علی اکبر سیف

زمینه: فرسودگی مرتبط با سرطان، از عواملی است که سلامت روانی افراد مبتلا به سرطان را تحت تأثیر قرار می دهد. اما مسئله اصلی اینست که آیا درمان متمرکز بر شفقت و آموزش ذهن آگاهی بر نمو پس از سانحه و فرسودگی افراد مبتلا به سرطان تأثیر دارند؟ هدف: مقایسه اثربخشی درمان متمرکز بر شفقت و آموزش ذهن آگاهی بر نمو پس از سانحه و فرسودگی مرتبط با سرطان در افراد مبتلا به سرطان بود. روش : از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون - پس آزمون بود. جامعه آماری، شامل کلیه بیماران سرطانی بیمارستان پیامبر اکرم (ص) بود که در سال 1396 به منظور شیمی درمانگری مراجعه کرده بودند. تعداد 60 نفر به روش هدفمند به عنوان نمونه انتخاب و به روش تصادفی ساده در سه گروه 20 نفری (دو گروه آزمایشی و یک گروه گواه) جایگزین شدند. ابزار عبارتند از: پرسشنامه نمو پس از سانحه تدسچی و کاهلون (1996) و مقیاس فرسودگی مرتبط با سرطان اوکمیاما و همکاران (2000)، مداخله مبتنی بر ذهن آگاهی (بی یر، 2014) و مداخله شفقت درمانگری گیلبرت (2005). داده ها از طریق تحلیل کواریانس چندمتغیره، آزمون تعقیبی برونفرونی و ال - ماتریکس، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. یافته ها : ذهن آگاهی و درمان متمرکز بر شفقت بر افزایش نمو پس از سانحه و کاهش فرسودگی بیماران تأثیر معنادار داشتند (0/01 P< ). همچنین آموزش ذهن آگاهی بر نمو پس از سانحه اثربخشی بیشتری نسبت به درمان متمرکز بر شفقت داشت اما بین میزان اثربخشی دو روش مذکور بر فرسودگی مرتبط با سرطان تفاوتی وجود نداشت (0/01 P< ). نتیجه گیری : می توان جهت افزایش نمو پس از سانحه و کاهش فرسودگی افراد مبتلا به سرطان از آموزش ذهن آگاهی و مداخلات درمان متمرکز بر شفقت استفاده کرد

هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثر بخشی آموزش راهبرد یادگیری تجسم کردن و آموزش خودنظم دهی بر خلاقیت دانش آموزان انجام شد. روش ها: روش پژوهش حاضر آزمایشی بود. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان پایه ی هفتم شهر تهران بود که در سال تحصیلی 1397-1396 مشغول به تحصیل بودند. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای 120 دانش آموز (60 دانش آموز دختر- 60 دانش آموز پسر) به عنوان نمونه انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه خلاقیت تورنس استفاده شد که در مرحله پیش آزمون و پس آزمون اجرا شد. داده ها با استفاده از آزمون آماری کوواریانس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج: نتایج نشان داد که دو روش آموزشی راهبرد تجسم کردن و آموزش خودنظم دهی بر افزایش خلاقیت دانش آموزان تأثیر معنی داری دارد. همچنین نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری بین دانش آموزان دختر و پسر از لحاظ اثر بخشی این دو روش آزمایشی بر خلاقیت دانش آموزان وجود ندارد. لیکن نتایج نشان داد که بین اثر بخشی دو روش آزمایشی آموزش راهبرد یادگیری تجسم کردن و آموزش خود نظم دهی بر خلاقیت دانش آموزان تفاوت معناداری وجود ندارد و می توان گفت که این دو روش آموزش به یک میزان اثر بخش بوده اند. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که آموزش راهبرد یادگیری تجسم کردن و آموزش خودنظم دهی در باعث افزایش خلاقیت دانش آموزان می شود و اثر این دو روش بر خلاقیت دانش آموزان دختر و پسر یکسان است.

