محسن قاسم پور

محسن قاسم پور

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه کاشان

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۶۱ تا ۷۷ مورد از کل ۷۷ مورد.
۶۱.

تاثیر آموزه های روایی امام صادق(ع) بر مباحث کلامی شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: شیعه کلام امام صادق(ع) روایات

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۴۱۳
آموزه هایی روایی شیعی بر مباحث کلامی تاثیرگذار بوده، و بسیاری از متکلمان افزون بر استفاده از مبانی و روش های عقل گرایانه، از احادیث نیز هم به لحاظ مضمونی و هم به جهت روش و نوع خاص رویکرد ائمه بهره گرفته اند. بررسی این تاثیرها بیانگر آن است که این امر خطیر در جنبه های گونه گون تحقق پذیرفته است. در این خصوص، تاثیر روایات امام صادق(ع) به دلیل شرایط خاص عصری ایشان، شگرف و قابل توجه است به گونه ای که گاهی از رهگذر آنها این تاثیر، در قالب تبیین صحیح مواضع کلامی امامیه و نفی اندیشه های نااستوار انتسابی به شیعه اثنی عشری نمود پیدا کرده و در دوره های پس از امام(ع) به ویژه در شکل گیری و تحول منابع مکتوب کلامی شیعه، این تاثیر قابل ردیابی است. یعنی متکلمان شیعی هم، به مثابه پشتوانه های نظری و تئوریک و هم در روش و متدولوژی مباحث خود از این قبیل روایات استفاده کرده اند. این مقاله بر آن است تا با کاوشی پیرامون این مسئله ابعاد آن را مورد بررسی و تحلیل قرار دهد.
۶۲.

بررسی دیدگاه آلوسی در آیه مباهله از منظر مفسران شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفسیر مباهله اهل بیت آلوسی مفسران شیعی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۶۹۱ تعداد دانلود : ۱۰۴۶
آیه مباهله از برجسته ترین آیات قرآن کریم است که منزلت و فضیلت اهل بیت رسول خدا(ص) را آشکار می سازد. حضرت رسول به استناد وحی الهی، علی(ع) را نفس خود دانسته است که به روشنی گویای حقانیت ولایت و امامت خاندان رسالت و به ویژه امام علی(ع) است. علی رغم این نکته روشن، آلوسی از مفسران اهل سنت در تطبیق انفسنا به علی(ع) مناقشه کرده است. رویکرد این مفسر به این آیه به اندیشه های نظری وی معطوف است. از سوی دیگر، ریشه باور این مفسر به دیدگاه کسانی مانند ابن تیمیه و امام فخر رازی برمی گردد و مواجهه او با این آیه تقریر دیگری از دیدگاه مفسران سلفی است. مفسران شیعی، با استناد به مبانی کلامی، استدلالهای عقلی و نیز با تکیه بر روایات و سبب نزول آیه بر این باورند که کوچک ترین تردیدی در تطبیق انفسنا بر امام علی (ع) وجود ندارد. این مقاله با دسته بندی مواجهه آلوسی در برابر روایات اهل بیت، موضع این مفسر را در آیه مباهله بررسی کرده است.
۶۳.

بررسی نمادهای ترادف و تحلیل آن ها در تفسیر مجمع البیان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلیدواژه‌ها: ترادف تفسیر لغت مجمع البیان فروق لغوی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۷۴۸ تعداد دانلود : ۲۰۱۴
در انواع روابط معنایی بین الفاظ، ترادف یکی از مباحث لغوی و به مثابة پدیده ای تلقی می شود که همواره محل مناقشه بوده است. موافقان و مخالفان با استناد به مصادیق آن به اثبات یا رد واژگان مترادف پرداخته اند و به لحاظ نقشی که در ترجمه و تفسیر کلمات قرآنی دارد، در متون تفسیری و در ذیل مباحث ادبی مورد توجه مفسران قرارگرفته است. در این مقاله پدیدة ترادف در تفسیر مجمع البیان، بنا به جایگاه برجستة ادبی آن، مورد کندوکاو قرار گرفته است. از این رو با نگاهی به پیشینة ترادف در زبان ادبی و اشاره به دیدگاه های موافقان و مخالفان و تحلیل آن، ترادف در علوم قرآن و جایگاهش در مجمع البیان را مورد ارزیابی قرار داده است. رهاورد این پژوهش، معطوف به این حقیقت است که طبرسی به ترادف تام قائل نبوده است و اگر در تفسیر مجمع البیان از کلمات متقارب المعنی سخن گفته، صرفاً برای تفهیم و تقریب به ذهن مخاطبان بوده و حداکثر اعتقاد به نوعی ترادف جزئی داشته است.
۶۵.

