حسابرسی فناوری اطلاعات

ﺑ ﺎ ورود فناوریﻫ ﺎی اﻃﻼﻋ ﺎت ﺑ ﻪ ﻋﺮﺻﻪی ﺗﺠﺎرت، ﺗﻐیی ﺮات ﻋﻈیﻤی در ﻣﺤی ﻂ ﺗﺠ ﺎری رخ داده اﺳ ﺖ. اقتصاد جهانی بیشتر از هر زمان دیگر به همدیگر وابسته شده اند و زیرساخت های الکترونیکی و تجارت در فرآیندهای کسب و کار در سراسر جهان یکپارچه شده است و نیاز به کنترل و حسابرسی فناوری اطلاعات بیش از پیش افزایش یافته است. از ایﻦ رو ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ ﺎن ﺑﺎیﺪ ﺧﻮد را ﺑ ﺎ ایﻦ ﻣﺤیﻂ ﺟﺪیﺪ و ﭘیﭽیﺪه اﻧﻄﺒ ﺎق دﻫﻨﺪ. در ایﻦ ﻣﺤی ﻂ ﭘیﭽیﺪه اﺳ ﺘﻔﺎده از روش ﺣﺴﺎﺑﺮﺳی کﺎﻣﭙیﻮﺗﺮی و حسابرسی IT ﺿﺮورت ﺑیﺸﺘﺮی ﺧﻮاﻫﺪ یﺎﻓﺖ. ﺗﻮﺳ ﻌﻪی فناوری اﻃﻼﻋ ﺎت، در ﻋی ﻦ ﺣﺎل ک ﻪ ﻣﺤی ﻂ ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ ی را ﭘیﭽیﺪهﺗ ﺮ ﻣیﺳ ﺎزد، زﻣﺎن، ﺷ یﻮهﻫﺎ و اﺑﺰارﻫﺎی ﺟﺪیﺪﺗﺮی را ﻧیﺰ ﺑﺮای ﻣﻮاﺟﻬﻪ ﺷ ﺪن ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ ﺎن ﺑﺎ کﺎر ﺣﺴﺎﺑﺮﺳ ی ﻓﺮاﻫ ﻢ ﻣیکﻨ ﺪ. با استفاده از روشهای حسابرسی مبتنی بر رایانه، تجزیه وتحلیل حجم انبوهی از داده ها در مدت زمان کوتاهی ممکن شده و خطاها، تقلبها و سوء استفاده ها با سهولت بیشتری کشف می شوند.

با توجه به پیشرفت پرشتاب فناوری اطلاعات و اهمیت روزافزون حسابرسی آن برای شرکت های پیشرو در دنیا و عقب ماندگی کشور ایران در این حوزه، پژوهش حاضر به عنوان یک مطالعه پیشگام به دنبال بررسی مولفه های موثر بر اجرای حسابرسی فناوری اطلاعات از دیدگاه حسابرسان می باشد.پژوهش حاضر، کاربردی، توصیفی و از نوع پیمایشی است. روش گردآوری داده ها، روش اسناد کاوی، مراجعه به بانک های اطلاعاتی و پرسش نامه و روش تحلیل داده ها از نوع استنباطی می باشد و از تحلیل عاملی تاییدی توسط نرم افزار اسمارت پی ال اس 3 استفاده شده است.به منظور بررسی مولفه های موثر بر اجرای حسابرسی فناوری اطلاعات، 375 پرسش نامه به شیوه غیرتصادفی با نمونه گیری در دسترس در اختیار اشخاص با سابقه حسابرسی قرار گرفت و از این طریق مولفه های موثر بر اجرای حسابرسی فناوری اطلاعات از دیدگاه حسابرسان مورد بررسی قرار گرفته است.نتایج بدست آمده نشان داد که عوامل امنیت داده های سیستم، امنیت شبکه و نرم افزار، کوتاهی آموزش دانشگاهی، کوتاهی آموزش در موسسات حسابرسی، کوتاهی جامعه حسابداران رسمی و دانش و تجربه کم پرسنل موسسات حسابرسی دارای بیشترین تاثیر بر اجرای حسابرسی فناوری اطلاعات می باشند.

هدف: با توجه به نقش و اهمیت فناوری اطلاعات در سازمان ها، هدف این پژوهش تبیین و تشریح چارچوب حسابرسی در حوزه فناوری اطلاعات و مرور نتایج پژوهش های انجام شده در این زمینه است.روش: در این پژوهش ضمن مرور مبانی نظری حسابرسی حوزه فناوری اطلاعات، فرایند ها و چارچوب نظری ارائه شده به منظور اطمینان از کفایت کنترل های اعمال شده بر روی سیستم های اطلاعاتی و تائید اثربخشی مناسب این سیستم ها مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.یافته ها: یافته های پژوهش حاکی از آنست که با توجه به ظهور پرشتاب فناوری اطلاعات و تقاضا برای دسترسی سریعتر به اطلاعات مالی، ابداع رویکردهای نوین در حسابرسی را برای نظارت مستمر و جمع آوری و تحلیل شواهد حسابرسی ضروری بوده و آشنایی حسابرسان داخلی و بیرونی با سیستم های اطلاعاتی و آموزش و آگاهی بخشی آنها الزامی می باشد.نتیجه گیری: بهترین راه کار برای انجام یک حسابرسی جامع و مطمئن در حوزه فناوری اطلاعات ایجاد یک تیم حسابرسی با ترکیبی متنوع از حسابرسان باتجربه، آموزش دیده با مهارت های کافی است. این کار را می توان از طریق همکاری مستمر کمیته های حسابرسی و حسابرسان داخلی با دپارتمان های مربوط به فناوری اطلاعات و مدیریت ارشد توسعه بخشید.دانش افزایی: یکی از بهترین رویه های پذیرفته شده جهانی "اهداف کنترل اطلاعات و فناوری-های مربوطه" یا کوبیت (COBIT) می باشد و در پژوهشهای داخلی به شکل بسیار محدود به این موضوع پرداخته شده است، در نتیجه پژوهش حاضر می تواند اطلاعات مفیدی در اختیار حسابرسان و علاقمندان قرارداده و منجر به توجه بیشتر به موضوع حسابرسی فناوری اطلاعات گردد.

هدف پژوهش حاضر ، بررسی دیدگاه اعضای جامعه حسابداران رسمی ایران در مورد اجرای حسابرسی فناوری اطلاعات و همچنین شناسایی موانع و مشکلات اجرای این نوع حسابرسی است . روش پژوهش حاضر پیمایشی، هدف توسعه ای -کاربردی (اکتشافی)، ماهیت توصیفی، حوزه داده ها کمی و کیفی، مؤلفه های مکانی و زمانی کتابخانه ای و میدانی است . داده های مورد نیاز با استفاده از پرسش نامه جمع آوری شده است . و با استفاده از آزمون های آماری معتبر مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها حاکی از آن است که اعضای جامعه حسابداران رسمی ایران، اجرای حسابرسی فناوری اطلاعات را دارای منافع می دانند و از طرفی موانع و مشکلات اجرای چنین خدمتی را نبود دانش و تجربه کافی در زمینه حسابرسی فناوری اطلاعات در بین اعضای جامعه حرفه ی حسابرسی، تعداد کم موسسات حسابرسی بزرگ در ایران، نبود استاندارد های حسابرسی فناوری اطلاعات در کشور ،عدم توان جذب و بکارگیری تخصص های دیگر به جزء حسابداری و حسابرسی توسط موسسات حسابرسی ، ارتباط کم موسسات حسابرسی با موسسات حسابرسی بین المللی و عدم استفاده از تجارب آنان و نبود انجمن های حرفه ای مرتبط با حسابرسی فناوری اطلاعات را تشخیص داده اند.

در این مقاله، چالش های اجرای فرآیند حسابرسی فناوری اطلاعات در شبکه بانکی ایران از طریق انجام یک مطالعه موردی در چهار بانک بزرگ ایرانی شناسایی شده است. داده ها از طریق انجام 20 مصاحبه با خبرگان هر دو حوزه مدیریت فناوری اطلاعات و حسابرسی فناوری اطلاعات مؤسسات اعتباری مزبور، و بررسی برخی از اسناد داخلی آنها جمع آوری شده است. در این پژوهش 20 مورد از چالش ها و مشکلات اصلی اجرای فرآیند حسابرسی فناوری اطلاعات شناسایی شد. یافته های پژوهش نشان داد که "عدم استقلال و وجود منافع مالی مشترک"، "ناتوانی برقراری ارتباط میان واحد حسابرسی فناوری اطلاعات و واحد فناوری اطلاعات"، "سازمان و ساختار اداری نامناسب نهاد تحت حسابرسی"، "فقدان دانش تخصصی فناوری اطلاعات و قابلیت های ضروری حسابرسی فناوری اطلاعات"، "تجربیات ناکافی و سوابق نامناسب حسابرسان فناوری اطلاعات"، "فقدان دوره های آموزشی معتبر و عدم برخورداری حسابرسان از گواهینامه ها و مدارک معتبر بین المللی حسابرسی فناوری اطلاعات" و "اعتماد به نفس ناکافی حسابرسان"، از اصلی ترین چالش های اجرای فرآیند حسابرسی فناوری اطلاعات به شمار می رود. شناخت این چالش ها ضمن فراهم آوردن زمینه مطالعات آتی در خصوص تدوین چارچوب ها و مدل های پیاده سازی حسابرسی فناوری اطلاعات در بانک ها برای پژوهشگران، به مؤسسات اعتباری کمک می کند تا با شناسایی این چالش ها، اقدامات موثری جهت اجرای فرآیند حسابرسی فناوری اطلاعات انجام دهند.

با توجه به پیشرفت چشمگیر فناوری اطلاعات، حسابرسان داخلی نیاز به بهبود عملکرد تیمی خود در این زمینه دارند. از جمله این فناوری ها، تکنیک های حسابرسی به کمک رایانه (CAAT) است. هدف پژوهش، بررسی ارتباط قصد پذیرش حسابرسان داخلی در پذیرش CAAT با عملکرد آنها است و همچنین با توجه به تأثیری که حمایت های اعضای تیم و مدیر شرکت می تواند در راستای بهبود عملکرد تیم حسابرسی داشته باشد؛ اثر تعدیلگری دو متغیر حمایت تیمی و مدیریت بر ارتباط فوق بررسی شد. برای استخراج متغیرهای پژوهش از پرسشنامه استاندارد به تعداد 180 نمونه در سال 1403و برای آزمون فرضیات از روش پژوهش معادلات ساختاری تحت نرم افزار PLS بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که انتظار عملکرد و شرایط تسهیل گر بر احتمال استفاده حسابرسان از CAAT تأثیر می گذارد. این نتایج نشان می دهد که برای افزایش استفاده ازCAAT، مدیریت برنامه های آموزشی و پشتیبانی فنی سازمانی و کامپیوتری خود را برای CAAT افزایش دهد. همچنین قصد و تمایل پذیرش CAAT با عملکرد حسابرس هم مورد پذیرش قرار گرفت. اما یافته های پژوهش در ارتباط با اثر تعدیلگری حمایت تیمی و مدیریت نتایج معناداری نشان ندادند. این پژوهش جزو معدود پژوهش های انجام شده داخل در حوزه CAAT است، که می تواند با توجه به پیشرفت های اخیر در حوزه حسابرسی مبتنی بر فناوری اطلاعات، نوآوری برای جامعه حرفه ای، مدیران و سرپرستان حسابرسی و شرکت ها داشته باشد.

در عصر حاضر فناوری اطلاعات و سازوکارهای آن با شعاع بیشتری در امور حسابرسی آمیخته شده است. به رغم توجه کافی به موضوع حسابرسی فناوری اطلاعات در کشورهای مختلف، استقرار اثربخش آن در سازمان تأمین اجتماعی مغفول مانده است، لذا هدف پژوهش حاضر طراحی مدل استقرار اثربخش حسابرسی فناوری اطلاعات در سازمان تاًمین اجتماعی است. این پژوهش به لحاظ هدف کاربردی بوده و از نوع پژوهش های آمیخته (کیفی-کمی) است. در بخش کیفی، اطلاعات با استفاده از مصاحبه نیمه ساختار یافته با 20 نفر از متخصصان و خبرگان حوزه حسابرسی فناوری اطلاعات در سطح دانشگاهی و اجرائی که از طریق نمونه گیری گلوله برفی انتخاب شده اند، جمع آوری شد. همچنین اطلاعات در بخش کمی نیز اطلاعات با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته با 38 گویه از 56 نفر از حسابرسان مؤسسه حسابرسی تأمین اجتماعی جمع آوری شد که از طریق نمونه گیری در دسترس انتخاب شده اند. نتایج پژوهش نشان داد که در راستای اجرای اثربخش حسابرسی فناوری اطلاعات در سازمان تأمین اجتماعی، عوامل زیرساختی در رتبه اول، عوامل فرهنگی و انسانی در رتبه دوم و عوامل زمینه ای در رتبه سوم قرار دارند. در مجموع پذیرش چارچوب مناسب راهبری فناوری اطلاعات مبتنی بر کوبیت یا استانداردهای ایزو همچون ایزو 27001 و نظارت دوره ای بر اجزای فناوری اطلاعات به طراحی حسابرسی کمک می کند.