درخت حوزه‌های تخصصی

نویسنده محترم مقاله «نگرش انتقادى...» با هدف بررسى و تحقیق از عقب ماندگى علمى و صنعتى جامعه اسلامى به تحلیل فلسفه در میان مسلمانان پرداخته و از آنجا که فلسفه خاستگاه علوم و فنون در زمانهاى متاخر بوده، به این سؤال که چرا جوامع ما به لحاظ علمى عقب مانده است پاسخ گفته و ریشه آن را در وحدت فلسفه با دین و در نتیجه تقدس و قداست فلسفه و عدم نقد پذیرى و ثبات آن دانسته است. به نظر مؤلف محترم این اتحاد هم به گوهر دین آسیب رسانده و هم به فلسفه صدمه اساسى زده است. این نوشتار در صدد پاسخ به بعضى از شبهات نویسنده مقاله فوق مى‏باشد. از این رو نخست‏بگونه‏اى خلاصه و به عنوان مقدمه به سابقه رابطه دین و فلسفه در عالم اسلام و چالشى که میان به اصطلاح «متدینان و فیلسوفان‏» و به تعبیر دیگر «نص گرایان و عقل گرایان‏»، اشاره‏اى نموده و سپس به پاسخ مواردى از نقدهاى نویسنده محترم پرداخته است.

مطلب اصلى مقاله «نگرش انتقادى بر روش تحقیق و تفکر در فلسفه اسلامى‏» این است که در فلسفه اسلامى تنوع و تشعب وجود ندارد. این امر معلول نبود عنصر انتقاد در این فلسفه است. امر اخیر خود معلول مقدس شمرده شدن این فلسفه و این نیز حاصل اتحاد آن است‏با دین. چون دین به عنوان یک امر مقدس بیرون و برتر از حوزه شناسایى و نقد است. در این مقاله همه این ادعاها مورد نقد قرار گرفته و بدانها پاسخ داده شده است و ثابت‏شده که: نه فلسفه اسلامى بى بهره از تنوع، و نه فاقد عنصر انتقاد است‏بلکه انتقاد همواره در آن موجود بوده است، و نه دینى است‏بدان معنى که مقصود نویسنده مقاله «نگرش انتقادى‏» است، و نه (از همه مهمتر) اسلام دخالت عقل را در فهم دین ممنوع و دین را برتر از شناسایى و نقد مى‏داند، بلکه، برعکس، سفارش اکید به فهم عاقلانه دین مى‏کند و آنرا دائر مدار عقل مى‏داند. ضمنا به بعضى از تناقضها و تزلزلهاى سخن نویسنده مقاله مذکور نیز اشاره شده است.

فرخ مشهدی در مقاله ی حاضر، راجع به اندیشه ی سیاسی یکی از متفکران بزرگ اسلامی در قرن هفتم یعنی-خواجه نصرالدین طوسی-بحث شده و در این بحث، به طور عام و تخصصی از واژه های تخصصی منطق و کلام و فلسفه ی اسلامی در ارتباط با موضوعات و مباحث سیاسی استفاده شده است چرا که خواجه نصیرالدین طوسی نیز در تبیین اندیشه ی سیاسی خود همان ها را به کار می گرفته است.این واژه ها مفاهیم و اصطلاحات تخصصی زیر را شامل می شود: صلاح حال، شرایع عام غیر مکتوب و مکتوب، مشورت و حکمت عملی، شریعت عام، خاص، اخص و... بحث های دیکر مقاله در باره ی اصناف، مردم، حکومتگران و اقسام و انواع و ماهیت و اهداف و اغراض هر یک است.