جواد نیستانی

جواد نیستانی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه باستان شناسی، دانشگاه تربیت مدرس
پست الکترونیکی: jneyestani@modares.ac.ir

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۶۵ مورد.
۲۱.

حاکمیت وُلات عباسی در تبرستان براساس گاهنگاری سکه ها و منابع مکتوب(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ نگری و تاریخ نگاری دوره جدید پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۰ (پیاپی ۱۰۵) 79 - 107

کلیدواژه‌ها: سکه های عرب- ساسانی سکه های عرب- تبرستانی ولات عباسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۶۶ تعداد دانلود : ۶۵۷
تبرستان پس از حدود یک و نیم سده مقاومت در برابر عرب های مسلمان سرانجام در زمان منصور عباسی (158-137 ه.ق) گشوده شد و از آن پس توسط ولات عباسی اداره گردید. آگاهی ما از والیان این ولایت برگرفته از منابع تاریخی و شواهد سکه شناختی است. اما علیرغم وجود منابع مذکور تعیین زمان دقیق زمامداری هر یک از والیان به دلیل عدم همخوانی متون با شواهد سکه شناختی دشواری هایی را فرا روی پژوهشگران قرار داده است. هدف از پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش است که چه عواملی سبب تفاوت اطلاعات مندرج در منابع تاریخی و سکه های ضرب شده توسط ولات عباسی در تبرستان گردیده اند؟ برای پاسخ به این سوال از رویکرد و روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. نتیجه مطالعات حاکی از آن است که اوضاع آشفته سیاسی و اجتماعی در این دوران به دلیل نارضایتی مردم و خاندان های محلی در منطقه و همچنین سلسله مراتب اداری حکومت عباسیان منجر به عزل و نصب های دائمی ولات از طرف خلفای عباسی می شده که می تواند دلیلی بر گزارش ناقص یا بعضاً اشتباه در متون تاریخی باشد. از همین رو سکه ها را می توان به عنوان منابع دست اول و ملاکی دقیق و متقن برای گاهنگاری حکومت ولات عباسی مورد بررسی قرار داد. با بررسیِ تحلیلی در پژوهش حاضر علاوه بر یافتن پاسخی بر دلایل آشفتگی در گاهنگاری حکومت ولات، فهرست جدید و دقیقی از والیان و زمان حکومت هر یک از آنها در تبرستان نیز ارائه شده است.
۲۲.

پرسپکتیو در برخی نگارکندهای صخره ای ساسانی: ژرفانمایی یا بازتابی سیاسی؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال نهم پاییز و زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲ 65-98

کلیدواژه‌ها: ساسانی نگارکندهای صخره ای پرسپکتیو حق ولیعهدی حق تباری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۲ تعداد دانلود : ۷۱۲
دو ویژگی بنیادین هنر یادمانی ساسانی، یعنی سنت واقع گرایی و سنت مقامی به بهترین شکل در نگارکندهای صخره ای این دوره نمود یافته اند؛ به گونه ای که در کنار هم یک نظام نشانه ای رمزآلود را پدید آورده اند. معناکاوی این نظام نشانه ای با توسل به «رویکرد نشانه شناختی: بافت گرایی و پیوستار متنی (تصویرشناسی مقایسه ای)» میسر خواهد شد. آنچه بن مایه این جستار شد، خطای دید ناشی از اجرای پرسپکتیو در نگارکند صخره ای بهرام دوم در نقش رستم فارس است. این مسأله که امر را در شخصیت شناسی برخی پیکره ها بر محققان مشتبه ساخته است، بسی پرسش برانگیز است. چرا هنرمند عصر ساسانی در مواقعی عامدانه به اجرای پرسپکتیوی بی ضرورت دست زده است؟ نتیجه مطالعات حاکی از آن است که ترفندهای هنری چون پرسپکتیو نیز نقش یک عنصر نشانه ای نمادین را در این آثار ایفا نموده اند؛ چنان که این ترفند در نگارکند بهرام دوم در نقش رستم فارس به دور از هر گونه ژرفانمایی، تنها با مفهومی سیاسی مبنی بر حق ولیعهدی همراه است. پرسپکتیو عینیت یافته در نگارکند صخره ای شاپور اول در نقش رجب فارس نیز در عین ژرفانمایی، نشانه ای مبنی بر اولویت در حق ولیعهدی است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش از نوع پژوهش های تاریخی است که با رویکرد نشانه شناختی به تحلیل مسأله پرداخته است.
۲۳.

