شهلا شریفی

شهلا شریفی

مدرک تحصیلی: دانشیار گروه زبان شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد

مطالب
ترتیب بر اساس: جدیدترینپربازدیدترین

فیلترهای جستجو: فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۴۱ تا ۶۰ مورد از کل ۹۱ مورد.
۴۱.

معرفی ام آی پی : روشی برای شناسایی استعاره در گفتمان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال هشتم بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱۴

کلیدواژه‌ها: استعاره زبان شناسی شناختی معنای اولیه معنای بافتی روش ام آی پی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری معنی شناسی
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری کاربرد شناسی و تحلیل گفتمان
تعداد بازدید : ۱۱۱۳ تعداد دانلود : ۷۰۲
ظهور زبان شناسی شناختی در سال های اخیر به عنوان رویکردی جدید که هم به زبان و هم به ذهن توجه دارد سبب گردیده استعاره به عنوان ابزاری برای فهم و بیان تصورات انتزاعی در قالب تصورات ملموس تر مورد توجه خاص قرار بگیرد. برای هر گونه بررسی پیرامون استعاره، توصیف نظام آن، نقش هایی که در جمله برعهده می گیرد، نگاشت های زیرساختی ، تاثیر استعاره در پردازش، و غیره لازم است در ابتدا استعاره به طور موثق و نظام مند در گفتمان شناسایی شود، تا پایه های محکمی برای تحلیل و بررسی فراهم آید. این مقاله در نظر دارد شیوه ای صریح در اختیار خوانندگان قرار دهد که از طریق آن بتوان با اطمینان، واژه های استعاری را در گفتمان شناسایی کرد. در این راستا ابتدا روش ام آی پی معرفی خواهد شد و سپس با ذکر مثال چگونگی به کارگیری این روش برای شناسایی واژه هایی که در آن به طور استعاری به کار رفته اند، نشان داده خواهد شد و در نهایت چارچوبی برای گزارش نتیجه ام آی پی پیشنهاد خواهد شد. نتایج این بررسی حاکی از آن است که اگر چه به کارگیری این روش، در شناسایی استعاره به هیچوجه کار سریع و آسانی نیست، اما در حال حاضر تنها روش نظام مند، معتبر، علمی و عملی برای شناسایی استعاره در متون به شمار می آید.
۴۲.

بررسی و توصیف حالت نمایی در چهار گویش فارسی خوزستان از منظر رده شناسی زبان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال دوم بهار ۱۳۹۴ شماره ۸

کلیدواژه‌ها: گویش گویش شناسی رده شناسی حالت نمایی گویش های فارسی خوزستان حالت خنثی حالت کنایی

حوزه‌های تخصصی:
  1. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی نظری رده شناسی زبان
  2. حوزه‌های تخصصی زبان شناسی زبان شناسی کاربردی گویش شناسی
تعداد بازدید : ۱۱۱۰ تعداد دانلود : ۸۰۸
یکی از روش های نشان دادن روابط دستوری بین سازه های جملات حالت نمایی است. در این پژوهش به بررسی حالت نمایی در چهار گویش فارسی خوزستان یعنی دزفولی، شوشتری، بهبهانی و هندیجانی پرداخته می شود. داده های این پژوهش به صورت میدانی و با استفاده از پرسش نامه و گفت وگو و مصاحبة حضوری با 33 گویش ور جمع آوری شده است. رویکرد نظری اصلی این پژوهش، نظام پنج گانة حالت نمایی کامری (1978) است که پنج ردة زبانی را از لحاظ حالت نمایی معرفی کرده است. در بررسی داده های پژوهش مشخص شد که نظام حالت نمایی در سه گویش دزفولی، شوشتری و هندیجانی نظام فاعلی-مفعولی بوده و در این سه گویش زمان جمله و وجهیت، جان داری یا بی جانی فاعل یا مفعول تأثیری در نظام حالت ندارند. در مورد گویش بهبهانی مشخص شد که زمان در حالت نمایی در این گویش مؤثر است. در زمان حال و آینده در بندهای لازم و متعدی حالت نمایی به صورت خنثی است؛ یعنی فاعل فعل لازم، فاعل فعل متعدی و مفعول از نظر حالت نمایی نشانة خاصی ندارند و هر سه بی نشان هستند. اما در زمان گذشته فاعل با یک واژه بست غیرفاعلی که میزبان های متفاوتی را بر می گزیند، مضاعف سازی می شود؛ یعنی در زمان گذشته این گویش از نظام حالت کنایی پیروی می کند. این الگو هم در افعال ساده و هم در افعال مرکب حاکم است. علاوه بر این لازم به ذکر است که دو مصدر #خواستن# و #داشتن# در بهبهانی هم در زمان حال و هم در زمان آینده از نظام حالت کنایی برخوردار هستند.
۴۳.

بررسی نمود استمراری و نام در زبان اشاره ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش های زبان شناسی سال هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۴ شماره ۱ (پیاپی ۱۲)

کلیدواژه‌ها: بند شرطی رویدادی جایگاه اتصال اصول مرجع گزینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۰۲ تعداد دانلود : ۵۷۷
زبان اشاره ایرانی، زبانی دیداری/فضایی است که با دارا بودن ساختار نحوی و معنایی خاصّ خود در جامعه ناشنوایان در سرتاسر ایران با تفاوت لهجه های مختلف، رشد کرده است. وجود اشارات قراردادی در این زبان اثبات می کند که زبانی حقیقی است و تنها مجموعه ای از تصاویر در فضا نمی باشد. انگیزه اصلی انجام پژوهش حاضر با بررسی نمود در زبان اشاره ایرانی، معطوف کردن توجّه زبان شناسان به یکی از ویژگی های زبانی این زبان است، تا بتوان آنها را از خصوصیات و طبیعی بودن آن آگاه کرد، چرا که در جامعه ناشنوایان از اهمّیت و ارزش بالایی برخوردار است و تاثیر مستقیمی بر روی زندگی آنها دارد. سؤال اصلی که در این پژوهش مدّ نظر قرار گرفته آن است که در این زبان مقوله نمود (استمراری و تام) به چه صورت نشان داده می شود. یافته های این پژوهش مشخّص نمود که در زبان اشاره ایرانی جهت مشخّص کردن نمود از روش های مختلفی استفاده می شود. نمود استمراری از طریق تکرار در حرکات فعل بیان می شود و نمود تام با استفاده از نشانگر مجزای واژگانی ""تمام شدن"" بیان می شود که جایگاه این نشانگر بعنوان مشخّصه نمود در پایان عبارت بعد از فعل اصلی است که بخوبی مبیّن معنی کامل شدن عمل است.
۴۴.

بررسی چندمعنایی فعل های «ایستادن» و «نشستن» در تاریخ بلعمی و مقایسه آن با شواهدی از فارسی میانه و فارسی معاصر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: متن شناسی ادب فارسی سال یازدهم بهار ۱۳۹۸ شماره ۱ (پیاپی ۴۱) 57 - 72

کلیدواژه‌ها: چندمعنایی ایستادن نشستن تاریخ بلعمی فارسی میانه فارسی معاصر

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۹ تعداد دانلود : ۱۴۷۵
این تحقیق، پژوهشی معنی شناختی   تاریخی است که دو فعل ساده «ایستادن» و «نشستن» را در تاریخ بلعمی ازنظر معنایی بررسی کرده است. برای دستیابی به نتیجه ای جامع تر و کامل تر، نتایج این بررسی با معانی مختلف این دو فعل در متون فارسی میانه و شواهدی از فارسی معاصر مقایسه شده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که از دو مؤلفه اصلی فعل «ایستادن» یعنی «+سرپابودن» و «+سکون» که برآمده از مفهوم ریشه ایرانی باستان این فعل است مؤلفه «+سکون» چه به صورت عینی و فیزیکی و چه به صورت انتزاعی و ذهنی در بیشتر ابعاد معنایی این فعل مشترک است. همچنین بررسی «ایستادن» ازنظر کاهش و گسترش معنایی در یک نگاه کلی و تنها برپایه تعداد معانی فعل ها بیانگر این است که «ایستادن» در تاریخ بلعمی نسبت به دوره میانه گسترش معنایی و در دوره معاصر نسبت به تاریخ بلعمی کاهش معنایی داشته است. بررسی فعل «نشستن» از دیدگاه مؤلفه های معنایی نشان دهنده این است که دو مؤلفه «+جهت پایین» و «+سکون» که برگرفته از معنای ریشه ایرانی باستان این فعل است چه به صورت عینی و فیزیکی و چه به صورت انتزاعی یا ذهنی در بیشتر معانی این فعل دیده می شود. همچنین مقایسه معنایی فعل «نشستن» در دوره های مختلف بیانگر آن است که این فعل در هر دوره نسبت به دوره پیشین خود گسترش معنایی داشته است. درمجموع با توجه به مؤلفه های معنایی مشترک میان معانی مختلفِ هریک از این دو فعل، می توان «ایستادن» و «نشستن» را فعل هایی چندمعنا خواند.
۴۵.

انواع ترمیم ها و جایگاه آنها در توالی نوبت ها در گفت وگوهای روزمره زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: پژوهش زبان و ادبیات فارسی بهار ۱۳۹۳ شماره ۳۲
حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۷۹ تعداد دانلود : ۵۹۶
در گفت وگوهای روزمره گاهی اتفاق می افتد که سخنگو به دلایلی در قسمتی از مکالمه اش مکث می کند و یا حرف و کلمه ای را تکرار می کند و یا وقفه ای در سخنانش ایجاد می کند. این رفتارها که نوع خاصی از تصحیح به شمار می رود، ترمیم نام دارد. تحقیق حاضر در جست وجوی مشخص نمودن انواع ترمیم ها و جایگاه آنها در توالی نوبت ها در گفت وگوهای روزمره زبان فارسی و نیز مشخص نمودن بسامد وقوع هر یک از انواع ترمیم ها و همچنین آغازگرهای واژگانی و غیر واژگانی همراه آنهاست. این تحقیق شامل 254 جمله یا عبارت دارای عنصر قابل ترمیم است که طی یک ماه در سال 1392 از محیط های متفاوت و در موضوعات مختلف جمع آوری شده است. یافته های تحقیق نشان داد که به طور کلی، ترمیم ها و جایگاه های انواع ترمیم در گفت وگوهای روزمره زبان فارسی با آنچه «شگلاف و همکاران» (1977) در مورد زبان انگلیسی بیان کرده اند، یکسان است. همچنین مشخص شد که بسامد کاربرد خودترمیمیِ خودآغازی نسبت به سایر انواع ترمیم در مکالمات فارسی زبانان بیشتر است.
۴۶.

بررسی تأثیر قصه گویی بر زبان گفتاری کودکان مبتلا به اوتیسم (طیف خفیف تا متوسط)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دوازدهم بهار ۱۳۹۹ شماره ۳۴

کلیدواژه‌ها: اختلال طیف اتیسم قصه گویی آزمون رشد زبان زبان گفتاری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۶۶ تعداد دانلود : ۶۶۷
اﺧﺘﻼلِ طیفِ اﺗﯿﺴﻢ، ﯾﮑﯽ از مهم ترین اﺧﺘﻼل هایی اﺳﺖ ﮐﻪ بر رﺷﺪ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﮐﻮدﮐﺎن و توانایی های آن ها در تعامل های اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﺑﺮﻗﺮاری ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ دﯾﮕﺮان ﺗﺄﺛﯿﺮ می گذارد. یکی از مشکلات اصلی در مبتلایان به اختلال طیف اتیسم، تأخیر در آغازِ سخن گفتن و یا عدمِ تکاملِ گفتار در این کودکان است. این مقاله، به بررسی تأثیر قصه گویی بر زبان گفتاریِ کودکان طیف خفیف تا متوسطِ اتیسم پرداخته است. به این منظور، 20 کودک 7-4 ساله که اتیسم خفیف تا متوسط داشته و به مرکز نورهدایت مشهد مراجعه کردند، با استفاده از آزمون کارز انتخاب شدند. سپس، آن ها به طور تصادفی در دو گروه 10 نفریِ شاهد و مورد، قرارداده شدند. گروهِ مورد، تحتِ آموزش درک و تولید گفتار از طریق قصه گویی قرار گرفت. تعداد 30 داستان تصویری مناسب سن 7-3 سال انتخاب شد که طی سه ماه و هر روز به مدت نیم ساعت، برای این کودکان بیان شد. مهارت های زبانی کودکان در هر دو گروه در ابتدا و پایانِ بررسی، با استفاده از آزمون رشد زبان ویراست سوم مورد ارزیابی قرار گرفت. داده های پژوهش در مقایسه درون گروهی نشان داد، بهره زبان گفتاری در گروه شاهد در پیش و پس از بررسی اختلاف معناداری با هم ندارند (p=0.066). این در حالی است که این اختلاف در گروه مورد معنادار بود (p=0.004). همچنین با مقایسه بین گروهی معلوم شد اختلاف بهره زبان گفتاری کودکان گروه های مورد و کنترل بعد از پایان مطالعه و فرآیند قصه گویی معنا دار است (p=0.030). یافته های پژوهش، نمایانگر تأثیر ﻗﺼﻪ گویی در افزایش مهارت های زبان گفتاری کودکان دارای اتیسم (طیف خفیف تا متوسط) است.
۴۷.

شیوه ای نادر در خوانش زمان مفاهیم نیم روز و نیمه شب، به عنوان نقاط ارجاعی، در یک زبان اشاره خانگی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره هفتم بهار و تابستان ۱۳۹۰ شماره ۱۳

کلیدواژه‌ها: نماز زبان اشاره ساعت نیم روز نیمه شب

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۱۴ تعداد دانلود : ۵۶۴
تحقیقاتِ انجام شده بر روی ساعت، عموماً پیرامون چگونگی و مراحل رشدِ دانشِ زمان در افراد گوناگون بوده است، و به طور ضمنی چنین فرض شده که تنها یک شیوه خوانشِ ساعت وجود دارد. این نوشته، تفاوتی بسیار مهم را، که در زبان اشاره یک فرد ناشنوا مشاهده شده است، مورد مطالعه قرار می دهد. این فرد ناشنوا، ساعت را برپایه دو نقطه ارجاعیِ نیمه شب و نیم روز می خواند. برای نمونه، زمانی که ساعت ""9 صبح"" است، وی با اشاره نشان می دهد که ""3ساعت به نیم روز"" باقی مانده است. و یا زمانی که ساعت ""2صبح""، و یا به عبارتی ""2شب"" است، او با اشاره نشان می دهد که ""2 ساعت بعد از نیمه شب"" است. این نوشته در صدد درکِ عللِ پیدایشِ این نوع خوانشِ ساعت است. و درنهایت با اشاره به ارتباط میان اوقات شرعیِ اقامه نماز و مفاهیم نیم روز و نیمه شب به تبیین این شیوه می پردازد.
۴۸.

واژه بست های مفعولی و آرایش بنیادین واژگان در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره هفتم ویژه نامه پاییز ۱۳۹۵ شماره ۶ (پیاپی ۳۴)

کلیدواژه‌ها: جابجایی انضمام واژه بست مفعولی آرایش بنیادین واژگان تغییر رده

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰۵ تعداد دانلود : ۷۹۹
این بررسی در چارچوب دستور گشتاری و مبانی رده شناسی و با هدف تعیین جایگاه زیرساختی واژه بست های مفعولی زبان فارسی، ونیز تبیین رابطه ی همزمانی-درزمانی این جایگاه با آرایش بنیادین واژگان این زبان صورت گرفت. ازاین رو، با لحاظ زیرساخت «واژه بست+فعل» در تقارن با رده sov، نتیجه گیری شد که گشتار حرکت واژه بست مفعولی را از جایگاه مذکور به سمت محل ظهور هدایت می کند. مضافاْ، جهت گیری های نحوی، صرفی و نوایی، به عنوان سه معیار مؤثر در چگونگی واژه بست افزایی معرفی شده که ممکن است با گذشت زمان متفاوت عمل کنند. در همین راستا، با اشاره به «شرط کوتاه ترین حرکت»، به رابطه ی فرایندهای انضمام و واژه بست افزایی در فارسی معاصر اشاره شده و استدلال شد که برخلاف فارسی نو قدیم، نادستوری شدن الحاق واژه بست به جزء اسمی برخی از افعال مرکب در گونه ی معیار مؤید این رابطه است. در راستای تبیین پیامدهای رده شناختی واژه بست افزایی درابتدا به فرضیه ی مطرح در دبیرمقدم (1997) مبنی بر تغییر رده ی فارسی از ov به vo اشاره شده و با استناد به شواهد تاریخی و گویشی این نتیجه به دست آمد که بررسی سیر تحول تاریخی مشهود در نظام واژه بستی فارسی، تبیین قابل توجهی برای ناهمخوانی زبان فارسی با معیارهای بیست گانه ی درایر(1992) و همگانی شماره 25 گرینبرگ (1963) به دست می دهد. ازاین رو، در پایان این نتیجه گرفته شد که بررسی عملکرد و سیر تحول واژه بست های ضمیری زبان فارسی، فرضیه ی قرار گرفتن این زبان در جریان تغییر رده را تقویت می کند.
۴۹.

مقایسۀ قدرت دو شخصیت محوریِ رمان آتش بدون دود (با استفاده از «نظریۀ نابرابری قدرت در دیالوگ» فرکلاف و مدل مایکل شورت)(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: جستارهای زبانی دوره نهم آذر و دی ۱۳۹۷ شماره ۵(پیاپی ۴۷) 147-171

کلیدواژه‌ها: نادر ابراهیمی آتش بدون دود نورمن فرکلاف تحلیل انتقادی گفتمان مایکل شورت نوبت گیری

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۷۳ تعداد دانلود : ۶۷۶
در جستار پیش رو، سعی کرده ایم با توجه به نظریۀ «نابرابری قدرت در دیالوگ» فرکلاف، با بررسی دیالوگ های بین شخصیت های متضاد و هم تراز، در رمان آتش بدون دود نادر ابراهیمی، به شناخت شخصیت های قدرت مدار یا منفعل بپردازیم و از نگاه و جانب داری های ایدئولوژیک نویسنده رمز گشایی کنیم . برای نظم بیشتر این چارچوب نظری، از پرسش های مطرح شده در مدل پیشنهادی شورت ( 1996 ) برای شناخت قدرت در دیالوگ نیز استفاده شد، تا نوع روابط و نحوۀ تسلط قطب های شخصیتی داستان «گالان پهلوان متکی بر قدرت بدنی» و « آلنی قهرمان متکی بر قدرت فکر و اندیشه» تجزیه و تحلیل شود. تجزیه و تحلیل داده های بررسی شده، حاکی از آن است، نحوۀ برخورد دو شخصیت محوری رمان، در دیالوگ با دیگران، نسبت مستقیم با فراز و نشیب های دوران زندگی آنان دارد. دیالوگ های گالان با اطرافیانش به افراد خاصی محدود است و به مرور این دایره تنگ تر می شود و به همراه آن، از قدرت او نیز کاسته می شود و با مرگش، هژمونی زورگویی و تسلط قهری و اجباری او پایان می پذیرد. در حالی که، آلنی نه تنها با همۀ مردم به خصوص، زنان و اقشار طبقۀ پایین اجتماع وارد گفت وگو می شود؛ بلکه آنان را وادار می کند تا محور گفت وگو با اطرافیانشان قرار بگیرند. این عمل، باعث افزایش پذیرش مرام فکری و سیاسی او می شود و بعد از مرگش نیز تفکراتش در سخن و عمل نسل بعدی به سرعت تکثیر می شود.
۵۰.

بررسی کارکرد فعل های «شدن» و «رفتن» در گویش های فارسی خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال نهم زمستان ۱۳۹۶ شماره ۲۵ 167 - 190

کلیدواژه‌ها: شدن رفتن گویش های فارسی خراسان فعل مجهول فعل وجهی فعل اسنادی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۶۲ تعداد دانلود : ۱۰۳۹
در این جستار بر آنیم تا کارکرد دو فعل «شدن» و «رفتن» را در گویش های فارسی خراسان بررسی کنیم. بدین منظور بیست و دو گویش از خراسان های رضوی، جنوبی و شمالی در این پژوهش بررسی، و چهار کارکرد این افعال شامل فعل حرکتی اصلی، فعل اسنادی، فعل کمکی و فعل وجهی مورد تحلیل قرار گرفته اند. با توجه به کارکرد این افعال، گویش های فارسی خراسان به سه دسته تقسیم شده و در برخی کارکردها برای برخی دسته ها زیردسته هایی نیز ارائه شده است. همچنین برای روشن تر شدن وضعیت این افعال در دوره نو شواهدی از دیگر گویش های ایرانی و گونه هایی از دیگر زبان های ایرانی چون کردی و بلوچی ارائه شده است.  با توجه به سیر تاریخی این افعال از دوره باستان تاکنون، نتایج این پژوهش بیانگر تغییراتی است که در کارکرد این افعال در برخی گویش های خراسان اتفاق افتاده، به گونه ای که آنها را نه تنها از زبان های ایرانی باستان و میانه، بلکه از فارسی امروز نیز متمایز ساخته است. برای مثال کارکرد فعل «رفتن» که به عنوان فعل حرکتی در دوره میانه وارد زبان فارسی شده، به گونه ای در گویش هایی چون مشهدی، کاشمری، ادکانی و دلبری تعمیم داده شده که فعل «رفتن» جای «شدن» را هم به عنوان فعل اسنادی و کمکی، حتی در گویشی چون ادکانی به عنوان فعل وجهی که اصولاً کارکردی نو حتی برای فارسی نو محسوب می شود، گرفته است. نتایج این پژوهش در شناخت بیشتر تحولات گویش های فارسی خراسان و زبان فارسی می تواند راهگشا باشد.
۵۱.

مطالعة خروج بند موصولی در متون روایی زبان فارسی با رویکردی نقش گرا: شواهدی از جلدهای پنجم تا هفتم تاریخ بیهقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان فارسی و گویش های ایرانی سال اول بهار و تابستان ۱۳۹۵ شماره ۱

کلیدواژه‌ها: تاریخ بیهقی ساخت اطلاعی خروج بند موصولی طول بند موصولی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۳۰ تعداد دانلود : ۸۵۲
فرایند خروج بند موصولی هنگامی رخ می دهد که بند موصولی از مجاورت هسته خارج شود و به جایگاهی در انتهای جمله حرکت کند. به بررسی فرایند هایی همچون خروج بند موصولی، پس از ظهور دستور نقش گرایی بیش از پیش توجه شده است. با توجه به آنکه جملات فارسی در صورت وقوع و یا عدم وقوع این فرایند، همچنان دستوری باقی خواهند ماند، بسیاری از زبان شناسان دلایل غیرنحوی را عامل این حرکت می دانند. نگارندگان با این فرض که وقوع این فرایند، دلایل نقشی همچون طول بند موصولی، ساخت اطلاعی، یکسان بودن فعل بند اصلی و موصولی و نوع فعل دارد، به بررسی فرایند خروج در 66 بند از 150 بند استخراج شده در بخش هایی از تاریخ بیهقی پرداخته اند تا بستری برای مقایسه نتایج این فرایند در متون روایی و ادبی با متون فارسی رسمی معاصر فراهم گردد. براساس داده های پژوهش از چهار فرضیه عنوان شده جز ساخت اطلاعی، سه عامل دیگر تأثیر مستقیمی بر خروج بند موصولی دارند. طول بند موصولی مهم ترین عامل خروج آن در تاریخ بیهقی است که تأییدکننده ادعای هاوکینز مبنی بر تمایل سازه های سنگین تر در زبان های فعل پایانی به حرکت به انتهای جمله و قرارگرفتن پس از فعل است. همچنین، مقایسه نتایج این پژوهش با نتایج راسخ مهند و دیگران (1391) نشان می دهد که تفاوت چشمگیری میان نحوه عملکرد این فرایند در فارسی رسمی معاصر و تاریخ بیهقی دیده نمی شود..
۵۲.

بررسی استعاره های مبتنی بر نام حیوانات در ادبیات دفاع مقدس(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: ادبیات پایداری سال دهم بهار و تابستان ۱۳۹۷ شماره ۱۸ 1-24

کلیدواژه‌ها: دیدگاه شناختی استعاره ادبیات دفاع مقدس حیوانات جنگ

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۸۲ تعداد دانلود : ۵۵۴
مقاله حاضر به مطالعه عبارات استعاری مبتنی بر نام حیوانات در ادبیات دفاع مقدس می-پردازد. تحلیل عبارات استعاری حیوانات، بر اساس چهارچوب لیکاف و جانسون انجام شده است. بر اساس این دیدگاه شناختی، استعاره فقط به یک آرایه ی ادبی به عنوان یکی از صور کلام اطلاق نمی شود، بلکه فرایندی فعال در نظام شناختی بشر محسوب شده تا جایی که استعاره های مفهومی یکی از راه های اساسی در درک افراد از مفاهیم در نظر گرفته می شود. مقاله حاضر در پی یافتن تفاوت هایی است که در به کار گیری استعاره های مبتنی بر نام حیوانات در مورد نیروی خودی و نیروی دشمن وجود دارد. مسئله دیگری که پیش روی این تحقیق است، بررسی فرهنگی هر یک از این عبارات استعاری می باشد. روش انجام این پژوهش به صورت توصیفی– تحلیلی بوده است. داده های این مقاله از 30 کتاب برگزیده جشنواره دفاع مقدس با قالب داستان گرفته شده است. نتایج و یافته های این تحلیل نشان می-دهد که حوزه حیوانات به عنوان حوزه مبدأ، یکی از پرکاربردترین حوزه های استعاری می -باشد و بیشترین تعداد اسامی حیواناتی که بالاترین درجه ی توهین و حیوانیت را به همراه دارند، برای اشاره به نیروی دشمن استفاده شده است. اما برای اشاره به نیروهای خودی از تعداد کمی از اسامی حیوانات استفاده شده و این اسامی دارای بار معنایی مثبت می باشند.
۵۳.

آرای هاوکینز در حوزة رده شناسی آرایش واژه ها و بررسی انطباق یا عدم انطباق این آرا بر آرایش واژه ها در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره چهارم بهار و تابستان ۱۳۸۷ شماره ۷

کلیدواژه‌ها: رده شناسی آرایش واژه آرایش واژگانی اصلی تحرک پذیری سنگینی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۷۴ تعداد دانلود : ۴۵۴
در حال حاضر رده شناسی آرایش واژه ها از جمله حوزه های بسیار مورد توجه در رده شناسی است. هاوکینز از جمله زبان شناسانی است که با دستور زایشی به خوبی آشناست؛ امّا در دو دهة اخیر توجه خاصی به مطالعات رده شناختی پیدا کرده است و در این حوزه از توجیهات پردازشی برای توجیه الگوهای رده شناختی استفاده می کند. او اصول، فرضیات و توجیهات متفاوتی در رده شناسی آرایش واژه ها عرضه کرده و بدین سبب در این حوزه صاحب نظر محسوب می شود. این مقاله در وهلة اول به طرح آرای هاوکینز در حوزة رده شناسی آرایش واژه ها می پردازد و در وهلة دوم سعی می کند که میزان انطباق این اصول و آرا را بر زبان فارسی (به ضرورت بحث، فارسی امروز، میانه یا باستان و یا هر سه دوره) مشخص کند و مورد ارزیابی قرار دهد. بررسی وضعیت آرایش واژگانی زبان فارسی روشن می کند که برخی از پیش بینی ها، اصول و توجیهات رده شناختی هاوکینز در مورد زبان فارسی (گاه فارسی امروز و گاه فارسی میانه یا باستان و گاه در دو یا هر سه دوره) مصداق پیدا نمی کند.
۵۴.

بررسی و مقایسه دو گروه کودکان و بزرگسالان در بیان روایت از دیدگاه رویداد های حرکتی تالمی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال یازدهم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۳۱ 59 - 76

کلیدواژه‌ها: روایت رویدادهای حرکتی داستان گلابی افعال حرکتی خود شامل افعال حرکتی انتقالی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۶۵ تعداد دانلود : ۴۸۹
زبان از آن جهت قابلِ توجه است که فقط افراد محدودی، درکِ واقعی از دانش زبانِ خود دارند. این درحالی است که هر فرد، ممکنست زبان ویژه ای بداند و آن را به کار برد. برای آنکه به بخشی از این درک زبانی دست یابیم، به مقایسه شفاهی سازی روایت، مابین دو گروه کودک و بزرگسال زن پرداخته ایم. روایت، مشتمل بر توالی رویدادهایی است که ترتیب زمانی دارند. همچنین، رویداد حرکتی یا فعل، وضعیتی را شامل می شود که در آن حرکت و یا ایستایی رخ می دهد. برای بررسی رویدادهای حرکتی، 80 شرکت کننده در دو رده سنی کودک و بزرگسال انتخاب شدند. سپس شرکت کننده ها، فیلم بی کلام و جهانیِ گلابی (Chafe, 1980) را مشاهده کردند و آن را بازگو کردند. به دنبال آن داده ها ضبط و پیاده سازی شدند. این داده ها از دیدگاه رویدادهای حرکتی تالمی (Talmy, 2000) که مشتمل بر دو نوع حرکت انتقالی و حرکت خودشامل بودند، از جنبه آماری مقایسه و تحلیل شدند. بر اساس نتایج به دست آمده، مابین دو گروه شرکت کننده، در بهره گیری از افعال حرکتی انتقالی تفاوت معناداری مشاهده نشد. این در حالی است که دو گروه مورد اشاره در استفاده از افعال حرکتی خودشامل تفاوت معناداری داشتند. علت اصلیِ شباهت کاربرد، فراوانیِ بالای افعال حرکتی انتقالی و مرکزی بودن این افعال در میانِ فعل های زبان فارسی است. از آن جا که افعال حرکتیِ خودشامل در مقایسه با افعال حرکتی انتقالی، بیشتر از جنبه کاربرد، در حاشیه قرار دارند و تنوع زبانی داشته اند، در نتیجه بین این دو گروه، تفاوت وجود دارد.
۵۵.

بررسی مقایسه ای فراگفتمان های اخبار روزنامه های انگلیسی و فارسی در مورد حادثه ی یازده سپتامبر(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان شناسی و گویش های خراسان سال هشتم پاییز و زمستان ۱۳۹۵ شماره ۱۵

کلیدواژه‌ها: روزنامه های فارسی فراگفتمان انگاره هایلند حادثه یازده سپتامبر روزنامه های انگلیسی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۵۳ تعداد دانلود : ۵۸۵
پژوهش حاضر با هدف بررسی کاربرد فراگفتمان و انواع آن، در اخبار مربوط به حادثة یازده سپتامبر در روزنامه های انگلیسی و فارسی انجام شده است. اخبار روزنامه های انگلیسی برگرفته از آرشیوهای خبری موجود در اینترنت و اخبار روزنامه های فارسی مستخرج از روزنامه های موجود در آرشیو کتابخانة آستان قدس رضوی هستند. شیوة گردآوری داده های تحقیق براساس نمونه گیری دسترسی آسان، شناخته بودن و نیز کثیرالانتشار بودن روزنامه ها است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در متون خبری انگلیسی و فارسی از انواع فراگفتمان ها استفاده شده است؛ اما در نحوة توزیع و بسامد فراگفتمان ها در روزنامه های مورد بررسی دو زبان، شباهت ها و تفاوت هایی مشاهده می شود. براساس نتایج آزمون مجذور خی، عوامل تعاملی در مقایسه با عوامل تبادلی، بیشتر در اخبار به کار برده شده اند. براساس نتایج این آزمون، از بین زیرمقوله های فراگفتمان تعاملی، گذارها و گواه نمایی ها بیشترین کاربرد را در هر دو گروه از روزنامه ها داشته اند. از میان زیرمقوله های فراگفتمان تبادلی، عبارات احتیاط آمیز، نقش نمای نگرشی و تقویت کننده ها بالاترین میزان بسامد را دارا بوده اند.
۵۶.

بررسی مقایسه ای میزانِ عدمِ تحققِ قواعدِ اصلِ مشارکتِ گرایس در یک نمایشنامه فارسی و یک نمایشنامه انگلیسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان و زبان شناسی دوره پنجم پاییز و زمستان ۱۳۸۸ شماره ۱۰

کلیدواژه‌ها: خروج اصل مشارکت تخطی از قواعد نقض قواعد تعدی و تعلیق

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۴۹ تعداد دانلود : ۵۵۱
در این مقاله در چارچوب مبانی نظری فرضیه مشارکتِ گرایس [1]که مبتنی بر منظور و معناست، سعی شده است با اتخاذ روش تحلیلی توصیفی، به تجزیه وتحلیلِ دو متنِ محاوره ای(یک نمایشنامه به زبان فارسی و یک نمایشنامه به زبان انگلیسی) پرداخته شود و با ارائه جداول توزیعِ فراوانیِ عدمِ تحققِ هریک از قواعدِ اصولِ مشارکت میزان تخطی از هر قاعده مشخص و همچنین به روش ها و انگیزه هایی که سببِ تحقق نیافتنِ این قواعد در هرکدام از نمایشنامه ها می شود اشاره شود. درنهایت نتایجِ کمّی و کیفیِ حاصل از بررسیِ این دو نمایشنامه با هم مقایسه شده است تا تفاوت هاو شباهت هایی را که این دو به لحاظِ عدمِ رعایتِ قواعدِ اصلِ مشارکتِ گرایس و دلایل و انگیزه های آن دارند مشخص شود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که بین نحوه رعایت و عدم رعایت قاعده های اصل مشارکت بین سخنگویان فارسی زبان و انگلیسی زبان تفاوتهای معناداری وجود دارد که از تفاوتهای فرهنگی موجود در جوامع مذکور نشأت می گیرد. نتایج این تحقیق می تواند هم در آموزشِ زبان فارسی و انگلیسی به عنوان زبانِ دوم و هم در امر ترجمه از فارسی به انگلیسی یا بالعکس مورد استفاده قرار گیرد.
۵۷.

نقش ویژگی های رده شناختی ساخت موصولی در تعیین ترتیب سازه ای فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان پژوهی سال دهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۲۸ 87 - 114

کلیدواژه‌ها: ساخت موصولی هسته بند پیرو نشانه موصول ترتیب سازه ای

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۸۵ تعداد دانلود : ۵۷۹
پژوهش حاضر در پی دست یابی به دو هدف است؛ نخستین هدف، ارزیابی ساخت موصولی فارسی از تمامی جنبه های رده شناختی است. چرا که با وجود پژوهش های گوناگونی که در پیوند با ساخت موصولی فارسی و برخی فرایندهای نحوی قابلِ اعمال بر روی آن، انجام شده است، همچنان نیازمند پژوهشی جامع در ارتباط با ساخت موصولی فارسی بر مبنای همگانی های جهانی هستیم. هدف دوم پژوهش، بررسیِ نقشِ ساختِ موصولی، بر اساس ویژگی های جهانیِ آن، به منظورِ تعیین رده زبانی فارسی، از جنبه ترتیب سازه ای است. بر این مبنا، در بخش نخست، ساختِ موصولیِ فارسی، از جنبه های کاربردشناختی و نحوی مورد بررسی قرار گرفت. یافته های این بخش نشان می دهد گونه فارسی هر دو ساخت موصولی هسته دار و بدون هسته را دارد اما بسامد کاربرد ساخت های موصولی هسته دار بالاتر است؛ هسته ساخت موصولی فارسی همواره خارج از بند قرار می گیرد و بند توصیف گر، درون بند اصلی درونه می شود؛ با توجه به اینکه این بندها در فارسی فقط پس از اسم ظاهر می شوند، از میان پنج جهانیِ ممکن در این زمینه، فقط فارسی از حالتِ پس اسمی بهره می برد. علاوه بر این، یافته های پژوهش در پیوند با هدف نخست نشان دهنده آن است که از میان چهار شیوه جهانی ِخلاء، ضمیر ابقایی، ساخت ضمیر موصولی و گروه اسمی کامل که برای موصولی سازی به کار می روند، فقط فارسی از دو شیوه نخست استفاده می کند. در بخش دوم پژوهش، پس از اینکه نقش ساخت موصولی در تعیین ترتیب سازه ای از دیدگاه رده شناسان مختلف معرفی شد، ویژگی های ساخت موصولی فارسی به منظورِ پیش بینی رده زبانی آن، بررسی شد. نتایج این بخش نشان می دهد گونه فارسی برمبنای یافته های پژوهش های گرین برگ (Greenberg,1963)، لمان (Lehman,1973) و ونمان (Vennman,1974) در این مورد، رفتاری شبیه به زبان های SVO دارد. در حالی که ساخت موصولی فارسی بر اساس نتایج پژوهش درایر (Dryer, 2005) نشان می دهد که در فارسی امکان وجود هر دو ساخت SOV و SVO وجود دارد.  
۵۸.

بررسی درک ناهمخوانی در داستان های مصور طنز کودک(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: کتابداری و اطلاع رسانی دوره بیست و دوم زمستان ۱۳۹۸ شماره ۴ (پیاپی ۸۸) 75 - 100

کلیدواژه‌ها: عدم تجانس طنز داستان های مصور کودکان

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۹ تعداد دانلود : ۴۲۰
هدف: هدف از این مطالعه، بررسی درک ناهمخوانی در داستان های طنز متحرک و ایستا در کودکان دختر و پسر پیش دبستانی است. روش شناسی: شرکت کننده های این تحقیق شامل 100 کودک 4-6 ساله فارسی زبان ایرانی است. در این پژوهش به نمایش یک قسمت از انیمیشن طنز تام و جری و ارائه تصویری شش مرحله ای با مفهوم طنز از کتاب قصه های من و بابام پرداخته شد. دو پرسش اساسی این پژوهش عبارتند از: 1- کودکان 4-6 ساله چه ناهمخوانی هایی را در داستان های مصور طنز درک می کنند؟ 2-  بر اساس نظریه ناهمخوانی تفاوت جنسیت در کودکان 4-6 ساله چه تفاوتی در درک آن ها از طنز ایجاد می کند؟ یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که کودکان پیش دبستانی مورد بررسی، قادر به تشخیص ناهمخوانی در داستان های تصویری (متحرک و ایستا) هستند و همچنین می توانند نکات خنده دار داستان را از طریق مشاهده تصاویر درک و بیان کنند. آن ها می توانند از طریق مقایسه تصویر با طرحواره هایی که در ذهنشان دارند به درک ناهمخوانی های یک تصویر خنده دار دست یابند. بر اساس آزمون مربع خی پیرسون مشخص شد، در سنین پیش دبستانی، تفاوت معنی داری در درک طنز تصویری (متحرک و ایستا) میان دخترها و پسرها وجود ندارد. به نظر می رسد که اگر تفاوت قابل ملاحظه ای در مقوله درک طنز میان دو جنسیت وجود داشته باشد، بعد از سنین پیش دبستانی نمود پیدا خواهد کرد. بر اساس تحلیل داده های این پژوهش ناهمخوانی هایی که کودکان در انیمیشن و تصویر شش مرحله ای درک کردند را به طور کلی در سه دسته ناهمخوانی بین طبیعی و غیرطبیعی؛ معمول در مقابل غیرمعمول؛ و قابل پیش بینی در مقابل غیرقابل پیش بینی می توان طبقه بندی کرد. این سه دسته ناهمخوانی، همان تقابل های پایه ای هستند که راسکین در نظریه انگاره معنایی طنز که نظریه ای شناختی درباره طنز است، عنوان کرد. علاوه بر این سه دسته ناهمخوانی، تقابل میان دو موجودیت متفاوت مثل انسان و حیوان نیز، توسط کودکان درک و بیان شده است.
۵۹.

راهبردهای بیان مالکیت در برخی گونه های زبانی ایرانی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: مطالعات زبان و گویش های غرب ایران سال هفتم تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۵ 57 - 76

کلیدواژه‌ها: راهبرد ملکی مالک ملک مجاورت پیونده حالت نمایی گونه های زبانی ایرانی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۰۲ تعداد دانلود : ۱۱۴۳
در نوشتار پیش رو راهبردهایی که در برخی گونه های زبانی ایرانی برای بیان مالکیت به کار می رود، بررسی شده است. ابتدا نوع راهبرد ملکی هر گونه با توجّه به دسته بندی کرافت (2003) مشخّص شده و سپس ویژگی هایی که کرافت (1990) برای تحلیل ساخت ملکی تعیین کرده و متغیّرهایی همچون ترتیب مالک و ملک، مقوله مالک ازنظر اسم یا ضمیربودن، اهمّیت جانداری در چگونگی بیان رابطه مالکیت و وجود یا نبود تمایز رابطه تعلّقی و غیر تعلّقی در هر گونه بررسی شده است. براساس یافته های پژوهش حاضر، در گونه های بررسی شده، غالباً از یکی از سه راهبرد حالت نمایی، مجاورت و پیونده برای بیان مالکیت استفاده شده است، امّا در برخی موارد از دو راهبرد یادشدهبرای بیان مالکیت در قالب یک گروه نحوی استفاده می شود. پیشینه راهبرد حالت نمایی به ایرانی باستان و پیشینه دو راهبرد مجاورت و پیونده به ایرانی میانه غربی می رسد. ازنظر ویژگی های مورد نظر کرافت، جز در برخی گونه ها که از مالک های واژه بستی استفاده می شود، مالک و ملک بدون ادغام در مجاورت هم قرار می گیرند، تکواژ اضافه در گونه هایی که آن را دارند همواره به صورت وندی (واژه بستی) پس از سازه اوّل و به ندرت پس از سازه دوّم قرار می گیرد.
۶۰.

کارکردهای «را» در برخی گویش های فارسی خراسان(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:
منبع: زبان فارسی و گویش های ایرانی سال سوم پاییز و زمستان ۱۳۹۷ شماره ۲ (شماره ۶) 113-126

کلیدواژه‌ها: نشانه «را» گویش های فارسی خراسان فارسی نو «را»ی زائد فعل های مرکب پی بستی

حوزه‌های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۹۷ تعداد دانلود : ۸۰۴
در این جستار بر آن ایم کارکرد نشانه «را» را در برخی گویش های فارسی خراسان بررسی کنیم. بررسی نقش های این نشانه در گویش های فارسی خراسان نشان داد که سرعت تغییرات در کارکردهای این نشانه در این گویش ها نسبت به فارسی معیار کندتر بوده است؛ برخی نقش های این نشانه در دوره های اول و دوم فارسی نو، همچنان در برخی از این گویش ها کاربرد دارد. این نقش ها که بررسی و تحلیل خواهند شد، عبارت اند از کاربرد «را» به عنوان حرف اضافه «به» همراه با گروه اسمی در نقش مفعول غیرمستقیمِ فعل های پرکاربردی چون «گفتن» و «دادن» و ... که در فارسی معیار امروز به کار نمی رود، کاربرد «را» با فعل هایی مانند «بد آمدن»، «خواب آمدن» و ... که در فارسی امروز با واژه بست ظاهر می شوند، و دیگر کاربرد «را» با گروه اسمی در نقش فاعل/ نهاد به عنوان نشانه ای که به لحاظ نحوی زائد است.

کلیدواژه‌های مرتبط

پدیدآورندگان همکار

تبلیغات

پالایش نتایج جستجو

تعداد نتایج در یک صفحه:

درجه علمی

مجله

سال

حوزه تخصصی

زبان