عباس عرب

تمثیل حاوی آگاهی خردمندانه و تجربه عقلانی است که شاعران و نویسندگان برای بیان اندیشه ها و افکار خود غالباً قالب حکایات تمثیلی را برگزیده و دست به خلاقیت زده اند. عصر رواج تمثیل، در تاریخ ادبیات ایران، عصر غلبه عقلانیت وآگاهی عقلی است. شاعران و نویسندگان تمثیل را بهترین ظرف برای بیان افکار و اندیشه های فلسفی، عرفانی ودینی واخلاقی خود یافته اند چرا که در بسیاری از مقوله ها بیان مطلب جز از طریق مثال وتمثیل میسر نیست. در این مقاله توصیفی به بررسی تطبیقی یکی از صورت های تمثیلی به نام "فابل" در اشعار دو شاعر معاصر فارسی و عربی، پروین اعتصامی وایلیا ابوماضی و مضامین مشترکی که این دو شاعر بدان پرداخته اند می پردازیم.

گزاره های سازنده زبان وظیفه انتقال معنی از ذهنی به ذهن دیگر را برعهده دارد؛ اما مهم آن است که به هنگام ارائه این گزاره ها، اعتبار اجتماعی پیام رسان و پیام گیر حفظ گردد و آن پیام از میزان مطلوبی از ادبیّت برخوردار باشد. شکل ساختاری گفتمان پیامبران در قرآن، گونه ممتاز و متمایز ادبیّت است و ملاک آن، چندلایگی معنایی و صدور آن در جهت القای مقاصد پنهان و آشکار است. گفتمان حاکم بر سوره نوح که در ارتباط با دعوت مستمر نوح (ع) به سوی توحید و کیفیت این دعوت با قوم لجوجش است، الگوی بسیار مناسبی برای تأیید ادبیّت گفتمان پیامبران در قرآن است. به همین جهت در این پژوهش تلاش بر آن است با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی وجوه ادبیّت در نظام زبانی سوره نوح مورد تحلیل قرار گیرد. نتایج نشان می دهد راهکار گفتمانی غیرمستقیم که مؤدبانه ترین راهکار گفتماتی جهت حفظ اعتبار اجتماعی طرفین گفتگو است، بالاترین بسامد (%74) را در این سوره به خود اختصاص داده است.

تجارت دریایی ایران در خلیج فارس و اقیانوس هند و نوا حی وا بسته به آن همواره تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت سر گذاشته است؛ از این میان حوزه اقتصادی خلیج فارس و مراکز تجاری آن از دیر باز تا کنون نقش اساسی خود را به عنوان منطقه مهم تبادل تجاری در شرق بویژه در اقیانوس هند به خوبی ایفا کرده است. یکی از مراکز تجاری خلیج فارس جزیره  کیش ا ست که در طی قرون ششم و هقتم هجری توا نست پس از خرابی سیراف به عنوان بندر مهم تجاری خلیج فارس مطرح شود و طبق گفته مورخان بازرگانان سیرافی پس از سقوط آن بندر به سمت جزیره کیش حرکت کردند و موجبات رشد و شکوفایی آن شدند. جزیره کیش در زمان حکومت اتابک ابوبکر بن سعد بن زنگی (599-623 ه.ق) با اقدامات وی به کانون اصلی مبادلات اقتصادی خلیج فارس و اقیانوس هند تبدیل شد و طبق گفته مورخان کیش در این دوره به عنوان بزرگترین جزیره فارس و توقف گاه بازرگانان هند، سند، چین، ترکستان، مصر، شام، قیروان و لنگرگاه کشتیهای هند بوده است. تجارت کیش در قرن هفتم ه .ق با پشتیبانی اتابک ابوبکر در جهت تامین امنیت آن به رشد و شکوفایی دست یافت و با تصرف بحرین و قطیف انحصار تجارت به جزیره کیش اختصاص یافت.  این امر باروی کار امدن ملک الاسلام طیبی در اواخر قرن هفتم به اوج خود رسید وکیش در این دوره به شکوفایی بی سابقه دست یافت. در این مقاله سعی شده با تکیه بر منابع موجود رونق تجارت کیش را در قرن ششم و هفتم هجری بررسی شود.

یکی از پیش نیازهای مهم و اساسی یادگیری، انگیزه تحصیلی است که تأثیر آن بر یادگیری، یکی از امور بدیهی است. اگر دانش آموزان نسبت به تحصیل انگیزه بالایی داشته باشد باعث می شود به آموزش و توضیحات معلم با دقت توجه کنند، تکالیف درسی خود را با جدیت انجام دهند و به دنبال کسب اطلاعات بیشتر نسبت به موضوعات درسی باشند. یکی از راه های افزایش انگیزه تحصیلی در دانش آموزان را می توان استفاده از آموزش طنزمحور دانست که علاوه بر پرورش تفکر نقادانه، تحلیلی و واگرا، باعث می شود توجه دانش آموزان را در کلاس درس جلب کند، استرس را کاهش دهد، رابطه ای دوستانه بین معلم و دانش آموزان بسازد و در آخر، ماندگاری مطالب آموخته شده را در دانش آموز افزایش دهد. بنابراین هدف پژوهش حاضر، ارزیابی تأثیر آموزش طنزمحور بر انگیزه تحصیلی دانش آموزان در درس مطالعات اجتماعی پایه چهارم است. روش پژوهش حاضر اقدام پژوهی از نوع مشارکتی در سه بعد تشخیص، اجرا و ارزیابی است که در پی آن، راه کارهایی نشان داده شد که می توان با استفاده از آموزش طنزمحور انگیزه تحصیلی دانش آموزان را افزایش داد. استفاده از داستان ها و لطیفه های مرتبط با محتوای درسی، استفاده از توانمندی های دانش آموزان شوخ طبع در بیان مطالب طنز مرتبط با محتوای درسی و استفاده از طنز بصری را می توان به عنوان نمونه های مؤثر استفاده از طنز در آموزش دانست. پیشنهاد می شود در دانشگاه فرهنگیان واحدهایی برای آموزش استفاده از این ابزار به دانشجومعلمان ارائه شود تا بتوانند از این ابزار مؤثر در آموزش ابتدایی، به نحو صحیح استفاده کنند.

استعاره، در قرآن کریم حضور پردامنه ای دارد.دلایل وجود استعاره در قرآن هر چه که باشد، یکی از آن ها، بدون شک، کارکرد مهمی است که در بیان مفاهیم موردنظر قرآن ایفا می نماید.بدین لحاظ، ترجمه استعاره های قرآن دشوارتر از آن چیزی است که، در نگاه اول، به نظر می رسد.ضرورت توجه به کارکرد استعاره ازآن روست که غفلت از این شاخصه مهم، به گاه ترجمه قرآن، از تأثیرِ برابرِ آن در مخاطبان زبان مقصد به میزان زیادی خواهد کاست.براین اساس، هدف ما در مقاله حاضر، این است تا به شکل عملی، نقش تعیین کننده کارکرد در ترجمه استعاره های قرآن به زبان مقصد را به اثبات برسانیم.بدین منظور، ابتدا، با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی و از طریق مراجعه به منابع مکتوب، انواع کارکردهای ذکرشده در آثار بلاغت دانان مسلمان برای استعاره های قرآن را مدّ نظر قرار داده و سپس به نظم قرآن به عنوان عامل مهم در تعیین کارکرد استعاره در قرآن اشاره کرده ایم.در ادامه، در بخش اصلی پژوهش، به شکل موردی، آیه 29 سوره «حجر» را ازنظر کارکرد استعاره و همچنین ازنظر مقولات مرتبط با تعادل ترجمه ای واکاوی کرده و تلاش های «خرمشاهی»، «فولادوند»، «آیتی» و «میبدی» در ترجمه فارسی این آیه، از نقطه نظر کارکرد استعاری، را با یکدیگر مقایسه کرده ایم.در پایان، نتیجه حاصله حاکی از آن است که بازتولید عبارت قرآنی موردبحث از طریق ترجمه تحت اللفظی، کارکرد عینیت بخشی استعاره آن را، طور کامل، در زبان فارسی بازتاب می نماید و ترجمه اشتباه میبدی از عبارت موردبحث، گواهی است بر این واقعیت که وی از کارکرد استعاره آن غافل بوده است. 

احساسات به عنوان مهم ترین سازه های زیستی، روانی و اجتماعی ابزار کلیدی بشر برای ایجاد رابطه پویا با جهان درون و بیرون به شمار می آید. با این استدلال که بخش عظیمی از احساسات از طریق جامعه در انسان تولید و نهادینه می گردد، در دهه های اخیر شاخه ای در جامعه شناسی ظهور کرد که به جامعه شناسی احساسات شناخته می شود. کمپر یکی از نظریه پردازان معاصر این شاخه، با تکیه بر احساسات اولیه غم، شادی، ترس و خشم و تقسیم آن به سه نوع ساختاری، انتظاری و پیامدی، قدرت و منزلتی را که فرد از طریق موقعیت های اجتماعی کسب می کند تحلیل می نماید. ازآنجاکه تطبیق الگوهای این شاخه مطالعاتی در متن ادبی به کشف لایه های تازه از عاطفه مندی متون کمک می کند جستار حاضر با بهره گیری از روش توصیفی تحلیلی، به بررسی احساسات در رمان «لخضر» نوشته یاسمینه صالح، نویسنده الجزایری می پردازد؛ تا نمایی از قدرت پنهان در ساختار اجتماعی را در کشورهای عربی آشکار سازد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاخصه های قدرت و منزلت در تحلیل شخصیت قهرمان داستان منطبق با موقعیت های استدلال شده توسط کمپر است و به ترتیب بافت های موقعیتی غم (39%)و ترس (31%) نسبت به سایر احساسات اولیه دارای بیشترین بسامد است. قهرمان داستان برای رسیدن به رأس هرم قدرت به این باور رسیده است که در واکنش به محیط اجتماعی، با تمرکز بر عواطف انتظاری و پیامدی – توصیف شده توسط کمپر-می تواند به شکلی پویا، از انسانی منفعل و تحت تأثیر شرایط، به کنشگری فعال تبدیل شود و با اعمال سوژگی خود بر محیط اجتماعی، به قدرت مطلق تبدیل گردد.

آنچه که از جمله اهداف اساسی، در این تحقیق می باشد؛ به تصویر کشیدن و چگونگی ارتباط، و به نوعی تلفیق میان دو علم: «بلاغت» و «ادبیات عرفان اسلامی» و برخی از متون دینی پیرامون آن است که از حیث بررسی و مطالعات میان رشته ای و یا تطبیقی نیز می تواند مفید واقع گردد. مفهوم اصطلاحی «ادراک»، در نزد عبدالقاهر جرجانی دارای سیر گسترده و ابعاد مختلفی در نظریات وی است که از جمله مهم ترین آن، می توان به چگونگی ارتباط آن با «نظریه نظم»، و حتی نظرگاه منحصر به فرد او پیرامون چگونگی و انواع «ادراک» نیز اشاره نمود. به عبارت دیگر، جرجانی در فرآیند ادراک، به نوعی از تعقّل قلبی نام می برد و تفکر و اندیشه را فائده قلب برمی شمآرد که با تحقیق و بررسی در آن، دریافتیم که این مسئله؛ در حالی است که در مباحث متون قرآنی و دینی، و به ویژه «ادبیات عرفان اسلامی»، مفهوم اصطلاحی «ادراک» به فرآیندی تعلّق دارد که در اصل، فرد سالک مُدرک برای قرب و شهود خود از محیط و جهان اطرافش، به وسیله تعقّل با قلب، به ادراک می پردازد. درحقیقت، عبدالقاهر جرجانی در بیان نظریات خود، دارای وجه مشترکی است که چگونگی ارتباط آن با مفهوم اصطلاحی «ادراک» در «ادبیات عرفان اسلامی»، در این تحقیق مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است.

واژه استغاثه از حیث معنایی، بلاغی و ادبی به معنای شفیع طلبیدن است. از دیرباز در ادبیات عرب نوعی شعر با درون مایه استمداد ظهور یافت که «استغاثه» نام گرفت و از دو ابزار معنوی و مادی «توکّل» و «تمسّک» بهره می برد که در پی تغییراتی در اوضاع جامعه هدف بود. با نگاهی به پژوهش های محقّقان حوزه ادبیّات و تاریخ ادبیات، می توان دریافت درون مایه های ادبی استغاثه در واقع، بیانگر مسئولیت اجتماعی و تعهد هنری شاعران بوده و نیک آشکار است که برای فهم عمیق تر چرایی سرایش این نوع اشعار، به کارگیری نظریه هایی که شناختِ جامعه و مردم خاص زمانی را بررسی می کنند، راهگشا خواهد بود. در پژوهش توصیفی‑تحلیلی حاضر، تلاش شده است تا از دیدگاه جامعه شناسی پیر بوردیو استفاده شود. بر مبنای این نظریّه، تعهد اجتماعی، عمل و کنش، بازتاب منش جامعه است. با تحلیل جامعه شناسی این مهم، آشکار خواهد شد که ساختارهای اجتماعی توانمندِ قشر حاکم، چه تأثیری بر قشر فرمان بر جامعه دارند. ازآنجاکه کُنش های ناآگاهانه به وجود آمده در ساختار اجتماعی دوران جاهلی و مقابله با اجبارهای صادره از قشر حاکم درنتیجه برخی تک بیت هایی با موضوع استغاثه بوده، در زمان حکومت مسلمانان بر اندلس عواملی همچون درگیری های دائمی اقتصادی و سیاسی، فساد اخلاقی حاکمان، حملات و فجایع منتج از جنگ های صلیبی سبب ساز تکوین این نوع شعر و تبدیل آن به صورت فن مستقل گردید. علاوه بر این، با توجّه به مدح قشر حاکم همراه استمداد در این نوع ادبی، در ادامه نیز چرایی عدم دوام مدح و هم تمرد و گلایه تدریجی علیه قوانین حاکم باگذشت زمان قابل بررسی است

مقاله علمیه محکمه تعد الهویه التی تبین علاقه الفرد الدیالکتیکیه مع العالم الخارجی، من نماذج جوده السلوک بین آحاد المجتمع. شیلدون سترایکر وهو من السوسیولوجیین یری الهویه ذات علاقه مع الأحاسیس و یعتقد بأن فی الهویات الموجوده فی الشخص تبرز هویه یجرب الشخص أحاسیس إیجابیه أو سلبیه صعبه مع الأدوار، والأفراد وکذلک الوضع الاجتماعی المتناسب معها. نظرا بأن الأدب السردی الذی هو المجال الواسع لصدی الهویه الاجتماعیه، فروایه «وطن من زجاج» لمؤلفها یاسمینه صالح الکاتبه الجزائریه والتی تتمحور حول أسئله الهویه فی إطار الأدوار الإجتماعیه المتعدده، تجسد مجموعه متداخله من تأثیرات المجتمع الجزائری وتأثراته فی اختیار الهویه لبطل الروایه. هذا المقال یقصد معالجه البنیه الاجتماعیه للمجتمع الجزائری والأحاسیس المنتجه منها والتی لها دور فی إبراز الهویه، مستخدما طریقه تحلیل المحتوی والقراءه النصیه بناء علی نظریه سترایکر. تُظهر نتائج البحث بأن بطل الروایه حصل علی مفاهیم عاطفیه مشترکه من جراء العلاقه المؤثره مع الطبقه المثقفه فی المجتمع کمعلمه فی المدرسه و تجربته الجامعیه والزملاء الصحفیین الذین یزیدون فی وعیه الاجتماعی. وهذا الأمر أدی إلی التزامه بالمجموعات المشترکه لیقاد إلی الأدوار الاجتماعیه منها الصحافه والتی تتناسب مع هویته البارزه بوصفه «شرطیا اجتماعیا». و کذلک ما یلفت النظر فی ترکیز الهویه جودهً، هی الأوضاع المتعدده التی کانت قد أثرت علی إعاده إنتاج أحاسیس بطل الروایه.

پیشینه و اهداف: ارتباط عمیقی میان سطح کیفیت معلم و میزان بهره وری وی از منظر عملکرد تحصیلی دانش آموزان وجود دارد. این پژوهش با هدف بررسی نقش عملکرد شغلی در پیش بینی بهره وری معلمان انجام شد. روش ها : پژوهش حاضر کاربردی، کمّی و از نوع توصیفی و مقایسه ای است. جامعه آماری این پژوهش شامل دانش آموزان دوره دوم ابتدائی منطقه فلارد در شهرستان لردگان استان چهار محال و بختیاری در سال تحصیلی 1402-1401 بود، که تعداد 116 دانش آموز معلمان بازنشسته ی درحال کار سرشماری شدند و نیز 116 دانش آموز معلمان جوان، به روش تصادفی نمونه گیری شدند، سپس دو پرسشنامه استاندارد عملکرد شغلی پاترسون و بهره وری یا آچیو هرسی، بلانچارد و گلداسمیت روی 232 نفر اجرا شد. یافته ها: میزان عملکرد وظیفه معلمان جوان دارای بیشترین میانگین و میزان عملکرد زمینه معلمان بازنشسته ی درحال کار دارای کمترین میانگین بود. همچنین توانایی معلمان جوان دارای بیشترین میانگین و میزان انگیزش معلمان بازنشسته ی درحال کار دارای کمترین میانگین بود. برخلاف معلمان جوان، مؤلفه های عملکرد شغلی در معلمان بازنشسته ی درحال کار می تواند بهره وری آنها را پیش بینی کند. میزان هر دو مولفه عملکرد شغلی و میزان همه مولفه های بهره وری البته به جز حمایت سازمانی، در معلمان جوان نسبت به معلمان بازنشسته ی درحال کار به طور معنی داری بیشتر بود. نتیجه گیری: بنابراین، این نتایج لزوم جذب حداکثری معلمان جوان را به سیاست گذاران و مسئولین نظام آموزش ابتدائی گوشزد می کند تا شاهد پیشرفت فزاینده تحصیلی دانش آموزان باشیم.

اﺷﺘیﺎق داﻧﺶآﻣﻮزان ﺑﻪ ﺗﺤﺼیﻞ با تأسی از قابلیت ها و توانایی های فردی در نظام آموزشی به عنوان یک عامل توانمندساز به ارتقای عملکرد تحصیلی منتهی می گردد. با توجه به اهمیت این مسئله در مقاله ی حاضر پیش بینی اشتیاق تحصیلی مبتنی بر امید تحصیلی و سرزندگی تحصیلی دانش آموزان از منظر فرهنگیان مورد بررسی قرارگرفته است. هدف این پژوهش کاربردی و از نظر روش پیمایشی است. جامعه ی آماری شامل دبیران دوره ی دوم متوسطه ی ناحیه ی ۷ مشهد در سال تحصیلی 1402-1403 با حجم نمونه ی ۵۷۲ نفر است. از نمونه گیری در دسترس (آنلاین) با ابزار پرسش نامه ی برخط و سؤالات استانداردشده، مبتنی بر نمره گذاری (1 تا 10) برای جمع آوری اطلاعات استفاده شد. مقدار آلفای کرونباخ متغیرهای اشتیاق به تحصیل (911/0)، امید به تحصیل (691/0) و سرزندگی تحصیلی (878/0) به دست آمد. از نرم افزارهای Spss و Smart PLS برای تجزیه و تحلیل یافته ها استفاده شد. نتایج نشان می دهد میانگین امید به تحصیل (59/5%)، سرزندگی تحصیلی (27/5%) و اشتیاق تحصیل (39/5%) در حد متوسط بوده است. تفاوت میانگین اشتیاق تحصیلی در مدارس دخترانه نسبت به مدارس پسرانه بیشتر مشاهده می شود. دانش آموزان کار و دانش و فنی و حرفه ای نسبت به دیگر دانش آموزان از امید به تحصیل و اشتیاق تحصیلی بیشتری برخوردارند. دانش آموزان مدارس نمونه ی فرهنگ و استعدادهای درخشان از سرزندگی تحصیلی بیشتر و دانش آموزان مدارس غیردولتی و استعدادهای درخشان از وضعیت اشتیاق تحصیلی بهتری نسبت به سایر مدارس برخوردارند. نتایج فرضیه های همبستگی امید به تحصیل با اشتیاق تحصیلی (68%) و با سرزندگی تحصیلی (35%) به صورت مستقیم به دست آمده و روابط ساختاری نیز نشان می دهد که در سطح معناداری 05/0 متغیرهای مستقل و میانجی قابلیت پیش بینی اشتیاق تحصیلی 45/0=R2 را دارند. مقدار شاخص SRMR با مقدار 094/0  که از 1/0کمتر است، حاکی از برازش مطلوب مدل است. شدت میزان VAF (019/0) حاکی از این است که اثر غیرمستقیم متغیرها معنادار بوده اما قوی نیست. در نتیجه مدارس با سرمایه گذاری روی آموزش مؤلفه های امید به تحصیل و سرزندگی تحصیلی می توانند اشتیاق به تحصیل را تقویت نمایند.