حسین نریمانی

هدف: علم شهروندی (Citizen Science) به پژوهش های علمی اطلاق می شود که در آن شهروندان غیرحرفه ای یا دانشمندان آماتور در جمع آوری و تحلیل داده ها مشارکت می کنند. این رویکرد به ترویج مشارکت عمومی در فرآیندهای علمی و ارتقای آگاهی اجتماعی کمک می کند. با پیشرفت فناوری و دسترسی به داده های بزرگ، علم شهروندی به عنوان ابزاری نوین در آموزش و یادگیری مورد توجه قرار گرفته است. هدف این پژوهش بررسی فرصت ها و چالش های علم شهروندی در حوزه آموزش و یادگیری است. این پژوهش سعی دارد تا با مرور سیستماتیک ادبیات موجود، به شناسایی پتانسیل های این رویکرد و چالش های موجود در اجرای آن بپردازد.روش شناسی: این پژوهش به لحاظ هدف، بنیادی و از نظر گردآوری داده ها، توصیفی – کتابخانه ای است. از روش مرور سیستماتیک ادبیات برای جمع آوری و تحلیل داده ها استفاده شده است. جستجو در پایگاه های معتبر علمی، شامل مقالات علمی و منابع مرتبط، برای شناسایی شواهد معتبر انجام شد. از مدل SALSA (جستجو، ارزیابی، ترکیب و تحلیل) برای تحلیل داده ها استفاده شده است.یافته ها: یافته ها نشان می دهند که علم شهروندی می تواند به ارتقای سواد علمی، تقویت تفکر انتقادی و افزایش مشارکت اجتماعی کمک کند. همچنین، چالش هایی نظیر کمبود منابع آموزشی، ناآگاهی معلمان و دانش آموزان، و موانع فرهنگی و اجتماعی در اجرای این رویکرد وجود دارد.نتیجه گیری: علم شهروندی به عنوان یک رویکرد آموزشی نوآورانه، پتانسیل های زیادی برای بهبود کیفیت آموزش و یادگیری دارد. با این حال، برای تحقق این پتانسیل ها، نیاز به برنامه ریزی مناسب و آموزش های هدفمند وجود دارد. این پژوهش می تواند به عنوان نقطه شروعی برای تحقیقات میدانی و توسعه علم شهروندی در نظام های آموزشی مورد استفاده قرار گیرد. پیشنهاد می شود پژوهشگران در آینده به طراحی و اجرای پروژه های جامع تری بپردازند که بتوانند به تحقق اهداف آموزشی و علمی کمک کنند.اصالت و نوآوری پژوهش: نوآوری این تحقیق در ارائه راهکارهای دقیق برای ادغام علم شهروندی در برنامه های آموزشی است که به خلأهای موجود در تحقیقات قبلی پاسخ می دهد و تحولاتی در نگرش ها و شیوه های آموزشی ایجاد می کند.

ارتباط اعضای هیات علمی و دانشجویان با کتابداران از عرصه های مهم در تعاملات دانشگاهی است که در افزایش ظرفیت علمی دانشگاه تاثیر دارد. هدف پژوهش تبیین الگوی تعاملات آموزشی اعضای هیات علمی و دانشجویان با کتابداران و تأثیر آن بر تولیدات علمی بود. روش پژوهش کیفی که با رویکرد داده بنیاد انجام گرفت. ابزار جمع آوری داده ها، سوالات باز بود و به منظور گردآوری اطلاعات از نمونه گیری نظری باروش هدفمند استفاده شد، که 20 نفر از اعضای هیات علمی و کتابداران مشارکت داشتند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از فرایند کدگذاری مبتنی بر طرح نظامند داده بنیاد کوربین و اشتراس(2008) انجام شد. بر اساس این طرح داده های گردآوری و از طریق کدگذاری باز، محوری، گزینشی مقوله ها، زیرمقوله ها احصا شدند. پس از مطابقت این کدها و حذف کدهای تکراری، کدهای مشترک تعیین و مقولات با پیشینه و مبانی نظری تطابق و مفاهیم مشترک بازنگری شدند. بعد از انجام عملیات کدگذاری باز، در مرحله کدگذاری محوری، مفاهیم(کدها) مشابه از نظر معنایی تعیین و طبقه بندی شدند. و مدل طراحی شد. یافته ها نشان داد از مجموع 139 کد باز شناسایی شده 43کد محوری و 15کد انتخابی شناسایی شدند که در قالب مدل پارادیمی شامل تعاملات و ارتباطات، تعامل تجربیات دانشی و دانش و اطلاعات ضروری بعنوان مقوله ی محوری و شرایط علی(آموزش مهارت ها و سواد اطلاعاتی، تعامل و تجربیات دانشی)، عوامل زمینه ای(نارسایی در اشاعه دانش، نارسایی فرهنگی – اجتماعی و نارسایی اقتصادی)، شرایط مداخله گر(ملاحظات خاص سازمانی و مضرات افشای اطلاعات پژوهشی)، راهبردها(ارتباطات دانشگاهی، فرهنگ سازی و استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات) و پیامدها(افزایش تولیدات علمی، مدیریت هزینه و کار تیمی) قرار گرفت.

پژوهش حاضر، با هدف شناسایی میزان و عوامل مؤثر بر رضایت مندی استفاده کنندگان از خدمات بخش اطلاع رسانی کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه مازندران انجام شده است. روش پژوهش، پیمایشی و با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته، شامل 23 سؤال بسته پاسخ و یک سؤال باز پاسخ، انجام شده است. جامعه آماری این پژوهش، کلیه دانشجویان مراجعه کننده به بخش اطلاع رسانی کتابخانه مرکزی دانشگاه مازندران در سال تحصیلی 92-1391 و نمونه شامل 260 نفر از مراجعه کنندگان که در مدت دو ماه به بخش اطلاع رسانی مراجعه کردند، می باشد که به شیوه نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. داده ها بر اساس شاخص های آمار توصیفی و آزمون مجذور کای و t تک نمونه ای تجزیه و تحلیل شد. یافته ها نشان داد که کاربران تا حد زیادی از امکان دسترسی به منابع الکترونیکی، پایگاه ها و مهارت های اطلاعاتی و ارتباطی کتابداران رضایت داشته اند؛ اما از تجهیزات فراهم شده و ساعت کار بخش اطلاع رسانی، ناراضی بوده اند. بیشترین استفاده کاربران از پایگاه فارسی مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) و پایگاه لاتین جامع علوم (Science Direct) بوده است.