این پژوهش با هدف بررسی چگونگی اثرگذاری برنامه درسی پنهان بر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان به منظور ارائه مدل انجام شده است. روش پژوهش روش آمیخته یا ترکیبی، و جامعه آماری پژوهش کلیه 41 مدرسه راهنمایی دخترانه منطقه یک آموزش وپرورش شهر تهران در سال تحصیلی 88-1387 بوده است. تعداد نمونه مورد پژوهش با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی 9 مدرسه، و طول مدت مشاهده  9 ماه بود. ابزار گردآوری اطلاعات به قرار زیر بوده است: 1. فرم های مشاهده سنج محقق ساخته با مقیاس درجه بندی و روش واقعه نگاری 2.فرم های مصاحبه محقق ساخته با روش سؤالات باز استاندارد شده و روش گفت وگوهای غیررسمی 3. میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی دانش آموزان، به منظور تجزیه وتحلیل اطلاعات از آزمون های آماری t، طرح اندازه گیری مکرر، یک بین یک درون و یک راهه، آزمون تعقیبی شفه، همبستگی پیرسون و تجزیه وتحلیل رگرسیون چندگانه. نتایج رگرسیون چندگانه بین مؤلفه های برنامه های درسی پنهانِ محیط اجتماعی و فیزیکی مدرسه با پیشرفت تحصیلی همبستگی چندگانه عدد با 0/05 را نشان داد که در سطح اطمینان 0/95 معنادار نبود. با توجه به «ضریب تعیین»، معلوم شد که 24/77 درصد پیشرفت تحصیلی دانش آموزان متأثر از برنامه درسی پنهان است. نتایج تجزیه وتحلیل کیفی یافته ها نیز نشان داد که در اکثر مدارس و کلاس های درس مورد مشاهده، دانش آموزان تحت تأثیر آثار منفی و قصد نشده برنامه درسی پنهان قرار داشتند. این آثار، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر یادگیری های عمیق و واقعی آن ها اثرات منفی و پایداری می گذاشت. بنابراین به منظور کاهش آثار منفی این برنامه با توجه به رویکردهای روان شناسی یادگیری و برنامه درسی پنهان مدلی در 8 بخش، شامل 1. مبانی نظری 2. فلسفه 3. متغیرهای زیربنایی 4. ابعاد 5. اهداف 6. اصول 7. مراحل اجرائی 8. نظام بازخورد و ارزشیابی طراحی و پیشنهاد شد.

در این مطالعه، به بررسی اثربخشی آموزش راهبردهای دقیق خوانی بر درک مطلب و اضطراب امتحان دانش آموزان پرداخته شده است. روش پژوهش، از نوع آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش دانش آموزان دختر منطقه 5 تهران بودند که در سال تحصیلی 96-1395 در پایه هشتم تحصیل می کردند و با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب و به روش تصادفی در 2 گروه آزمایش و 2 گروه کنترل (مجموعاً چهار گروه) جایگزین شدند. در پیش آزمون و پس آزمون آزمودنی ها، با استفاده از آزمون محقق ساختة درک مطلب و پرسشنامه اضطراب امتحان فریدبن(1997) مورد ارزیابی قرار گرفتند. به گروه های آزمایشی در 8 جلسه فنون اساسی دقیق خوانی آموزش داده شد. در حالی که، در این مدت، گروه های کنترل این آموزش ها را دریافت نکردند. نتایج پژوهش با استفاده از تحلیل کوواریانس نشان داد که در نتیجه آموزش دقیق خوانی، اختلاف معنی دار در درک مطلب و اضطراب امتحان در گروه های آزمایش نسبت به گروه های کنترل در پیش آزمون و پس آزمون وجود دارد(05/0>P). بنابراین، آموزش دقیق خوانی می تواند نمرات درک مطلب را افزایش دهد و اثر کاهشی در میزان اضطراب امتحان دانش آموزان داشته باشد. به دلیل سودمند بودن دقیق خوانی، می توان از آن به عنوان یک روش مطالعه در مدارس استفاده کرد.

مقدمه: این تحقیق باهدف اثربخشی روش آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی بر اضطراب امتحان و سبک های حل مسئله در دانشجویان انجام شد. روش: روش پژوهش، نیمه آزمایشی با گروه پیش آزمون و پس آزمون بود. ابزار مورداستفاده پروتکل ذهن آگاهی، پرسشنامه ذهن آگاهی خدایی، پرسشنامه حل مسئله کسیدی و لاین و اضطراب امتحان معنوی پور بود. نمونه آماری 24 نفر از دانشجویانی بود که در سال 93 به کلینیک معنوی پور به منظور گذراندن دوره کارورزی مراجعه کرده بودند انتخاب شدند که از این تعداد در هر گروه تعداد 3 نفر پسر و 9 نفر دختر انتخاب شد. پس از گمارش تصادفی 12 نفر آزمودنی در گروه آزمایشی که در معرض آموزش فنون مبتنی بر ذهن آگاهی و 12 نفر در گروه کنترل، به روش طرح نیمه آزمایشی پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل اجرا شد. در پژوهش حاضر جهت تجزیه وتحلیل داده ها از روش تحلیل کوواریانس چند متغیری استفاده شد. یافته ها و نتیجه گیری: یافته های پژوهش نشان داد که آموزش مبتنی بر ذهن آگاهی اضطراب امتحان گروه آزمایش را به صورت معنی داری از گروه کنترل کاهش داد اما تفاوت معنی داری بین نمره های دو گروه در سبک های حل مسئله مشاهده نشد.

زمینه و هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثر بخشی آموزش راهبرد یادگیری تجسم کردن و آموزش خودنظم دهی بر مهارت حل مسأله دانش آموزان انجام شد. روش بررسی: روش پژوهش حاضر آزمایشی بود. جامعه پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان پایه ی هفتم شهر تهران بود که در سال تحصیلی 1397-1396 مشغول به تحصیل بودند. با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای 120 دانش آموز (60 دانش آموز دختر- 60 دانش آموز پسر) به عنوان نمونه انتخاب شد. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه حل مسأله هپنر و پترستن استفاده شد که در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون اجرا شد. داده ها با استفاده از آزمون آماری کوواریانس مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج: یافته ها نشان داد که دو روش آموزش راهبرد تجسم کردن و آموزش خودنظم دهی بر افزایش مهارت حل مسأله دانش آموزان اثر بخش بود، اما بین تأثیر این دو روش تفاوت معناداری مشاهده نشد. همچنین مشخص شد که آموزش راهبرد تجسم کردن موجب افزایش میانگین مؤلفه اعتماد به حل مسایل، سبک گرایش اجتناب و کنترل شخصی می شود، اما آموزش خودنظم دهی تنها در مؤلفه ی اعتماد به حل مسایل و سبک گرایش اجتناب اثر معناداری داشت. همچنین نتایج نشان داد آموزش راهبرد یادگیری تجسم کردن در مؤلفه کنترل شخصی بیشتر از آموزش خودنظم دهی اثر بخش بود. نتیجه گیری: نتایج نشان داد که آموزش راهبرد یادگیری تجسم کردن و آموزش خودنظم دهی در مهارت حل مسأله بر دانش آموزان پسر بیشتر از دانش آموزان دختر اثر داشت. لیکن در مؤلفه ی اعتماد به حل مسایل آموزش راهبرد تجسم کردن برای دانش آموزان پسر اثر بخش تر از دانش آموزان دختر بود و آموزش خودنظم دهی برای دانش آموزان دختر اثر بخش تر از دانش آموزان پسر بود.

پژوهش حاضر با هدف مقایسه عملکرد دبیرستان های دخترانه هوشمند و غیرهوشمند از لحاظ پرورش توانایی تولید دانش در دانش آموزان سال سوم دبیرستان (پایه یازدهم) انجام شد. روش پژوهش از نوع پس رویدادی و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آماری پژوهش شامل دانش آموزان سال سوم دبیرستان های دخترانه منطقه (8) تهران که شامل 10 دبیرستان دولتی، 6 دبیرستان غیرانتفاعی(غیردولتی) و یک دبیرستان هوشمند با جمعیتی حدود 1020 نفر است. تعداد 260 نفر با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای از بین مدارس غیرهوشمند و هوشمند انتخاب شدند. برای سنجش توانایی تولید دانش از آزمونی که پژوهشگر بر اساس اصول روان سنجی ساخته استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون t برای مقایسه میانگین های دو گروه مستقل انجام گرفت. نتایج گویای آن بود که تفاوت معناداری بین دو گروه وجود دارد و دبیرستان های هوشمند در زمینه پرورش توانایی تولید دانش در دانش آموزان نسبت به دبیرستان های غیرهوشمند عملکرد بهتری داشته اند و فاوا می تواند به معنای فن بهره برداری از اندیشه های انسانی باشد. در این مدارس دانش آموزان می توانند با منابع علمی جهان، آموزگاران، و دانش آموزان سایر مدارس در ارتباط بوده و فضای آموزشی به جای انتقال یکطرفه اطلاعات به روش های دوسویه کسب دانش هدایت شده و با تغییر نقش آموزگاران بر تسهیل جریان آموزش و یادگیری، دانش آموزان خود خالق دانش و اطلاعات خواهند بود.

مطالعه حاضر توصیفی- پیمایشی و از حیث هدف کاربردی بود. نمونه پژوهش شامل ۴۳۷ نفر از کلیه زنان شهر تهران در سال ۱۴۰۰ بود. در ابتدا با استفاده از جدول مشخصات دوبعدی گویه های پرسشنامه تنظیم شد و برای بررسی روایی سازه، از تحلیل عامل اکتشافی و تأییدی استفاده شد. نتایج نشان داد که ۹ عامل با مقادیر ویژه بیشتر از یک، 5/60 درصد از واریانس کل نمره ها را تبیین می کند و ضریب آلفای کرونباخ برای هر یک از مؤلفه ها بیش از 6/0 بود. عامل های این پرسش نامه شامل: «عدم آگاهی و شناخت نسبت به مهارت های زندگی زناشویی، احساس ناخوشی و عدم شادی، نادیده گرفتن ارزش های زندگی متعهدانه، ملال در زندگی زناشویی، عدم شناخت نسبت به ارزش های زندگی مشترک،کنترل گری افراطی، تأثیر موقعیت های وسوسه انگیز، پاسخ به خشم فروخورده، عوامل مرتبط با نیازهای جنسی» است که می توانند علل رفتار فرازناشویی در زنان شهر تهران را تبیین کنند. نتایج تحلیل عامل تأییدی در تمامی موارد بزرگ تر از 5/0 بود و مقادیر پایایی ترکیبی در تمامی مؤلفه ها بزرگ تر از 7/0 به دست آمد؛ بنابراین پرسش نامه مذکور از روایی و پایایی مطلوبی بر خوردار بود و برای تشخیص و بررسی نوع و جهت نگرش نسبت به رفتار فرازناشویی مناسب است.

زمینه: تحقیقات نشان می دهد که درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش استرس و اضطراب زنان دارای تجربه عاطفی و جنسی روابط فرازناشویی مؤثر بوده است. اما در زمینه کاربرد این آموزش بر مؤلفه های شناختی، رفتاری و عاطفی نگرش به رفتار فرازناشویی در جامعه مورد تحقیق شکاف پژوهشی وجود دارد. هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش مبتنی بر رویکرد پذیرش و تعهد بر اصلاح نگرش به رفتار فرازناشویی بود. روش: این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ روش از نوع آمیخته بود. جامعه آماری شامل ۴76 نفر از زنان شهر تهران در سال ۱۴۰۰ بود. در بخش کیفی حجم نمونه شامل 16 نفر از زنان بود که به شیوه هدفمند برای مصاحبه دعوت شدند و در بخش کمی، حجم نمونه 30 نفر از زنان واجد شرایط بود که به شیوه تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه گمارش شدند. گروه آزمایش 8 جلسه آموزش مبتنی بر پذیرش و تعهد را دریافت کردند. برای تحلیل محتوای کیفی مصاحبه ها از روش کدگذاری باز و محوری بوسیله نرم افزار Maxqda و در بخش کمی از تحلیل کواریانس به وسیله نرم افزار SPSS24 استفاده شد. یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل محتوای کیفی عوامل مؤثر بر شکل گیری نگرش زنان به رفتار فرازناشویی در چهار عامل: 1. ضعف نگرش و ارزش های فردی؛ 2. ضعف در سبک زندگی و نقص بهزیستی زناشویی؛ 3. مشکلات مربوط به زندگی خانوادگی پیش از ازدواج؛4. نقص نظام آموزشی – فرهنگی - اقتصادی دسته بندی شد. نتایج اجرای روش آموزش مبتنی بر رویکرد پذیرش و تعهد سطح معناداری (0/05 >P) را نشان داد که گویای اثربخش بودن روش مذکور بوده است. نتیجه گیری: می توان گفت روش آموزش مبتنی بر رویکرد پذیرش و تعهد منجر به تغییر و اصلاح نگرش این گروه از زنان به رفتار فرازناشویی شده است. لذا، کاربرد این پژوهش با حجم نمونه های بیشتر به سایر پژوهشگران پیشنهاد می شود.

زمینه: نقص توجه و تمرکز یکی از اختلالات شایع دوران کودکی و بزرگسالی است و بر روی عملکرد و انگیزه تحصیلی بسیاری از دانش آموزان تأثیر منفی به جا گذاشته است. سؤال پژوهش حاضر این است که آیا آموزش بازتوانی شناختی رایانه ای و آموزش نقشه مفهومی بر روی توجه و تمرکز و درک مطلب اثربخش هستند؟ و کدام اثربخش تر است؟ هدف: هدف پژوهش حاضر مقایسه اثربخشی آموزش بازتوانی شناختی رایانه ای و آموزش نقشه مفهومی بر توجه و تمرکز و درک مطلب دانش آموزان دارای نقص توجه و تمرکز بود. روش: پژوهش حاضر یک مطالعه آزمایشی و طرح پژوهش "پیش آزمون – پس آزمون با گروه گواه می باشد. جامعه پژوهش شامل کلیه نوجوانان دختر مدارس متوسطه اول شهر تهران که در سال تحصیلی 1400-1399 مشغول به تحصیل بودند. نمونه پژوهش شامل 60 دانش آموز بودند که به روش تصادفی چندمرحله ای انتخاب شدند. سپس در 3 گروه با شرایط مکانی و زمانی مشابه به صورت تصادفی گمارده شدند. نوجوانان گروه آموزش بازتوانی شناختی رایانه ای، در معرض آموزش برنامه کاپیتان لاگ در 8 جلسه 30 دقیقه ای قرار گرفتند، گروه دوم آموزش نقشه مفهومی را در هم زمان مشابه دریافت کردند و گروه گواه هم دقیقاً در معرض همان زمان و جلسات با آزمایش گر اما بدون هیچ گونه مداخلاتی قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تحلیل کوواریانس چندمتغیری استفاده شد. یافته ها: نتایج نشان دادند آموزش بازتوانی شناختی رایانه ای بر توجه و تمرکز دانش آموزان دارای نقص توجه و تمرکز اثربخش بود درحالی که آموزش نقشه مفهومی بر توجه و تمرکز اثربخش نبود و همچنین آموزش نقشه مفهومی بر درک مطلب اثربخش بود درحالی که بازتوانی شناختی رایانه ای بر درک مطلب اثربخش نبود. از بین دو روش آموزشی روش آموزش بازتوانی شناختی رایانه ای بر توجه و تمرکز اثربخش تر بود و بین دو روش آموزشی بر روی درک مطلب تفاوت معناداری نشان داده نشد. نتیجه گیری: آموزش بازتوانی شناختی رایانه ای با ایجاد محیط جذاب آموزشی می تواند به عنوان یک درمان مکمل در کنار مداخلات آموزشی دیگر برای افزایش توجه و تمرکز استفاده شود. همچنین آموزش نقشه مفهومی منجر به کسب و بازسازی ساختارهای شناختی و افزایش درک مطلب این دانش آموزان می گردد. شماره ی مقاله: ۳

زمینه: خواب یکی از مهم ترین فرآیندهای روانی فیزیولوژیکی برای عملکرد مغز و سلامت روان است که سلامت انسان را کنترل می کند. کیفیت خواب در جامعه میان سالان ضرورت دارد و مشکلات خواب در این جامعه به عنوان یک عامل خطر اصلی برای مشکلات سلامت روانی و جسمی شناخته می شوند. تاکنون اثربخشی درمان های مختلفی بر بهبود کیفیت خواب میان سالان انجام شده است ولی مطالعه ای به بررسی مقایسه ای درمان شناختی رفتاری و پذیرش و تعهد نپرداخته است. هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسه اثربخشی درمان شناختی رفتاری و پذیرش و تعهد بر بهبود اختلال بی خوابی در میان سالان انجام شد. روش: روش پژوهش آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه گواه و پیگیری سه ماهه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی مردان و زنان میان سال مبتلا به اختلال بی خوابی مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر همدان در سال 1401 بود که به صورت نمونه گیری هدفمند 60 نفر انتخاب شده و به صورت تصادفی در 3 گروه 20 نفره (دو گروه آزمایش و یک گروه گواه) درمان شناختی رفتاری، درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش و گروه گواه جایگزین شدند. ابزار اندازه گیری در این پژوهش پرسشنامه اختلال بی خوابی (همائی مجاز و همکاران، 1402) بود. گروه های آزمایش به مدت 9 جلسه 75 دقیقه ای تحت درمان شناختی رفتاری و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد قرار گرفتند و گروه گواه درمان معمول را دریافت کرد. پروتکل درمانی (کارنی و ادینجر، 2014) برای گروه شناختی رفتاری و پروتکل درمانی اکت (گای میدوز، 2014) برای گروه پذیرش و تعهد اجرا شد. تجزیه و تحلیل داده های آماری با استفاده از روش تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر و با نرم افزار SPSS نسخه ۲3 صورت گرفت. یافته ها: یافته ها نشان داد که بعد از مداخله، هر دو روش درمان در مقایسه با گروه گواه باعث بهبود اختلال بی خوابی شدند و نتایج درمان در دوره پیگیری نیز حفظ شد (001/0 p<)؛ اما درمان پذیرش و تعهد در مقایسه با درمان شناختی رفتاری بر بهبود اختلال بی خوابی میان سالان تأثیر بیشتری داشت (001/0 p<). نتیجه گیری: براساس نتایج پژوهش می توان گفت درمان شناختی رفتاری و پذیرش و تعهد در کنار سایر روش های درمانی، روش مداخله ای مناسبی برای بهبود اختلال بی خوابی میان سالان است و روانشناسان، مشاوران بالینی و درمانگران می توانند برای کاهش مشکلات بیماران دچار اختلال بی خوابی با برگزاری کارگاه های روانشناختی مانند درمان شناختی رفتاری بی خوابی و درمان پذیرش و تعهد بی خوابی به عنوان درمان های راحت، در دسترس و کم هزینه برای کمک به این افراد اقدام کنند.

مقدمه: هدف پژوهش حاضر طراحی، ساخت و تعیین ویژگی های روانسنجی پرسشنامه تشخیص و علت یابی اختلال بی خوابی بود. روش: روش پژوهش توصیفی و از نوع روانسنجی بود. جامعه ی آماری مورد مطالعه تمامی افراد میان سال مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی شهر همدان در سال 1401 بود که با استفاده از روش نمونه گیری در دسترس 300 نفر انتخاب و برای بررسی روایی سازه، از تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدی بهره گرفته شده است. یافته ها: یافته ها نشان داد در پرسشنامه تشخیص بی خوابی 5 عامل با مقادیر ویژه بیشتر از یک، 62 درصد از واریانس کل نمره ها را تبیین می کنند. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه تشخیص بی خوابی 88/0 بدست آمد. در پرسشنامه علت یابی اختلال بی خوابی 7 عامل با مقادیر ویژه بیشتر از یک، 65 درصد از واریانس کل نمره ها را تبیین می کنند و ضریب آلفای کرونباخ برای کل پرسشنامه علت یابی اختلال بی خوابی 94/0 بوده است. عامل های پرسش نامه اختلال بی خوابی شامل استرس خواب، کمیت خواب، الگوی خواب، کیفیت خواب و تداوم خواب و عامل های پرسشنامه علت یابی اختلال بی خوابی شامل؛ شرایط روانی، شرایط محیطی، شرایط اجتماعی، بهداشت خواب، شرایط جسمانی، مصرف مواد و الکل و نگرش به خواب بود.نتیجه گیری: نتایج تحلیل عامل تاییدی در تمامی موارد بزرگتر از 5/0 بوده و مقادیر پایایی ترکیبی در تمامی مولفه ها بزرگتر از4/0 در هر دو پرسش نامه به دست آمد. بنابراین پرسش نامه مذکور از پایایی و روایی مطلوبی برخورداراست.