جامعه پذیری مجدد

ظهور مدیریت فقهی در جهان مدرن امروز، پرسش ها و چالش های جدی را در مواجهه فقه با تجربیات علمی بشر به ویژه در موضوعات و مسائل اجتماعی، پدیدار ساخته است. از طرفی توانمندی فقه در کنترل فردی پیروان و واداشتن آنها به انجام فرایض دینی و ترک گناهان بر کسی پوشیده نیست، اما پرداختن به «فقه اجتماعی» هنوز در ابتدای راه بوده و این پژوهش، با مطالعه میان رشته ای فقه، حقوق جزا و جرم شناسی و جامعه شناسی، درصدد بازشناسی بخشی از توانمندی فقه با نگرش به فقه امامیه و انطباق با یافته های دانش جامعه شناسی می باشد. در نظام فقهی، «عبادت» به عنوان هدف اصلی خلقت، با اشکال مختلف آن، عامل بازدارنده از ناهنجاری در جامعه است و در صورتی که برخی افراد درصدد هنجارشکنی برآیند، اهرم کنترلی «امر به معروف و نهی از منکر»، به کمک آمده و هر عمل خلافی را در همان ابتدای راه ناکارآمد می سازد و در صورت عدم توفیق نظارت عمومی، دخالت حکومت با اعمال «مجازات» با هدف اصلاح و تربیت و «جامعه پذیری مجدد» به عنوان آخرین راهکار، مورد توجه فقه قرار گرفته است.

افراد تراجنسی ابتدا مطابق با هنجارهای جنس بیولوژیک خود، جامعه پذیر می شوند و پس از اینکه درمی یابند که جنس و هویت جنسیتی آنها با هم متفاوت است، سعی می کنند تا هنجارهای مطابق با هویت جنسیتی شان و متضاد با جنس خود را یاد بگیرند؛ اینگونه وارد فرایند جامعه پذیری مجدد می شوند. پژوهش حاضر با هدف بررسی فرایند بازاجتماعی شدن افراد تراجنسی به روش کیفی، با نمونه گیری هدفمند و با استفاده از رویکرد تحلیل مضمون انجام شد. داده های این تحقیق در بازه فروردین تا مرداد سال 1403، از طریق مصاحبه نیمه ساختار یافته با چهارده شرکت کننده جمع آوری شد. یافته های تحقیق نشان داد که افراد تراجنسی برخلاف سایر افراد که جامعه پذیری شان با گروه های اولیه آغاز و تکمیل می شود، پس از آگاهی از خود واقعی شان سعی می کنند تا هنجارهای جدید را یاد بگیرند و آنها را تکمیل کنند. در جامعه پذیری مجدد مردان تراجنسی، متغیرهای زیادی نقش دارد که هر کدام بسته به وضعیت شخصیتی، محیطی و اجتماعی افراد، اثرگذاری متفاوت دارد. بر اساس روایت چهارده مصاحبه شونده، از زمانی که فرد وارد چرخه شناخت خویشتن و جامعه پذیری مجدد می شود و در نهایت به مرحله پذیرش کامل می رسد، مراحلی را طی می کند که عبارتند از: جامعه پذیری اولیه، شناخت تمایز نقش های جنسیتی، آشفتگی (عاطفی/ جنسی)، شناخت هویت واقعی، گریز از جامعه پذیری اولیه، جدال/ طرد/ پذیرش، هویت سازی مردانه، پذیرش دیگری مهم و بازاجتماعی مجدد. در این پژوهش، رابطه های عاطفی و جنسی به عنوان تأثیرگذارترین متغیر محیطی و اجتماعی شناسایی شد. بنابراین فرد ترنس مطابق با روابط عاطفی و جنسی ای که در زندگی خود تجربه می کند، از هشت مرحله یادشده عبور می کند تا فرایند بازاجتماعی وی طی شود.

  پژوهش حاضر با عنوان « انجمن معتادان گمنام و اثربخشی رویکردهای اخلاق محور در بازپروری معتادان» به دنبال بررسی اثربخشی رویکردهای اخلاق محور در ترک اعتیاد است؛ در این راستا از نظریات مکتب یادگیری اجتماعی، نظریات دورکیم و نظریات حوزه انحرافات و اخلاق اجتماعی استفاده شده است.این تحقیق از نوع کیفی با تکنیک تحلیل محتوا و مصاحبه نیمه ساخت یافته صورت گرفته است. ابتدا با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا به بررسی کلیه اسنادو مدارک (کتاب ها و اساسنامه)، مجلات و سایتهای رسمی انجمن معتادان گمنام و روایت های ارائه شده توسط روابط عمومی و هیئت امنای انجمن معتادان گمنام، برنامه ها، ساختار و اصول 12گانه انجمن معتادان گمنام با محوریت اخلاق اجتماعی و روحیه جمع گرایی اهتمام شده است؛ در ادامه با طرح پژوهش گرانددتئوری به مصاحبه نیمه ساخت یافته با مددجویان انجمن مورد نظر پرداخته شده است. جامعه آماری پژوهش 4700 نفر از مدد جویان انجمن معتادان گمنام شهرستان بروجرد هستند که در قالب 22 گروه زن و مرد سازمان دهی شده اند. نمونه مورد مطالعه پژوهش حاضر 25 نفر از مددجویان انجمن مورد نظر هستند که به وسیله ی نمونه گیری نظری انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفته اند. پس از اشباع نظری، نتایج بدست آمده توسط مدل استروس و کوربین مورد تحلیل و استنتاج قرار گرفته است.نتایج نهایی نشان دهنده وجود رویکرد اخلاقی قوی و بدون ایدئولوژی در برنامه های سه مرحله ای انجمن معتادان گمنام و اثربخشی مثبت این برنامه ها در تغییر تعریف اعتیاد، تقویت ذهنیت اخلاقی معتادان و جامعه پذیری مجدد اصول اخلاق اجتماعی افراد در جهت ترک اعتیاد و بازیابی سلامت است.