بررسی اوضاع اجتماعی و فرهنگی اسپهبدان دابویی و ولات عباسی؛ با تکیه بر سکه ها(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال هشتم تابستان ۱۳۹۶ شماره ۳۲ 131-159

کلیدواژه‌ها: اسپهبدان دابویی ولات عباسی تبرستان سکه حیات فرهنگی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲۲ تعداد دانلود : ۹۲۳
مسکوکات اسپهبدان دابویی و ولات عباسی عاملی مؤثر در شناخت اوضاع فرهنگی و اجتماعی تبرستان در سده های اول و دوم هجری است. با سقوط ساسانیان در سال 651 میلادی، تبرستان تحت نظر دابویه (حک. 681-711 م.) به استقلال رسید. پس از دابویه، فرزندش فرخان (712-731 م.) و نوادگانش دات برزمهر (731-741 م.) و خورشید (741-762 م.) در این خطه سکه زدند، سکه هایی که جز در وزن و ابعاد (نصف وزن سکه های ساسانی را داشتند) و شیوه ی تاریخ گذاری (بر مبنای سالروز مرگ یزدگرد سوم بودند) سبک ساسانی داشتند و اوضاع فرهنگی و اجتماعی تبرستان را بازتاب می دادند. با تصرف تبرستان توسط منصور عباسی در سال 144 هجری، ولات عباسی اسلوب پیشین را حفظ کردند. این بررسی سعی دارد به این پرسش پاسخ گوید که اهمیت نگاره ها و کتیبه های مسکوکات در شناخت اوضاع اجتماعی و فرهنگی تبرستان در چیست؟ برآیند این پژوهش که با رویکرد مطالعات سکه شناختی و با بررسی عینی مسکوکات موزه های بانک سپه، سمنان، آستان قدس، بابل، ملک و ملی ایران و مطالعه تطبیقی کتابخانه ای به شیوه توصیفی تحلیلی انجام شده است، نشان می دهد کتیبه ها با مضامین نیایشی و طلب خیر و پیام آئینی حاکمیت نیکی بر شر، استفاده تعمدی از خط پهلوی به نشانه پیوستگی با آئین زرتشت، نقوش و علائم نمادین به پیروی از سنت های ساسانیان و باورهای زرتشتی چون هلال ماه برای آناهیتا، ستاره برای تیشتر، آتش برای نور و اَهورامزدا انعکاسی از شرایط فرهنگی و اجتماعی حاکم بر جامعه تبرستان بوده اند.
۲۴.

A Study of Historical, Geopolitical and Geostrategic Specifications of Pouläd Castle of Tapuria (Tabaristän) in the Middle Islamic Ages(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۳, Issue ۳ (۲۰۱۶) 87-96
تعداد بازدید : ۵۸۱ تعداد دانلود : ۴۹۷
The history of Tabaristän, from the late Sassanid era through the middle Islamic age, underwent significant social and political changes the result of which were independence seeking movements leading to some semi-independent local governments. Each of these governments claimed political and social governance over a particular region. Castles, as important and influential military bases, were means at the disposal of the commanders and governors to maintain their sociopolitical power. Among the known castles in the mountains of Mazandaran province, Pouläd Castle in Nour, the capital of Nour County, is one of the symbols of territorial defense. It is located on a tall mount off the city of Baladeh in Nour County. Being built on an elevated location and overlooking the important surrounding regions and strategic ways has made Pouläd Castle one of the important centers in the sociopolitical changes. The present study follows a field work method as well as a library research method to investigate the defense structure of Pouläd castle and its geopolitical and geostrategic role in the power distribution pattern over the region of Rouyän in Tabaristän during the Islamic middle ages. The results show that the builders had tried their best to enhance the stability of the castle by building several layers of walls, utilizing the slope of the mountain, building several defense towers, and using rocky and impervious points as natural forts. Architectural analysis shows that Pouläd Castle, with both its military and political functions, has had a prominent role in the political changes of western Tabaristän.
۲۵.

