش عالی در کشورهای مختلف استراتژیهای گوناگونی را برای کاربست فاوا در تربیت معلم اعمال میکنند. بررسی و تجزیه و تحلیل جهتگیریها و استراتژیهای به کار رفته در کاربست فاوا در سیستمهای آموزشی کشورهای مختلف میتواند مسیر حرکت ما را در بستری که تنها عنصر ثابت آن تغییر است، تا حدود زیادی روشنتر نماید. در همین راستا مقاله حاضر مطالعهای کیفی از نوع فراترکیبی جهت تحلیل و ترکیب مطالعات و کاربست فاوا در آموزش، به خصوص در تربیت معلم، میباشد. نتایج به دست آمده در دو مقوله اصلی شامل کاربست فاوا در آموزش ضمن خدمت معلمان و کاربست فاوا در آموزش پیش از خدمت معلمان، آورده شده است. جهتگیریها و استراتژیهای به کار رفته در کاربست فاوا در آموزش پیش از خدمت معلمان بایستی مبتنی بر رویکرد گلچین شدهای باشد که برنامه استراتژیک، دسترسی مناسب به نرم افزار و سخت افزار و پشتیبانی در مؤسسات و رشته مورد نظر، ارائه فعالیتهای تدریس سازنده، ایجاد شبکه میان دانشجویان تربیت معلم و معلمان، افزایش مهارت فاوا مدرسان معلمی و ارشادگرها، و موارد مشابه را در خود داشته باشد. در همین راستا اثربخشترین نحوه کاربست فاوا در مؤسسات آموزشی، به کارگیری ترکیبی از استراتژیهاست. برای کاربست فاوا در تربیت معلمان و در یک رویکرد کلی تر توسعه مدارس، لازم است بر هر دو نوع آموزش پیش و ضمن خدمت معلمان تأکید گردد. در ابتدا رویکردهای کاربست فاوا در توسعه مدارس بحث میشود؛ سپس روشهای کاربرد فاوا در آموزش پیش از خدمت و ضمن خدمت معلمان مورد بحث قرار میگیرد و نهایتاً این دو حوزه کاری به یکدیگر ارتباط داده شده و به جستجوی شباهتها و تفاوتهای آنها پرداخته میشود.

موفقیت یک سازمان و مجموعه، منوط به داشتن بیشترین بازدهی و منفعت با استفاده از منابع (مادی و انسانی) است. از این رو، مدیران سازمان‎ها همواره سعی دارند با به کارگیری سیاست‎ها و روش‎های مختلف، بازدهی مجموعة خود را بالا ببرند. در این راستا، فرایند کنترل نقش مهمّی را در سنجش اهداف، پیگیری و اصلاح امور ایفاء می‎کند. در این مقاله، مفهوم کنترل نه با باورها و برداشت‎های مصطلح منفی، بلکه به عنوان یک ضرورت و عامل موفقیت‎بخش برای رسیدن به اهداف مورد نظر قرار گرفته است. وجود همین برداشت‎های منفی از مفهوم کنترل و عدم اجرای مناسب آن موجب عدم اقبال و کارائی فرایند کنترل در سازمان‎ها شده است. فرایند کنترل، یک مجموعه را به اهدافی نظیر استاندارد کردن عملکردها، حفظ موجودی سازمان، حفظ و ارتقای کیفیت محصولات یا خدمات و کاهش میزان اقتدار و اعمال قدرت مدیران نزدیک می‎سازد. اهداف فوق را می‎توان از طریق انواع منابع کنترل در سازمان از قبیل کنترل سازمانی، کنترل گروهی و کنترل فردی محقق ساخت. برای رسیدن به اهداف فوق، رسیدن به تعریفی درست از فرایند کنترل و به کارگیری صریح آن امری ضروری و حیاتی است. تنها در صورت پیگیری روند منطقی و درست فرایند کنترل است که می‎توان فرایند خودکنترلی (شکل آرمانی و مطلوب کنترل) و مشارکت افراد را در این زمینه عملی ساخت.