شهره پیرانی

بررسی رابطه میان اقتصاد و سیاست مبتنی بر نفت و بروز نارضایتی عمومی منجر به حرکت های اعتراضی، می تواند بیانگر نکات قابل توجّهی در شناسایی انقلاب های اخیر در منطقه خاورمیانه باشد. یکی از عناصر اصلی که توسعه اقتصادی جهان را تسهیل می کند، انرژی است. تهدید جهان زمینه سازی توسعه ناپایداری و عدم تعادل در عرضه و تقاضای انرژی ایجاد کرده است؛ بنابراین مشکل اساسی نیاز به یک رویکرد اضطراری برای ملت های جهان است. انرژی یک کشور به منبعی تبدیل شده است که توانایی کشور را در تأثیرگذاری بر گرایش های اقتصادی جهان، خطوط کلی، ژئوپلیتیک و روابط بین المللی تعیین می کند. پرسش اصلی نوشتار پیش رو این است که بیداری اسلامی چه تأثیری بر جریان انرژی در جهان گذاشته است؟ یافته پژوهش نشان می دهد تاکنون بیداری اسلامی حداقل اختلال را در بازار نفت ایجاد کرده است؛ زیرا تولیدکنندگان خلیج فارس و به طور عمده عربستان سعودی، خسارات ناشی از عرضه نفت را جبران کرده اند. ازنظر اقتصادی، اختلالات تا حد زیادی محدود به کشورهای درگیر در رویدادهای بیداری اسلامی بوده است و کمتر سیستم انرژی نظام بین المللی را به چالش کشیده است. پیامدهای منفی وابستگی دولت های عرب خاورمیانه به درآمدهای نفتی و کمک های خارجی در بروز حرکت های اعتراضی منتهی به جریان بیداری اسلامی نقش عمده ای داشته است. روش نوشتار پیش رو، تحلیلی - توصیفی است و در چارچوب نظریه اقتصاد سیاسی گیلپین مسئله اصلی پژوهش بررسی شده است؛ همچنین روش گردآوری اطلاعات برپایه منابع اسنادی معتبر ثانویه کتابخانه ای و اینترنتی است.

گفتمان های سیاسی موثر بر جهت گیری های سیاست داخلی و خارجی ترکیه بعد از استقلال عبارتنداز: ملی گرایان سکولار یا کمالیست ها، لیبرالیست های سکولار، ملی گرایان اسلام گرا و لیبرالیست های اسلام گرا (نوعثمانی گرایان). رشد گفتمان نوعثمانی-گرایی را می توان از دوره اوزال دانست که با به قدرت رسیدن حزب عدالت و توسعه در سال 2002، این گفتمان با دال مرکزی اسلام لیبرال به اوج خود رسید. بعد از تحولات بیداری اسلامی در سال 2011، سیاست نوعثمانی گرایان ترکیه در قبال بحران-سوریه و مقاومت اسلامی شکل گرفته علیه تروریست هایی مانند داعش، با فراز و نشیب های جدی روبرو بود. سوال پژوهش این است که دلایل تقابل جریان نوعثمانی گری با مقاومت اسلامی با تاکید بر مساله داعش چیست؟ پژوهش حاضر مبتنی بر چارچوب نظری گفتمان و کاربست روش کیفی از نوع توصیفی-تحلیلی می باشد. نگارندگان نوعثمانی گرایی را به عنوان جریانی معارض با مقاومت اسلامی مفروض دانسته و معتقدند نوعثمانی گرایان حزب عدالت و توسعه، در عین التزام به اسلام-لیبرال به عنوان دال مرکزی نوعثمانیسم، در مقاطع و بحران های مختلف، به برجسته کردن یکی از دال های شناور این گفتمان ازجمله سکولاریسم، ناسیونالیسم، پراگماتیسم و توازن رابطه با شرق و غرب پرداختند. در عرصه نظر، گفتمان نوعثمانی گرایی با دال مرکزی اسلام لیبرال را می توان درمقابل اسلام سیاسی گفتمان مقاومت اسلامی درنظر گرفت. در جریان بحران سوریه نیز، نوعثمانی گرایان، با حمایت از گروه های معارض جریان مقاومت اسلامی ازجمله داعش، درصدد برآمدند تا با غیریت سازی و تقابل با گفتمان مقاومت اسلامی که مبتنی بر اسلام سیاسی می باشد، بتوانند گفتمان خود را در جهان اسلام گسترش و نهادینه کنند.