حدود و ثغور منطقه ی بلادشاپور در دوره اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ تمدن اسلامی سال چهل و هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲ 207 - 225

کلیدواژه‌ها: بلادشاپور کوره ارجان کهگیلویه جغرافیای تاریخی بلادشاپور

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹۰ تعداد دانلود : ۵۰۸
منطقه ی «بلادشاپور» یکی از رستاق های مهم کوره ی قباد خوره (ارّجان) بود که از ایالات مهم فارس در عصر ساسانی و دوران اسلامی محسوب می شد. این منطقه که از دوره ی ساسانی به دلیل بنا کردن شهری توسط شاپور اول در آن، به «بلادشاپور» معروف گردید، تا دوره ی قاجار منطقه ی مهمی با همین نام (بلادشاپور) بوده است. هدف از تحقیق حاضر مشخص نمودن تغییرات مرزی منطقه بلادشاپور و روند تحولات آن ها طی دوران اسلامی است. پژوهش پیش رو با روش توصیفی تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و بررسی های سیستماتیک میدانی صورت گرفته و در پی پاسخ به سؤال زیر است: مرز های سیاسی و اداری منطقه ی بلادشاپور از سده های اولیه اسلامی تا دوره ی قاجار دستخوش چه تغییراتی شده است؟ نتایج بدست آمده نشان می دهد که موقعیت و حدود و ثغور منطقه ی بلادشاپور در ادوار مورد مطالعه همواره متغیر بوده و چندین بار بین کوره ها و ایالات فارس جا به جا گردیده است.
۲۶.

The Influence of Greek Aesthetic Characteristics on Parthian Sculpture: A Review on the Evolution of the Parthian Art(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۲, Issue ۴ (۲۰۱۵) 39-72
تعداد بازدید : ۴۶۱ تعداد دانلود : ۷۳۳
From the middle of the first millennium BC, there witnessed a gradual bilateral relation between Iranians and Greeks. These people to people attachments also resulted in interactive influences between these two cultures and arts. Qualitative and quantitative investigation on these interactions is a basic issue in identifying both cultures. The current paper, among all miscellaneous influences of Hellenism on the culture and the art of the Parthian realm, attempts to analyze only the influences of basics and rules of the Greek aestheticism on the Parthian sculpture and come to a historical conclusion based on an inductive method. .
۲۷.

سنگ های مزار، نمودی از وحدت مذاهب مختلف اسلامی در ایران؛ گونه شناسی، طبقه بندی و مطالعه آرایه های سنگ مزارهای نوع گهواره ای(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ اسلام سال پنجم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۰ 133-153

کلیدواژه‌ها: دوران اسلامی سنگ مزار سنگ قبرهای گهواره ای تزیینات محرابی تزیینات قبه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۶ تعداد دانلود : ۵۴۷
با توجه به اهمیت موضوع مرگ و معاد در جهان بینی اسلامی، مسئله تدفین و چگونگی آن از نگاه اسلام، جایگاهی ویژه دارد. اگرچه در زمینه ساخت قبور و نشانه های مرتبط با آن در مذاهب گوناگون اسلامی دیدگاه هایی متفاوت وجود دارد، پرسش پیش رو این است که این تفاوت ها در ایران به چه صورتی بروز و ظهور یافته اند؟ نگارندگان بر این باورند که در قبرستان های شناسایی شده از دوره های مختلف اسلامی ایران، شواهد و نشانه هایی به چشم می خورد که نگاه تقریباً نزدیکی در میان مذاهب گوناگون اسلامی در زمینه چگونگی ساخت یادمان های مربوط به مردگان وجود داشته است. گستردگی حوزه پراکنش، کتیبه ها و نقوش موجود بر سنگ قبرهای گهواره ای بیان گر آن است که این سنگ قبرها صرفاً به جغرافیا، دوره سیاسی یا مذهب خاص محدود نبوده اند. وحدت شکل سنگ مزارهای مورد بررسی قرار گرفته، در حقیقت بیان گر وحدت سیاسی و عقیدتی مردمی است که زیر لوای اسلام زندگی می کردند. تنوع نقوش و تفاوت های جزئی فرم ها، گویای ویژگی های منطقه ای و تسامح مذاهب مختلف موجود در ایران اند.
۲۸.

گونه شناسی سکه های طراز ساسانی تبرستان در قرون اول و دوم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال ششم زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۱