قرآن در اندیشه های بابا افضل الدین مرقی کاشانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۴۰۱ تعداد دانلود : ۲۰۵
آیات قرآن کریم و احادیث معصومین(ع) در تکوین و تطور باورهای متفکران مسلمان اعم از متکلمان، فیلسوفان و عارفان، ادیبان و شاعران تأثیرگذار بوده است. بسیاری از متکلمان و این قبیل فیلسوفان، به گونه-های متفاوت از آیات و روایات استفاده کرده اند. گاهی از آن به عنوان شاهد و قرینه و زمانی فراتر از آن در شکل دادن مبنای مهم کلامی یا فلسفی خود به سراغ این آیات رفته اند. برای نمونه، در قلمرو شعر و ادبیات، تأثیر این آیات از دیرباز و از روزگار رودکی گرفته تا دوران معاصر در قالب اقتباس، تضمین، استقبال و دیگر بهره گیری در صور شعری بازتاب یافته است. وجه غالب شخصیت علمی افضل الدین مرقی کاشانی، جنبه های کلامی، فلسفی و بعضاً عرفانی اوست. نکته درخور توجه آنکه، بابا افضل با توجه به چنین پیشینه شخصیتی و با لحاظ رویکردهای مذکور، آن دسته از آیاتی را مورد توجه قرار داده است که مستقیم یا غیرمستقیم با مبانی و دیدگاه های نظری او ارتباط دارد. مواجهه بابا افضل با آیاتی که با عنوان معارف قرآنی موسوم است، و پیوند آن با موضوع نفس، مورد اهتمام نگارنده در این بررسی است. رهیافت این مقاله، دریافت این نکته بنیادین است که در فرازهای مختلف، بابا افضل، همسو با دیگر متکلمان مسلمان همچون خواجه نصیرالدین طوسی، از جنبه های ذوبطون آیات قرآنی در تحکیم مبانی خود بهره گرفته است.
۶۶.

رهیافت های علامه نراقی در گونه شناسی مشکلات علمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۵۶۲
در میان عالمان علوم اسلامی گذشته، کسانی به دلیل نبوغ ویژه خود، در شاخه های مختلف علمی تبحر داشته اند. این احاطه از دانش های عقلی و ریاضی و فلسفی گرفته تا آگاهی بر دانش های نقلی و تاریخی را شامل می شده است. مرحوم علامه محقق مولی محمدمهدی نراقی از جرگه این عالمان به شمار می رود. به دلیل وسعت آگاهی علمی او، اثری در خور توجه در این زمینه از ایشان باقی مانده که به مشکلات العلوم نامبردار است. از دیدگاه این عالم، گونه شناسی مشکلات علمی در شاخه های گوناگون نشان می دهد دانش های تفسیر، حدیث، ریاضیات و ادبیات گستره وسیعی از دشواری هایی است که باید بدان اهتمام ورزید. این مقاله، کاوشی است در بررسی طرح و تنوع مشکلات مذکور از دیدگاه علامه نراقی. بررسی ها نشان می دهد نراقی در برخی موارد پاسخ های ابتکاری به این مشکلات داده و در بسیاری از مواضع نیز پاسخ های او در لابلای آثار پراکنده اندیشمندان دیگر نهفته است.
۶۸.

بابا افضل، حکیم، عارف و شاعر بزرگ قرن هفتم(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۸۵ تعداد دانلود : ۲۷۲
یکی از بزرگان علم و ادب و حکمت پژوهان در مورد تعامل فرهنگ و تمدن یونان و اسلام چنین گفته است: پس از برخورد فلسفه یونانی با عالم اسلام، حیات عقلانی و روحانی در چهار جریان فرهنگی و عقیدتی در جهان اسلام تبلور یافت. فلسفه مشائی، حکمت اشراقی، کلام، تصوف و عرفان، بازگشت این چهار جریان در موضوع شناخت و معرفت به دو مسأله اساسی برمی گردد است. یکی از تدلال و نظر و دیگری ریاضت و تزکیه و مجاهدت نفسانی. به عبارت واضح تر، برای شناخت آغاز و انجام جهان از دو راه تفکر و یا ریاضت و مجاهدت می توان طی طریق کرد . در ایران اسلامی هر کدام از این چهار جریان مذکور، در دامن خود، بزرگ مردان و دانشیانی را پرورده که آوازه آنها جهانی است. ابوعلی سینا، شهاب الدین سهروردی، غزالی و خواجه نصیرالدین طوسی، نمونه های شاخص برای هر کدام از این جریان ها محسوب می شود. مشکل بتوان تصور کرد که چهره های برجسته و نمادهای بارز این حیات عقلانی و یا روحانی فقط به همان جریان که در آن برجسته بودند، تعلق داشتند. مرحوم مجتبی مینوی گفته است: در دو قرن پنجم و ششم جماعتی از بزرگان بوده اند که در عین تعلق به یکی از چهار طریقت مذکور، علاقه ای به یکی دیگر از طریقه های دیگر هم داشته اند . به نظر ایشان طریقه تصوف و عرفان، از طریقه هایی بوده که هم فلاسفه و هم متکلمان و هم حکمای اشراقی به آن نظر داشته اند. یکی از شخصیت های بسیار مهم، مبتکر و حکیم متألّه در فاصله دو قرن پنجم و ششم با مشخصه ای که مذکور افتاد، باباافضل مرقی کاشانی است که در این مقاله، زندگی، افکار و آثار او مورد بررسی قرار می گیرد.
۷۰.

قطب راوندی و شرح نهج البلاغه (منهاج البراعه)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
تعداد بازدید : ۳۲۳ تعداد دانلود : ۲۳۳
قطب راوندی، عالم، فقیه، مفسر و محدث قرن ششم هجری است. تألیفات او نسبتا فراوان است. فقه القرآن، قصص الانبیاء و شرح نهج البلاغه موسوم به منهاج البراعه، که از قدیمی ترین شرحها است، برخی از آثار این دانشمند است. موضوع این مقاله بررسی روش قطب راوندی در شرح نهج البلاغه است. جنبه های ادبی، لغوی و کلامی، اساس شرح قطب است که نگارنده به آن پرداخته. بر خلاف تصور ابن ابی الحدید این شرح، اولین شرح نهج البلاغه نیست و احتمالا ابن ابی الحدید، ابوالرضا راوندی را با قطب راوندی اشتباه کرده است.
۷۴.

نگاهی به روش شناسی تفسیر امامان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلیدواژه‌ها: تفسیر تأویل اهل بیت روش تفسیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۰۰۴
دستیابی‌ به‌ فهم‌ درست‌ آیات‌ قرآن، هدف‌ اصلی‌ مفسران‌ قرآن‌ است. پس‌ از عهد تدوینِ‌ تفسیر، این‌ مهم‌ با شیوه‌های‌ گونه‌گون‌ به‌ وسیلة‌ آنان‌ صورت‌ گرفته‌ است‌ که‌ در مواضع‌ یا مواضیعی، تفاوت‌های‌ آشکاری‌ با هم‌ دارند. رمز و راز این‌ تباین‌ها، به‌ مبانی‌ نظری‌ - معرفتی‌ مفسران‌ بر می‌گردد که‌ در سایة‌ آن، رویکردهای‌ تفسیری‌ را رقم‌ زده‌ است. در این‌ بین، عترت‌ پیامبر در جایگاه‌ ترجمان‌ قرآن، تا آن‌ جا که‌ زمینه‌ و ظرفیت‌های‌ فرهنگی‌ و اجتماعی‌ اجازه‌ داده، در زمان‌ خود به‌ تفسیر آیات‌ واپسین‌ کتاب‌ آسمانی‌ پرداخته‌اند. نگاه‌ آنان‌ به‌ قرآن، برگرفته‌ از مبادی‌ استوار و مبانی‌ محکمی‌ چون‌ جامعیت‌ و برخورداری‌ این‌ کتاب‌ الاهی‌ از جنبه‌های‌ ظاهری‌ و باطنی‌ است. در سایة‌ این‌ اصول‌ اساسی، آموزه‌های‌ تفسیری‌ اهل‌ بیت‌ که‌ بیش‌تر در حوزة‌ تفسیر محتوایی‌ و مفهومی‌ است، بر روش‌هایی‌ اتکا دارد. این‌ مقاله‌ کوشیده‌ است‌ تا ابعاد آن‌ را پژوهش‌ کند.
۷۶.

روزبهان و تفسیر عرائس البیان

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان