تحلیل گفتمان مذهبی مؤثر بر تزئینات کاشیکاری رواق گنبد الله وردی خان در حرم مطهر رضوی(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
مطالعات هنر اسلامی سال ۲۰ زمستان ۱۴۰۳ شماره ۵۶
49 - 64
حوزههای تخصصی:
نقش مایه های جانوری موجود بر تزئینات کاشی کاری رواق گنبد الله وردی خان در مجموعه حرم مطهر رضوی را می توان یکی از ارزشمند ترین آثار به جا مانده از عصر صفوی دانست. باتوجه به وجود محظورات فقهی و کلامی که در باب تصویرگری موجودات زنده وجود داشته است، بررسی چرایی نقش بستن نزدیک به پانصد تصویر جانوری بر کاشی های آن بنا به عنوان آرامگاه الله وردی خان و یکی از مسیرهای دسترسی به مضجع مطهر رضوی را می توان مسئله اصلی پژوهش حاضر دانست. تبیین تعامل صورت گرفته درخصوص این نقوش بازنمایانه، میان نهادهای حاکمیت و روحانیت، از باب اهمیت مسئله هنرهای تجسمی در تمدن اسلامی معاصر، مهمترین هدفِ پژوهش حاضر است. این پژوهش به روش توصیفی تحلیلی و براساس منابع کتابخانه ای و همچنین مشاهدات میدانی پژوهشگران صورت گرفته است . در این تحقیق، پس معرفی و مطالعه نقش مایه های متنوع جانوری متعدد نقش بسته بر کاشی های رواق، نظیر انواع مرغان، قرقاول، مرغابی، طوطی، طاووس و همچنین موجودات اساطیری نظیر سیمرغ و اژدها، به بررسی مهم ترین گفتمان های مذهبی عصر صفوی به خصوص اعتقادات مذهبی بانی آن (الله وردی خان گرجی) و همچنین باورهای عامیانه و دیدگاه های فقهی نگاشته شده در کتاب ها و رساله های عملیه برخی از مهم ترین شخصیت های مذهبی عصر صفوی نظیر محقق کرکی و به خصوص شیخ بهایی، پرداخته شده است. همچنین با مطالعه روابط میان علما و شاهان صفوی، تلاش نموده، اهمیت و نقش باورهای مذهبی مؤثر بر تساهل صورت گرفته را تبیین نماید. ویژگی های روایی و آموزشی نقش مایه ها و متن کتیبه های شکل گرفته بر کاشی ها رواق را می توان، تأییدی بر احتمال تطبیق و تقریب گفتمان های مذهبی متفاوت شیعی و مسیحی در ساخت و تزیین این مجموعه دانست.اهداف پژوهش:بازتعریف میزان و نحوه تعامل هنر و معماری با مذهب در طراحی و ساخت رواق گنبد الله وردی خان.شناخت باورهای گوناگون مؤثر در ساخت و تزئین این بنا.سؤالات پژوهش:نحوه تعامل هنر و معماری در طراحی و ساخت در گنبد الله وردی خان چگونه است؟باورهای دینی چه تأثیراتی بر بازنمایی نقش مایه های ذی روح در تزئینات رواق گنبد الله وردی خان داشته است؟