حسین بصیریان جهرمی

نگاهی اجمالی به این مقاله نشان می دهد ؛ رسانه‏ ها در تمام مراحل فرایند شکل‏ گیری سیاست خارجی نقش دارند و رهبران سیاسی رسانه ها را از جنبه‏ های ملی و بین ‏المللی مورد توجه قرار می دهند. بر اساس یافته های این مقاله محیط رسانه ‏ای دوسویه به صورت اساسی در مطبوعات یا در صحنة مدیریت یا در مدیریت ‏رسانه مورد توجه واقع می‏ شود. نقش رسانه ها در فرایند تصمیم گیری پیچیده است. زمانیکه رویدادی در صحنة بین المللی اتفاق می‏افتد، رهبران سیاسی آن واقعه را از طریق رسانه ها دنبال می‏ کنند. این اطلاعات از طریق ترکیب تصاویر مختلف پردازش می‏شوند و از طریق سیاست یا فرایند ساخت تصمیم دنبال می‏شود. مشاوران رسانه ای و کارشناسان روابط عمومی در این جریانات دخالت کرده و مشارکت می کنند؛ مقامات رسمی با آنها مشورت نموده و نظرات و عقاید آنان را مورد رسیدگی قرار می دهند. در نهایت، زمانیکه آنها سیاستشان را تعریف کرده و آن سیاست‏ها را با ابزارهای رسانه ای مناسب تطبیق می دهند، به اهمیت رسانه ها پی می‏برند. در مطالعات قبلی از نقش پیچیدة رسانه ها در تصمیم گیری سیاست خارجی غفلت شده‏ است. آنها رسانه ها را به عنوان یکی از کانال های اطلاعاتی رهبران از وقایع و رویدادهای بین ‏المللی توصیف می کنند که به مثابة ورودی فرایندِ تصمیم گیری محسوب می‏شد. واقعیتهای مطرح شده نشان دهنده آن است که این دیدگاه ها موضع رسانه را تضعیف کرده و باید از لحاظ نظری بر تحقیقات و مطالعات کاربردی با رویکرد پیچیدة نقش قاطع رسانه ها در سیاست خارجی تاکید شود. این مقاله چارچوب تحلیل تصمیم گیری سیاست خارجی را توسعه داده و سعی می‏کند تا بعضی از نواقص و موانع موجود در این گونه مدلها را مرتفع کرده، ترکیب فرایندهای پیچیدة رسانه ای را در تصمیم‎‏ گیری وارد کرده و همچنین نقش مطبوعات و تلویزیون را در ساخت سیاست‏گذاری منعکس کند.

این مقاله با هدف مقایسه رابطه بین سیاست فرهنگی و فرهنگ رسانه ای موجود در کشورهای توسعه یافته و کمتر توسعه یافته نوشته شده است. رسانه های جمعی و به طور ویژه تلویزیون، به دلیل نقش تربیتی - تفریحی مهمی که در جامعه ایفا می کنند، همواره مورد توجه اند و از طرفی نیز به لحاظ سیاستهای فرهنگی خود، که به علت گستره وسیع مخاطبان به سمت اشاعه فرهنگ متوسط گرایش داشته اند، بعضا مورد انتقاد قرار گرفته اند، از این رو در مقاله پیش رو، بررسی و نقد سیاستهای فرهنگی حاکم بر رسانه ها، هم زمان با توصیف چشم اندازهای تصویری فرهنگ رسانه ای و مقایسه کیفی آن، مطمح نظر قرار گرفته است.

"بهره‌وری در مراکز اطلاع‌رسانی نتیجة استفادة بهینه و مؤثر از منابع اطلاعاتی و بهبود کیفیت ارائة خدمات و ارتقای رضایت کاربران، دلپذیری در محیط کار، و افزایش انگیزه و علاقة کارکنان به کار بهتر می‌باشد که در نهایت، رشد و توسعة مراکز اطلاع‌رسانی را به دنبال خواهد داشت. بنابراین، این مراکز نیز از آشنایی با شیوه‌های اندازه‌گیری بهره‌‌وری بی‌نیاز نخواهند بود. بهره‌وری یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد یک نظام است. در دهه‌های اخیر به اندازه‌گیری و بهبود بهره‌وری نیروی انسانی، خلاقیت و نوآوری و تجزیه و تحلیل‌های کارشناسی اهمیتی ویژه داده شده است و تفکر و تلاش برای شناسایی مشکلات و مسائل و راه‌ها و طرح‌های جدید به منظور استفادة مفیدتر و بهتر از منابع، به بهره‌وری تعریف شده است. بهره‌وری، به زبان ساده عبارت است از رابطة بین ستاده‌های یک نظام و نهاده‌های فراهم‌شده برای تولید ستاده‌ها. رابطة علّی بین بسیاری از متغیرها و عوامل مؤثر بر بهره‌وری، بسیار پیچیده است. در یک مرکز اطلاع‌رسانی با توجه به حجم بالای نهاده‌ها، تلاش در جهت افزایش کارآیی و بهره‌وری ضروری به نظر می‌رسد."

