امیدعلی مسعودی

نخستین روزنامه نگار ایرانی میرزا صالح شیرازی است که ازتولد و مرگ او اطلاعی در دست نیست. که پس از سفر به انگلستان و به تقلید از روزنامه های لندن، روزنامه کاغذ اخبار را منتشر کرد. تنها سند برجای مانده از این روزنامه نگار سفرنامه اوست. این تحقیق با هدف تحلیل روایت سفرنامه میرزا صالح شیرازی به لندن، انجام شده است. به همین منظور از روش تحلیل روایت گزارش سفر « فرانز کارل استانزل  »استفاده شد.  نتایج تحقیق نشان داد: او از روایت من به عنوان شاهد استفاده کرده است و در جهان شخصیت ها و روایت، میرزاصالح از تجربه آموزی اش با شیوه تک گویی که روایتگر تغییر هویت فردی او می باشد؛ سخن می گوید و به ترسیم منظره ای خوش از چشم اندازهای درونی و بیرونی روزنامه نگاری روایت می کند که نشانگر تاثیر روزنامه نگاری لندن بر او و پذیرش این الگوی حاکم بر روزنامه نگاری تقلیدی و رواج آن در ایران است. در تحلیل روایت مشخص شد که میرزاصالح پس از ورود به لندن علی رغم پایبندی اش به باورهای دینی و انتقاد از برخی پدیده ها مانند روسپیگری، تحت تاثیر نظم، قانون، رفاه مادی، خوشگذرانی، شهرسازی، بیمارستان، صنعت (آهنگری، شیشه سازی، موزه و بخصوص باسمه خانه و روزنامه) قرارمی گیرد تا لندن را به عنوان «دیگری» بپذیرد و از هویت ایرانی خودش فاصله بگیرد. روزنامه نگاری تقلیدی حاصل همین روایت است.

هدف از این تحقیق شناخت راه حلی برای تناقض نمای نظارت الکترونیکی درجامعه اطلاعاتی  و برخورد تکنوکراسی با حریم خصوصی افراداست. این پژوهش با روش مطالعات اسنادی انجام گرفته است. پژوهشگر از تکنیک مقایسه دائمی  وبرای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده کرد.یافته های تحقیق نشان می دهد که بسیاری در نظریه بدبینانه خود تکنوکراسی را ناقض حریم خصوصی می دانند درحالیکه همین تکنوکراسی است که امکان  تبادل اطلاعات،تولید وتوزیع انبوه آن ها درجوامع امروزی فراهم کرده است ولذا نمی توان با حذف آن اصولا تعریفی از اطلاعات وداده های شخص وحریم خصوصی افراد ارائه کرد.ممکن است حریم خصوصی وآزادی افراد  با نظارت دولت درتعارض باشد اما با استفاده از روش دیالکتیک  عناصر معارض نظارت وتکنوکراسی با حریم خصوصی می توانند در مجموعه جامعه اطلاعاتی قرارگیرند. برای حل مساله تضاد میان حریم ونظارت می توان دقیقا از این اصل دیالکتیک مارکس استفاده کرد که می گوید: دیالکتیک به معنی اخص کلمه، بررسی تضادها درماهیت داخلی اشیاء است.به زبان ساده تر چیزها ضد خود را در خود دارند ومبارزه این اضداد است که موجب حرکت می شود.مانند مبارزه طبقه کارگر با سرمایه دار که باعث حکومت پرولتاریا [کارگران] می شود.ودرحل مساله این تحقیق، مبارزه میان «حریم خصوصی» و «نظارت الکترونیکی» بیانگر سنتز آن، یعنی تولید اطلاعات دریک فضای تحت نظارت است. نظریه نظم خودجوش نیز این تعارض را می پذیرد ونظریه ناصفر بر شرایط برد-برد نظارت وحریم خصوصی صحه می گذارد.

هدف این مطالعه شناخت جایگاه روزنامه نگاری چاپی والکترونی ایران درآینده است.تحولات فناوری ارتباطی واطلاعاتی باعث تضعیف روزنامه چاپی وتقویت روزنامه الکترونی شده است. آیا روزنامه و روزنامه نگاری به شکل امروزی همچون تلکس و تلگراف از میان می رود یا نه؟ جایگاه روزنامه نگاری الکترونی چیست و اینکه برای آینده روزنامه نگاری چه خصوصیاتی را می توان برشمرد؟ اینها نمونه هایی از پرسشهایی است که در این پژوهش به دنبال پاسخ به آن هستیم. از این رو شناسایی ویژگیها و مولفه های روزنامه نگاری و همچنین چالشهای احتمالی آنها در آینده بیست ساله ایران را با روش دلفی و ابزار مصاحبه عمقی طولی تا حصول توافق نظر در میان سرآمدان ارتباطات، دنبال کرده ایم. این تحقیق در سال1394 انجام شده و با افق بیست ساله نمایی از روزنامه های ایران در سال 1414 است. در پاسخ به پرسش های مطرح شده، یافته ها حاکی از آن است که روزنامه های چاپی در برابر روزنامه های الکترونیک از بین نخواهند رفت و بر غنای رسانه ای خود تاکید خواهند کرد. از طرف دیگر عنوان می شود تاثیر مسائل جهانی بر رسانه ها بیش از امروز و بیش از فرهنگ بومی خواهد بود. همچنین تحقیق نشان می دهد نقش مخاطب در همه بخش های روزنامه ها افزایش قابل توجهی خواهد یافت تا حدی که رسانه های مدنی- اجتماعی متعددی شکل گرفته و رشد خواهد کرد. در کنار اینها نقش اقتصاد و موضوعات اقتصادی در آینده روزنامه های ایران افزایش می یابد.

رسانه ابزار انتقال پیام جمعی است و این رسانایی، رکن رکین جامعه مردم سالار است. در چنین جامعه ای مردم از طریق رسانه از حقوق و تکالیف خود مطلع می شوند و به ایفای نقش های کلیدی در تصمیم سازی، مشارکت در حکمرانی و سایر فعالیت های اجتماعی وفق اصل سوم قانون اساسی می پردازند. رسانه ها امروزه بسیار فراگیر و متنوع شده و تاثیر بسیار زیادی در اجتماعی شدن افراد و شکل گیری و جهت دهی به رفتار و نظام رسانه ای جامعه ایفا می کنند. مشارکت ها و بهره مندی های مردم ازابزارهای رسانه ای از سویی، کنشگری رسانه ها و کارگزاران آنها، از سوی دیگر تابع الزاماتی قانونی است که باید مطابق ماهیت صریح و شفاف قانون، از هرگونه پرده پوشی مصون و به نحوی کامل در اختیار مردم باشد؛ بنابراین، تدوین و تنقیح قوانین رسانه ای مشتمل بر گردآوری، طبقه بندی و تمییز قوانین مجری و معتبر از غیر، امری ضروری است. مساله گسترش رسانه ها در بستر مجزی و جایگاه رادیو و تلویزیون در این گستره، وضعف های ناظر بر حقوق برنامه سازان و مخاطبان ما را برآن داشت تا به بررسی  مقررات حاکم بر حقوق حاکم بر رسانه ها و رادیو وتلویزیون در نیای رسانه ای امروز و فعالان آن در کشورهای اسکاندویناوی که امروزه به عنوان مللی مترقی در بحث آزادی رسانه ها شناخته می شوند و مقایسه آن با نظام رسلنه ای ایران بپردازیم. از مهم ترین یافته های این پژوهش ارائه اصول مطلوب در محدودیت آزادی رسانه ها است، که بر اساس همین اصول به نتیجه گیری و ارزیابی پرداخته شده است. نتایج این پژوهش حکایت از آن دارد که مقررات نوردیک پذیرفته شده در کشورهای اسکاندیناوی، درک صحیحی از مقوله آزادی رسانه ها دارد؛ اسناد داخلی نیز با وجود درک صحیح لزوم محدودیت های ضروری در بسیاری از نقاط پا را فراتر از حد گذاشته است و از سوی دیگر نظام واحدی بر رسانه های کشور حاکم نیست. از همین رو پیشنهاد این پژوهش تدوین قانونی عام برای تمام رسانه و رفع نقایص موجود است.