کلیدواژه‌ها: گونه شناسی سکه ها طراز ساسانی تبرستان قرون اول و دوم هجری

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان ساسانی اقتصادی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران باستان ساسانی فرهنگی
تعداد بازدید : ۲۳۴۵ تعداد دانلود : ۱۱۶۰
شهریاران تبرستان پیش از تصرف منطقه از سوی اعراب مسلمان به طور مستقل سکه ضرب می کردند. نقوش کلی سکه ها شباهت بسیاری به مسکوکات ساسانیان دارد، ولی وزن، اندازه، مضامین کتیبه ها و تصاویر در آن با درهم های ساسانی متفاوت است. تاریخ گذاری آنها برخلاف دوره ساسانی (براساس تاریخ آغاز سلطنت هر پادشاه) مبتنی بر سالروز درگذشت یزدگرد سوم است. این تغییرات در سکه های ولات عباسی بیشتر مشهود و گونه های مختلفی از آنها شناسایی شده است. در این پژوهش سعی شده مسکوکات عصر انتقال، گونه های متفاوت سکه های اسپهبدان و ولات عرب شناسایی و از هم تفکیک شوند. نتیجه پژوهش نشان می دهد شاهان مستقل و ولات عباسی به لحاظ نوشتاری و نقوش و علائم بیش از یک گونه سکه داشته اند. این پژوهش با رویکرد تاریخ فرهنگی و با ابزار گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات کتابخانه ای و سنجش سکه ها در موزه ها و مجموعه ها انجام شده است.
۲۹.

بررسی باستان شناختی بافت تاریخی شهر سرایان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: بازار محله خراسان جنوبی بافت تاریخی سرایان

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی تاریخی تاریخ ایران
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی فرهنگی انسان شناسی هنر
تعداد بازدید : ۱۳۳۰ تعداد دانلود : ۵۵۳
بخش عمده ای از مساحت کشور ایران، نواحی گرم وخشک است. بافت شهری در این مناطق متناسب با اقلیم گرم وخشک به وجود آمده و به گونه ای طراحی شده است که پاسخ گوی نیازهای ساکنان آن باشد. از این دیدگاه، تمام بافت های نواحی گرم وخشک ایران شرایط به نسبت یکسانی دارد. سرایان نیز از شهرهایی است که در حاشیة کویر مرکزی ایران واقع شده و بافت تاریخی ارزشمند و متناسب با شرایط کویری دارد. این شهرستان در شمال غربی استان خراسان جنوبی قرار گرفته و به دلیل دارا بودن ویژگی های اقلیمی، جغرافیای زیستی و هم جواری با کوه و دشت، و قرار گرفتن در مسیر جادة ارتباطی خراسان بزرگ، برای سکونت مکانی مناسب بوده و این امر موجب رشد و توسعة آن در دوره های مختلف تاریخی شده است. در بافت قدیم شهر سرایان، آثار معماری از دوران تیموری تا پهلوی وجود دارد. آثار معماری برجای مانده از بازار، مسجدجامع، کاروان سرا، شش محلة مختلف با آب انبارها و مساجد کوچک خود، دلیلی بر پویایی این بافت در گذشتة نه چندان دور است. هدف از بررسی و شناسایی همه جانبة این نوع بافت، مطالعة معماری گذشتة این منطقه و تبیین هویت ساخت وساز ساختمان های نواحی حاشیة کویری ایران است؛ ازهمین رو نگارش مقالة حاضر براساس گردآوری اطلاعات از طریق مطالعات میدانی و به روش پیمایشی در محل با روی کرد تاریخ فرهنگی انجام گرفته و هدف از آن، دریافت منطق چیدمان ساختمان ها و بازسازی بخش ازبین رفتة بافت قدیم شهری و محله ای سرایان از عهد صفوی تا دورة پهلوی اول است.
۳۰.

Study of Sasanian Architectural Elements in the Mausoleum of Amir Ismail Samanid and their Connection with the Revival of Iranian Identity during 3rd – 5th Centuries A.H.(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۲, Issue ۲ (۲۰۱۵) 35-51
تعداد بازدید : ۳۳۶ تعداد دانلود : ۳۴۸
With the formation of local and national governments during the 3 rd -5 th centuries A.H. [9th - 11th A.D.], the circumstances were prepared for adaption and recreating cultural and artistic traditions of Sassanid period. In this regard, Samanid governors played a key role. Amir Ismail Samanid came up with a style which became a pattern for numerous mausoleums and on the other hand connected the architectural elements and designs of Sassanids with the Islamic era. The Mausoleum of Amir Ismail Samanid itself shows how the Sassanid architectural elements appear in a new format. Both the design and construction of this building appears to have been carried out objectively, and Amir Samanid had somehow intended to follow the Sassanid dynasty. Studying the architectural elements and features of the Ismail Samanids Mausoleum as well as adaptions from the Sassanid architecture, and also its historical and cultural contexts (the revival of Iranian identity and returning to the traditions of Sassanian, during the 3rd – 5th centuries A.H.) are the main objectives of the present paper.
۳۱.

