محمدتقی رضویان

مسکن از دیرباز مهم ترین مسئله زندگی بوده است. داشتن سرپناهی مطمئن، ایمن و راحت از آرزوهای دیرینه هر انسانی می باشد که در این راه با توسل به انواع روش ها و تکنولوژی ها سعی در بهتر نمودن روند شکل گیری و توسعه این علم داشته است. شاخص های اجتماعی مسکن از مهم ترین ابزارهای شناخت ابعاد مختلف مسکن است. هدف از این پژوهش تحلیل و ارزیابی ابعاد شاخص های اجتماعی مسکن مهر پرند می باشد. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده که آمار و اطلاعات آن با استفاده از پرسشنامه به دست آمده است. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی خانوار ساکن در مسکن مهر پرند می باشد که با استفاده از فرمول کوکران، نمونه ای به حجم 385 نفر از بین آنها با روش نمونه گیری تصادفی انتخاب گردید در تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمون های آماری توصیفی (میانگین گیری و درصد گیری) و استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون و شاخص رضایتمندی هال ین و تن) در نرم افزار Spss استفاده شده است. بر اساس یافته های تحقیق، اکثریت ساکنان مسکن مهر پرند را اقشار کم درآمد جامعه تشکیل می دهند. اغلب آنان مالک هستند و تعداد خانوارهای ساکن در آن بیش از حدِاستاندارد است. مسکن مهر پرند، اغلب دارای 2 اتاق می باشد که با توجه به تعداد بالای خانوارها نامناسب می باشد. بر اساس یافته های کلی تحقیق طرح مسکن مهر پرند در بهبود شاخص های اجتماعی و تأمین مسکن اقشار کم درآمد موفق نبوده است و در نهایت می توان گفت، در تمامی متغیرهای رضایتمندی، نارضایتی افراد ساکن در مسکن مهر دیده می شود.

: سازمان فضایی شهر همواره متاثر و تجلی بخش اندیشه و رفتارها و اقدامات بشری بوده است. تولید فضا در گذر زمان و بوسیله عوامل مختلف همراه در مکانهای مختلف و متفاوت بوده است و به قول لوفوور هر جامعه ای با توجه به ویژگی ها و خصوصیات تمایزی و خاص فضای مخصوص به خودش را تولید می کند، بدون تردید  همواره حمل و نقل به عنوان یکی از ارکان  دگرگونی کالبد، ساختار  فضایی و نیز مدیریت کاربری اراضی شهری معرفی می گردد، معابر شهری  به عنوان ستون فقرات شهر و انواع حالت های حمل و نقلی کلیه رفتاری های شهری اعم از کالبدی، اجتماعی، اقتصادی، محیط زیستی و ... را تحت تاثیر قرار داده و به بیان دیگر عامل تغییر و به وجود آمدن سازمان فضایی متفاوتی در شهرها بوده و هستند، از سوی دیگر برنامه ریزان شهری  به منظور کاهش اثرات نامطلوب حمل و نقل و نیز مدیریت بهینه کاربری اراضی  در شهرها همواره به دنبال ارائه الگوهای نوین توسعه شهری بوده اند، در این میان الگوی توسعه حمل و نقل محور(TOD)  به عنوان کامل ترین الگوی نوین توسعه، مورد توافق اکثر نظریه پردازان و برنامه ریزان می باشد. در این تحقیق سعی بر این است که با روش تحلیلی – توصیفی به بیان نقش  و سیر تکاملی حمل و نقل بر سازمان فضایی شهر پرداخته و در آخر ضمن بیان پیامد های اثر گذار بر شهر به مزایای توسعه شهرها با توجه به الگویTOD  به عنوان الگویی جامع پرداخته می شود.

منطقه 20 (شهرری ) جنوبی ترین منطقه شهری، شهرداری تهران با 453740 نفر جمعیت و وسعت 22 کیلومتر مربع داخل محدوده شهری و 178 کیلومترمربع خارج محدوده است.خطر زمین لرزه در این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی و زمین ساختی، وجود گسل های متعدد در اطراف آن، وقوع زلزله های مخرب تاریخی متعدد در محدوده آن و سایر شواهد تکتونیکی و زمین شناختی بسیار بالا ارزیابی می شود. این پژوهش بابررسی وضع موجود و تحلیل وسطح بندی آسیب پذیری سکونتگاههای منطقه و با بهره گیری مدل MLPراهبرد تازه ای را دراین خصوص ارائه نموده است.نتایج حاصل از مدل بر اساس متغییر های ورودی نشان میدهد که روش استاندارد طبقه بندی نسبت به روش استاندارد حداکثر وحداقل ازکارایی و دقت بالاتری برخوردار است.با مشاهده نقشه روش استاندارد طبقه بندی در مدل بکار گرفته شده درمی بابیم که لکه های نارنجی و تقریبا آبی که بیشتر در مرکز منطقه پراکنده شده اند بیشترین همبستگی را با بافت های فرسوده راداشته ودرجه آسیب پذیری بالایی را به خود اختصاص داده است براساس نتایج حاصل از مدل مورد نظر به لحاظ گستردگی و پهنه آسیب پذیری ،ازمساحت کل منطقه ، 21 درصد دارای آسیب پذیری بالاوبسیار بالا،61درصددارای آسیب پذیری متوسط،18درصد ازمساحت منطقه دارای آسیب پذیری کم میباشد ونتایج لایه های جمعیتی نشان میدهد که 8/56درصد از کل جمعیت منطقه دارای درجه آسیب پذیری بالا ، بسیار بالا و9/27درصد بادرجه متوسط آسیب پذیری و1/14درصد با درجه آسیب پذیری کم میباشد که نشان دهنده تراکم جمعیتی درساختمانهای فرسوده باعرض معابرکم میباشد.همچنین نتایج حاصل ازلایه های نوع مصالح واماکن مهم منطقه حاکی از آن است که بیشترین آسیب پذیری به لحاظ نوع مصالح به ترتیب فلزی،آجری،نیمه فلزی وغیره...بوده واماکن مهمی مانندمراکزآموزشی،کلینک ودرمانگاهها منطقه از بیشترین درجه آسیب پذیری برخوردار هستند.

رشد روز افزون جمعیت باعث به وجود آمدن مشکلات زیادی در شهرها شده است. بخشی از این مشکلات مربوط به حمل و نقل درون شهری است که چالش هایی همچون: افزایش زمان سفر، آلودگی زیست محیطی و مشکلات روحی - روانی را به دنبال دارد؛ لذا مدیران شهری به دنبال سیستم های جایگزین برای کاهش استفاده از خودروهای شخصی و تردد آسان و سریع در داخل شهر هستند که یکی از راهکارهای موجود، استفاده از حمل و نقل عمومی است. نحوه مطلوب خدمات رسانی در بخش حمل و نقل عمومی و کارکرد مطلوب آن می تواند رضایتمندی شهروندان و کاهش حجم خودرو در راه های درون شهری را در پی داشته باشد. اهمیت حمل و نقل عمومی و ویژگی های کالبدی و توپوگرافی شهر ایلام، اهمیت استفاده از اتوبوس های درون شهری را دوچندان کرده است. در این پژوهش که به روش تحلیلی- توصیفی انجام شده، میزان رضایتمندی شهروندان از کارکرد سیستم اتوبوسرانی شهر ایلام مورد بررسی قرار گرفته است. در راستای این بررسی، پس از تهیه پرسشنامه با توجه به جامعه آماری، حجم نمونه به میزان 383 نفر انتخاب شد که به صورت تصادفی مورد پرسش قرار گرفتند. پردازش و تجزیه و تحلیل دادها (آمار توصیفی و استنباطی) نیز با بهره گیری از روش های آماری در نرم افزار SPSS با استفاده از آزمون T تک نمونه ای انجام شده است. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که از نگاه شهروندان، سیستم اتوبوسرانی شهر ایلام از نظر خدماتی دهی و کارکردی در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و عدم رضایت آنان را به دنبال داشته است؛ لذا توسعه خدمات دهی در این بخش می تواند موجب استقبال شهروندان از سیستم اتوبوسرانی شود و کاهش استفاده از خودروهای شخصی را در پی داشته باشد.

تحقیقات جغرافیایی از زمانی که گسترش یافته است، مسائل اخلاقی را در گستره ای از زمینه ها، از جمله شیوه های مصرفی، مورد بررسی قرار داده است. یکی از مباحث اخلاقی مورد تاکید در جغرافیا، مصرف محصولات محلی است که درباره مسافت غذایی و حفاظت از محیط زیست، تجارت منصفانه، عدالت اجتماعی و دموکراسی غذایی بحث می کند. گرچه در سال های اخیر مصرف مواد غذایی محلی در کشورهای توسعه یافته شایع تر بوده اما اخیرا مصرف این محصولات در کشورهای در حال توسعه نیز رواج یافته است. در کشور ایران نیز مناطق مختلف اقلیمی، زمینه های متنوعی را برای رشد محصولات محلی ایجاد کرده است. از این رو هدف از پژوهش حاضر بررسی رفتار مصرف کنندگان در خصوص مصرف محصولات محلی با توجه به ارزش های اخلاقی آنها است. در این راستا، با استفاده از روش نمونه گیری غیراحتمالی در دسترس از 197 نفر از شهروندان ساکن در مناطق یک و بیست تهران سؤالاتی در قالب پرسشنامه بعمل آمد. نتایج برگرفته از تحلیل آزمون های آماری نشان می دهد که با توجه به ارزش های اخلاقی مصرف کنندگان در خصوص سلامت فردی، حمایت از تولیدات محلی و حفاظت از محیط زیست، عامل دسترسی و فاصله جغرافیایی بعنوان اصلی ترین چالش مصرف کنندگان در زمینه خرید محصولات محلی به شمار می رود. بنابراین یکی از ضرورت های توجه به مصرف اخلاقی در برنامه ریزی شهری، ایجاد فضاهای اخلاقی تولید و مصرف با توجه به عامل "فاصله جغرافیایی" می باشد. چرا که برنامه ریزان می توانند اجتماعات محلی را برای تولید و مصرف مواد غذایی محلی پایدارتر و حفظ منابع کشاورزی محلی تشویق کنند.

منطقه شمال غرب ایران یکی از محیط های ژئوپلیتیکی حساس کشور است که از گذشته با مسائل امنیتی، جنگ و رقابت بین کشورهای منطقه مواجهه بوده است. سؤال اصلی مقاله این است که تهدیدات درونی و بیرونی منطقه شمال غرب چه نقش و جایگاهی در تدوین راهبردهای دفاعی ایران دارند ؟ روش این مقاله توصیفی - پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش صاحب نظران، خبرگان دانشگاهی و دست اندرکاران طراحی راهبردهای دفاعی - استراتژیک، می باشند که در مجموع 500 نفر می باشند که با استفاده از روش نمونه گیری کوکران تعداد اعضای نمونه 217 نفر تعیین شده است. برای سنجش روایی پرسشنامه از نظر کارشناسان، اساتید و متخصصان این حوزه استفاده شد و برای تعین پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد که نتیجه آن 0.88 بود و تائید شد. یافته های مقاله نشان می دهد که عدم توسعه مناطق مرزی منطقه شمال غرب(4.65) به عنوان مهم ترین تهدید داخلی در نظر گرفته شده است. بعد از آن مشکل زیست محیطی دریاچه ارومیه(4.62)، وجود پهنه جغرافیای که دنباله راهبردهای امنیتی و دفاعی کشورهای همسایه(4.59)، تحرکات برخی گروه های معاند در این مناطق(4.56)، بهره برداری جریان های سیاسی از توسعه نیافتگی بخشی از مناطق شمال غرب(4.49)، داشتن حس تعلق کردها نسبت به کردهای ترکیه و عراق(4.48)، وجود منازعات قومی، مذهبی و طایفه ای فاکتور(4.47) و اقلیت گرایی قومی در این منطقه(4.43)، حس ناسیونالیستی در بین کردها و آذری ها(4.41)، وجود جمعیت های ناهمگون با جمعیت اصلی کشور(3.51) قرار گرفته اند.

پیاده راه ها برای تبدیل فضاهای سکونتگاهی به مکان امن و لذت بخش برای پیاده روی بدون حضور وسایط نقلیه اختصاص داده شده اند. عرصه هایی که خود به عنوان بستر و خاستگاه، نقش محوری در ارتقای سطح ارتباطات و تعاملات اجتماعی بین شهروندان ایفا می کنند. پژوهش حاضر به بررسی اثرات اجتماعی و اقتصادی پیاده راه 17 شهریور تهران پرداخته است که از حیث هدف کاربردی و و به لحاظ روش توصیفی – تحلیلی است. در پژوهش حاضر سه نوع پرسش نامه برای ساکنین، عابرین و شاغلین محدوده پیاده راه 17 شهریور طراحی و پخش شد. برای تجزیه و تحلیل سوالات پرسشنامه از آزمون های کولموگروف - اسمیرینوفT تی تک نمونه ای و رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که از نظر سه گروه مورد مطالعه احداث پیاده راه در بعد اجتماعی مثبت بوده است ولی در بعد اقتصادی تاثیر مثبتی نداشته است.

طی دهه های گذشته بحث مشارکت مساوی افراد کم توان و به حاشیه رانده شده در زندگی اقتصادی، اجتماعی و مدنی در رأس دستور کار سیاسی بسیاری از کشورها قرار گرفته است. با توجه به اینکه با افزایش امید به زندگی در سرتاسر جهان، شهرها می باید جمعیتی که هم در حال پیری و هم در حال افزایش هستند را به نحو شایسته ای در خود جای دهند؛ ازاین رو نیاز به توسعه محیط های شهری همه شمول که از ساکنان خود با توانایی های مختلف در تمام مراحل زندگی حمایت کنند، ضرورتی اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. بازگرداندن عزت نفس و استقلال افراد ناتوان و درعین حال تشویق توسعه و اجرای طراحی کاربرپسند، فراگیر و دربرگیرنده از اهداف مترقی چنین رویکردی است. در این راستا پژوهش حاضر که از حیث هدف کاربردی- توسعه ای است و از روش اسنادی و پیمایشی برای جمع آورده داده ها بهره برده است، به تحلیل عوامل مؤثر بر خلق فضاهای شهری همه شمول می پردازد. با بررسی ادبیات نظری پژوهش و با توسل به نظرات 20 خبره جغرافیای شهری که با روش نمونه گیری هدفمند به مشارکت دعوت شدند، ابعاد و مؤلفه های محوری خلق چنین فضاهایی استخراج گردید. سپس با استفاده از مدل سازی ساختاری -تفسیری ارتباطات میان ابعاد و همچنین میزان نفوذ و وابستگی هر یک تعیین و با نرم افزار میک مک بررسی و تحلیل گردید. بر اساس یافته های پژوهش عوامل مؤثر بر خلق فضاهای شهری همه شمول در 7 سطح و متشکل از 36 مؤلفه ارائه شد که تأثیرگذارترین آن ها شامل دسترسی، استفاده ساده و قابل درک، راحتی و انعطاف پذیری بوده است.

واژه چشم انداز امروزه دارای مصادیق گسترده و ژرف تری نسبت به گذشته است. در قرون وسطی این کلمه با ریشه آلمانی در معنای «منطقه» و «قلمرو» به کار می رفت. پس از قرن 15 میلادی چشم انداز مبدل به یک ژانر تصویری شد؛ اما امروزه چشم انداز یک تعبیر علمی است که نه تنها به وصف یک نمود می پردازد، بلکه آزمونی ذهنی، زیباشناختی، هنری و وجودی است که پیوسته در حال دگرگونی است. بنابراین هر چشم انداز جغرافیایی خود می تواند بیانگر داستانی از تمدن، فرهنگ، اجتماع و ایدئولوژی گروه های انسانی باشد. در این نگاه است که امروزه چشم اندازسازی و تأکید بر چشم انداز، عناصر پیدایی و تعامل هریک با کل مجموعه و تأکید بر نقش صانع مردمی در بازآفرینی آن جزو اصول لاینفک هر نظام برنامه ریزی شهری محسوب می گردد. مطالعه حاضر نیز مبتنی بر همین اهمیت با بهره گیری از فلسفه تفسیرگرایی و رویکرد کیفی و کاربست تکنیک تحلیل محتوای عمقی از طریق احصاء مضامین و مفاهیم و مقوله سازی به وسیله کدگذاری باز، مقوله بندی،کدگذاری محوری و کدگذاری گزینشی، سعی در واکاوی عوامل موثر مدنیّت انسانی بر چشم انداز جغرافیایی دارد. نتایج این وارسی که از نمونه هدفمند و اطلاعات محور از میان منابع چاپی در حیطه مدنیّت انسانی و چشم انداز جغرافیایی استفاده شد. بیانگر اهمیت و نقش 10 مقوله مؤثر مدنیت در شکل پذیری چشم انداز جغرافیایی است که ما را به تعریف چشم انداز جغرافیایی نشأت گرفته از جهان بینی، اندیشه سیاسی، اندیشه فلسفی، آگاهی، توافق حوزه خصوصی و عمومی، ابعاد فرهنگی، تاب آوری اجتماعی، حکمروایی، بستر اجتماعی ، ملاحظات اخلاقی رهنمون می سازد.

طی چند دهه گذشته، گردشگری به عنوان عاملی کلیدی برای گذار از برخی از چالشهای شهری همچون مبارزه با فقر، توزیع ثروت، عدالت اجتماعی و اقتصادی و ابزاری برای نیل به پایداری مطرح شده و در این بین بسیاری از کشورها برآنند تا با بازنمایی شهرهای خود و ارائه آن در بازاری بسیار رقابتی، بتوانند سهمی در درآمدهای گردشگری داشته باشند. در این بین ارتقای زیست پذیری شهرها و بویژه خیابانهای اصلی آن، به عنوان فضای اتفاق فعالیت های گردشگری، تعاملات و کنش های ارتباطی، به عنوان یکی از جنبه های حیاتی پایداری شهرها، مورد توجه واقع شده است. در این راستا، پژوهش حاضر با روش کمی و مدل سازی معادلات ساختاری بر آن است که اثرات زیست پذیری خیابان ولیعصر را بر گردشگری پایدار بسنجد. جامعه ی آماری را متخصصان حوزه گردشگری، برنامه ریزی شهری، عابران و ساکنان تشکیل داده و روش نمونه گیری گلوله-برفی بوده است. یافته های تحقیق با 95 درصد اطمینان نشان می دهد که زیست پذیری خیابان ولیعصر بر توسعه گردشگری پایدار شهری تاثیر مثبت و معناداری دارد. همچنین بر اساس ضرایب بتا مشخص گردید که به ترتیب مولفه محیط زیست و کالبدی بیشترین تاثیر را بر توسعه گردشگری پایدار شهری دارند. چنین یافته هایی بینش های نوینی را پیش روی سیاستمداران و برنامه ریزان حوزه گردشگری شهری قرار می دهد و بیانگر آن است که ارتقای زیست پذیری خیابان های شهر جزء لاینفک موفقیت در عرصه گردشگری پایدار است.

همزمان با بزرگتر شدن شهرها و تنوع نیاز های شهری، در کنار آسیب ها و تهدیدهای طبیعی مسائل انسانی نیز شهرها را تهدیدخواهندکرد.بنابراین لازمست تا به دنبال افزایش ظرفیت و توان سکونتگاه های شهری و ضریب تاب آوری آنها، زمینه برای مدیریت با کیفیت شهرها برای نسل های آینده مهیا گردد. این پژوهش با هدف بررسی و تبیین دیدگاه ها و مدل های تاب آوری شهری به دنبال تدوین چارچوبی مناسب برای مدیریت آینده شهرها صورت گرفته است. نتایج حاکی از آن است که ، به دلیل گستردگی مفهوم تاب آوری در همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، نهادی- برنامه ریزی و نیز کالبدی-زیرساختی، مدیران شهری باید به تحلیل لایه های شهری در ابعاد مختلف، بهبود سطح خدمات در زمان بحران، شناخت اماکن آسیب-پذیر در زمان بحران، تقلیل میزان خطر با افزایش استحکام و برنامه ریزی زیر ساخت ها و بهره گیری از مدل های بازیابی در کوتاه ترین زمان ممکن پرداخته و با عنایت به این متغیرها و مولفه ها می توان شهرهای آینده را تاب آور نمود.

       امروزه توجه به موضوع گردشگری امتیازات اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی قابل ملاحظه ای برای نواحی روستایی و کمتر توسعه یافته از طریق توسعه درآمدی و زیرساختی ایجاد می نماید و از طرف دیگر با اتکا به ویژگی ها و تأثیرات خود می تواند به گونه ای کاملاً مؤثر در تحرک و پویایی بخش های مختلف اقتصادی جوامع محلی، به توسعه نواحی روستایی کمک نماید. براین اساس، این پژوهش با هدف تبیین نقش گردشگری در توسعه روستایی و با تأکید بر کارآفرینی بر روی روستاهای شهرستان های املش و رودسر به دنبال پاسخ به این پرسش است که گردشگری روستایی چگونه می تواند زمینه توسعه نواحی روستایی را فراهم کند؟ از این منظر، این پژوهش  با روش توصیفی- تحلیلی از طریق گردآوری اطلاعات به تکمیل پرسش نامه در قالب طیف لیکرت طراحی شده و پرسش های پژوهش از طریق نرم افزار آماری SPSS و EXCEL  و نقشه ها با استفاده از نرم افزارARC GIS  تهیه شده اند. جامعه آماری این پژوهش 14 نقطه روستایی است، که از آن میان 383 نفر از سرپرستان خانوار روستایی به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد که بین گردشگری و توسعه روستایی در سطح روستاهای مورد مطالعه یک نوع رابطه مستقیم وجود دارد؛ همچنین از طریق بررسی ضریب همبستگی اسپیرمن بین افزایش درآمد، ایجاد اشتغال، تحولات فرهنگی، افزایش تعاملات اجتماعی، افزایش آلودگی های زیست محیطی و تغییرات کالبدی –فضایی در محدوده مورد مطالعه همبستگی وجود دارد. از طرفی نتایج تحلیل نشان می دهد، متغیری که بیشترین واریانس توسعه روستایی منطقه را تبیین می کند بُعد اقتصادی است.

کشاورزی به لحاظ تولید، ایجاد اشتغال و امنیت غذایی باعث شده تا کشورهای مختلف جهان اعم ازتوسعه یافته و درحال توسعه به شیوه های گوناگون، این بخش را موردحمایت قرار دهند .در ایران نیز کشاورزی نقش بسیارمهمی به عنوان بستر فعالیت اقتصادی و وسیله امرار معاش بخش بزرگی از جمعیت دارد. همین اساس تحقیق حاضر با بررسی نقش بازارهای جهانی در توسعه کشاورزی ایران با رویکرد کارآفرینی انجام گرفته و براساس هدف تحقیق از نوع تحقیقاتی کاربردی و تحلیلی توصیفی می باشد. روش گرداوری اطلاعات از نوع میدانی و پرسشنامه ای بوده که بین 400نفر از کشاورزان، کارشناسان، صادرکنندگان و مدیران واساتید متخصص در این زمینه توزیع و جمع آوری و اطلاعات مستخرج شده در محیط SPSS مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند. در این پژوهش برای نرمال بودن داده ها از آزمون کلموگرونف اسمیرنف، برای پایایی پرسشنامه آزمون آلفای کرونباخ، برای روایی کار از آزمون تحلیل عاملی و برای بررسی اثرگذاری متغیرهای تحقیق آزمون تحلیل مسیر استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که برای توسعه کشاورزی ایران با رویکرد کارآفرینی همراه با نقش افرینی بازارهای جهانی مهمترین عامل، عوامل سیاسی در سطح داخلی و بین المللی بوده و عواملی چون ویژگی های فردی کشاورزان و تولیدکنندگان در جایگاه دوم قرار دارد. لذا توجه به این عوامل و نقشی که در تولید و صادرات محصولات کشاورزی باکیفیت همراه با کارافرینی و ارائه آنها در بازارهای جهانی جهت رشد و توسعه صنعت کشارزی ایران امری ضروری به نظر می رسد که پیشنهاد می گردد حتما به آن ها توجه شود

یکی از مهم ترین اهداف سیاست های عمومی هر جامعه ای، بهبود کیفیت زندگی آن جامعه می باشد. این مقاله به بحث درباره کیفیت زندگی درسطح مناطق روستایی می پردازد. تحقیق به دنبال پاسخ به این سوال است که مناطق روستایی بخش مرکزی شهرستان اسلام آبادغرب تا چه اندازه از شاخص کیفیت زندگی برخوردارند. ارزیابی کیفیت زندگی در سه شاخص اجتماعی، اقتصادی و کالبدی و با13 مؤلفه صورت گرفته است. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمونT تک نمونه ای انجام گرفته-است. براساس یافته های تحقیق، محاسبه میانگین برخورداری نشان داده که دهستان شیان با47/33درصد مطلوب ترین کیفیت زندگی و دهستان حومه شمالی با 43/28درصد پایین ترین سطح رضایت از کیفیت زندگی را دارمی باشند. بنابراین برای بهبود کیفیت زندگی در نواحی روستایی مورد مطالعه، برنامه ریزی درهمه شاخص های اجتماعی،اقتصادی و کالبدی لازم است که این مهم از طریق خدمات دهی و ساماندهی به روستاها به ویژه روستاهای کم برخوردار می تواند تأثیرگذار باشد. واژگان کلیدی: شهرستان اسلام آبادغرب، روستا،شاخص های اجتماعی،اقتصادی و کالبدی، کیفیت زندگی

عدالت فضایی در شهر، به انتظام پراکندگی و طرح پراکنش فضای خدمات و امکانات شهری، نگاه ویژه ای می نماید. در مبحث برابری و مساوات هیچ کدام از گروه های شهری و طبقات ساکن در آن بر دیگری رجحان ندارد و نگاه یکسانی برای همگان فارغ از پایگاه اجتماعی و اقتصادی شان برای دسترسی به خدمات عمومی شهری مهیا می سازند. بدین سبب این موضوع همان طور که از تجمع امکانات و خدمات شهری در یک ناحیه از قطبی شدن فضای شهر و نابرابری های اجتماعی پیشگیری می کند، باعث دسترسی همگان به امکانات در شهر می گردد. به همین منظور پژوهش حاضر در جهت کاوش سنجش عدالت فضایی در پراکنش خدمات و امکانات شهری در محلات منطقه هشت شهر تهران می باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر روش های کتابخانه ای و اسنادی است. داده های مورد استفاده در این پژوهش داده هایی هستند که از طرح های شهری اقتباس شده اند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات، در مرحله اول با استفاده از آنتروپی شانون میزان توازن (برابری) و یا عدم تعادل (نابرابری) هر کدام از کاربری ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و سپس اقدام به رتبه بندی محلات 13 گانه، مناطق و میزان بهره مندی از خدمات و امکانات شهری با استفاده از مدل کوکوسوکه برای رتبه بندی مناطق استفاده شده و نتایج به دست آمده نشان دهنده عدم تعادل در توزیع فضایی خدمات و امکانات شهری می باشد. براساس نتایج روش آنتروپی، معیار فرهنگی با وزن 0.463 رتبه اول را کسب کرده است. معیار ورزشی با وزن 0.255 رتبه دوم و معیار فضای سبز با وزن 0.153 رتبه سوم را کسب کرده است. طبق مدل کوکوسو و با توجه به نتایج، محله کرمان رتبه اول، فدک رتبه دوم و وحیدیه رتبه سوم را کسب کرده است.

سنجش پایداری اقتصادی، به عنوان ابزاری در فرآیند برنامه ریزی توسعه پایدار بوده و لذا توجه به آن در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی ها امری اجتناب ناپذیر است. هدف اصلی این پژوهش سنجش پایداری اقتصادی محدوده پیراشهری شهر اسلامشهر و روستاهای اطراف خود است.  نوع تحقیق کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی، تحلیلی می باشد. روش گردآوری اطلاعات به صورت اسنادی- میدانی (پرسشنامه و مشاهده) صورت گرفته است. جامعه آماری در این پژوهش را  ساکنین شهر اسلامشهر و 22  روستای دارای سکنه در 4 دهستان (احمدآباد مستوفی، ده عباس، فیروز بهرام و چهاردانگه) در محدوده پیراشهری شهر اسلامشهر تشکیل داده اند که طبق سرشماری سال 1395دارای 548620 نفر جمعیت بوده است که بر اساس فرمول کوکران حجم نمونه 384 نفر تعیین شده است؛ و روش نمونه گیری به صورت تصادفی انجام شده است. جهت تجزیه وتحلیل اطلاعات از آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (آزمون تحلیل عاملی، تحلیل تشخیصی و رگرسیون لجستیک، مدل چند معیاره TOPSIS- fuzz)  از نرم افزار Spss و ٍExcle استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که درروش تحلیل عاملی که میزان پایداری اقتصادی منطقه برابر با 41/0 است که ازنظر پایداری اقتصادی در وضعیت مناسبی قرار ندارد. نتایج حاصل از مدل شباهت به گزینه ایدئال فازی نشان می دهد که سکونتگاه احمدآباد با برخورداری از شاخص شباهت 79/0 بیشتر از سایر مناطق در رتبه اول برخورداری از پایداری شاخص های توسعه اقتصادی قرار دارد. بر مبنای نتایج به دست آمده از رگرسیون چند متغیره، به ترتیب: 1- عامل رفاهی تجاری، 2- عامل جمعیتی، 3- عامل صنعتی بیشترین سهم را در پایداری اقتصادی منطقه پیراشهری اسلامشهر را دارد.

به جرات می توان گفت همه بخش های درگیر در زندگی انسان در رضایتمندی او از زندگیش خلاصه می شود و متاسفانه محلات بافت قدیمی در سطح نازلی از این حیث قرار دارند. محله سرشور در مرکز تاریخی کلانشهر مشهد از جمله بافتهای ارزشمند تاریخی و در عین حال فرسوده ای است که مواجهه با معضلاتی چون فرسودگی کالبدی، ناکارآمدی عملکردی، مشکلات زیست محیطی و  . . . به شدت بر میزان رضایتمندی ساکنین در آن تاثیر گذاشته است. از این رو هدف این پژوهش سنجش مولفه های اثر گذار بر میزان رضایتمندی در بافت می باشد. روش تحقیق تحلیلی – توصیفی و از نوع کاربردی – توسعه ای است. گردآوری اطلاعات به دو صورت کتابخانه ای-اسنادی (بررسی طرح ها و مکتوبات موجود و...) و میدانی-پیمایشی (مشاهده، مصاحبه، پرسشنامه و ...) انجام گرفته است تعداد پرسشنامه ها با استفاده از روش کوکران برابر 80 عدد برآورد گردید و بصورت تصادفی ساده بین ساکنین توزیع و جمع آوری شد. تحلیل اطلاعات جمع آوری شده با روش تاپسیس صورت گرفته است. یافته های این تحقیق نشان داد که در بین عوامل موثر در ارتقای میزان رضایتمندی در بافت "تمایل به حضور در مراسم مذهبی" با 7116/0 ، دسترسی به مراکز خرید روزانه و هفتگی با امتیاز 649/0 و کیفیت دسترسی به حمل و نقل عمومی با ضریب 6158/0 از جمله عواملی هستند که می توانند در ارتقای شاخص های رضایتمندی در محله سرشوق نقش آفرین باشند. یافته ها مبین این است که حوزه بلافصل و فراگیر محلات نیز تاثیر مستقیمی در رضایتمندی و جهت گیری جهان بینی ساکنین محلات دارند در این راستا بحث های ایدئولوژی در مورد محله مذکور صادق است و گزینه تمایل به حضور در مراسم مذهبی بیشترین امتیاز را کسب نموده است.

از اوایل دهه ۹۰ میلادی به کارگیری شاخص های مربوط به اندازه گیری و ارزیابی عملکرد در برنامه ها و پروژه های آژانس های دولتی مجدداً رونق یافته است و مدیریت شهری نیز از این موج بی نصیب نمانده است. از آنجایی که مدیریت شهری با شکل دهی به فضای زیستی در همه زمینه ها، در پی افزایش رفاه شهروندان و دستیابی به توسعه پایدار محله ای و شهری است؛ ارزیابی عملکرد، در حقیقت یکی از ابزارهای اصلی و اساسی مدیریت جهت تحقق اهداف، استراتژی ها و برنامه ها می باشد و یکی از راه های ارزیابی عملکرد میزان رضایت مردم می باشد. در همین راستا پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی و ابزار پرسشنامه و در ارتباط با ابعاد پایداری محله ای و عملکرد مدیریت شهری در پایداری محله ای، به دنبال سنجش وضعیت عملکرد مدیریت شهری و تعیین استراتژی بهینه در بافت تاریخی شهر یزد می باشد. نتایج حاصله از میزان رضایتمندی شهروندان از عملکرد مدیریت شهری، در ابعاد چهارگانه اجتماعی- فرهنگی، زیست- محیطی، اقتصادی و کالبدی- فیزیکی نشانگر این است که در تمامی محلات بافت تاریخی شهر یزد، عملکرد مدیریت شهری از منظر شهروندان قابل قبول نمی باشد و لازم است مدیریت شهری با در دستور کار قرار دادن استراتژی ارتقاء در تمامی محلات بر تأمین هرچه بهتر شاخص های عملکردی و به طور ویژه شاخص های مرتبط با پایداری محله ای همت گمارد و با تمرکز برنامه ها، منابع و فعالیت ها و به تأمین هرچه مطلوب تر خدمات موردنیاز شهروندان اقدام نماید.

پیشینه و هدف شهرهای کنونی پتروپلیس هایی هستند که همه عملکردهای کلیدی آن ها، تولید، مصرف و حمل و نقل با تزریق انبوه نفت و سوخت های فسیلی تامین می شوند. چنین شهرهای با الگوی متابولیسم خطی سبب افزایش بی نظمی، اتلاف منابع و افزایش آلاینده ها در جاهای دیگری می شوند. متابولیسم شهری مانند یک لنز برای اندازه گیری عملکرد انسانی- طبیعی یک شهر عمل می کند و  روش مناسبی برای ارزیابی سطح پایداری شهر  است. رهیافت بازمولد با ادغام ورودی و خروجی های متابولیسم شهری در غالب تفکر بازمولد می تواند به عنوان پایه ای علمی برای شناسایی مشکلات محیط زیستی فعلی و ارتقاء دوباره سلامت اکوسیستم شهری مطرح باشد. بدین منظور این پژوهش به بررسی استفاده از معیارهای شهر باز مولد در پایداری متابولیسم شهر و سطح بندی آن ها می پردازد و از متابولیسم شهری به عنوان پایه ای برای سنجش معیار های پایداری استفاده می کند. در واقع این پژوهش به دنبال رفع شکاف مطالعاتی میان اصول باز مولدی و پایداری متابولیسم شهر است.   روش شناسی پژوهش حاضر، یک پژوهش اسنادی و تفسیری با رویکرد آمیخته است که به منظور تبیین مفاهیم و شاخص های سنجش پایداری متابولیسم شهری بر مبنای رهیافت شهر بازمولد، با استفاده از ادبیات نظری مرتبط، مطالعات انجام شده در این زمینه و در نهایت مقایسه رویکردهای نوین، انجام شده است. تحلیل محتوا به مثابه استراتژی پژوهش است. روش جمع آوری نیز بر مبنای اطلاعات کتابخانه ای است. در نهایت از یک فرایند کدگذاری انتخابی برای شناسایی روابط بین مفاهیم کلیدی، انجام سنتز موضوعی و پاسخ به سوالات استفاده شده که منجر به ارائه شاخص های نهایی پژوهش شده است. در ادامه برای سطح بندی شاخص ها از نظر اهمیت و اثرگذاری در سیستم پایداری، از مدل سازی تفسیری ساختاری استفاده شده است. یافته ها و بحث پس از تحلیل محتوا در متون و اسناد مرتبط با موضوع، مولفه های پایداری بر اساس چهار عنصر آب، انرژی، غذا و مواد استخراج شده اند. در رابطه با عنصر آب، معیارهای پایداری متابولیسم عبارتند از کاهش تولید با راندمان بالا، کاهش اتلاف و بازتولید آب است. در رابطه با معیار غذا، معیارهای پایداری متابولیسم بر کاهش ورود منابع، کاهش مصرف داخلی و بازیافت مواد غذایی تاکید دارد. در مبحث انرژی نیز معیارهای پایداری، تحت تاثیر معیارهای بازمولد همچون تولید انرژی بر اساس پتانسیل اکوسیستم، منابع تجدید پذیر و احیاء منابع اکوسیستم است. در بخش مواد نیز معیارهای پایداری چون کاهش تولید و بازیافت مواد در هماهنگی با اصول باز مولد می تواند به کاهش رد پای بوم شناختی، حفظ تنوع زیستی و پایداری منابع منتهی شود. همچنین شاخص های سنجش پایداری متابولیسم شهری بر مبنای معیارهای رهیافت شهر باز مولد در سه سطح دسته بندی شده که بیانگر میزان اهمیت و اثرگذاری هر سطح از شاخص ها در پایداری اکوسیستم شهرها است.                                             نتیجه گیری از آنجایی که این پژوهش به دنبال درک و بسط بینش بیشتر در خصوص نقش و جایگاه رهیافت بازمولد در پایداری متابولیسم شهری است، آنچه این پژوهش را از دیگر مطالعات متابولیسم شهری متمایز می کند پرکردن خلاء های متابولیسم شهری در درک پایداری سیستم ها با استفاده از نگاه رهیافت بازمولد است. نتایج بدست آمده نشان می دهند که تاثیر معیارهای بازمولد در پویایی مطالعات متابولیسم سبب شکل گیری جریان پایداری از روابط درونی سیستم شهری با سیستم برون منطقه ای می شود و از طریق این الگوی چرخشی می تواند در توسعه یکپارچه سرزمین سهم قابل توجهی داشته باشد؛ ضمن کاهش مصرف منابع، وابستگی به منابع ناپایدار را کمتر کند و اتکا به سرمایه های بومی را افزایش دهد.