طبقه بندی اعضا[1]، اصطلاحی است که ابتدا هاروِی ساکس[2] در اواسط دهة 1960 مطرح کرد. کوشش های اولیة ساکس به ارائة طرح اولیه ای از ابزار طبقه بندی اعضا (MCD)[3] انجامید که در آن به خودِ طبقه ها و ویژگی هایشان پرداخت. مقالة حاضر، با هدف بررسی شیوه های طبقه بندی اعضا به مثابه رویکردی تحلیل گفتمانی، با بررسی برنامه های متمرکز بر موضوع های دینی پرگار که در فاصلة سال های 1389 تا 1392 از تلویزیون بی بی سی فارسی پخش شده اند، تلاش می کند عناصر کلیدی کار ساکس در پیوند معناشناسانه با الگوی سه مرحله ای نورمن فرکلاف[4] را، توصیف، تفسیر و تبیین کند. نتایج به دست آمده، گویای آن است که تنها در حدود یک سوم واژه ها و تعابیر استفاده شده برای اسلام نسبتاً مثبت بوده و دوسوم دیگر، منفی و در بسیاری از مواقع مبتنی بر کلیشه های ضداسلامی بوده است. تحلیل گفتمان انتقادی این برنامه ها با محوریت برنامة ذات اسلام نیز، نشان داد که پرگار، اسلام را به طورعمده دین خشونت، تحجر، ناراستی، ضدمدرنیسم و ناقض حقوق بشر معرفی کرده است.

«اثر سینمایی» ازجمله موارد مهم در فهرست آثار قابل حمایت در حقوق مالکیت فکری بوده و از مقررات حمایتی آن بهره مند است. بررسی سیر تاریخی پیدایش و حمایت حقوقی از این دسته آثار، بیانگر آن است که شناسایی اثر سینمایی به عنوان اثری مجزا و مستقل، بر خلاف سایر آثار قابل حمایت، با موانعی روبرو بوده که عمده ترین آنها عبارت اند از: تعیین موضوع حمایت و تعیین پدیدآورنده اثر سینمایی. این مقاله، تلاش میکند تا با بررسی تطبیقی قوانین ملّی و داخلی فرانسه و انگلستان از یک سو و قانون حمایت از حقوق مؤلّفان، مصنفان و هنرمندان ایران (مصوب سال 1348) از سوی دیگر، سابقه تاریخی این دو چالش را مورد تجزیه و تحلیل و مقایسه قرار دهد. از نتایج مهم بررسی حاضر که به آن اشاره شده، ضرورت رفع نیازهای موجود در حوزه حقوق آثار سینمایی با مدنظر قرار دادن تجربه های سایر کشورها و نظام های حقوقی پیشرو توسط قانون گذار ایرانی است تا موضوع حمایت در آثار سینمایی، تعیین و با توجه به این موضوع، پدیدآورنده اثر نیز شناسایی شود.

این مقاله به تحلیل عناصر بازنمایی شده از هویت کاربران مشهور، در تصاویر به اشتراک گذاشته شده در صفحات اینستاگرام آنها پرداخته است. بدین منظور و با هدف پاسخگویی به این سؤالات که: «در شبکه اجتماعی اینستاگرام، چه استانداردهایی برای بازنمایی هویت از طریق عکس دارد؟» افرادی که دارای شهرت هستند (کسانی که پربیننده ترین صفحات را دارند) و «کاربران مشهور ایرانی در اینستاگرام، چه استاندارد مشترکی را رعایت و چه هویتی را از خود بازنمایی می کنند؟» در این مقاله، از روش تحلیل نشانه شناسی استفاده شده است. همچنین ضمن کاربست و بهره گیری از نظریه های ” نشانه شناسی عکس“  رولان بارت، ”بازنمایی رسانه ای“ استوارت هال، ” تمایز“ پیر بوردیو، ” هویت شبکه ای“ مانوئل کاستلز و ”برندسازی شخصی“ جان آنتونیو، برخی از عکس های منتشر شده از سوی کاربران مشهور ایرانی، واکاوی شده است. تحلیل موردی 8 عکس برگزیده از میان 100 صفحه عکس اینستاگرامی کاربران با بیش از 30 هزار دنبال کننده، در بازة زمانی سه ماهة آخر سال 1394 و سه ماهة نخست سال 1395 که کاملاً هدفمند انتخاب شده، مؤید وجود شاخص های عمومی و مشترک در بازنمایی هویت کاربران مشهور ایرانی در اینستاگرام است که برای بازنمایی متفاوت از خود، نسبت به دیگران هم رده و یا بیان ویژگی خاص فردی، به عامل اصلی هویت یابی مجازی آنها نیز، تبدیل شده است

پژوهش حاضر به مطالعه نشانه شناسانه جنسیت در یکی از آثار مهم سینمایی داریوش مهرجویی پرداخته است. از آنجاکه یکی از مباحث مهم در متون رسانه ای و آثار سینمایی، ترکیب جنسیت و مباحث پیرامون زنان از سوی سینماگران مؤلف است، مطالعه جنسیت در سینما به منزله پدیده ای اجتماعی-فرهنگی می تواند راهگشای پژوهشگران علوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی باشد. براین اساس، پژوهش حاضر که در سنت مطالعات فرهنگی در حوزه مطالعات ارتباطات، انتقادی و شناخت واقعی فرهنگ قرار می گیرد، در پی پاسخ به این پرسش است که، داریوش مهرجویی جنسیت و به تبع آن دوگانه زنانه و مردانه را در فیلم بانو چگونه بازنمایی کرده است؟ از آنجا که هدف این مقاله، آشکار کردن لایه های رمزگذاری شده از معناست که در ساختار رسانه ای سینما و در قالب متون سینمایی روایت می شود، بنابراین روش انجام آن، تحلیل نشانه شناختی است. از سوی دیگر به دلیل آنکه آثار سینمایی از طریق بازنمایی ارزش های حاکم به تولید ایدئولوژی و معنا می پردازد، رمزگشایی بازنمایی جنسیت در سینما، نیازمند تحلیل نشانه شناسانه از متن است. یافته ها نشان می دهد که شخصیت محوری زن (جنس مؤنث) بانو، به مثابه زنی مدرن، کم حرف و تحصیل کرده، واجد تمایلات و رگه های فرهیختگی و فمینیستی و در عین حال از طبقه بالای اجتماع، بازنمایی شده است. همچنین در این فیلم، ایدئولوژی مردسالارانه، مردان را فارغ از طبقه اجتماعی، خودخواه، خودرأی، مستبد، قدرت طلب، دارای نقشی حمایت کننده و در عین حال سلطه جویانه برای زنان، تصمیم گیرنده، نمایش می دهد.

مقاله حاضر با هدف پرداختن به سیاست ها و شیوه های حاکم بر مصرف بزرگ ترین و محبوب ترین وب سایت شبکه اجتماعی (SNS) جهان، فیس بوک، ضمن بهره گیری از روش های مقایسه تطبیقی (همگرا بودن یا نبودن شبکه های تلویزیونی با رسانه های اجتماعی)، دیدگاه افراد شاغل در رسانه ملی را که همزمان در این رسانه اجتماعی نیز فعالیت حرفه ای دارند، از طریق مصاحبه آنلاین بررسی کرده است. به این ترتیب، مسئله اصلی پژوهش حاضر، بررسی سیاست های حاکم و شیوه های مصرف فیس بوک در تعامل یا تقابل با سیاست های رسانه ای سازمان صدا و سیما و فعالیت ها و تعاملات حرفه ای این گروه از پاسخگویان بوده است. یافته های به دست آمده، نشان می دهد، بین سیاست های سازمان صدا و سیما در به کارگیری شبکه های اجتماعی و به بیان اخص فیس بوک، در مواردی تفاوت وجود دارد. اما در مقابل، نگرش افراد مشهور (خبرنگار، مجری و گوینده) و فعال در شبکه اجتماعی فیس بوک، نسبت به استفاده از آن منفی نمی باشد و حاکی از تعامل با سایر کاربران عضو در این رسانه اجتماعی است.

