مسئله اجتماعی

خودکشی ازجمله مسائل و آسیب های اجتماعی به شمار می رود که در دهه های اخیر رشد چشمگیری داشته است. سن اقدام به خودکشی نیز پایین آمده و شیوع چشم گیر این پدیده در میان کودکان و به ویژه نوجوانان نگرانی های زیادی ایجاد کرده است. بر این اساس، این پژوهش با استفاده از روش مرور نظام مند و رویکرد کیفی، به بررسی نقاط قوت و ضعف مطالعات انجام شده طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۴۰۲ و نیز ارزیابی پیشنهادهای کاربردی موجود برای کاهش این مسئله پرداخته است. برای این منظور، پس از جست وجو در پایگاه های اطلاعاتی و پالایش مطالعات با موضوع خودکشی کودکان و نوجوانان، ۸۳ مطالعه وارد فرایند مرور نظام مند شد. نتایج نشان داد اگرچه تلفیقی از عوامل فردی، خانوادگی، اجتماعی، زمینه ای و فرهنگی در افزایش یا کاهش افکار و رفتارهای خودکشی در این گروه سنی نقش دارند، اما اغلب مطالعات این حوزه، خودکشی را پدیده ای روانی و فردی پنداشته اند که درنتیجه یک اختلال روانی انجام می گیرد و با رویکرد روان کاوانه یا روان پزشکانه به آن پرداخته اند. ازاین رو نگاه غالب به خودکشی همچنان به عنوان پدیده ای روان شناختی است تا اجتماعی و فرهنگی.

پژوهش حاضر با هدف واکاوی تجربه سالمندان از خشونت خانگی و چگونگی مواجهه با آن انجام شده است. روش پژوهش کیفی است. افراد مشارکت کننده، 18 نفر از سالمندان دارای تجربه خشونت خانگی در شهر دهدشت هستند که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. روش گردآوری اطلاعات، مصاحبه عمیق نیمه ساختاریافته بوده و برای تحلیل اطلاعات از تکنیک تحلیل مضمون بهره گرفته شده است. نتایج به دست آمده نشان دهنده سه مضمون اصلی شامل خشونت متنوع (آزار فیزیکی، روانی، مسامحه و بهره کشی مالی)، رکود احساسی و روابط آسیب زا (طرد انتخابی و درهم شکستگی درونی) و راهبرد غالب انفعال و تسلیم در مواجهه با خشونت است. آموزش خانواده ها در خصوص نحوه تعامل مناسب با سالمندان، آشنایی با نیازها و نحوه مراقبت از آن ها، فراهم کردن زمینه تعامل سالمندان با یکدیگر و جامعه به منظور کاهش انزوا و طرد اجتماعی، اختصاص خط مشاوره تلفنی ویژه سالمندان و اطلاع رسانی در این زمینه، تشکیل بانک جامع اطلاعات سالمندان و شناسایی سالمندان در معرض آسیب و خشونت و انجام مداخلات حرفه ای توسط مددکاران اجتماعی از جمله توصیه های سیاستی مؤثر در پیشگیری و کاهش سالمندآزاری است.

مجرد زیستی دختران و شیوع این فرم از زندگی، تشکیل خانواده به عنوان نهادی بسیار مهم برای جامعه را دچار چالشی جدی نموده است. هدف این پژوهش کشفِ تفسیر و دلایل دختران شهر تهران از انتخاب مجرد زیستی بوده که با روش شناسی کیفی و با استفاده از روش نظریه زمینه ای انجام شده است. به این منظور با 35 دختر مجرد ساکن شهر تهران که به  روش نمونه گیری نظری انتخاب شده بودند، مصاحبه های عمیق و نیمه ساختاریافته انجام شد. 11 مقوله اصلی و یک مقوله هسته ای از خلال نظام کدگذاری داده ها استخراج شد. ترجیح رهایی و آزادی، حداکثرسازی منفعت و فردمحوری، گذران اوقات فراغت در قالبِ مدرن، شرایط ایجابی مشاغل جدید و مجازی، خانه مجردی: زمینه های مدرن زیست جهان، سیالیت روابط با دیگران مهم، بازاندیشی بدن و اهمیت آن، گزینش انزوا و تنهایی، بی اعتمادی و بدبینی نسبت به مردان، تهران و آرمانهشر مجردان، ترس از شکست و طلاق مقولات اصلی،  همچنین، «تجرد: زیست جهانی چندوجهی» به عنوان مقوله هسته ای  بدست آمده از تحلیل داده ها بودند. درنهایت مدل پارادایمی بر اساس مقولات مستخرج از داده ها تنظیم شد. یافته ها بر این دلالت داشتند که دختران مجرد در انتخاب زیست جهان خود تبدیل به عاملان و کنشگرانی فعال شده و دست به انتخاب می زنند؛ مسئله ای که چالشی جدی و چندوجهی را پیش روی جوانان قرار داده است.

پژوهش حاضر به مطالعه شرایط (علی، زمینه ای، مداخله ای)، استراتژی ها و پیامدهای خشونت در بین کودک همسران شهر چابهار با روش شناسی کیفی و روش نظریه زمینه ای پرداخته است. به این منظور  با 28 نفر از دختران کودک همسر شهر چابهار که به روش نمونه گیری نظری و گلوله برفی انتخاب شده بودند، مصاحبه های عمیقِ نیمه ساختاریافته انجام شد. تحلیل داده ها در چارچوب نظام کدگذاری سه سطحی باز، محوری و گزینشی نشان داد که نابرابری و تبعیض جنسیتی شده، فرودستی زنان، ارزشمندی مردان، فرهنگ سکوت و فرهنگ خشونت در تجربیه خشونت کودک همسران نقش دارند (شرایط علی) و نوعی خشونت فزاینده و مضاعف را برای آنها رقم می زند (مقولیه هسته)؛ خشونتی که در چارچوب نهاد خانواده عمل می کند، سازوکار اصلی آن سنت ها و قواعد پیشین است و عاملان آن مردان و زنانی اند که خود پیش از این قربانی همان سنت ها و قواعدی هستند که اکنون آن ها را درونی کرده و دوباره علیه دختران خویش به کار می گیرند. این خشونت فزاینده در بافتی اتفاق می افتد که مردسالاری به شکلی فراگیر در آن پخش است (شرایط بافتی) و با توجه به خودکم بینی تعمیم یافته در بین کودک همسران (شرایط مداخله ای)، آنها اقدام به فرار، اقدام به جدایی و تهدید و اقدام به خودکشی می کنند (استراتژی ها) و این اقدامات پیامدهایی چون خشونت نمادین، فیزیکی، جنسی و حتی انزوای اجتماعی را به همراه دارد (پیامدها).

همسرآزاری یک مسئله مهم اجتماعی و شایعترین شکل خشونت در خانواده می باشد؛ لذا یافتن راهکاری که تاب آوری نظام خانواده را در شرایط خشونت آمیز ارتقا دهد، با پیشگیری از ایجاد و افزایش این بحران، موجب تداوم خانواده، بقای جامعه و انسجام فرهنگی- اجتماعی می شود. بنابراین هدف پژوهش حاضر، مدلیابی تاب آوری خانواده به عنوان راهکاری در حل مسئله اجتماعی همسرآزاری، براساس بررسی دو عامل زمینه ساز اقتدار شخصی در نظام خانواده و باورهای ارتباطی ناکارآمد بود. ای ن مطالع ه، توصیف ی- همبس تگی با تکیه بر مدلیابی معادلات ساختاری بود که در آن تعداد 250 نفر از زنان قربانی همسرآزاری مراجع ه کنن ده ب ه دوایرمددکاری اجتماعی کلانتریهای شهرته ران در س ال 140۰ با روش هدفمند، انتخاب شدند. برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه تاب آوری خانواده سیکسبی(۲۰۰۵)، اقتدارشخصی در سیستم خانواده ویلیامسون، مالون و بری(۱۹۸۴) و باورهای ارتباطی ایدلسون و اپستین(۱۹۸۱) استفاده شد. مدل فرضی با استفاده از روش الگویابی معادلات ساختاری و نرم افزارهای spss18 وAmos23 تحلیل شد. یافته ها نشان داد که بین مولفه های اقتدارشخصی)۰٫۲۷۶β=،۰٫۰۰۱p=) و باورهای ارتباطی ناکارآمد)۰٫۲۵۵β=-،۰٫۰۰۰p=) با تاب آوری خانواده رابطه مستقیم و معنادار وجود دارد. شاخص های نکویی از الگوی پژوهش با داده های گردآوری شده حمایت کردند. مدل ساختاری نیز از برازش مطلوب برخوردار و شاخص های برازش معناداری را نشان دادند. نتیجه گرفته می شود، تقویت اقتدارشخصی و شناخت باورهای ارتباطی ناکارآمد، بدلیل افزایش سطح آگاهی و توانمندسازی زنان قربانی همسرآزاری، تاب آوری خانواده را بالابرده و با پیشگیری از این آسیب اجتماعی و سازگاری سیستم خانواده در بحرانها، نهایتاَ در افزایش رفاه اجتماعی موثر خواهد بود.

هدف این پژوهش کشفِ تفسیر و دلایل زنان شهر مشهد از کنش سقط جنین ارادی بوده که با روش شناسی کیفی و روش نظریه زمینه ای انجام شده است. در این پژوهش، با روش نمونه گیری هدفمند و استراتژی گلوله برفی، تعداد 28 نفر از زنانی که متعلق به گروه های اجتماعی مختلف از حیث سن و طبقیه اقتصادی و اجتماعی بودند به عنوان مشارکت کنندگان انتخاب شدند و مورد مصاحبه های عمیق و نیمه ساختار یافته قرار گرفتند. تحلیل داده ها با نظام کدگذاری سه سطحی باز، محوری و گزینشی نشان داد که مقولیه مرکزی منتزع از کنش سقط جنین در بین زنان مورد مطالعه، «سقط جنین: تقابل هراس و انتخاب» است. علاوه بر این، سقط جنین در شرایط علّی ویژه ای شامل فردگرایی منفعت طلبانه، مسائل شغلی، تحصیلات و آینده نگری اقتصادی، ناآگاهی پیشگیرانه از بارداری، تعاملات ناکارآمد زناشویی و طلاق، اجبار و فشار از طرف همسر، اتفاق افتاده که شرایط مداخله گر (تصویر و کنترل بدن، انزوا و مسائل روحی-روانی، وسواس و ایده آل گرایی پرورش فرزند) و شرایط بافتی (پایگاه اجتماعی و ایده های مدرن، داغ ننگ) نیز تصمیم افراد به سقط جنین و این نوع تقابل را زمینه سازی و تسهیل کرده اند. دلالت نتایج بر آن است که زنان در شرایط خاصی سقط جنین را چونان یک انتخاب می دانند که به وسیلیه آن سعی دارند خود را از قیدوبندهای ساختاری و اجتماعی رها ساخته و زندگی خود را به روال عادی برگردانند.