علیرضا استعلاجی

علیرضا استعلاجی

مدرک تحصیلی: استاد گروه جغرافیای روستایی، واحد یادگار امام، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرری

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۸۱ تا ۱۰۰ مورد از کل ۱۳۷ مورد.
۸۱.

تبیین دیالکتیک فضا و مفهوم حق به شهر از منظر نظریه های انتقادی شهری(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: حق به شهر تولید فضا نظریه انتقادی شهری دیالکتیک فضا پراکسیس شهری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۹۱ تعداد دانلود : ۲۲۵
فضاهای شهری را نمی توان تنها برساخته ای طبیعی در بستر فرایند رشد و تکامل تاریخی شهرها در نظر گرفت؛ بلکه این فضاها همواره از طریق عوامل متعدد و چندگانه ای همچون سرمایه، سیاست و جامعه سازمان دهی مجدد و بازتولید می شوند. این در حالی است که امروزه با توجه به تسلط سیاست های نئولیبرالیستی و سرمایه محور بر فضاهای شهری، ابعاد اجتماعی تولید فضا نادیده گرفته شده است. ازاین رو این مقاله با ماهیت بنیادی مبتنی بر نظریه انتقادی شهری و با اتخاذ روشی توصیفی- تحلیلی کوشش کرده است تا با تبیین دیالکتیک فضایی در رابطه با نقش سیاست، سرمایه و اجتماع در تولید فضا، اثرات آنها را بر فضا و جامعه شهری آشکار سازد. شیوه گردآوری داده های پژوهش از طریقه مطالعات کتابخانه ای و اسنادی است و تجزیه وتحلیل موضوعات با به کارگیری تحلیل های کیفی- انتقادی بر پایه نظریه انتقادی شهری صورت پذیرفته است. یافته های این تحقیق آشکار می سازد که سیاست های اقتصادی مسلط بر فضاهای اجتماعی شهرها، معضلاتی همچون بحران مسکن و کالایی شدن آن در بازار آزاد، سوداگری در بخش مستغلات شهری، تضعیف نقش دولت در برنامه ریزی فضایی و اجتماعی شهر، تشدید پدیده زاغه نشینی، حکمرانی محلی سرمایه محور، طبقاتی شدن جامعه، قطبی شدن فضای شهری و نیز نادیده انگاری مفهوم حق به شهر را در پی داشته است. در ادامه این پژوهش با به کارگیری نظریه حق به شهر لوفور و پیوند آن با مفهوم پراکسیس شهری به عنوان یک کنش اجتماعی به دنبال ارائه یکسری از راهبردهای اجتماع محور است و در پایان نتیجه می گیرد که کنش ها و مطالبه گری شهروندان در غالب یک سازمان یافتگی اجتماعی می تواند در مقابل این سیاست های اقتصادی سرمایه محور و مسلط بر فضاهای شهری یک راهبردی مؤثر و جایگزین باشد.
۸۲.

تبیین اثرات زلزله بر ساختمان های مسکونی مناطق روستایی بخش شُنبه و طسوج(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: زلزله ساختمانهای مسکونی مناطق روستایی بخش شُنبه و طسوج

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۹ تعداد دانلود : ۲۳۵
    قرارگیری 90 درصد خاک کشور بر روی نوار زلزله و اختصاص 6 درصد از تلفات لرزه ای دنیا به ایران که نشان از تهدید بالای مخاطرات طبیعی و آسیب پذیری بالای مناطق کشور دارد، اهمیت توجه به مطالعات لرزه ای و زمین ساختی را بسیار مهم و دوچندان می نماید. بر همین اساس تجربه های سنگین زلزله های اخیر از یک سو تلفات ناگوار حاصل از زمین لرزه به ویژه در مناطق روستایی از سوی دیگر موجب گردید تا پژوهش حاضر با توجه به تلفات جانی زلزله اخیر بخش شٌنبه و طسوج (بیش از 40 کشته و 900 مجروح) و تخریب بیش از 2000 واحد مسکونی روستایی، اهتمام ورزد تا برای نخستین بار در چارچوبی جامع ضمن تشریح و بررسی زلزله بخش شُنبه و طسوج، باهدف تبیین آسیب پذیری لرزه ای در ساختمان های مسکونی مناطق روستایی بخش ُشنبه و طسوج، در راستای کاهش آسیب پذیری کالبدی ابنیه و منازل مسکونی مناطق روستایی و ارائه راهکارهای مناسب در جهت کاهش خطرپذیری این مناطق گام بردارد. بر همین اساس این پژوهش کاربردی، با روشی تحلیلی- توصیفی و تکیه بر مطالعات اسنادی و مشاهدات میدانی به انجام رسید. یافته های پژوهش ضمن نشان دادن تخریب تعداد 32 آبادی تحت تأثیر زلزله، گویای این مطلب بود که بیشترین اثرات مخرب زلزله بر سقف و دیوارهای منازل مسکونی وارد آمده است. نتایج حاصل از برداشت های میدانی در بخش شنبه و طسوج که حاکی از کیفیت نازل و بسیار پایین مصالح بکار رفته، طراحی بسیار نامناسب ساختمان ها و آسیب پذیری و شکنندگی ساختمان های روستایی است نشان داد که فراوانی خاک، سنگ و تیرهای چوبی در محل و ضعف بنیه اقتصادی خانواده ها باعث گردیده تا مصالح مقاوم آن گونه که باید و شاید در ساختمان ها به کار نرود و گچ، کاه گل، خشت، سنگ، چوب، حصیر، تخته و تیرآهن به عنوان عمده ترین مصالح مصرفی روستاهای این منطقه در ابنیه و منازل مسکونی به کار روند. در پایان ضمن تأکید ویژه بر ضرورت توجه بیشتر مجریان و برنامه ریزان امر ساختمان به آیین نامه ها و ضوابط مقررات ملی ساختمان (به ویژه در مبحث زلزله)، جهت کاستن از خسارات و عواقب سنگین زمین لرزه در استان بوشهر پیشنهاداتی نیز ارائه گردید.
۸۳.

ساماندهی نقاط بی دفاع در سطح محله های شهری، موردمطالعه: منطقه ( 9) شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: فضای شهری نقاط بی دفاع رویکرد آمایش ویکور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۸ تعداد دانلود : ۱۸۴
زمینه و هدف: در برنامه ریزی شهری، ایمنی و امنیت یکی از مؤلفه های مهم در تعیین کاربری های شهری است. ایمنی و امنیت از ابتدایی ترین اصول دست یابی به استانداردهای آسایش شهری محسوب می شود. در فرآیند شکل گیری و بروز رفتارهای خشونت آمیز عوامل متعددی نقش دارند. از جمله مهم ترین آن ها می توان به فضاهای بی دفاع اشاره کرد که به دلیل ویژگی های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آن ها بالاست. در این راستا، هدف از این پژوهش بررسی نقش فضاهای بی دفاع شهری با توجه به عوامل کلیدی کالبدی، اجتماعی و روانشناسی منطقه (۹) شهر تهران است. روش: روش پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی و در سه مرحله رتبه بندی شهرها و توزیع آن ها بر حسب عامل جمعیت، بررسی عوامل مؤثر بر توزیع جمعیت در مناطق شهری و وزن دهی مناطق بر حسب عوامل غیردفاعی و استفاده از دو فن «آنتروپی» و «ویکور» بود. جامعه آماری کل منطقه (۹) تهران را شامل می شد که بر اساس فرمول «کوکران» تعداد (۱۵۰) نفر به عنوان جامعه نمونه مشخص شد. تجزیه وتحلیل اطلاعات به وسیله نرم افزار «اس پی اس اس» و مدل «ویکور» انجام شد. یافته ها: یافته ها نشان داد که از میان معیارهای پژوهش، معیار ناهنجاری اجتماعی با وزن (۲۷۵۲/۰) بیشترین وزن را کسب کرده؛ بنابراین از اهمیت بیشتری نسبت به سایر معیارها برخوردار است. معیارهای کمبود امکانات روشنایی و آلودگی نیز به ترتیب رتبه های دوم و سوم را کسب کرده اند. همچنین بر اساس شاخص «ویکور» محله استاد معین بهترین وضعیت را در بین سایر محله های منطقه (۹) دارد. نتیجه گیری: نتایج نهایی پژوهش نشان می دهد، منطقه (۹) از نظر آسیب پذیری کالبدی در سطح متوسط قرار دارد؛ بنابراین برنامه ریزی برای تدوین طرح کاهش خطر در شرایط بحران و موقعیت آسیب زا بر اساس توزیع خدمات ایمنی پیشنهاد می شود.
۸۴.

تنوع بخشی مشاغل و چالش های آن در توسعه پایدار روستائی از دیدگاه کارشناسان(مطالعه موردی: روستاهای شهرستان لنگرود)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: متنوع سازی دلفی مشاغل کارشناسان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۸۳ تعداد دانلود : ۲۵۹
در اکثر کشورهای در حال توسعه، بخش کشاورزی نقش مهمی در ایجاد درآمد و فرصت های شغلی جهت رفع نیازهای مناطق روستایی ایفا می کند. به طوری که فقدان تنوع در بسترهای اقتصادی و فرصت های شغلی از مهم ترین ویژگی های روستاهای کشور است. در این راستا؛ رویکرد متنوع سازی فعالیت های اقتصادی روستایی بایستی به عنوان راهکاری مفید مورد توجه قرار گیرد. تحقیق حاضر با هدف شناخت چالش های متنوع سازی فعالیت های اقتصادی در روستاهای شهرستان لنگرود انجام شد. در این مطالعه، از روش دلفی در دو مرحله استفاده شد که جهت انجام این پژوهش تعداد 15 کارشناس به صورت هدفمند انتخاب شدند. با توجه به اینکه در این مقاله، مهم ترین چالش ها از دیدگاه کارشناسان مورد تحلیل قرار می گیرد در مرحله اول برای 16 نفر از کارشناسان از سوالات باز استفاده شد. در راند دوم با استفاده از تحلیل محتوای نتایج مرحله اول، پرسشنامه مرحله دوم با استفاده از طیف لیکرت طراحی شد، پنل متخصصان در این پژوهش 113 مشکل را در مسیر توسعه و تنوع بخشی اشتغال روستایی مطرح کردند. نتایج نشان داد که مهم ترین مشکلات عبارتند از: «نبود رابطه نزدیک بین صاحبان علم و دانش با تولیدکنندگان و صاحبان مشاغل روستاها(میانگین: 69/8 انحراف معیار: 31/1)، فقدان انگیزه لازم برای انجام فعالیت های کشاورزی(میانگین: 61/8 انحراف معیار: 39/1)، عدم شناخت دقیق، علمی و طبقه بندی شده مسئولین مرتبط با اشتغال از مفهوم تنوع بخشی در جوامع روستایی (میانگین: 54/8، انحراف معیار: 71/1) و فقدان ثبات در برنامه ها و سیاست های اجرایی در روستاهای شهرستان لنگرود(میانگین: 31/8 انحراف معیار: 06/2)» که عدم تنوع شغلی را به همراه داشتند.
۸۵.

قابلیت های گیا هان دارویی ایران با تأکید بر جغرافیای پزشکی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار گیاهان دارویی تنوع اکولوژیکی جغرافیای پزشکی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۱۵
اصطلاح جغرافیای پزشکی عمری کمتر از یک قرن دارد و این شاخه از جغرافیا جزء یکی از رشته های جدید و کاربردی محسوب می گردد. گیاهان دارویی یکی از مفاهیم کاربردی در مطالعات و برنامه ریزی جغرافیای پزشکی محسوب می گردد. بررسی ساختار وضع موجود نشان می دهد که در نواحی مختلف روستایی قابلیت های زیادی از نظر امکان رشد و تولید گیاهان دارویی دارا می باشیم ولی متاسفانه از این قابلیت ها استفاده بهینه بعمل نیامده است و در زمینه خواص گیاهان دارویی نیز اطلاع رسانی علمی انجام نشده است؛ با این دیدگاه در این مقاله محل رویش، قابلیت تولید و خواص برخی از گیاهان دارویی ایران از دیدگاه جغرافیای پزشکی تشریح شده است. نوع تحقیق از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی- تحلیلی می باشد و در آخر نیز راهبردهای پیشنهادی برای برنامه ریزی توسعه با تاکید بر گیاهان دارویی ارائه شده است. 
۸۶.

طراحی الگوی کلان فرآیند مدیریت بافت های فرسوده شهری با رویکرد حکمروایی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: بافت فرسوده ذی نفع مدیریت فرآیند بازآفرینی حکمروایی فراترکیب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۴ تعداد دانلود : ۲۳۹
مرور متون تخصصی و بررسی مفاهیم و نظریه ها در خصوص نوسازی و بازآفرینی شهری و تحولات آن، به ویژه با تأکید بر بعد رویه ای و جنبه های نهادی این رویکردها، به همراه بررسی تجارب جهانی شاخص در این زمینه، نشان از تغییر و تحول در نگرش، تغییر در کنشگران اصلی دخیل در این فرآیند دارد. هدف از پژوهش حاضر طراحی الگوی کلان فرایند مدیریت بافت های فرسوده شهری با رویکرد حکمروایی شبکه می باشد. بر این اساس با بهره گیری از پارادایم تفسیرگرایی و رویکرد کیفی، به ارائه الگوی پژوهش با استفاده از روش فراترکیب پرداخته شده است. طی مراحل تحقیق و انتخاب پروتکل ورود و خروج از 9189 سند شناسایی شده، تعداد 46 سند در سبد نهایی پژوهش با استفاده از راهبرد تحلیل محتوای پنهان مورد تحلیل قرار گرفته است و تعداد 57 کد اولیه، 14 مفهوم و 5 مقوله مطابق با سنت تحقیقات کیفی استخراج شده است. سپس جهت محاسبه ی پایایی کدها از فرمول ضریب کاپا استفاده شده که مقدار آن 787/0 به دست آمده است. هم چنین جهت اولویت بندی کدهای پژوهش از فرمول آنتروپی شانون استفاده شد. در نهایت پس از طی نمودن گام های تحقیق مبتنی بر رویکرد تلفیق مدل های پی. سر اف، چرخه طلایی، زنجیره ارزش پورتر و 8 پی حکمرانی، الگوی کلان فرآیند مدیریت بافت های فرسوده شهری با رویکرد حکمروایی طرح ریزی شده است.
۸۸.

راهبردهای کارآمدی و اثربخشی کمیسیون های شهرسازی در فرایند ساخت و ساز شهری در منطقه یک تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: کمیسیون ماده 100 کمیسیون ماده 5 کمیسیون ماده 55 منطقه 1 شهرداری تهران مدل تلفیقی SWOT-AHP

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۷۲ تعداد دانلود : ۱۷۹
امروزه توسعه شهری بیش از هر چیزی تحت تاثیر نظام ساخت و سازهای شهری است و در این بین ضوابط و مقررات شهرسازی مصوب، نقش به سزایی در نظم و نسق بخشی به توسعه شهری دارد. با توسعه سریع شهرنشینی و افزایش روزافزون ساخت و ساز در چنددهه اخیر، شاهد تغییرات اساسی در منظر شهری هستیم که شهرهامحل خود نمایی هر یک از تک بناها در ارتفاع، رنگ، نوع مصالح و... در جداره ممتد خیابان ها شده اند. در این روند ساخت و ساز، مدیران و مسئولین شهر با تصویب و لازم الاجرا کردن قوانین وآیین نامه های مختلف سعی در کنترل کردن شرایط نامناسب این دوره داشته اند.در این زمینه در جوامع شهری ایران ضوابط و مقررات تعریف شده در زمینه توسعه شهری متاسفانه از کارایی قابل ملاحظه ای برخوردار نبوده و این امر توسعه شهری را با اختلالات جدی مواجه ساخته است. دراین پژوهش که با روش توصیفی – تحلیلی و با روش میدانی و استفاده از ابزار پرسشنامه ای صورت گرفته است حجم نمونه 20 نفر از کارشناسان و خبرگان طرح های توسعه شهری مورد سوال در زمینه نقاط قوت و ضعف و تهدید و فرصت کارآیی این ضوابط و مقررات شامل (کمیسیون های ماده 100، 5 و 55) قرار گرفته اند. لذا ابتدا از طریق مدل سوات عوامل قوت ، ضعف ، تهدید و فرصت از طریق روش دلفی جمع آوری و سپس مولفه های پژوهش مشخص شد و پس از انجام محاسبات طی روشی تلفیقی با مدل AHP مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که راهبرد تدافعی با مقدار اندازه گیری شده 078/4 به عنوان راهبرد برتر در زمینه ارائه راهبرد های افزایش کارآیی طرح های توسعه شهری شناخته شده و پس از آن راهبرد تهاجمی با مقدار 895/3 به عنوان راهبرد مکمل آمده است که نشان دهنده تاثیر مقایسه های زوجی گویه های مندرج در مدل سوات می باشد
۸۹.

بررسی مؤلفه های تأثیرگذار بر تحقق الگوی بهینه اعطای اعتبارات بهسازی مسکن روستایی؛ مطالعه موردی: روستاهای شهرستان ملارد(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مسکن روستایی اعتبارات بهسازی مسکن روستایی مقاوم سازی مسکن روستایی ماتریس گولر شهرستان ملارد

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۸ تعداد دانلود : ۲۸۳
نواحی روستایی باتوجه ب ه ماهی ت خ ود وابس تگی زیادی به مسکن دارد. در این نواحی، مسکن ع لاوه ب ر س رپناه ب ودن دارای کارکرده ای دیگ ری مانن د مح ل نگهداری دام و انبار محص ولات تولیدشده و مک انی برای فعالیت های اقتص ادی مانن د ف راوری محص ولات کشاورزی است. طرح بهسازی مسکن روستایی که از سال 1384 از سوی دولت و با هدف بهبود کیفیت مسکن و بافت روستایی و ارتقای سطح ایمنی، رفاهی و آسایش مسکن، جلوگیری از مهاجرت روستائیان و درنتیجه، مقاوم سازی مسکن روستایی به اجرا درآمد، طی سال های گذشته نتوانسته به توفیقی که باید دست یابد و علت های مختلفی از سوی کارشناسان در این زمینه اعلام می شود. باتوجه به اهمیت موضوع، در این مقاله به بررسی چالش ها و مشکلات روستائیان شهرستان ملارد در زمینه دریافت اعتبارات بهسازی مسکن روستایی پرداخته شد. روش تحقیق حاضر توصیفی - تحلیلی و پیمایشی است. جامعه و نمونه آماری تحقیق حاضر از دو بخش خبرگان (20 نفر) و افراد جامعه محلی (302 نفر) تشکیل شده است. روش های مورداستفاده در تحلیل داده ها روش تی تست، تحلیل شبکه و ماتریس گولر است. باتوجه به مطالعات میدانی صورت گرفته در شهرستان ملارد به وسیله نمونه های موردبررسی مشخص گردید که با وجود نتایج مثبتی که این اعتبارات داشته ولی موانع و مشکلاتی نیز وجود دارد که مانع تحقق یک الگوی پایدار در ارتباط با اعتبارات بهسازی مسکن در شهرستان و به صورت کلان در سطح ملی گردیده است. نتایج حاصل از بررسی ها نشان داد که بیشتر متغیرهای موردبررسی از حالت ایدئال فاصله دارند، و بیشتر روستائیان از پروسه های اداری تعیین شده و به ویژه بحث تأمین ضامن برای اخذ وام، زمان بر بودن اخذ وام، متناسب نبودن سودهای بانکی وام ها با درآمد روستائیان و... اظهار نارضایتی کرده و انگیزه کافی برای ادامه طرح مقاوم سازی و بهسازی مساکن در روستاها وجود ندارد با وجود آثار مثبت طرح و تخصیص اعتبارات در سال های اخیر، نیمه تمام بودن این طرح در بسیاری از خانه های روستایی شهرستان نشان از وجود موانع ذکرشده و نیازمند بازنگری در قوانین تعیین شده برای اخذ وام از سوی مسئولین است.
۹۰.

ارائه ی الگوی بهینه ی سیاست های بهداشتی آموزش و پرورش با تاکید بر بهداشت محیط مدارس روستایی کلان شهر اهواز(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: الگوی بهینه ی سیاست های بهداشتی آموزش و پرورش بهداشت محیط مدارس

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۵ تعداد دانلود : ۲۱۳
سلامت یکی از مهم ترین و محوری ترین ابعاد زندگی بشر است. سلامت محور توسعه است. با توجه به بند سیزدهم از شرح وظایف آموزش و پرورش، اهتمام به تامین و پیشبرد سلامت دانش آموزان در همکاری با وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی مورد تاکید بسیار است. روش پژوهش حاضر از هدف از تحقیقات کاربردی و از نظر ماهیت یک مطالعه توصیفی – تحلیلی است. در این پژوهش تعداد 30 باب مدرسه ابتدایی روستایی در شهرستان اهواز مورد بررسی قرار گرفت.این مدارس متعلق به سه منطقه 1، 2 و 4 اهواز تعلق دارند که به ترتیب 10 مدرسه روستایی مربوط به ناحیه یک ، 6 مدرسه روستایی مربوط به ناحیه 2 و 14 مدرسه مربوط به ناحیه 4 آموزش و پرورش اهواز مورد بررسی قرار گرفت. نمونه گیری بصورت سرشماری انجام شد. ابزار گردآوری اطلاعات در این بررسی پرسشنامه بود. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از نرم افزار Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس نتایج این پژوهش ،مدارس مورد مطالعه از نظر وضعیت بهداشت محیط برخی مواد آیین نامه با معیارهای بهداشت مدارس فاصله دارد.در نهایت باید گفت که شاید مهم ترین مسئله در وجود یک مدرسه ی بهداشتی و ایمن ،افزایش بودجه ی مدارس و بهبود مدیریت ها در امر مدرسه سازی ،توجه بیش تر آموزش و پرورش به بهداشت محیط مدارس روستایی و افزایش نظارت ها از سوی مرکز بهداشت در قالب سیاست های تعیین شده و هماهنگ بین دو وزارت بهداشت و درمان وآموزش پزشکی و آموزش وپرورش می باشد.
۹۱.

بررسی تأثیر ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی بر بهبود شاخص های اقتصادی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان گرگان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شهرک صنعتی صنایع روستا درآمد

تعداد بازدید : ۲۶۱ تعداد دانلود : ۱۹۷
استراتژی ایجاد و توسعه صنایع تبدیلی با توجه به ارتباط مستمر بخش کشاورزی میزان فعالیت اصلی روستاییان ازیک طرف و امکانات و قابلیت های موجود در روستا از طرف دیگر، نقش مؤثری در توسعه روستایی ایفا می کند. به طوری که با به کارگیری محصولات خام کشاورزی و ایجاد اشتغال، موجب افزایش درآمد در نواحی روستایی می شوند. در همین راستا تحقیق حاضر نیز با هدف بررسی نقش صنایع تبدیلی و تکمیلی را بر شاخص های اقتصادی روستاهای حاشیه نشین شهرک های صنعتی در شهرستان گرگان پرداخته است. بر این اساس، 100 نفر از سرپرستان خانوار از 20 روستا به عنوان حجم نمونه انتخاب و به صورت تصادفی نمونه گیری شدند. ابزار سنجش در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی آن بر اساس نظرات تخصصی اساتید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. یافته های به دست آمده از تحقیق نشان داد که صنایع تبدیلی و تکمیلی در حد متوسط رو به زیاد بر شاخص اقتصادی روستاهای حاشیه نشین شهرک های صنعتی تأثیرگذار بوده است. همچنین نتایج حاکی از آن بود که ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی با افزایش سرمایه گذاری، ایجاد فرصت های شغلی جدید، فراهم کردن تنوع شغلی، افزایش درآمد روستاییان، افزایش بهره وری محصولات کشاورزی، صادرات فرآورده های کشاورزی، افزایش پس انداز و افزایش قیمت زمین و رشد بورس بازی املاک و مستغلات، در سطح 99 درصد اطمینان (01/0 >P) رابطه مثبت و معنی داری داشته است. واژگان کلیدی: شهرک صنعتی، صنایع، روستا، درآمد.
۹۲.

چالش های پدیده جهانی شدن در کشورهای در حال توسعه با تاکید بر ایران(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: جهانی شدن کشورهای در حال توسعه مگالاپلیس چالش های جهانی شدن

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۲۰۱
پدیده جهانی شدن با ایجاد دگرگونی در ابعاد مختلف زندگی به ویژه معماری شهرها، بعد خانواده و فرهنگ جوامع ، مسأله ای است که خواه ناخواه ذهن تحلیلگران اجتماعی را به خویش مشغول کرده است. بر این اساس، بیشترین دلمشغولی تحلیلگران، متمرکز بر آسیب های فرهنگی و خانوادگی است که جهانی شدن در کشورهای در حال توسعه و به ویژه ایران ایجاد می کند. شهرنشینی در کشورهای در حال توسعه امروزه نسبت به آنچه که در مورد سرزمین های توسعه یافته تر در طول دوران شکوفایی انقلاب صنعتی اتفاق افتاده بود، با شتاب بسیار دامنه تری در حال وقوع است. هزاران سال است که شهرها کانون فرهنگ، اندیشه، تعامل اجتماعی انسان ها و جایگاه بالندگی شهرنشینی هستند. گرچه از هنگام پیدایش انسان در کره زمین، اکثریت افراد در آبادی ها، دهکده ها، شهرک ها و بافت های جمعی می زیسته اند اما با فرارسیدن قرن بیست ویکم و به ویژه در دو دهه پایانی قرن بیستم میلادی زمان وقوع دو رخداد مهم جهانی در تاریخ حیات بشری است. یکی از این دو رخداد شهری شدن و دیگری ظهور شهرهای جهانی است که بیشتر در کشورهای در حال توسعه نمود پیدا کرده است، تحول شهرهای کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را باید به صورت رابطه پیچیده در ارتباط با نظام شهری جهان تلقی کرد زیرا همه شهرهای جهانی در کشورهای توسعه یافته واقع نشده اند هر چند محتمل است که این اصطلاح بیشتر شهرهای واقع در آمریکای شمالی و اروپا را در بر گیرد، اما مهم بودن شهرهای آسیایی و افزایش اهمیت برخی مراکز شهری آمریکای لاتین، ابعاد جدیدی را به نظریه پردازی مربوط به شهرهای در حال توسعه در عصر جهانی شدن افزوده است. پژوهش حاظر بر آن است تاثیرات جهانی شدن را در زمینه های مختلف سیاسی، اجتماعی، جمعیتی، معماری و شکل فیزیکی شهرها، فرهنگی را در کشورهای در حال توسعه و ایران مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. روش مورد استفاده در این پژوهش تطبیقی است یعنی به بررسی تاثیر فرآیند جهانی شدن و چالش های آن در کشورهای در حال توسعه و روندها، رویدادها، و اثرات مثبت و منفی این پدیده بر کلان شهرهای جهان سوم به ویژه شهرهای ایران با استفاده از روش مطالعه تطبیقی با تکیه با مطالعات اسنادی و کتابخانه ای پرداخته است. نتایج پژوهش نشان می دهد که با تشدید فرایند جهانی شدن، شهرهای کشورهای در حال توسعه از لحاظ الگوهای مصرف، فرهنگ عمومی و محیط ساخته شده به همتای غربی خود شبیه می شوند.
۹۳.

کاربرد تکنیک VIKOR در تبیین و تحلیل الگوی توزیع فضایی خدمات عمومی پایه در مناطق مختلف شهری شهر بوشهر(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توزیع فضایی خدمات عمومی وایکور بوشهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۶۰ تعداد دانلود : ۲۳۱
  این مطالعه با هدف تبیین وضعیت برخورداری نواحی مختلف شهر بوشهر در دسترسی به خدمات عمومی پایه در نواحی نُه گانه شهر بوشهر انجام گرفت. این پژوهش بر اساس هدف کاربردی و روش به کار رفته در آن توصیفی- تحلیلی بود که طی آن با استفاده از منابع اسنادی- کتابخانه ایی، سطوح توسعه نواحی منطقه مورد مطالعه، طی 19 شاخص مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. تحلیل داده ها با استفاده از تکنیک های سنجش سطح تمرکز، ضریب توزیع، بهینه سازی چند معیاره و حل سازشی و روش تحلیل مؤلفه های اصلی انجام پذیرفت و یافته ها نشان داد که در کلیه کاربری ها، خدمات عمومی پایه در شهر بوشهر، نسبت به جمعیت مناطق از توزیع عادلانه ای برخوردار نیست و این توزیع فضایی ناهمگون خدمات در سطح نواحی، تنها منجر به نابرابری و شکاف فضایی گردیده است. نتایج همچنین نشان داد که مناطق نُه و دو و سه شهر بوشهر، به لحاظ دسترسی به خدمات و برخورداری از توسعه شهری، از وضعیت بهتری نسبت به سایر مناطق برخوردار هستند و منطقه یک به عنوان منطقه محروم شناخته شد که به دلیل نارسایی در توزیع فضایی خدمات عمومی بایستی به عنوان اولویت نخست توسعه شهری و خدمات دهی محسوب گردد.
۹۴.

ارزیابی اثرات اجتماعی ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی در شهرک های صنعتی بر نواحی روستایی (مطالعه موردی: شهرک های صنعتی شهرستان گرگان)(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: شهرک صنعتی روستا اشتغال مهاجرت

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۴ تعداد دانلود : ۲۲۲
استقرار شهرک های صنعتی در روستاها به عنوان روشی برای رسیدن به اهداف توسعه، مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است. بر این اساس صنعتی شدن می تواند نقش به سزایی در توسعه روستایی از طریق افزایش تولیدات روستایی، بهره وری، ایجاد فرصت های شغلی، تأمین نیازهای اساسی و ایجاد پیوند با دیگر بخش های اقتصادی ایفا نماید. از این رو تحقیق حاضر به دنبال پاسخ این سوال است که ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی و تکمیلی در شهرک های صنعتی شهرستان گرگان چقدر توانسته بر بهبود شاخص های اجتماعی نواحی روستایی تأثیرگذار باشد. بر این اساس، 100 نفر از سرپرستان خانوار از 20 روستا به عنوان حجم نمونه انتخاب و به صورت تصادفی نمونه گیری شدند. ابزار سنجش در این تحقیق پرسشنامه محقق ساخته ای بود که روایی آن بر اساس نظرات تخصصی اساتید و پایایی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. نتایج نشان داد، ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی در شهرک های صنعتی بر مؤلفه های اجتماعی نواحی روستایی در حد زیادی مورد ارزیابی قرار گرفته است و همچنین عامل افزایش مهاجرت از شهر به روستا با ضریب همبستگی 319/0 در سطح 99 درصد اطمینان با ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی در منطقه مورد مطالعه رابطه معنی داری داشته است. به بیان دیگر، ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی در مناطق روستایی با زمینه سازی فرصت های شغلی، موجب افزایش مهاجرت از شهر به روستاها گردیده است. بر اساس ضریب تعیین تعدیل شده، 3/9 درصد از تأثیرپذیری ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی مربوط به افزایش مهاجرت از شهر به روستا می باشد و بر اساس آن تبیین می گردد.
۹۵.

قابلیت های توسعه پایدار مناطق روستایی ایران با تاکید بر گیاهان دارویی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: توسعه پایدار گیاهان دارویی تنوع اکولوژیکی شاخص های توسعه

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۰ تعداد دانلود : ۲۱۵
توسعه پایدار مؤلفه های متفاوت محیطی، اقتصادی، زیست محیطی و گردشگری و مدیریتی را در بر می گیرد در دهه های اخیر یکی از مهمترین ارکان برنامه ریزی توسعه کشور، تأکید بر توسعه با استفاده از قابلیت های محیطی می باشد و در این زمینه قابلیت های محیطی مؤلفه های زیادی را در بر می گیرد که در این مقاله قابلیت های گیاهان دارویی مورد توجه قرار گرفته است در این راستا می توان گفت بسیاری از نقاط روستایی کشورمان علیرغم دارا بودن قابلیت های زیاد در توسعه از این قابلیت ها استفاده های بهینه انجام نگرفته است و در عین داشتن قابلیت ها و تنوع اکولوژیکی و بهره برداری از این مؤلفه در ابعاد مختلف شاخص های توسعه در محرومیت به سر می برند. نوع تحقیق در این پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر روش و ماهیت توصیفی تحلیلی می باشد در این مقاله مفهوم توسعه پایدار، ساختار جغرافیایی، طبقه بندی و شناسایی گیاهان دارویی به منظور بهره برداری در برنامه ریزی توسعه پایدار روستایی کشور مورد توجه قرار گرفته است.
۹۶.

مکان یابی دهکده سلامت در شهرستان رامسر با از مدلهای AHP و VIKOR(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: دهکده سلامت گردشگری مکانیابی رامسر VIKOR

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۶ تعداد دانلود : ۱۳۱
شهرستان رامسر دارای جاذبه های مختلف گردشگری وسابقه ای نام آشنا برای گردشگران است. دراین تحقیق تلاش شده مناطقی که علاوه بر موقعیت مناسب زیست محیطی و دارابودن جاذبه های گردشگری و زیرساختهای ارتباطی در قلمرو مطالعاتی، که هم جهت با شرایط طبیعی آن منطقه باشد و، قابلیت تبدیل شدن به دهکده سلامت را دارد مورد شناسایی قرار گیرد. با توجه به شرایط محیطی شهرستان رامسر ، فاصله از مراکز جمعیتی ( شهر و آبادی ) ، نزدیکی به راه ، فاصله از گسل ، فاصله از رودخانه ، فاصله از حرکات دامنه ای ، نزدیکی به چشمه های آبگرم ، ارتفاع و شیب به عنوان شاخص های محیطی جهت مکان یابی دهکده سلامت در نظر گرفته شده است. بدین منظور با استفاده از نرم افزار GIS ورژن 10.5پارامترهای مورد نظر بررسی و نهایتا نقشه های رقومی هر یک تهیه گردید. از مدل AHP بری بدست آوردن وزن شاخص ها و از مدل VIKOR برای رتبه بندی معیارهای گردشگری استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان دهنده این است که پهنه ها و اولویتهای انتخاب شده در بخش شمال شهرستان قرار دارد.
۹۷.

نقش حمل ونقل هوشمند در توسعه اقتصادی و اجتماعی شهر، مطالعه موردی: شهر تهران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: تاکسی اینترنتی توسعه پایدار شهری توسعه اقتصادی- اجتماعی حمل ونقل هوشمند شبکه ارتباطات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۴ تعداد دانلود : ۲۲۶
نظریه توسعه پایدار شهری یکی از شاخصه های رسیدن به توسعه پایدار را گسترش حمل و نقل عمومی کارآمد در شهرها می داند؛ چراکه سامانه های حمل ونقل نقش بسزایی در پیشبرد نظام توسعه شهری در چارچوب توسعه پایدار دارند، امّا مشکلات مربوط به حمل ونقل باعث شده تا تأمین حمل ونقل ایمن و کارا یکی از مهم ترین مسائل پیش روی اغلب کشورها باشد؛ لذا لازم است به توسعه زیرساخت های حمل ونقل و گونه های مختلف آن توجه بیش تری شود. براین پایه، پژوهش حاضر قصد دارد نقش حمل ونقل هوشمند به خصوص تاکسی های اینترنتی را در توسعه اقتصادی- اجتماعی -پایدار شهری مورد مطالعه قرار دهد که براساس هدف جزء تحقیقات کاربردی و برمبنای ماهیت و روش جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش، شهر تهران می باشد که اعضای آن از میان نمونه های دردسترس جهت مطالعه و بررسی انتخاب شده اند. داده ها به دو صورت میدانی و کتابخانه ای جمع آوری و با استفاده از نرم افزار ، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق حاکی از آن است که بین شاخص توسعه اقتصادی و امکانات حمل و نقل هوشمند و همچنین شاخص توسعه اجتماعی- فرهنگی با خدمات حمل و نقل هوشمند، هیچ همبستگی معناداری وجود ندارد. در بررسی تفکیکی شاخص ها، بیش ترین تاثیر تاکسی های اینترنتی در بعد اقتصادی بر ایجاد فرصت شغل جانبی است و در بخش تاثیرات اجتماعی- فرهنگی نیز بیش ترین تاثیرات بر کیفیت زندگی مردم شهر، صرفه جویی در زمان شهروندان و مسافران و عدالت فضایی شهر؛ یعنی دسترسی به خدمات و امکانات تاکسی اینترنتی در هر زمان و مکان و برای همه بوده است.
۹۸.

راهبردهای مدیریت بحران در سکونتگاه های غیر رسمی اسلامشهر با تاکید بر توانمند سازی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: مدیریت بحران توانمند سازی سکونتگاه های غیر رسمی تکنیک تحلیلی SWOT کاربری های مسکونی شهر اسلامشهر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۲ تعداد دانلود : ۱۸۵
حاشیه نشینی و یا به تعبیر امروزی اسکان غیررسمی، پیامد شهرنشینی سریع و انتقال به پارادایم اقتصادی اجتماعی صنعتی شدن است که شهرنشینی، شکل فضایی غالب و موازی انتقال اجتماعی اقتصادی این پارادایم است. این پدیده در دهه های اخیر با پیدایش جامعه اطلاعاتی همچنان گسترش یافته و گویی تعهدی برای بقا و باز تولید آن وجود دارد. از دهه 1980 راهبردهای توانمندسازی و بهسازی با ابتکار عمل بانک جهانی به منظور ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی، افراد ساکن در این نوع سکونتگاه ها را به عنوان معضل، بلکه به عنوان دارایی می نگرد و ارتقای وضعیت اجتماعی- اقتصادی آنها را با نقش تسهیل گر دولت بر عهده خود آنان می گذارد تا تعهد و توانمندسازی را جایگزین فرهنگ استحقاق و فرهنگ فقر نماید. روش تحقیق در این پژوهش، «توصیفی- تحلیلی» می باشد که داده های آن بر اساس مطالعات میدانی گردآوری شده است؛ لذا با به کار بستن تحلیل استراتژیک SWOT، برترین استراتژی های توانمند سازی و مدیریت بحران در محلات اسکان غیررسمی در شهر اسلامشهر ارائه شده و همچنین می توان گفت با مدیریتی یک پارچه و کارآمد همراه با برنامه ریزی دقیق در این محلات از آن جلوگیری و از پیامدهای مخرب آن تا حدودی کاست. در انتهای پژوهش اولویت اجرائی راهکارهای پیشنهادی از جانب مدیریت شهری و چگونگی بهره گیری از گروه های مردمی و سازمانهای غیردولتی در راستای ساماندهی و توانمند سازی محلات اسکان غیررسمی ارائه شده است نتایج پژوهش نشان می دهد به منظور بهبود وضعیت موجود کاربری های مسکونی محلات اسکان غیررسمی در شهر اسلامشهر در ارتباط با کاهش آسیب های ناشی از زلزله و دیگر بحرانها و عوامل طبیعی، اجرای طرح های نوسازی، بهسازی و توانمندسازی در بافت های فرسوده، نظارت ارگان های فعال در امر ساخت و سازهای شهری و ارتقاء آگاهی ساکنین در به کارگیری مصالح بادوام، مهم ترین راهکارها بوده، که از اولویت های اجرایی برتر می باشند.
۹۹.

تحلیل و پهنه بندی خطر سیل خیزی و ارتباط آن با پوشش گیاهی در شهرستان قیروکارزین(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: سیلاب سیلخیزی قیروکارزین فرآیند تحلیل شبکه ای سوپر دسیژن مجموع ساده وزنی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۴۰ تعداد دانلود : ۲۴۳
سیل یکی از مخرب ترین مخاطرات آب و هوایی در سراسر جهان است. وقوع مکرر سیلاب های شهری بر امنیت عمومی شهری تأثیر گذاشته و توسعه پایدار اقتصاد اجتماعی را محدود کرده است. پژوهش حاضر با هدف تهیه نقشه پهنه بندی شدت سیل خیزی و تحلیل ارتباط آن با پوشش گیاهی در شهرستان قیروکارزین در استان فارس انجام گرفته است. بدین منظور در ابتدا پس از مرور منابع مختلف، با معرفی پنج معیار موثر در وقوع سیلاب که تکرار آنها در سایر تحقیقات در این زمینه فراوانی بیشتری داشت، عوامل ارتفاع، شیب، فاصله از رودخانه، شاخص توپوگرافیک و ارتفاع رواناب به عنوان عوامل موثر انتخاب شده و با استفاده از روش فرآیند تحلیل شبکه ای در نرم افزار سوپر دسیژن وزن دهی و سپس با روش مجموع ساده وزنی نقشه نهایی بدست آمده است. درهمین راستا تغییرات پوشش گیاهی با استفاده از تصاویر لندست در سال های 2000 و 2021 و شاخص NDVI بدست آمده است. نتایج نشان داد اثرگذارترین معیار شاخص توپوگرافیک بوده است و شهرستان قیروکارزین در پنج پهنه خیلی کم، کم، متوسط، زیاد و خیلی زیاد از نظر خطر وقوع سیلاب قرار داشته است، در این میان 8/1849 کیلومتر مربع (8/54 درصد) از شهرستان قیروکارزین در پهنه با خطر سیلاب زیاد و خیلی زیاد قرار دارد. هم چنین تحلیل تغییرات پوشش گیاهی نشان داد با وجود توسعه کشاورزی و باغی و منتج از آن بهبود نسبی مقادیر متوسط شاخص NDVI، در محدوده های اراضی بالادست حوضه های آبخیز این شهرستان، پوشش گیاهی اراضی جنگلی و مرتعی کاهش چشم گیری داشته است و در نهایت اثرات این مساله منجر شده است تا مناطق سکونتگاهی و اراضی کشاورزی و باغی در سال 2021 نسبت به سال 2000، با درصد فراوانی بیشتری در پهنه های با پتانسیل سیل خیزی بالا واقع شوند، این مساله می تواند موید این امر باشد که حفاظت کاربری اراضی حوزه بالادست متناسب با سیاست حفظ پوشش موجود و توسعه پوشش های گیاهی با استفاده از گیاهانی که ارزش حفاظت خاک بالایی را دارند، می تواند تا چه حد در تخفیف و فرونشانی سیلاب اراضی پایین دست نقش آفرین باشد.
۱۰۰.

راهکارهای توسعه پایدار روستایی با تأکید بر جغرافیای کاربردی (مطالعه موردی ناحیه ویلکیج از شهرستان نمین)(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

کلیدواژه‌ها: جوامع روستایی برنامه ریزی روستایی مفاهیم سیستماتیک مولفه های توسعه جغرافیای ادراک رفتاری و محیطی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹ تعداد دانلود : ۱۳۶
از دیدگاه جغرافیای کاربردی، برنامه ریزی توسعه پایدار روستایی فرآیندی است که در آن تمامی سیاست های زیست محیطی، اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی در ارتباط با هم و متناسب با بار محیط چنان طراحی گردد که از نظر بوم شناختی پایدار باشد. با این دیدگاه می توان گفت مناطق روستایی با توجه به قابلیت های موجود می توانند مهمترین نقش را در توسعه پایدار داشته باشند . لذا ضروری است برنامه ریزی جامع و کاملی برای توسعه پایدار روستایی انجام شود که در آن تمام مؤلفه های موثر با دیدگاه سیستماتیک و جغرافیای ادراک محیطی و رفتاری مورد توجه قرار بگیرد. در این راستا مقاله کاربردی حاضر با پژوهش موردی از ناحیه ویلکیج و کاربرد در کشور ایران تدوین شده و دستورالعمل و پیشنهادهای لازم با دیدگاه توسعه پایدار روستایی ارائه گردیده است.

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان