صنعت نفت

تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی مستلزم اتخاذ رویکردها و راهبردهای متناسب و اصلاح اشکالات و ضعف های بخشی و سیستمی است. صنعت نفت به عنوان یکی از پیشران های اقتصاد مقاومتی شناخته شده و توسعه مناسب آن می تواند زمینه ساز و سرعت بخش توسعه سایر صنایع باشد. می توان دو رویکرد منبع پایه و رویکرد دانش پایه را برای توسعه این صنعت متصور شد. در این پژوهش که به صورت تحلیلی-استدلالی انجام شده است ضمن بررسی رویکرد حاکم در توسعه صنعت نفت کشور به ضرورت اتخاذ رویکرد فناوری محور پرداخته شده است. تبیین دلالت های موجود در امر توسعه صنعت نفت با سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نشان از آن دارد که لازمه تحقق این سیاست ها، تغییر رویکرد حاکم و جایگزینی آن به رویکرد فناوری محور است. این پژوهش به کمک روش تحلیل مضمون و با استفاده از نرم افزارMAXQDA در سه سطح انجام شد. ازآنجایی که در این پژوهش از تحلیل مضمون قیاسی استفاده شده است، ابعاد مدل الماس به عنوان مضامین فراگیر در نظر گرفته شده و در رفت وبرگشت پیوسته، مضامین سازمان دهنده و پایه شکل گرفته اند. ابتدا از مصاحبه ها، 415 کد مستخرج گردید و این کدها در قالب 59 مضمون پایه و 21 مضمون سازمان دهنده انسجام یافتند. سپس مضامین به دست آمده تحت 6 مضمون فراگیر «شرایط تقاضای فناوری»، «عوامل تولید»، «سطح رقابت داخلی شرکت ها»، «وضعیت صنایع پشتیبان»، «نقش حاکمیت» و «رخدادهای تصادفی» دسته بندی گردیده و شبکه مضامین حاصل از آن به دست آمد. در نهایت و پس از استخراج نتایج، خروجی به 4 تن از خبرگان صنعت ارائه گردید و پیشنهادهای اصلاحی ایشان در مضمون بندی ها لحاظ شد.

هدف، شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر انتقال تکنولوژی از خارج به داخل، در صنعت نفت ایران با استفاده از تکنیک دیمتل (DEMATEL) و مدل تحلیل شبکه ای (ANP) بوده است. عوامل و شاخص های مؤثر بر انتقال تکنولوژی از خارج به داخل در حوزه صنعت حفاری نفت استخراج شد. مدل ANP مسئله طراحی گردید و با تأیید نظر خبرگان حوزه، مبنای مطالعه قرار گرفت. با استفاده از تکنیک دیمتل، روابط بین عوامل شناسایی و تأثیرپذیری یا تأثیرگذاری عوامل مشخص شد. سپس با حل مدل شبکه ای ANP با استفاده از نرم افزار تخصصی SuperDecisions، عوامل فوق الذکر، رتبه بندی شد. درنهایت نتایج کلی و عوامل کلیدی انتقال تکنولوژی در ساخت تجهیزات صنعت نفت، به ترتیب اهم عبارت اند از؛ 1- ظرفیت انتقال تکنولوژی، 2- ظرفیت یادگیری، 3- محیط انتقال تکنولوژی، 4- حالت انتقال تکنولوژی، 5- همکاری دولت، 6- دریافت کننده تکنولوژی، 7- ماهیت تکنولوژی، 8- انتقال دهنده تکنولوژی.

امروزه یکی از مهم ترین مسائل در زمینه بهینه سازی سیستم های تولیدی سیاست های نگهداری و تعمیرات ماشین ها است. همچنین، در صنایع تولیدی حدود 30 درصد از کل هزینه های جاری را هزینه های نگهداری و تعمیرات تشکیل می دهد. از این رو باید به نگهداری و تعمیرات به عنوان یک رکن اصلی در صنایع تولیدی توجه شود. اگر در کنترل کیفیت و زمانبندی کارهای تولیدی، بازه های زمانی تعمیر و نگهداری به منظور کنترل پایایی درنظرگرفته نشوند، وقفه های ناشی از تداخل های تعمیر و نگهداری به منظور کنترل پایایی ممکن است منجر به تقاضای انجام نشده شود. به همین منظور در این پژوهش ایجاد و توسعه روشی جدید برای ارزیابی پایایی در یک سیستم نگهداری و تعمیرات ارائه می شود. به منظور طراحی مدل پژوهش، ابتدا، کلیه عوامل تأثیرگذار بر پایایی در سیستم نگهداری و تعمیرات، با دقت بررسی و استخراج گردید؛ سپس، با استفاده از نظر اساتید محترم و همچنین، متخصصین و خبرگان این حوزه، تعدادی از آنها، حذف و تعدادی به آنها، اضافه گردید. از جمله عوامل مؤثر بر پایایی یک سیستم نگهداری و تعمیرات می توان به میزان تعمیرپذیری تجهیزات و ماشین آلات، کیفیت سیستم نگهداری و تعمیرات، میزان استفاده از روش های نوین کنترل کیفیت، میزان استفاده از برنامه های بهبود پایایی، میزان دستیابی به استانداردهای بین المللی، میزان آموزش کارکنان، میزان مهارت کارکنان، میزان توانایی مواجهه با نیازهای مشتریان، میزان توانایی تشخیص تغییر در سیستم، میزان رضایت مشتریان و... اشاره نمود.

اکتشاف نفت و شکل گیری صنایع در ایران، باعث ظهور طبقه جدید کارگر صنعتی شد؛ طبقه ای که توانست منشأ تحولات زیادی در تاریخ معاصر ایران شده و به عنوان بازیگری فعال در این عرصه، ایفای نقش کند. بیشتر پژوهش های انجام شده در زمینه کارگران صنعت نفت، مبتنی بر آثار کتابخانه ای و مطبوعات حزبی بوده و کمتر به اسناد آرشیوی و عرایض توجه شده است. خوانش و تحقیق در اسناد عرایض، رویکردی نو در نگارش تاریخ فرودستان است؛ از این رو این مقاله درصدد است با استفاده از عرایض کارگران صنعت نفت ایران (۱۳20-۱۳32) ش. وضعیت رفاهی و مواجهه کارگران با این مسائل را بررسی کند. یافته های تحقیق نشان می دهد که کارگران صنعت نفت به موازات آگاهی یافتن از حقوق خود به وضعیت رفاهی خود اعتراض کردند. آنها با برپایی اعتصاب و تشکیل اتحادیه ها، اعتراض خود را نشان داده و امتیازات مهمی کسب کردند. روش این پژوهش، توصیفی-تحلیلی است و اطلاعات لازم از طریق بررسی منابع، مدارک و اسناد عرایض، با رویکرد تاریخی و سند شناسانه گردآوری شده اند. حدود و نقطه تمرکز مکانی و زمانی و موضوعی پژوهش، ایران دوره پهلوی دوم، از شهریور ۱۳۲۰ ش. تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ش است.

از اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم میلادی نیروی کار ایرانی در قفقاز تجربه های زیسته متفاوت از آنچه که در ایران داشت، پشت سر گذاشت که یکی از مهمترین این تجربه ها در زمینه نوع اشتغال، ساعات کار و دستمزد آنان اتفاق افتاد. براین اساس هدف مقاله حاضر واکاوی تجربه زیسته این افراد در زمینه های یاد شده است. لذا تلاش شده تا با رویکرد تاریخ از پایین و الهام گیری از روش شناسی «ادوارد پالمر تامپسون» به این پرسش پاسخ داده شود که نیروی کار ایرانی در قفقاز در سپهرهای حیات اجتماعی؛ یعنی اشتغال، ساعات کار و دستمزد چه تجربه ای پشت سر گذاشت و این تجربه چه نسبتی با هستی طبقاتی آنان داشت؟ نتیجه مطالعات که مبتنی بر گردآوری داده ها از منابع آرشیوی است، نشان می دهد: هستی طبقاتی مهاجران ایرانی با تجربه زیسته آنان در یک رابطه علت و معلولی قرار داشت؛ یعنی نیروی کار ایرانی به علت نوع هستی طبقاتی (عدم برخورداری از سرمایه مادی، ابزار تولید و دانش و مهارت) که داشتند، بیشتر در صنعت نفت، معادن، کشاورزی، اسکله ها و غیره به عنوان کارگر بیش از 12 ساعت کار می کردند اما به لحاظ دریافتی مالی در پایین ترین سطح قرار داشتند. بدین صورت که با توجه به نوع کاری که انجام می دادند میانگین بین 12 تا 21 روبل دریافت می کردند که مقداری از آن بابت جریمه و رشوه کم می شد.

امروزه مزیت رقابتی سازمان ها در توسعه اثربخش دانش و به خصوص دانش منتهی به تکنولوژی نهفته است. سازمان های دانش محور در حال تبدیل شدن به یکی از مهم ترین بخش های اقتصاد کشور می باشند. در این سازمان ها، مدیریت اثربخش دانش مستلزم عوامل چندی نظیر بی مرزی سازمانی، جریان روان دانش، توان بازسازی مجدد فرآیندها، و همچنین تجدید ساختار سازمانی است. بر این اساس، طراحی ساختار سازمانی مناسب، کانون توجه بسیاری از مؤسسات دانش محور قرار گرفته است. این مقاله، با استفاده از نظرات خبرگان صنعت نفت، به بررسی موشکافانه ساختار سازمانی موجود مؤسسات دانش محور در زمان گذشته و حال در کشور می پردازد. سپس با استفاده از ویژگی هایی که بر این سازمان ها مترتب است، چشم اندازی برای آینده این سازمان ها ترسیم می شود. از حیث روش تحقیق، روشی ترکیبی برای خلق ایده و کسب نظرات خبرگان استفاده می شود که در بطن آن از تکنیک تحلیل مزایا و معایب بهره گرفته می شود. یافته های تحقیق را می توان در دو دسته طبقه بندی نمود. دسته اول، شامل بحث های تحلیلی پیرامون ساختار سازمانی و مؤسسات دانش محور می باشد. دسته دوم، مشتمل بر مقایسه چهار نوع ساختارهای سازمانی است که عبارتند از ساختارهای سازمانی در زمان گذشته و حال،  به علاوه ساختارهای پیشنهادی زمان آینده و چشم انداز آتی سازمان ها.