رضا تقی زاده

با به وجود آمدن رایانه، بسیاری از ابعاد زندگی انسان دچار تحول و دگرگونی شده است. کاربرد رایانه در بسیاری از علوم و دانش ها روز به روز گسترش یافته و حسابداری نیز از این تغییرات بی نصیب نمانده است. از این میان سیستم های اطلاعاتی حسابداری، به دلیل تعامل مستقیم و پیوستگی اش با رایانه دارای جایگاه ویژه ای است. با پیشرفت در تکنولوژی های اطلاعاتی و ارتباطی، داده های معاملات به شکل الکترونیکی ضبط می شود و اهمیت سیستم های اطلاعاتی حسابداری روز به روز افزایش پیدا می کند. همچنین تئوری های سازمانی که انسان ها و روابط ما بین آن ها را مدنظر قرار می دهد، در این چند دهه دچار تغییرات شگرفی شده است. تا آن جا که نرم افزارهای خاصی برای بررسی روابط اشخاص با یکدیگر و نقش آن ها در درون سازمان نیز به وجود آمده است. با توجه به این که پژوهش های حسابداری در زمینه سیستم های اطلاعاتی حسابداری و نقش افراد درون سازمان در داخل ایران جایگاه شایسته خود را به دست نیاورده است، این پژوهش به دنبال معرفی فرصت های موجود برای پژوهش در زمینه سیستم های اطلاعاتی حسابداری و نقش افراد در درون آن با استفاده از تحلیل شبکه های اجتماعی است.

تقلب یکی از مهم ترین تهدیدهایی است که در عصر حاضر سازمان ها با آن ها مواجه اند. پژوهش ها نشان داده است که در زمینه تقلب، مهم ترین عامل، انسان می باشد. از سوی دیگر، روانشناسی اجتماعی بیان می کند که حضور و تاثیر دیگران بر رفتار انسان اثرات عمده ای داشته و جزء عوامل موثر تشکیل دهنده رفتار انسان است. در این پژوهش ها کنشگران و بازیگران را نه به عنوان افراد مستقل، بلکه به عنوان افراد تثبیت شده ای در سیستم ها و شبکه های اجتماعی در نظر می گیرند. یکی از تکنیک های جدید در زمینه مطالعه این روابط، تحلیل شبکه اجتماعی است. تحلیل شبکه اجتماعی، تکنیکی است که روابط بین افراد را در یک مساله خاص تجزیه و تحلیل می کند و به اندازه گیری جنبه های اجتماعی، به منظور شناسایی و درک روابط میان آن ها می پردازد. هدف این پژوهش تشریح کاربرد تحلیل شبکه های اجتماعی در بررسی تقلب است.

بورس همچون دماسنج اقتصاد است و حسابرسان از بازیگران اصلی بورس به شمار می روند. از این رو، این پژوهش به بررسی و تحلیل شبکه روابط حسابرسی در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1396-1381 می پردازد و بر اساس نوع داده های جمع آوری و تحلیل شده، پژوهشی کمی از نوع تحلیل شبکه است. یافته های پژوهش نشان می دهد که در شبکه حسابرسی تراکم ارتباط در هسته شبکه بسیار بیشتر از پیرامون است و برخی از مؤسسات حسابرسی در موقعیت بهتری نسبت به بقیه قرار دارند. این موقعیت مناسب، منجر شده است که این مؤسسات برای دسترسی به دیگر مؤسسات با واسطه های کمتری روبرو شوند و دسترسی ساده تری به منابع موجود داشته باشند. علاوه براین، توانایی آن ها در کسب اطلاعات مؤثر از طریق خوشه اعضای شبکه بیشتر شود. بنابراین، می توان ادعا کرد این مؤسسات می توانند نقش بازیگران کلیدی را در ساختار حاکم ایفا کنند. از طرفی، توزیع پارتو نشان می دهد که تقسیم قدرت بین مؤسسات حسابرسی دارای یک چولگی 78-22 است. همچنین، قانون بردفورد بیان می کند که توزیع قدرت بین مؤسسات حسابرسی تقریباً از یک تابع نمایی پیروی می کند و عدد اختلاف بین فراوانی گروه های مختلف در حدود 4/538 است.

دستیابی به عملکرد بهینه و مطلوب در تمامی زمینه ها از اهداف اصلی هر سازمانی است. بر این اساس، این مقاله با استفاده از نظریه مدیریت عمومی جدید و نظریه نمایندگی، به مطالعه نقش واسطه ای پاسخ گویی در رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و عملکرد سازمانی دستگاه های دولتی پرداخته است. آزمون الگو و فرضیه های پژوهش با استفاده از داده های مربوط به 209 پرسش نامه جمع آوری شده از حسابداران و مدیران دستگاه های دولتی استان سیستان و بلوچستان در سال 1399 انجام شد. نتایج الگوی نهایی پژوهش نشان داد که کیفیت گزارشگری مالی و پاسخ گویی دارای آثار مثبت و مستقیمی بر عملکرد سازمانی است. هم چنین، کیفیت گزارشگری مالی دارای آثار مثبت و مستقیمی بر پاسخ گویی دستگاه های دولتی است. افزون بر این، نتایج نشان دهنده آثار واسطه ای متغیر پاسخ گویی در رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و عملکرد است. این یافته ها نشان می دهد که دستگاه های دولتی برای بهبود عملکرد خود، باید بدنبال بهبود کیفیت گزارشگری مالی و سیستم های پاسخ گویی بهتر باشند.

بازار سهام، نقش مهمی در توسعه اقتصادی کشورها دارد؛ به گونه ای که ازجمله معیارهای مهم توسعه اقتصادی در کشورهای مختلف است؛ اما بازار سهام نشان دهنده نابرابری ساختاری در جامعه است؛ زیرا گروه های برخوردار می توانند درصد سهام بیشتری از شرکت های اقتصادی و تجاری را از آن خود کنند. نابرابری ساختاری در بازار سهام در جوامع درحال توسعه، نمود و عینیت بیشتری به خود می گیرد و دولت نیز نقش عمده ای در این میان دارد؛ از این رو، این پژوهش، نابرابری ساختار ارتباطی در بازار سهام ایران را با رویکردی میان رشته ای و روش تحلیل شبکه های اجتماعی در پنج سطح صنایع، شرکت ها، سهامداران و اعضای هیئت مدیره و مدیران عامل و مؤسسات حسابرسی و در بازه زمانی 1380-1396 تحلیل می کند. یافته های پژوهش نشان می دهد بازار سهام در سطح صنایع، شرکت ها، سهامداران و اعضای هیئت مدیره و مدیران عامل و مؤسسات حسابرسی با قدرت ارتباطی یکسان توزیع نشده است. به لحاظ میزان ارتباط، بعضی از واحدها در موقعیت بهتری قرار دارند. حتی در برخی شبکه ها بین موقعیت واحدها شکاف، ایجاد و اختلاف فاحش می شود و ساختاری طبقاتی را به وجود می آورد. در شبکه ارتباطی اعضای هیئت مدیره، واحدهایی وجود دارد که نقش پل را برای دیگر واحدها دارد، باعث اتصال آنها به بخش اصلی شبکه ارتباطی می شود و به نوعی ریخت شناسی مدیران اتوبوسی ایجاد می کند. موقعیت ارتباطی بهتر برخی واحدها، به سهولت در دسترسی سریع تر به اطلاعات منجر شده است. این واحدها نقش بازیگران کلیدی را در ساختار حاکم بر عهده دارد. همچنین، نتایج مربوط به توزیع پارتو نشان می دهد توزیع قدرت ارتباطی بین سهامداران و مؤسسات حسابرسی، تقریباً به طور میانگین به نسبت 75-25 است؛ یعنی 75 درصد قدرت ارتباطی در دست 25 درصد آنهاست.

بررسی و تحلیل بازار سهام عاملی تأثیرگذار در پیش بینی رویدادهای آتی، و تحلیل شبکه، یکی از جدیدترین روش ها جهت تحلیل بازار سهام است. در ادبیات علوم کمی تحلیل شبکه مفهومی جدید برای نگاه کلان به کل بازار ا ست. کمی ساختن ارتباط میان واحدهای مختلف موضوع مورد علاقه مطالعات علمی به لحاظ درک سیستم های پیچیده است. از این رو، هدف این پژوهش بررسی و تحلیل شبکه مالکیت شرکت های موجود در بازار سهام ایران است. در بازه زمانی 1394 - 1390 داده ها گردآوری شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان دادند که ساختار طبقاتی بر روابط بین شرکت ها حاکم است و شرکت هایی در موقعیت بهتری نسبت به بقیه قرار دارند. این موقعیت مطلوب، منجر شده است که این دسته از شرکت ها دسترسی ساده تری به منابع موجود داشته باشند. همچنین، توانایی آنها در کسب اطلاعات مؤثر از طریق خوشه اعضای شبکه بیشتر شود. علاوه براین، چنین مزیتی قدرت تأثیرگذاری آنها را ارتقا بخشیده است. بدین طریق می توان ادعا کرد که این شرکت ها بازیگران کلیدی در ساختار حاکم در بازار سهام ایران هستند.

این پژوهش به بررسی کیفیت سود در شبکه روابط هیات مدیره شرکت های موجود در بازار سرمایه ایران در بازه زمانی 1390 تا 1398 پرداخت. پژوهش حاضر دارای یک رویکرد کمّی است که به لحاظ اجرا از نوع پس رویدادی و مبتنی بر تکنیک های گرافیکی بر اساس نظریه گراف است. همچنین، جهت انجام آزمون های پژوهش از روش تحلیل شبکه و تحلیل رگرسیون استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد در شبکه ارتباطی شرکت ها، برخی از آن ها در جایگاه و موقعیت بهتری قرار دارند و از توان دسترسی و تاثیرگذاری بیشتری برخوردار هستند. موقعیت بهتر می تواند به سهولت در دسترسی سریع تر به اطلاعات و منابع منجر شود. همچنین، نتایج مربوط به آزمون فرضیه ها نشان داد بین مرکزیت بینابینی و کیفیت سود رابطه معناداری وجود ندارد. اما بین مرکزیت درجه و کیفیت سود رابطه منفی معنادار و بین مرکزیت نزدیکی و کیفیت سود رابطه مثبت معنا دار وجود دارد. به عبارت دیگر، می توان گفت موقعیت و جایگاه در ساختار روابط می تواند به نوعی بر کیفیت سود شرکت ها تاثیرگذار باشد.

هدف: یکی از مهم ترین تصمیمات شرکت ها که دارای پیامدهای مهم اقتصادی در بلندمدت است، تصمیم های مرتبط با نیروی کار است. بر همین اساس در این پژوهش به بررسی نقش یکی از کلیدی ترین ویژگی های کیفی اطلاعات حسابداری (قابلیت مقایسه حسابداری) بر کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار پرداخته شده است؛ در این بین نقش تعدیلی ویژگی های محدودیت در تأمین مالی، نظارت درون سازمانی و برون سازمانی مورد بررسی قرار گرفته است. روش: برای انجام تحلیل های آماری از داده های مربوط به 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1388 تا 1398 استفاده شد. یافته ها: نتایج تحلیل های رگرسیونی پژوهش نشان داد که قابلیت مقایسه حسابداری دارای آثار مثبت بر کارایی سرمایه گذاری نیروی کار است. هم چنین، شواهد نشان داد زمانی که شرکت ها دارای محدودیت در تأمین مالی، محیط حاکمیت داخلی و نظارت بیرونی ضعیف هستند، رابطه مثبت قوی تری بین قابلیت مقایسه حسابداری و کارایی سرمایه گذاری نیروی کار وجود دارد. نتیجه گیری: تدوین کنندگان استانداردها می توانند با در پیش گرفتن شیوه هایی جهت بهبود قابلیت مقایسه اطلاعات شرکت ها، کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار را بهبود بخشند. هم چنین، در شرایطی که نظارت درون سازمانی و برون سازمانی از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست، می توان از طریق ارائه اطلاعات حسابداری قابل مقایسه، کارایی سرمایه گذاری نیروی کار را بهبود بخشید.

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل ساختار ارتباطی بین گروه های حسابداری دانشگاه های دولتی ایران است. روش: روش پژوهش، بر مبنای نوع داده های جمع آوری و تحلیل شده، کمّی از نوع تحلیل شبکه است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه گروه های حسابداری دانشگاه های دولتی ایران را دربرمی گیرد. در پژوهش حاضر، اطلاعات در دسترس اعضای هیئت علمی گروه های حسابداری تا پایان شهریور سال 1399 بررسی و در نهایت، 44 دانشگاه برای نمونه انتخاب شد. یافته ها: بر اساس یافته ها، در ساختار ارتباطی گروه های حسابداری دانشگاه های دولتی، نابرابری نامتعارفی به چشم می خورد؛ اما بعضی از دانشگاه ها در موقعیت مناسب تری قرار دارند. توزیع پارتو نشان می دهد که بین گروه های حسابداری، چولگی تقسیم قدرت 78 – 22 است؛ یعنی 78درصد اعضای هیئت علمی، دانش آموخته 22درصد دانشگاه ها و 22درصد باقی، دانش آموخته 78 درصد دانشگاه ها هستند. علاوه بر این، بر اساس نتایج قانون بردفورد، توزیع قدرت بین گروه های حسابداری، تقریباً از یک تابع نمایی تبعیت می کند و عدد اختلاف بین فراوانی گروه های مختلف حدود 266/3 است. دانشگاه های تهران، تربیت مدرس و علامه طباطبائی، دانشگاه های گروه 1 بردفورد هستند. دانشگاه تهران نیز در ساختار روابط گروه های حسابداری دانشگاه های دولتی، اصلی ترین دانشگاه است. نتیجه گیری: بر اساس نتایج پژوهش، موقعیت مناسب بعضی دانشگاه ها در ساختار ارتباطی، باعث شده است که این دانشگاه ها برای دسترسی به سایر دانشگاه ها، با واسطه های کمتری مواجه شوند، دسترسی آنها به منابع موجود ساده تر باشد و در به دست آوردن اطلاعات مؤثر از اعضای شبکه، توانایی بیشتری داشته باشند. بنابراین، می توان ادعا کرد که در ساختار حاکم، این دانشگاه ها می توانند نقش بازیگران کلیدی را ایفا کنند.

در این پژوهش تأثیر رقابت در بازار محصول بر کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار با تأکید بر نقش محدودیت در تأمین مالی مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه از نوع کمّی و پس رویدادی است. نمونه این پژوهش مبتنی بر داده های مربوط به 122 شرکت فعال در بورس تهران از سال 1390 تا 1398 می باشد. نتایج تحلیل های رگرسیونی پژوهش نشان داد که بین رقابت در بازار محصول و کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار شرکت ها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. رابطه بین محدودیت های مالی و کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار شرکت ها نیز منفی و معنی دار  است. همچنین، شواهد نشان داد که رابطه بین رقابت در بازار محصول با بیش(کم)سرمایه گذاری در نیروی کار منفی و معنی دار  است. افزون بر این، شدت رابطه مثبت (منفی) بین رقابت در بازار محصول و کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار (بیش یا کم سرمایه گذاری در نیروی کار) در شرکت های دارای محدودیت های مالی، کمتر است. این یافته ها دارای پیامدهای مهم سیاسی برای مشاغل و سیاست گذاران در زمینه اشتغال است.

هدف: توسعه شبکه های ارتباطی سهام، موضوع مهمی برای کشف ارتباطات بالقوه بین شرکت های مختلف محسوب می شود؛ از این رو هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل ساختار ارتباطی شرکت های موجود در بازار سرمایه بر مبنای قیمت، بازده و حجم معاملات سهام با رویکرد شبکه است. روش: روش این پژوهش کمّی و از نوع تحلیل شبکه است. داده های پژوهش در بازه زمانی ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۹ گردآوری شده است. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که با افزایش مبنای هم بستگی، از میزان ارتباطات بین شرکت های مختلف کاسته می شود و بی نظمی افزایش می یابد. در واقع، هر چقدر مبنای هم بستگی بیشتر در نظر گرفته شود، احتمال تأثیرپذیری از یک متغیر مشترک یا تأثیرگذاری متقابل کمتر می شود که این مسئله به کاهش ارتباط بین سهام منجر خواهد شد. از سوی دیگر، در شبکه ارتباطی شرکت هایی هستند که در مقایسه با بقیه، در موقعیت مناسب تری قرار دارند. آن ها ممکن است از تعداد ارتباط بیشتر، دسترسی به اطلاعات سریع تر و تأثیرگذاری بیشتر بر تغییرات قیمت سایر واحدها برخوردار باشند؛ در نتیجه این شرکت ها می توانند تعیین کننده و پیشرو باشند یا به بیانی دیگر، نقش بازیگران کلیدی و تأثیرگذار را در ساختار حاکم ایفا کنند. افزون بر مطالب بیان شده، نتایج نشان داد که در دوره دوم سال ۱۳۹۹ نسبت به دوره اول، شبکه های ارتباطی بسیار بی نظم تر و پراکنده تر بوده است. نتیجه گیری: با توجه به اهمیت شبکه های ارتباطی بازار سرمایه و نقش تعیین کننده شرکت های کلیدی، تحلیل الگوی روابط کمک می کند تا با آشکارسازی ساختار شبکه ای بازار سرمایه، تلاشی در جهت افزایش شفافیت، کاهش ریسک و به دنبال آن بهبود تصمیم گیری، خط مشی گذاری، بهینه سازی پرتفوی و غیره صورت گیرد.

هدف : هدف این پژوهش، بررسی آثار ساختار شبکه روابط هیئت مدیره در تعیین کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار شرکت هاست. علاوه بر این، از آنجا که نقش نظارتی مالکان نهادی باعث کاهش مشکلات نمایندگی در تصمیم های نیروی کار می شود، نقش این متغیر نیز در این روابط مطالعه شد. روش : این پژوهش، دارای رویکرد کمی و به لحاظ اجرا از نوع پس رویدادی و مبتنی بر تکنیک های گرافیکی براساس نظریه گراف است. پژوهش براساس داده های مربوط به 117 شرکت فعال در بورس اوراق بهادار تهران در سال های بین 1388 تا 1398 و به کمک رویکرد تحلیل شبکه های اجتماعی و تحلیل رگرسیون آزمون های پژوهش انجام شده است. یافته ها : شواهد به دست آمده حاکی از آن است که شاخص های درجه (آثار منفی) و نزدیکی (آثار مثبت) از ساختار شبکه روابط هیئت مدیره، بر کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار (هم بیش سرمایه گذاری و هم کم سرمایه گذاری) اثرگذار است. نظارت مالکان نهادی، قدرت اثرگذاری مثبت بر کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار دارد و شدت رابطه بین شاخص درجه و کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار به سطح این متغیر بستگی دارد. افزون بر این، ارتباط منفی بین شاخص بینابینی و بیش سرمایه گذاری در نیروی کار نیز بستگی به سطح نظارت مالکان نهادی دارد.

از جمله اهداف مدیران، حداکثرکردن ثروت سهامداران و کاهش هزینه سرمایه است. در این زمینه، تصمیم گیری در خصوص ساختار سرمایه یکی از مهم ترین راهکارها برای دستیابی به این اهداف محسوب می شود. از آنجا که اعضای هیأت مدیره شرکت ها یکی از گروه های اصلی تصمیم گیرنده در این زمینه هستند و روابطی که می تواند در قالب یک شبکه اجتماعی بین اعضای هیأت مدیره شرکت های مختلف مشاهده شود، هدف این پژوهش بررسی هزینه سرمایه و ساختار سرمایه در شبکه روابط هیات مدیره شرکت های موجود در بازار سهام ایران است و بر اساس داده های مربوط به 115 شرکت در بازه زمانی 1398-1391 انجام شده است. از روش تحلیل شبکه و تحلیل رگرسیون برای انجام آزمون های پژوهش استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان داد در شبکه روابط شرکت ها، برخی از آن ها در جایگاه و موقعیت بهتری قرار دارند و از توان دسترسی و تاثیرگذاری بیشتری برخوردار هستند. موقعیت بهتر می تواند به سهولت در دسترسی سریع تر به اطلاعات و منابع منجر شود. همچنین، نتایج مربوط به آزمون فرضیه ها نشان داد بین مرکزیت بینابینی، و هزینه سرمایه و ساختار سرمایه رابطه معناداری وجود ندارد. اما بین مرکزیت نزدیکی، و هزینه سرمایه و ساختار سرمایه رابطه منفی معنادار و بین مرکزیت درجه و هزینه سرمایه و ساختار سرمایه رابطه مثبت معنا دار وجود دارد. به عبارت دیگر، می توان گفت موقعیت و جایگاه در ساختار روابط می تواند به نوعی بر هزینه سرمایه شرکت ها و ساختار سرمایه آن ها تاثیرگذار باشد.

این مقاله رابطه کیفیت حسابرسی و کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار 118 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران را در سال های بین 1387 تا 1401 مورد مطالعه قرار می دهد. از آنجا که کیفیت حسابرسی هم بر مشکلات نمایندگی و هم بر محیط اطلاعاتی و نظارتی تأثیر می گذارد، انتظار می رود که کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار شرکت با کیفیت حسابرسی ارتباط داشته باشد. این مطالعه از نوع کمّی و پس رویدادی است و برای اندازه گیری کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار از الگوی پینوک و لیلیس (2007) استفاده شد. نتایج تحلیل های رگرسیونی پژوهش نشان داد که بین کیفیت حسابرسی و کارایی سرمایه گذاری در نیروی کار شرکت ها رابطه مثبت و معناداری وجود دارد. هم چنین، شواهد پژوهش نشان داد که رابطه بین کیفیت حسابرسی با بیش (کم)سرمایه گذاری در نیروی کار منفی و معنادار است. این یافته ها دارای پیامدهای مهم سیاسی برای مشاغل و سیاست گذاران در زمینه بازار کار و همین طور حرفه حسابرسی است. .