مطالعه سیر تحول و تداوم معماری چهارتاقی در شمال شرق ایران از دوره ساسانی تا پایان سده چهارم هجری(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهشنامه تاریخ های محلی ایران سال سوم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۲ (پیاپی ۶)

کلیدواژه‌ها: چهارتاقی معماری ساسانی معماری صدر اسلام شمال شرق ایران

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۸۱ تعداد دانلود : ۱۱۳۷
فرم در معماری ایران نقش عمده ای ایفا می کند. چهارتاقی گونه ای از فرم های متداول در معماری ایران و دارای پیشینه ای کهن است که با بررسی ساختار و مطالعه روند شکل گیری و توسعه آن می توان با سیر تحول و تداوم معماری اعصار متمادی ایران آشنایی یافت. خراسان از نگاه تعدادی از محققان خاستگاه معماری چهارتاقی، فرم چلیپایی و پلان چهار ایوانی است .نگارندگاندر مقاله پیش رو با توجه به این رویکرد به مطالعه سیر تحول و تداوم فرم چهارتاقی در شمال شرق ایران از دوره ساسانی تا پایان سده چهارم هجری پرداخته اند.از همین رو،در مقاله حاضر برآنیم تا روشن سازیم کهنحوه پراکندگی چهارتاقی های شمال شرق ایران و تقسیم بندی کاربردی آنها به چه صورت بوده است؟ افزون براین،موقعیت مکانی چهارتاقی ها چه ارتباطی با کاربری و چه تأثیری بر فرم و ساختار آنها داشته است؟ و در نهایت چهارتاقی های ساسانی شمال شرق ایران چه تأثیری بر معماری دوره اسلامی منطقه نهاده است؟ این تحقیق به روش توصیفی–تحلیلی وبا ابزار گردآوری اطلاعات بررسی های میدانیانجام شده است. نتایج حاصل از تحقیق حاکی از آن است که دو عامل مذهب و سیاست نقش عمده ای در شکل گیری و توسعه این گونه از معماری داشته است. موقعیت مکانی چهارتاقی ها نیز در نوع ساخت آنها تاثیر مستقیم داشته و معماری دوره اسلامی منطقه شمال شرق ایران به ویژه در بناهای آرامگاهی، مساجد، کاخ ها، کوشک ها و قلاع متأثر از طرح چهارتاقی ساسانی و فرم کلی ساختمان سازی آن دوره است.
۳۲.

واکاوی عوامل موثر بر ویرانی ارجان پس از چندین قرن رونق و شکوفایی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ اسلام و ایران دوره جدید زمستان ۱۳۹۴ شماره ۲۸ (پیاپی ۱۱۸)

کلیدواژه‌ها: اسماعیلیان ویرانی تقسیمات سیاسی فرقه های مذهبی ارجان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۶۶ تعداد دانلود : ۸۵۷
ارجان یکی از مهمترین کوره های ایالتی دوره ساسانی در جنوب غربی ایران بود که در دوران اسلامی نیز رشد و گسترش مضاعفی یافت. سلسله هایی چون صفاریان، آل بویه، سلجوقیان و اتابکان براین منطقه حکمرانی نمودند. اعراب مسلمان طی سالهای18تا23ه.ق تمامی منطقه ارجان و رستاق های وابسته به آن را فتح نمودند. در این منطقه مذاهبی چون زرتشتی، مسیحیت و صابئی بیشترین جمعیت از ساکنان را به خود اختصاص دادند. پس از ورود اسلام به منطقه ارجان، فرقه گرایی مذهبی به اوج رسید و اسماعیلیان، خوراج، شیعه اثنی عشری و فرقه های چهارگانه اهل سنت نیز به مذاهب و ادیان قبل از اسلام اضافه شدند. ارجان پس از قرنها شکوفایی و رونق سرانجام میان قرون ششم و هفتم ه.ق از رونق افتاده و متروک گردید. دلایل عمده ای براین ویرانی موثر بوده که این عوامل به دو دسته طبیعی و انسانی تقسیم می شوند. عوامل طبیعی شامل زلزله های پیاپی، قحطسالی و بیماریهای همه گیر و عوامل انسانی که بسیار مهم تر از عوامل طبیعی بوده اند عبارتند از منازعات مداوم میان مدعیان حکمرانی، حضور قلاع متعدد اسماعیلیه ( و تمامی امور مربوط به این قلاع از جمله غارت، ناامنی جاده ها، اسارت ساکنین منطقه)، مهاجرت-های متعدد بین المللی و نحله های فکری-اعتقادی متعدد و در نهایت تغییرات اساسی در جغرافیای سیاسی-اداری ایالات فارس و خوزستان که منجر به حذف نام ارجان گردید، از عمده ترین دلایل ویرانی و متروک گردیدن شهر یاد شده به شمار می روند.
۳۳.

The Influence of Greek Aesthetic Characteristics on Parthian Sculpture: A Review on the Evolution of the Parthian Art(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: The International Journal of Humanities, Volume ۲۲, Issue ۲ (۲۰۱۵) 53-85
تعداد بازدید : ۴۴۸ تعداد دانلود : ۴۵۵
From the middle of the first millennium BC, there witnessed a gradual bilateral relation between Iranians and Greeks. These people to people attachments also resulted in interactive influences between these two cultures and arts. Qualitative and quantitative investigation on these interactions is a basic issue in identifying both cultures. The current paper, among all miscellaneous influences of Hellenism on the culture and the art of the Parthian realm, attempts to analyze only the influences of basics and rules of the Greek aestheticism on the Parthian sculpture and come to a historical conclusion based on an inductive method.
۳۴.

مطالعه عناصر معماری فضاهای ورودی: موارد بررسی؛ کاروانسراهای صفوی خراسان رضوی(مقاله پژوهشی دانشگاه آزاد)

نویسنده:
منبع: پیام باستان شناس سال ۱۱ بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۲۱ 109 - 124

کلیدواژه‌ها: فضای ورودی کاروانسرا معماری اسلامی خراسان رضوی دوره صفوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴ تعداد دانلود : ۱۶۱
فضاهای ورودی در هر سازه معماری از اصلی ترین بخش های آن به شمار می روند؛ این فضاها در کاروانسراها از چند جزء تشکیل می شوند که برخی از آن ها عبارتند از ۱-پیش تاق ۲-درگاه ۳-هشتی. فضاهای ورودی را در وسط یکی از جبهه های بنا و یا در امتداد یکی از محورهای اصلی حیاط با طرحی متقارن می ساختند. این فضاها از نظر امنیتی به نحوی ساخته می شد که از استحکام کافی برخوردار باشند و بر رفت و آمد کاروانیان و کالاها نظارت کنند فضای ورودی کاروانسراهای صفوی خراسان بیشتر به جهت شمال و شرق متمایل است. سردر این کاروانسراها بیش تر به جهت القاء عظمت، شکوه و زیبایی هم سطح بنا ساخته شده اند و تعداد کمی از آنها ایوان های ورودیشان به جلو کشیده شده است. بیش از نود درصد آنها در مسیرهای اصلی به ویژه در جاده خراسان بزرگ دارای شاه نشین هستند و وجود این تعداد کاروانسرا در این مسیر دلایل اقتصادی، مذهبی و جز آن دارد به طور کلی، فضاهای ورودی در این کاروانسراها به دو دسته تقسیم می شوند: نخست ورودی های ساده و هم سطح با نمای بیرونی به طوری که از فاصله دور قابل تشخیص نیست. دوم؛ ورودیهایی که از سطح نمای اصلی جلوتر بوده و کاملاً از نمای ساختمان قابل تفکیک اند.
۳۶.

رُستَقُباد خوزستان و رُستَقُباد عراق بررسی جغرافیای تاریخی جای نام های مشابه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی سال پنجم پاییز ۱۳۹۳ شماره ۱۶

کلیدواژه‌ها: خوزستان عراق رستقباد رستم قباد عسکر مکرم حجاج بین یوسف دستوا

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه جغرافیای تاریخی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی تاریخ محلی
تعداد بازدید : ۱۵۶۱ تعداد دانلود : ۸۵۶
رستقباد نام شهر یا قریه ای است که هسته نخستین شهر عسکر مکرم در خوزستان، در نزدیکی آن بنا نهاده شد و سپس به مرور گسترش یافت؛ اما جستجو در منابع مکتوب نشان می دهد بیش از یک مکان با نام رستقباد وجود داشته است: نخست مکانی است از توابع دستوا در خوزستان و دیگر ناحیه یا ناحیه هایی است در عراق. این چندگانگی سبب شده تا شناسایی موقعیت رستقبادی که در چندین مورد، محل وقایعی مهم در نیمه دوم سده نخست هجری قمری قرار گرفته، با اشکال مواجه گردد و ازهمین رو تاریخ ادامه حیات رستقباد دستوا در هاله ای از ابهام قرار گیرد. نتایج این پژوهش به روشنی نشان می دهد که رستقباد خوزستان، دست کم تا سال نود هجری قمری همچنان از حیات و هویتی مستقل برخوردار بوده و تنها اندکی پس از این تاریخ است که به دلیل ایجاد هسته اولیه شهر عسکر مکرم و گسترش آن، نام و هویت خویش را از دست داده و شهر عسکر مکرم جایگزین آن شده است.
۳۷.

مقایسة سبک معماری و تزیینات بناهای آرامگاهی عصر ایلخانی در منطقة لواسانات و رودبار قصران با آثار هم عصر ناحیة دماوند(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال ششم بهار و تابستان ۱۳۹۳ شماره ۱
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۵۷۷ تعداد دانلود : ۱۲۶۳
بناهای آرامگاهی در عصر اسلامی ایران نقش بسیار مهمی دارد. این بناها به طور گسترده در تمام نقاط ایران پراکنده اند و از آن ها اطلاعات دقیقی دربارة سبک های معماری، تزیینات، مصالح و دیگر ویژگی های مربوط به ساختار و شکلشان می توان به دست آورد. وجود حکومت های شیعی زیدیه در قرن چهارم هجری قمری و مرعشیان در قرن هشتم هجری قمری و نیز مهاجرت سادات و علویان به داخل فلات ایران و مناطق ری، قصران، دماوند، تبرستان، قومس و خراسان از دلایل گسترش این گونه بناها بوده است. با مرگ یا شهادت این افراد، مقابرشان کانونی برای رشد افکار شیعی و نیز قیام و خیزش های عدالت خواهانه می شده است. منطقة لواسانات و رودبار قصران (واقع در شمال تهران) ازنظر اقلیمی، تاریخی و فرهنگی در ارتباط مستقیم با ناحیة دماوند (واقع در حاشیة جنوبی رشته کوه البرز) بوده است. در این مقاله، بناهای عصر ایلخانی موجود در منطقة لواسانات و رودبار قصران با شماری آثار هم عصر در ناحیة دماوند مقایسه و تحلیل شده است. هدف از نگارش این مقاله، مطالعه و مقایسة ساختار معماری بناها، شباهت های سبکی و تفاوت های آن ها در دو منطقه، نوع مصالح به کار رفته و تزیینات آرامگاه هاست. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات به روش میدانی و اسنادی با رویکرد نظری مطالعات تاریخ فرهنگی گردآوری شده است.
۳۸.

نشانه های برهم کنش فرهنگی میان ایران و روم در ظروف سیمین دورة ساسانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جامعه شناسی تاریخی سال پنجم پاییز و زمستان ۱۳۹۲ شماره ۲

کلیدواژه‌ها: ایران اسطوره تیشتر ساسانی پگاسوس

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی جامعه شناسی جامعه شناسی تاریخی تاریخ ایران
  2. حوزه‌های تخصصی علوم اجتماعی انسان شناسی انسان شناسی باستان شناختی
تعداد بازدید : ۱۷۵۰ تعداد دانلود : ۱۱۲۹
با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران به عنوان پل ارتباطی میان شرق و غرب، این منطقه از دورة باستان همواره در تبادلات فرهنگی، از اهمیت ویژه­ای برخوردار بوده است؛ به گونه­ای که گروه­های اجتماعی زیادی با قوم ها و فرهنگ­های گوناگون از این منطقه عبور کرده یا در آن ساکن شده­اند؛ درنتیجه برهمکنش فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در میان آنان را در گذر تاریخ شاهدیم. یکی از مهم ترین بخش های مراودات فرهنگی شرق و غرب به روابط ایرانیان با یونانیان و رومیان در دوران تاریخی مربوط می­شود که در مدت زمانی طولانی با هم در ارتباط بوده و از عناصر فرهنگی یکدیگر متأثر شده و در از آن ها در هنر بومی خود استفاده کرده اند. در این مقاله، با بهره گیری از روش نشانه شناسی، به تحلیل موتیف «تیشتر» و «پگاسوس» به عنوان دو شخصیت اسطوره­ای در فرهنگ ایران و یونان بر روی دو ظرف سیمین ساسانی می پردازیم.
۳۹.

