فاطمه شاه محمدی

طاغوتیان و متجاوزان از حدود الهی در هر عصری، با پیروی از هوای نفس، مردم را از راه حق بازمی داشتند. از آنجا که طاغوت شناسی بصیرت افزاست با تحلیل ویژگی های طاغوت اعصار مختلف، می توان طاغوت عصر حاضر را شناخت و با بیداری و بصیرت، از سلطه استبداد و استعمار، نجات یافت و به اقتدار و عزت نایل شد. نوشتار حاضر به تحلیل ویژگی های طاغوتیان عصر حضرت موسی(ع) پرداخته و با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه به آیات و روایات و منابع تاریخی، تصویر روشنی از مصادیق و ویژگی های طاغوتیان حضرت موسی(ع) ارائه کرده است. یافته های تحقیق حاکی از آن است که طاغوتیان، مردمانی متجاوز و شیطان صفت هستند که در هر عصری، وجود داشته اند. مصادیقی از طاغوتیان عصر موسی(ع)، فرعون، هامان، قارون، سامری و بلعم باعور بودند که در قرآن نیز درباره ایشان سخن به میان آمده است. در عصر حاضر نیز طاغوت هایی جولان می دهند که ویژگی های شان منطبق بر طاغوت اعصار پیشین است و مانند آنان به نسل کشی، کودک کشی، ظلم و تعدی و تجاوز به حقوق مردم و جوامع و گمراهی دیگران می پردازند؛ در نتیجه شناخت ویژگی های طاغوت آن عصر به شناخت و مقابله با طاغوت عصر کنونی نیز کمک شایانی می کند.

نقد، داوری و تشخیص قوت و ضعف اثر، نشان دادن کاستی ها و نمودن راه های تازه و حفاظت از سلامت و حریم دانش است. در هر عصری افرادی هستند که به عرضة آثار نازل، سست و بی پایه اقدام می کنند. ازاین رو، لازم است ناقدان با التزام به اخلاقیات و اصولی خاص، اقدام به نقد آثار نموده و مدافع و حافظ سلامت علمی جامعه باشند. علامه طباطبائی نیز محقق و عالمی فرهیخته و ناقدی متخصص بودند که سره را از ناسره تشخیص می دادند. این مقاله تلاش دارد ضمن تحلیل معنای نقد و بیان مهم ترین اصول اخلاق نقد، مصادیقی از رعایت اخلاق نقد در سیرة علمی علامه طباطبائی بررسی کند. بررسی سیره علمی ایشان از خلال منابع مکتوب و به روش کتابخانه ای، حاکی از این است که علامه طباطبائی مهم ترین اصول حاکم بر نقد مانند داشتن انگیزة الهی و معنوی، آزاداندیشی و پرهیز از تعصب، نقدپذیری و انصاف علمی، پشتکار و خستگی ناپذیری، داشتن تخصص نقد، برهانی و مستدل نویسی، جسارت علمی، حفظ حرمت ها و عدم هتاکی در نقد را رعایت کرده است.

پژوهش، فرایندی منظم است که منجر به حل مسئله یا مشکلی می گردد. هر پژوهشگر متعهدی باید در حرفه خویش، حریمی را رعایت کند. پس از شناخت این حریم ها باید بررسی کرد که افراد بسیار متعهد و فرهیخته ای همچون علامه طباطبایی این حریم ها را چگونه در سیره علمی خویش رعایت کرده اند. نوشتار پیش رو، با استناد به منابع مکتوب و به روش کتابخانه ای و توصیفی و تحلیلی درصدد پاسخ به این سوال است که علامه سید محمدحسین طباطبایی (ره)، اخلاق حرفه ای در پژوهش را چگونه سیره علمی خویش رعایت می کردند؟ بر این اساس پس از تعاریف واژگان کلیدی، اهمیت رعایت اخلاق پژوهشی، مصادیق اخلاق پژوهشی رعایت شده در سیره علامه طباطبایی به صورت مستند از زبان خود علامه، شاگردان، علما و بزرگان تبیین شده است از جمله: تحقیق به نیت الهی و معنوی، حقیقت جویی با پرهیز از پیش داوری و قضاوت عجولانه، احترام به استاد، داشتن روحیه قدرشناسی از پیشینیان، رجوع به منابع معتبر، تواضع علمی و عدم فخرفروشی، ترویج علم و نویسندگی و پاسخگویی به نیازهای روز، عدم سرقت محتوایی، انصاف علمی، نقادی و نقدپذیری، پشتکار، صبر، اهمیت به وقت و عمر خود و دیگران، جامعیت و علم سرشار پژوهشگر، برهانی و مستدل نوشتن، شجاعت و جرأت علمی.