ریشه ی هویت که هُو، به معنی او است، نشانگر این حقیقت است که هویت ساخته نمی شود مگر در ارتباط و واکنش به دگران هویت ساز. به این معنا که تا فرد نتواند دگربودگی را درک کند و به غیریت سازی صحیحی نرسد، نخواهد توانست حدومرز هویت اجتماعی و فردی خود را ترسیم کند. از این جهت، بر جهان اسلام نیز فرض است تا برای جدایی جریان حق از باطل، دگر هویت ساز خویش را شناخته و با غیریت سازی، هویت اصیل خود را ترسیم و تثبیت کند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر گونه شناسی دگر هویت ساز از منظر آیت الله خامنه ای و پاسخ به این پرسش است که «دگر هویت ساز از منظر آیت الله خامنه ای طی سال های 1392 تا 1402 چه بوده است؟» برای نیل بدین منظور، اطلاعات پژوهش به روش کتابخانه ای و فیش نویسی و با استفاده از متن بیانات موجود در سایت دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی خامنه ای جمع آوری شده است. داده ها با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته و نوع همبستگی و ارتباط مضامین با استفاده از روش شبکه ی مضمون نشان داده شده است و برای کدگذاری داده ها نیز از نرم افزار MAXQDA استفاده شده است. حاصل کدگذاری، استخراج 234 مضمون پایه است که ذیل چهارده مضمون سازمان دهنده و مضمون فراگیر دگر هویت ساز ادغام شده است. یافته ها نشانگر آن است که آیت الله خامنه ای بیشترین تبیین درمورد دگر هویت ساز را درخصوص دگران هویت ملی داشته اند.

پدیده افول آمریکا از چالش برانگیزترین مسائل عرصه بین الملل است که در دهه اخیر بیش از پیش مورد توجه اندیشمندان و سیاست مداران مختلف قرار گرفته است. با توجه به اهمیت این مسئله در روند تحولات فعلی و آینده جهان ارائه تحلیلی درست از این پدیده مسئله مهمی می باشد. بنابراین در این مقاله سعی می شود با بهره-گیری از روش تحلیل محتوای کیفی و با بررسی دیدگاه های مقام معظم رهبری مفهوم و ابعاد افول آمریکا از منظر ایشان مورد بررسی قرار گیرد. بر اساس بررسی های صورت گرفته و کدگذاری انجام شده، افول آمریکا امری واقعی و قطعی است که ریشه در اصل استکبارستیزی، سنت الهی و نیز مشاهده واقعیت های موجود دارد. در نهایت برای این پدیده می توان دو بعد اصلی نرم افزاری و سخت افزاری قائل شد، در بعد نرم افزاری مسائلی همچون افول گفتمان لیبرالیسم، افول قدرت نرم و افول اخلاقی- معنوی قابل بیان است و در بعد سخت افزاری نیز مسائلی همچون افول سیاسی، افول اقتصادی، افول نظامی و در نهایت افول انتظام اجتماعی را می-توان مشاهده نمود.

برجسته ترین و مهم ترین کار ویژه ی متولیان بخش نظامی امنیتی یک کشور، گزینش و کاربست راهبرد مطلوب به منظور عینیت بخشی به امنیت مرزی سرزمینی است. ایران در گستره ی بحران زا و چالش آفرین غرب آسیا قرار دارد و مشخصاً نواحی غربی آن از دیرباز در معرض تهدیداتِ وجودی و پایدار قرار داشته است. تصمیم سازان حوزه سیاسی دفاعی ایران علاوه بر استقرار یگان های کارآزموده ی نظامی اطلاعاتی در مناطق مرزی، اتخاذ یک راهبرد برون مرزی به منظور دور نگه داشتن تهدیدات از مرزهای بین المللی را اهرمی مناسب می پندارند که فقدان آن تأمین و تثبیت امنیت در چنین محیط بحران زایی را دشوار می سازد. سؤال اصلی پژوهش این است که راهبرد بازدارندگی برون مرزی چه جایگاهی در منظومه ی سیاست دفاعی امنیتی ایران در منطقه غرب آسیا دارد؟ راهبرد برون مرزی ایران دارای چهار لایه ی دفاعی در عراق، سوریه، لبنان و یمن است، در این میان سپاه قدس محور شبکه را تشکیل داده و حزب الله لبنان، حشدالشعبی، انصارالله، تیپ فاطمیون و زینبیون حلقه های شبکه را شکل می دهند. این راهبرد ماهیت تهاجمی نداشته بلکه هدف پایه ای آن ایجاد نوعی سامانه ی بازدارنده و تدافعی جهت مقابله با منابع تهدید است. یافته های پژوهش نشان می دهد که پیامدهای مطلوب راهبرد بازدارندگی برون مرزی نظیر مقابله با تهدید تروریسم، موازنه نامتقارن در برابر دشمنانی نظیر آمریکا و اسرائیل، تقویت عمق استراتژیک و در نهایت حفظ و تثبیت امنیت سرزمینی باعث شده تا در سپهر سیاست خارجی ایران جایگاه بسیار مهمی داشته باشد. روش پژوهش کیفی بوده، مسئله اصلی با رویکرد توصیفی تحلیلی بررسی شده و ابزار گردآوری داده ها نیز فیش برداری است.

دین متشکل از سه قسمت، باور (فکر)، اخلاق و رفتار است. یکی از مهم ترین انگیزه های مبارزات انقلابی در ایران، برپایی حکومت اسلامی بر اساس این سه عنصر اساسی دین بوده است. حکومت و دولت اسلامی نیازمند کارگزارانی است که بر مبنای معیارهای اسلامی عمل کنند. پس در راه رسیدن به تمدن نوین اسلامی بایستی دولت اسلامی متشکل از کارگزاران اسلامی محقق شود. شهید رجائی هم از سوی امام خمینی (ره) و هم از جانب رهبر معظم انقلاب بارها به عنوان یک کارگزار تراز و قابل الگو شدن برای مسئولین نظام مورد استناد قرار گرفته اند. بر این مبنا این پژوهش درصدد پاسخ به این سؤال است که عناصر حاکم بر الگوی رفتار سیاسی- اجتماعی شهید رجایی به عنوان کارگزار تراز دولت اسلامی چیست؟ در این مقاله تلاش شده است بر اساس اسناد، خاطرات و آثار به جامانده از شهید رجایی، مراتب تعهد ایشان به این الگو بررسی و روشن گردد که در عمل تا چه حد بر اساس این سه عنصر اسلامی (باور، اخلاق و رفتار اسلامی) عمل نموده اند. روش پژوهش در این مقاله، کیفی از نوع تحلیل اسنادی است و راهبرد پژوهش بر مبنای تحلیل محتوای دست نوشته ها، سخنرانی ها، مصاحبه ها  و مقالات مرتبط است.

آمریکا همزمان با اشغال نظامی عراق، اقدام به ایجاد ساختارهایی در ابعاد چهارگانه نظامی امنیتی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اجتماعی کرد. دیری نپایید که این اقدامات اثر خود را بر امنیت ملی عراق گذاشت. هدف از نگارش این مقاله بررسی ساختارسازی آمریکا در عراق در ابعاد چهارگانه مذکور و نقش آن بر امنیت ملی این کشور است. روش انجام این پژوهش از نوع تحلیل اسنادی بوده و گردآوری داده ها با ابزار فیش برداری کتابخانه ای و ازطریق مطالعه کتب، نشریات تخصصی، مقالات اینترنتی، پایان نامه های دانشجویی و پژوهش ها و گزارش های ارگان های رسمی جمهوری اسلامی ایران پیرامون این موضوع است.یافته های این پژوهش بیانگر آن است که آمریکا با ایجاد ساختارهای مؤثر در عراق، نفوذ خود را در این کشور نهادینه و تعمیق سازد و مسیری ایجاد نماید تا استقلال و امنیتی ملی عراق در رهان و گرو تأمین منافع آمریکا قرار گیرد. در این راستا در بعد نظامی امنیتی، آمریکا اقدام به تأسیس نهادهایی چون پلیس و ارتش عراق، وزارت دفاع، نیروهای مرزبانی و نیروی دفاع مدنی عراق کرد. در بُعد سیاسی، تشکیل شورای حکومت انتقالی، ایجاد شوراهای استانی و کمیساریای عالی مستقل انتخابات توسط آمریکا ایجاد شد. این در حالی است که در بعد اقتصادی، ساختارسازی در حوزه انرژی، ایجاد صندوق توسعه عراق، احیای بانک مرکزی و تأسیس بانک تجارت عراق ازجمله نهادهای اقتصادی ایجادشده توسط آمریکا هستند. مهم ترین نهادی که آمریکا در بعد فرهنگی اجتماعی در عراق ایجاد نمود، ساختارهای مبتنی بر جامعه مدنی به ویژه سمن هاست.

Sanctions have been used as a foreign policy tool since the post-World War II as an alternative means to war, to change governments or switch their behavior. From that period until now, the methods of imposing sanctions have become distinctive  and complicated. Additionally, sanctions have become increasingly smarter day by day. The history of sanctions imposed by the United States of America against the Islamic Republic of Iran dates back to the first year after the victory of the Islamic Revolution (1980). The sanctions imposed against Iran are among the most durable and at the same time the most extensive ones imposed against the government and people of any country in terms of duration, scope and methods of application. The general conclusions are that the application of sanctions against Iran, even with different goals, produced sufficient impact during the long time of their application, resulting in economic losses, great people’s suffering and relative isolation of Iran.However, it did not achieve the intended goals previously defined as basis for their application.  In this article, assuming the ineffectiveness of the sanctions (considering the failure to change of change in the government/behavior of the Islamic Republic of Iran as the main goals of the United States, we seek to investigate the reasons for this ineffectiveness. In this article, by introducing the components and examples of political, economic, technological factors and geopolitical advantages the arguments for the ineffectiveness of the American sanctions against the Islamic Republic of Iran have been presented. Qualitative document analysis constitutes the research method applied in this article.

تحولات سوریه با شروع اعتراضات، درگیری ها و ائتلاف های داخلی به موازات رقابت های خارجی زمینه ی تبدیل شدن به یک بحران تمام عیار را به وجود آورد. طی چند سال اخیر علی رغم فروکش کردن شدت بحران، اما می توان آن را آتش زیر خاکستری دانست که با هر جرقه ای احتمال برافروختن آن وجود دارد. یکی از علل کاهش دامنه ی بحران توافقات دو بازیگر مؤثر منطقه ای در این بحران یعنی ایران و ترکیه با وجود اختلافات ابتدایی بوده است (مسأله). این مقاله با اتکاء بر رهیافت زوپا (ZOPA) به دنبال پاسخ به این سؤال است که؛ علت و نقاط مورد توافق منطقه ی زوپا بین ایران و ترکیه به عنوان کنشگران تأثیرگذار در بحران سوریه چیست؟ (سؤال). در بحران سوریه به عنوان پژوهش بر مبنای استدلال کل به جزء و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی (روش) حاکی از آن است که چرخش اوضاع سوریه به نفع ایران زمینه ی گرایش ترکیه به ایجاد منطقه ی توافق را فراهم آورد که در این منطقه بر روی موارد ماندن اسد در قدرت، حفظ تمامیت ارضی سوریه، بازگشت آورگان سوری و بازسازی سوریه بین دو کشور توافق صورت گرفت (یافته ها).

هم زمان با شروع بحران داخلی در سوریه، بازیگران داخلی، منطقه ای و بین المللی با رفتار و اقدامات خود، جهت گیری های مختلفی را در رابطه با این کشور که ازلحاظ ژئوپلیتیک (جغرافیای سیاسی) و ژئواستراتژیک اهمیت خاصی در غرب آسیا برخوردار است، درپیش گرفتند. امریکا نیز به عنوان یک ابرقدرت و با منافع جهانی تلاش کرد تا با رویکردی مداخله گرایانه در بحران سوریه هم بتواند منافع امریکا و هم منافع متحدین منطقه ای خود را تأمین کند. این کشور ابتدا با حمایت از مخالفین عرب سوری سعی در براندازی رژیم اسد و ضربه زدن به متحدان آن داشت. با درخواست قانونی دولت سوریه برای ورود ایران و روسیه به این کشور و برهم خوردن توازن قدرت در سوریه، امریکایی ها در رسیدن به اهداف اولیه با شکست روبه رو شدند. ضعف و شکست مخالفین عرب در برابر دولت سوریه و متحدان آن، امریکایی ها را به سمت نزدیکی به کردها سوق داد تا بتوانند با استفاده از نیروهای کردی، منافع خود را در سوریه تأمین کنند. پرسشی که در این مقاله مطرح می شود این است که راهبرد و  اهداف امریکا درجهت نزدیکی به کردها در پرتو تحولات سوریه، مبتنی بر چه مؤلفه هایی است؟ فرضیه ای که جهت پاسخ به پرسش اصلی مطرح می شود بیان می دارد که سیاست خارجی امریکا درقبال کردهای سوریه با رویکردی عقلانی، درراستای برهم زدن توازن قدرت به ضرر ائتلاف ایران روسیه و سوریه، محور مقاومت و جلوگیری از زیاده خواهی های ترکیه، طرح ریزی شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه صورت گرفته است. داده های پژوهش حاکی از این امر است که نزدیکی امریکا به کردها از زمان ائتلاف تا سال 2019، درجهت ایجاد موجودیتی کردی و بهره گیری از آن برای مقابله با تهدیدات یادشده، با موفقیت همراه بوده است.

در یک دهه اخیر، رژیم صهیونیستی از نظر سیاسی با تنش های زیادی از جمله درگیری با نیروهای فلسطینی، نزاع های داخلی و اختلافات سیاسی بین احزاب مختلف مواجه بوده است. با توجه به پیچیدگی های منطقه، احتمالاً اوضاع سیاسی در رژیم صهیونیستی پس از عملیات طوفان الاقصی پیچیده تر خواهد شد، اما ممکن است تغییرات مثبتی نیز در این میان برای حکومت اسرائیل رخ دهد. در این مقاله هدف آن است که با مطالعه رفتارهای احزاب سیاسی اسرائیل در طول سالیان گذشته، تحولات نظام سیاسی آن در 10 سال آتی به کمک سناریونویسی به روش جیمز دیتور مورد آینده پژوهی قرار گیرد. در این تحقیق آینده ثبات سیاسی طبق نظریه جیمز دیتور در 4 سناریو دسته بندی شده و پس از بیان هر سناریو پیشران ها و موانع آن بیان می شود. 3 مؤلفه تأثیرگذار بر پیشران ها و موانع وقوع هر سناریو تأثیرگذار است: مؤلفه های سیاسی داخلی، متغیرهای ساختاری نظام سیاسی و معادلات بین المللی. هر کدام از این مؤلفه ها چند زیر مؤلفه دارند که به ما کمک می کند پیشران ها و موانع وقوع یک سناریو را تبیین کنیم. در این پژوهش اتفاقات ده سال آینده رژیم صهیونیستی در قالب چهار سناریو مورد صورت بندی قرار گرفته است. بر این مبنا قدرت گیری جریان چپ و میانه رو، قدرت گیری جریان راست، تغییر پیاپی دولت ها و تغییر ساختار نظام سیاسی به عنوان سناریوهای احتمالی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس یافته های این پژوهش تغییر پیاپی دولت ها کماکان محتمل ترین سناریو برای آینده رژیم صهیونیستی است.

جمهوری اسلامی ایران و روسیه به عنوان دو عنصر تأثیرگذار در نظام بین المللی فعلی، به دنبال افزایش نقش و جایگاه خود در نظام بین الملل هستند. آمریکا هم به عنوان یک ابرقدرت پس از جنگ جهانی دوم، با سقوط شوروی، نفوذ خود را به صورت گسترده در سطح جهان افزایش داده است. این کشور به عنوان یک قدرت جهانی، با هدف دستیابی به منافع بیشتر و ترویج فرآیندهای جهانی مطابق با اهداف و نیازهای خود، در مناطق و زمینه های گوناگونی از نفوذ و حضور برخوردار است. ناحیه خاورمیانه و خلیج فارس به عنوان یکی از نقاط کلیدی جلب توجه آمریکا بوده است. ایران، با موقعیت ژئوپلیتیک و استراتژیک مهم در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه، تأثیرگذارترین نقش را در تعامل با آمریکا، به عنوان یک قدرت فراتر از منطقه، داشته است. در این حین، مشاهده می شود که در مقابل تنش ها و سیاست های تعارضی بین ایران و آمریکا، روسیه سعی در تعامل و همکاری در مراحل مختلف با آمریکا داشته است. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی و گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و نیز باهدف اصلی «تجزیه وتحلیل تطبیقی سیاست خارجی روسیه و ایران در قبال آمریکا از سال 2011 تا 2020» به نگارش درآمده است. سؤال اصلی پژوهش این است که سیاست خارجی کشورهای ایران و روسیه به طور مقایسه ای در قبال آمریکا از سال 2011 تا 2020 چگونه بوده است؟ نتایج و یافته های پژوهش نشان می دهد که روسیه نسبت به ایران سیاست خارجی متعادل تر در قبال آمریکا دارد و درجایی که منافعش ایجاب کند حاضر به تعامل و همکاری با آمریکا می باشد اما ایران سیاست خارجی تهاجمی در مقابل این کشور داشته و مشکل این دو کشور را حل نشدنی می داند.