تعاملات علمی در قرون نخستین اسلامی بر اساس مطالعات باستان شناسی (با تأکید بر نقوش هندسی تزئینات گچبری های قرون نخستین اسلامی)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال چهارم بهار ۱۳۹۲ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: فلسفه یونان گچبری قرون نخستین اسلامی نقوش هندسی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان اموی اجتماعی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی خلفای مسلمان اموی فرهنگی
  3. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۱۹۹۱ تعداد دانلود : ۱۸۱۶
هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل اندیشه ی فلسفی نقوش هندسی گچبری های قرون نخستین اسلامی می باشد. اندیشه ی فلسفی یونانی، به خصوص فلسفه ی افلاطون و فیثاغورث از جمله علومی است که بر تفسیر و تحلیل نقش مایه های هنر اسلامی اثرگذار بوده است. مستندات پژوهش، آثار معماری به خصوص گچبری های گنجینه ی اسلامی موزه ی ملی ایران است. پژوهش حاضر با استفاده از توصیف، تحلیل و مقایسه تطبیقی اطلاعات گردآوری شده به صورت میدانی و کتابخانه ای در پی پاسخ به این پرسش است، که بازتاب فرایند علمی قرون نخستین اسلامی در هنر ایران، به خصوص در نقوش هندسی گچبری چگونه قابل تبیین است. فرضیه مبتنی بر آن است که تعاملات علمی مسلمانان در اوایل اسلام باعث غنی تر شدن تعبیر و تفسیر نقوش هنر اسلامی به ویژه گچبری شده است. این تحقیق، نشان می دهد مضامین نقش مایه های گچبری اوایل اسلام، ترکیبی از مضامین فلسفی یونانی و اسلامی است که نشأت گرفته از تعاملات علمی رایج در اوایل دوره ی اسلامی بوده است.
۴۰.

پراکندگی، کارکرد و الگوی حاکم بر سازه و تزیین آثار سلجوقیان در ولایت برخوار اصفهان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات تاریخ فرهنگی سال پنجم زمستان ۱۳۹۲ شماره ۱۸

کلیدواژه‌ها: اصفهان معماری سلجوقی برخوار مساجد سلجوقی کاروانسراهای سلجوقی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی تاریخ ایران اسلامی حکومت های ایرانی- اسلامی سلجوقی فرهنگی
  2. حوزه‌های تخصصی تاریخ گروه های ویژه باستان شناسی
تعداد بازدید : ۱۳۳۶ تعداد دانلود : ۱۲۲۲
سؤال اصلی مقاله این است که الگوی پراکندگی، ساخت و تزیین بناهای دوران سلجوقی چگونه است؟ بدین منظور، داده های اولیه با روش میدانی و کتابخانه ای گردآوری و طبقه بندی شده و شهرها، روستاها و شواهد معماری برخوار در دوره ی سلجوقیان معرفی شده است. سپس عناصر معماری و کارکرد آثار با مطالعه نقشه ی بناها معرفی شده و بر پایه ی مقایسه ای تطبیقی، الگوی حاکم بر ساخت و تزیین آنها تبیین شده است. پس از آن، با استفاده از نظریه ی مکان مرکزی کریستالر، سکونت گاه های مرکزی و اقماری دشت برخوار شناسایی و نحوه اثرگذاری و اثرپذیری مراکز سکونتی این دوره بر یکدیگر، مطالعه و مکان های مرکزی و اقماری معرفی شده است. از مهم ترین دستاوردها و نتایج مقاله، وجود الگوی مشخص در ساخت کاروانسراها و مساجد سلجوقی برخوار است. به عبارت بهتر، الگوی ساخت کاروانسراهای برخوار استفاده از نقشه ی منظم، متقارن و از قبل تعیین شده، شکل یابی بر محور مخالف با وزش بادهای مخرّب شرقی، شمالی و غربی (محور مورّب)، پلان چهارایوانی، قرارگیری اتاق های سکونت مسافران در چهار طرف حیاط، استفاده از سنگ لاشه به عنوان مصالح اصلی، استفاده از گل و گچ به عنوان ملات و اندود و عدم وجود تزیینات در کاروانسراها را نشان می دهد. همچنین الگوی مشترک مساجد سلجوقی برخوار شامل گنبدخانه ی کاملاً همسان و هم اندازه، فرم اولیه ی یک ایوانی، تک مناره ی شاخص با تزیینات آجرکاری با نقوش لوزی شکل به شیوه هشت و گیر، تزیینات آجرکاری، توپی های گچی ته آجری و آجرلعابدار در گنبدخانه ها، کتیبه های کوفی ساده و کوتاه، تزیین آجر پیش بُر با نقوش گره چینی شش بند و شمسه و ترنج است. همچنین از دیگر نتایج این پژوهش، شناسایی مکان های مرکزی و اقماری در دشت برخوار است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان