پیام صدریه

نهج البلاغه شامل قالب های متفاوت گفتگو با خداوند است. توجه امام علی(ع) به این مسئله، در بافت های گوناگون سخن، سبب شد تا عبارات دعایی امام در میدان های نبرد با تأکید بر اسلوب تسبیح، برگزیده شود. عبارات تسبیحی نهج البلاغه، به مثابه کنش های گفتاری است که با روش تحلیلی - توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای به بررسی آن پرداخته شد. در این پژوهش مشخص شد که این کارگفت ها هر چند دربردارنده تعبیر یا خوانش عاطفی است، اما با گذر از ساختار صوری عبارات، هریک از کارگفت ها دارای تعابیر و خوانش های متعدد است که گوینده از ساختارهای نهفته و پیچیده عبارات برای تبیین معانی و اقناع مخاطب بهره برده است. چارچوب نظری این مقاله نظریه کنش گفتاری جان سرل انتخاب شد. با کاربست این نظریه مشاهده شد کنش های عاطفی، ترغیب ی، اظه اری به ترتیب پر بسامدترین کنش ها در عبارات تسبیحی نهج البلاغه در میدان نبرد است و کنش های اعلامی و تعهدی در کارگفت های امام علی(ع) در میدان نبرد کاربرد کمتری داشته است.

موسیقی به عنوان خرده نظام فرهنگی همواره در پژوهش های فرهنگی و انسان شناختی جایگاه داشته است و در نگرش مجموعه تام فرهنگی از منظرهای گوناگون همچون ساختارگرایی، کارکردگرایی، نشانه شناسی، اتنوموزیکولوژی و... محل بحث و گفت وگوی مکاتب مختلف نظری بوده است. در این پژوهش با توجه به کارکردهای موسیقی بر اساس تحولات تاریخی، در برهه زمانی مورد نظر نشان داده شد که میان رشته موسیقی با دانش تاریخ فرهنگی و انسان شناسی ارتباط میان رشته ای برقرار است. روش تحقیق در این پژوهش ترکیبی و از نوع اسنادی و میدانی با تأکید بر عنصر مصاحبه بوده است و مبتنی بر رهیافت کیفی است. چارچوب نظری مورد استفاده در این پژوهش نظریه کارکردگرایی برونیسلاو مالینوفسکی و نظریه ساختارگرایی کلود لوی اشتراوس است. بر این اساس، افزون بر دو کارکرد ساختاری موسیقی، یعنی زیبایی شناسی و بیان احساسات، به کارکردهای مفروض بنابر مقتضیات زمان و نیازهای اجتماعی بر موسیقی نیز پرداخته می شود. در بازه زمانی این پژوهش کارکردهای آشکار از جمله ایجاد همبستگی، بیان مفاهیم نمادین، کارکرد در موسیقی آیینی، کارکرد هنجارساز، کارکرد ایجاد هیجان به عنوان کارکرهای آشکار و همچنین کارکردهای پنهان از جمله برقراری ارتباط یکسان با طبقه های متنوع اجتماعی، هم دردی با آسیب دیدگان وضع موجود، ایجاد پیام خاص درخصوص اقدام، بیداری و پایداری وفق گفتمان زمان در مخاطب و گستردگی مخاطب پیام مشهود است.  

یعتبر مارکس فیبر من أبرز المنظّرین الذین تطرقوا إلى مفهوم العقلانیه وتصنیفها. یصف فیبر أربعه أنواع من العقلانیه وهی العقلانیه العملیه والنظریه والذاتیه والصوریه. یری «فیبر» أنه من الممکن أن تکون بعض أنواع العقلانیه غیر رشیده من وجهه نظر الآخرین. کما أنه قدم شکلین من العقلانیه الصوریه والذاتیه. کما یری فیبر، إنّ الترکیز کثیرًا على العقلانیه الصوریه أمرٌ غیر رشید من وجهه نظر العقلانیه الذاتیه. لکن «جورج ریتزارد» یشیر فی عمله البارز«التنشئه الماکدونالدیه للمجتمع» إلى العقلانیه الاقتصادیه غیر الرشیده والتی تهیمن على المجالات الاجتماعیه أیضًا. من وجهه نظره، فإن العناصر التی تعتبر رشیده من حیث الاقتصاد وتعتبر سلسله مطاعم ماکدونالدز رمزًا مناسبًا لهذه العقلانیه، أمرٌ غیر رشید من الناحیه الاجتماعیه والأخلاقیه وهی تسبب انهیار القیم الاجتماعیه. ویمکن أن یکون لتعمیم نمط «ریتزارد» هذا على الحکم الرشید نتائج مفیده؛ لأن النظره السائده فی الحکم الرشید هی أیضًا مشهد اقتصادی وسیاسی، وکان للمنظورات الاجتماعیه والأخلاقیه أقل التأثیر على تشکیل هذه النظریه. یمکن للمفاهیم والتعالیم الموجوده فی القرآن ونهج البلاغه أن توفر عناصر أخلاقیه سامیه للعقلانیه التی تشکل أساس الحکم الرشید.