هدف ازاین تحقیق شناسایی الگوی مطلوب حکمرانی مطبوعات درجامعه اسلامی از نظر واندیشه امام خمینی (ره) است.این تحقیق با روش داده بنیاد سیستماتیک اشتراوس وکوربین با کدگذاری کلیه آثار مکتوب امام خمینی(ره) ارسال 1322 تا 1368انجام یافته است. یافته های تحقیق بیانگر آن است که الگوی مطلوب حکمرانی مطبوعات استخراج شده دراندیشه امام خمینی(ره) دارای چهارشرایط است که عبارتنداز 1-نفی حکمرانی استبدادی با دومولفه مخالفت با نظام استبدادی ومبارززه با فساد درمطبوعات.2-حکمرانی مطبوعات که شامل سه مولفه مهم رعایت اخلاق مطبوعاتی،رعایت آزادی مطبوعات وقانون گرایی درکارمطبوعات است،3-حکمرانی تربیتی،دراین مبانی امام مطبوعات را به مثابه دانشگاه درنظرمی گیرند ومولفه نقش تربیتی را درنظرداشته اند.اما بدون انتقاد ومولفه نقش انتقادی مطبوعات،امکان حکمرانی آن ها وجودندارد.4-مبانی حکمرانی مردم چه درحکمرانی حاکمان وچه درحکمرانی مطبوعات، دراندیشه امام ؛ربط وثیقی با نفی حکمرانی استبدادی دارد.دومولفه حکمرانی کوخ نشینان به عنوان نمادهای مبارزه با ظلم ومولفه نظارت برمطبوعات به منظورجلوگیری ازانحراف مردم وافکارعمومی ازاندیشه امام استخراج شده اند.براین اساس می توان الگوی مطلوب حکمرانی مطبوعات را با شناخت شرایط علٌی، زمینه ای ومحیطی ترسیم کرد، دراین الگوبا شناخت راهبرد، می توان پیامدهای این حکمرانی راشامل آزادی مطبوعات، انتقاد، رعایت قانون و انتشار مطالب بدون توطئه برشمرد.

این پژوهش درصدد بررسی نقش شبکه های اجتماعی مجازی بر گرایش جوانان 18 تا 30 ساله به هویت مدرن است. روش تحقیق، کمی؛ ابزار پژوهش، پرسشنامه محقق ساخته؛ و حجم نمونه برابر با 384 نفر است که با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب و در سال 1401 جمع آوری شده است. نتایج نشان می دهد بین میزان استفاده از شبکه های اجتماعی مجازی (0.399=r)، فعالیت در شبکه های اجتماعی مجازی (0.328=r) و خودابرازی در شبکه های اجتماعی مجازی (0.532=r) و گرایش به هویت، رابطه معناداری وجود دارد. در واقع حضور مستمر، وابستگی و تعلق به این فضا و تولید محتوا و خودابرازی در این فضا منطبق با الگوها و فرهنگ جهانی منجر به پذیرش هویت و ارزش های مدرن (عقل گرایی، مادی گرایی، فردگرایی، غرب گرایی و جهانی سازی و نفی تقدیرگرایی و ترویج زندگی نمایشی و لوکس ) شده است.کلیدواژه ها: هویت مدرن، شبکه های اجتماعی مجازی، جوانان.

این تحقیق با هدف بررسی جایگاه ونقش سواد رسانه ای در کاهش اخبار جعلی ودستیابی به راهبردهای مقابله با تهدیدات نرم رسانه های خارجی در ایران انجام شده است، جامعه آماری شامل تمامی دانشجوهای مقطع کارشناسی ارشد و دکتری رشته علوم ارتباطات اجتماعی از دانشگاه های تهران، علامه طباطبایی، سوره، آزاد اسلامی واحدهای ، علوم و تحقیقات، تهران مرکزی ، تهران شرق، تهران غرب،تهران شمال و دماوند،( ورودی های 1400 و 1401) به تعداد 300 نفر بوده است، روش تحقیق ازنوع کمی و به شیوه پیمایشی وبا ابزار پرسشنامه اجرا شده است، روش تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز از طریق نرم افز spss انجام شده است،یافته های تحقیق نشان داد، بیش از70درصدپاسخگویان، استفاده از ابزارهای زیباشناختی چون تصایر، کاریکاتور، شعارها و آگهی ها وبه کارگیری روش های غیر اخلاقی و فریب ونیرنگ را در جنگ نرم رسانه ای بر علیه جامعه هدف با سطح تاثیرزیادی ارزیابی کرده اند، قریب 60درصد نیز، آگاه سازی ، توانمندسازی وکسب مهارت سواد رسانه ای کاربران را در شناسایی اخبار جعلی و مقابله با تهدیدات نرم رسانه ای موثردانسته اند،بیش از 80 درصدجامعه آماری بر تاثیر پاسخگویی به نیازهای اطلاعاتی مورد نیاز جامعه (به خصوص در حوادث و رویدادهای مهم )برای مقابله با تهدیدات نرم رسانه ای تاکید کرده اند،آزمون فرضیات تحقیق نیز نشان داد، در راهبردهای مقابله با تهدیدات نرم رسانه های خارجی، آشنایی مخاطبان وکاربران رسانه ها با مهارت ها و توانایی های ادراکی وحسی مرتبط با ابعاد سواد رسانه ای (معیارهای اخلاقی وزیبایی شناختی) می تواند تا حد بسیار زیادی دربی اثر کردن و خنثی نمودن و کاهش تهدیدات نرم رسانه های خارجی برروی مخاطبان تاثیر گذارباشد.

این نوشتار درصدد «تحلیل گفتمان پیام های فرهنگی و سیاسی شهرداری تهران» بر اساس نظریه گفتمان لاکلا و موفه است که از سال 1385 تا 1395 بر روی بیلبوردهای شهر تهران انتشار یافته اند، تا از این طریق بتوان به این پرسش ها پاسخ داد که این نهاد دال های مرکزی و شناور گفتمان خود را چگونه مفصل بندی کرده است؟ و آیا غیریت سازی و طرد گفتمان رقیب را مدنظر داشته است؟ محقق با انتخاب هدفمند 25 نمونه طرح گرافیکی و بررسی دلالت های معنایی و ساختار گفتمانی هریک از آن ها، منطبق بر مفاهیم و مؤلفه های نظریه گفتمان، به اشباع نظری رسید. نتایج و برون داد این پژوهش بیانگر آن است که دال مرکزی «ولایت مداری» در محور و کانون گفتمان این نهاد قرار گرفته است. دال های شناور «مدیریت جهادی»، «روحانیت» و «تهاجم فرهنگی»، با پیوند به پیرامون و حول کانون مرکزی، مفصل بندی گفتمان شهرداری تهران با خاستگاه گفتمان «اصول گرایی» را تشکیل داده اند. زنجیره هم ارزی با کنشگران سیاسی و اجتماعی منتقد دولت شکل نگرفت و اما نهایتاً غیریت سازی و به هم ریختن مفصل بندی گفتمان رقیب بر اساس منطق تفاوت حاصل نشد که آن را می توان در عدم موفقیت در کارزار انتخاباتی 1396 مشاهده کرد.

هدف اصلی این پژوهش، شناخت الگوی مطلوب انتشار محتوای روزنامه های الکترونیک محله ای در ایران( مورد مطالعه شهر سمنان) به عنوان یکی از الگوهای حکمرانی استانی رسانه می باشد. برای انجام این تحقیق از روش داده بنیاد( گراندد تئوری) استفاده شد و با نمونه گیری از بین خبرنگاران حرفه ای رسانه های محلی شهر سمنان، با 9 نفر از این افراد مصاحبه به صورت ساختار یافته و نیمه ساختاریافته صورت گرفت و به اشباع نظری رسید. نتایج تحقیق نشان میدهد که ایجاد روزنامه های الکترونیک محله ای در محلات مورد نیاز می باشد و از طرفی صاحب نظران این حوزه معتقدند ایجاد این روزنامه ها میتواند به تقویت هویت اجتماعی محلات کمک نماید. از عوامل زمینه ای این موضوع می توان به ظرفیت های موجود در این رسانه ها برای نزدیک شدن به محلات، ارزش خبری مجاورت، رشد محله، احصاء ظرفیت رسانه را نام برد. همچنین برای عوامل علّی می توان نیاز مردم، نیاز به دیده شدن مردم، ارتباط دو سویه با مخاطب، مطالبه گری، امکان نقد مدیران و افزایش ضریب اثرگذاری رسانه های الکترونیک محله ای را نام برد. مشکلات شکل گیری، آموزش و توانمندسازی، پلتفرم های فضای مجازی و مسائل اقتصادی جزء عوامل مداخله گر عنوان شده است و نهایتا متقاعد سازی، هم افزایی حول مسائل اجتماعی، الگوسازی، ایجاد ظرفیت برای مسئولین، اعتماد سازی بین مردم و مسئولین، حل مشکلات محله، اطلاع رسانی در محله و افزایش مشارکت مردم جزء پیامدهای این اتفاق خواهد بود.

پژوهش حاضر با روش کمّی در یک تحقیق آمیخته انجام شد،هدف تحقیق برازندگی الگوی راهبردی عوامل تولید محتوا،توسط کاربران در اینستاگرام در بحران های اجتماعی با تاکید بر کووید 19 بود. رویکرد کمی ،با روش پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری این پزوهش شامل کاربران ایرانی شبکه اجتماعی اینستاگرام است که بر اساس فرمول کوکران ۳۸۴ نفر از آنان به روش تصادفی در دسترس به عنوان نمونه انتخاب شدند. ابزار جمع آوری اطلاعات، پرسشنامه حاصل از یافته های تحقیق کیفی(داده بنیاد) در روش آمیخته می باشد. تجزیه و تحلیل در بخش کمی با استفاده از نرم افزار های SPSS و AMOS انجام گردید. در تحلیل عاملی تاییدی، مسیرها و روابط بین سازه های الگو در مدل ساختاری مشخص شدند والگوی پژوهش به عنوان مدل تایید شد. نتایج نشان داد که در مدل تاییدشده ، عوامل علّی شامل اطلاع رسانی و آگاهی جمعی، نیاز به آموزش و الگوی یکپارچه مدون و ... می باشند. ازعوامل مداخله گرمی توان متغیرهایی چون: استفاده شبکه های تجاری از عدم آگاهی مردم، عدم اطلاع کافی مردم، غافلگیری مردم در بحران نام برد. راهبردها شامل نیاز به آموزش عمومی در زمان بحران، مدیریت بحران، ایجاد پایگاه های اطلاع رسانی مجازی زیر نظر دولت و وزارت بهداشت و ... می شود. عوامل زمینه ای شامل: عدم آگاهی از پاندمی، تازه و نو بودن پاندمی در پنجاه سال گذشته و ... است. پیامدها درمدل بیانگرآگاهی مردم از شرایط پاندمی از طریق شبکه های مجازی، ایجاد صفحات معتبر علمی، آموزشی و ... می باشد. ازمیان راهبردهای سه گانه انفعالی، واکنشی وفعال، محقق با توجه به مدل تاییدشده، راهبرد فعال رسانه ای یعنی کنترل ومهار بحران ازطریق آگاهی مردم، ایجاد مشارکت عمومی وتحقق همبستگی را درجامعه به عنوان راه حل بحران ها بیان می کند.

پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبارسنجی الگوی محتواهای تولید شده توسط کاربر در اینستاگرام با موضوع کووید19 است که با بهره گیری از روش کیفی و رویکرد گراندد تئوری انجام گرفته است. جامعه آماری این پژوهش جهت مصاحبه شامل خبرگان دانشگاهی و پزشکان وکادر درمان بیماران کرونایی در بیمارستان ها هستند. این افراد با توجه به شیوه هدفمند گلوله برفی تا رسیدن به نقطه اشباع نظری 11 نفر انتخاب شدند. شیوه تجزیه و تحلیل با استفاده از کدگذاری باز، محوری و گزینشی است. نتایج نشان داد که عوامل علی شامل « اطلاع رسانی و آگاهی جمعی، نیاز به آموزش و الگوی یکپارچه مدون و بررسی دقیق محتوای تولید شده، نیاز سنجی مردم در زمان بحران» می باشد. عوامل زمینه ای شامل« عدم آگاهی از پاندمی، عدم زیر ساخت های کافی و مناسب، عدم حمایت مالی توسط دولت » می باشد. عوامل مداخله گر نیز شامل« سو استفاده شبکه های تجاری از عدم آگاهی مردم، عدم اطلاع کافی مردم، غافلگیری مردم در بحران » می باشد. عوامل راهبردی شامل «نیاز به آموزش عمومی در زمان بحران، مدیریت بحران، ایجاد پایگاه های اطلاع رسانی زیر نظر دولت و وزارت بهداشت» می باشد. پیامدها نیز شامل «آگاهی مردم از شرایط پاندمی از طریق شبکه های مجازی و تلفیق تجربه و آموزش و اطلاع رسانی به افراد در شرایط بحران» می باشد.