میدان هم حضوری در معماری آیینی اردبیل: تحلیلی پدیدارشناختی-فرهنگی از حضور، خاطره و نشانه (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
بیان مسئله: در سپهر پساسکولار، معماری سکونت دیگر صرفاً ظرف زیستن مادی نیست، بلکه به میدانی برای حضور، تعلیق ادراکی و تجربه ژرف قدسی بدل می شود. با وجود اهمیت این تحول، هنوز مدل های دقیقی برای تبیین لایه های درهم تنیده بدن، حافظه، نشانه و طنین ارائه نشده اند. هدف پژوهش: این مقاله می کوشد سازوکار پیدایش معنا در فضاهای سکونت آیینی را در بستر فرهنگی-زیسته و از خلال مدلی چندلایه و پدیدارشناختی تحلیل کند؛ مدلی مبتنی بر ادراک حسی، حافظه زیسته، رمزگان فرهنگی، آرکیتایپ های ناخودآگاه و کیفیت های طنین مند که نشان می دهد چگونه این عناصر می توانند به آیینی شدن تجربه سکونت بیانجامند. روش پژوهش: تحلیل مقاله بر پایه رویکردی کیفی-تفسیری است که با تلفیق پدیدارشناسی ادراک، نشانه شناسی فرهنگی، روان کاوی رمزگان های ناخودآگاه و معناشناسی زیسته، مدل «میدان هم حضوری» را در سه نمونه تاریخی-آیینی اردبیل می آزماید. روش تحلیل نیز مبتنی بر ترکیب توصیف حسی، تبارشناسی حافظه جمعی، خوانش رمزگان فضایی و واکاوی اتمسفر ادراکی است. نتیجه گیری: فضا، در نقطه تلاقی ادراک و خاطره، نه ظرفی منفعل، بلکه میدانی زنده برای رویداد معنا است؛ جایی که سوژه از خلال مکث، تکرار و مواجهه، دگرگون می شود. حرکت تأملی بدن، بازتاب حافظه های نسلی، رمزهای جهت مند فضایی و طنین نور، صدا و ماده، همگی در تجربه ای درونی به هم می پیوندند و مکانی را می سازند که همچون رحم هستی شناختی، شرایط تولد دوباره درون را فراهم می کند. در این بستر، خاطره ای ژرف و ناگفته از عهد نخستین -که به گونه ای ناخودآگاه و آرکیتایپی در کالبد فضا رسوب کرده است- احضار می شود و سکونت را به امری قدسی بدل می سازد. مدل میدان هم حضوری نشان می دهد که سکونت، درصورتی که میدان هم حضوری را در خود فعال سازد، می تواند به کیفیتی آیینی، مکاشفه ای و تحول بخش دست یابد. چنین فضایی، نه فقط محمل بازنمایی فرم، بلکه بستری برای تجربه آرکیتایپی از حضور، وقفه و بازگشت است؛ جایی برای سکونت قدسی، مواجهه درونی و تبدیل انسان به سوژه ای بیدار در دل هستی.The Field of Appresentation in the Ritual Architecture of Ardabil: A Phenomenological– Cultural Analysis of Presence, Memory, and Symbol
Problem statement: In the post-secular sphere, dwelling architecture is no longer merely a vessel for material habitation but emerges as a dynamic field for presence, perceptual suspension, and profound sacred experience. Despite the significance of this transformation, there remains a lack of precise models capable of explaining the interwoven layers of body, memory, symbol, and resonance. Research objective: Addressing this gap, the present study examines the mechanisms through which meaning arises in ritual dwelling spaces within a lived-cultural context, using a multilayered phenomenological model. The model -grounded in sensory perception, lived memory, symbolic codes, unconscious archetypes, and resonant qualities- demonstrates how these elements can lead to the ritual transformation of dwelling. Research method: Employing a qualitative-interpretive approach, the study integrates the phenomenology of perception, cultural semiotics, psychoanalysis of unconscious codes, and lived semantics to test the “Field of Appresentation” model in three historical–ritual sites in Ardabil. The analytical process combines sensory description, genealogy of collective memory, reading of spatial symbols, and examination of perceptual atmosphere. Conclusion: Findings indicate that space, at the intersection of perception and memory, functions not as a passive container but as an active field in which the event of meaning unfolds. Within such a field, the subject is transformed through processes of pause, repetition, and encounter. Reflective bodily movement, generational memory, directional spatial symbols, and the resonance of light, sound, and material converge in an inner experience that evokes a deep, unspoken memory of the primordial covenant -subconsciously and archetypically embedded in the spatial form- thereby transforming dwelling into a sacred act. The Field of Appresentation model thus reveals how activated dwelling can attain ritual, revelatory, and transformative qualities, becoming not merely a medium for formal representation but a site for archetypal experiences of presence, pause, and return, and for the awakening of the subject within the heart of being.
تبلیغات