امروزه همه ما انسان ها در یک «جامعه رسانه ای شده» زندگی می کنیم. جایی که درآن تقریباً همه ابعاد حیات فردی، اجتماعی و فرهنگی ما تحت تأثیر رسانه و فناوری های ارتباطی قرار گرفته است. حضور فراگیر رسانه ها در تمام عرصه های حیات فردی واجتماعی ما موجب شده تا «آموزش سواد رسانه ای» به عنوان «رویکرد آموزش نوین در قرن 21اُم» مطرح شود. اما یکی از بحث های مهم در حوزه آموزش سواد رسانه ای، توسعه آن در نظام آموزشی است. این مقاله بر تحلیل مهم ترین موانع فراروی توسعه آموزش سواد رسانه ای در مدارس ایران متمرکز شده است. همچنین روش این پژوهش، کیفی است و با استفاده از تکنیک تحلیل نظریه داده بنیاد (گراندد تئوری) به واکاوی موانع موجود می پردازد. برای پاسخ به سؤالات پژوهش نیز، از دو روش مطالعات کتابخانه ای و مصاحبه عمیق استفاده شده و با مطالعه پژوهش های مختلف و انجام 20 مصاحبه با «سیاستگذاران و مؤلفان کتاب تفکر و سواد رسانه ای»، «مجریان و معلمان این درس» و «متخصصان حوزه رسانه»، داده های لازم گردآوری شده است. در این پژوهش برای کدگذاری داده ها از نرم افزار مکس کیودا (نسخه11) استفاده شد و داده ها براساس مدل پارادایمی کدگذاری محوری چارچوب بندی شدند. یافته ها نشان می دهند که عمده ترین موانع فراروی توسعه سواد رسانه ای ناشی از «عدم وجود متولی برای آموزش سواد رسانه ای»، «سیاست گذاری و تصمیم سازی غیرروشمند در آموزش و پرورش»، «فقدان تعریف دقیق از هدف آموزش سواد رسانه ای» و «بدفهمی از مفهوم سواد رسانه ای» است.

محقق در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوا و پرسشنامه معکوس به بررسی تطبیقی چگونگی به کارگیری نرم خبرها در بخش خبری اخبار 20:30 شبکه دوم سیمای جمهوری اسلامی ایران و بخش خبری 60 دقیقه شبکه تلویزیونی بی بی سی فارسی پرداخته است. نرم خبر نوعی از سبک خبری است که ماهیتی گزارش گونه دارد که عمدتاً برای پوشش موضوعات گوناگون درحوزه عمومی بکار می رود. این ژانر خبری قدمتی طولانی دراخبار کشورهای در حال توسعه یافته دارد و در دستور کار اکثریت قریب به اتفاق شبکه های خبری قرار دارد.

هد ف این پژوهش آن است، تا رابطه بین هوش فرهنگی را، با ویژگی شخصی و شغلی خبرنگاران روزنامه ها و خبرگزاری ایرانی، که نسخه انگلیسی دارند ، بررسی کند . جامعه آماری آن شامل کلیه خبرنگاران روزنامه ها و خبرگزاری شهر تهران است که نسخه انگلیسی زبان دارند . تعداداین افراد 130 نفر است و 113 نفر از آنها به پرسشنامه ها جواب داد ند . شیوه این تحقیق پیمایش و پرسشنامه، ابزار گرداوری داد ه ها بود . برای سنجش هوش فرهنگی از تست مرکز هوش فرهنگی (2005) در آمریکا و برای آزمون پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرنباخ استفاد ه شد ؛ که برای هوش فرهنگی880/0 به د ست آمد . تجزیه و تحلیل داد ه ها نیز با بهره جستن از روش کمی و نرم افزار آماری SPSS نسخه 23 انجام شد . یافته تحقیق نشان می د هد که هوش فرهنگی 9/0 درصد پاسخگویان در سطح کم، 1/22 درصد در سطح متوسط، 2/60 درصد در سطح زیاد و 8/16 درصد در سطح بسیار زیاد ، هستند . آزمون فرضیه تحقیق نیز گویای آن است که از میان ویژگی شخصی و شغلی افراد مورد مطالعه، تنها بین میزان تحصیلات با هوش فرهنگی، همبستگی وجود دارد .

تلویزیون های اینترنت محور، که امروزه به عنوان تلویزیون های اجتماعی شناخته می شوند، در سال های اخیر پیشرفت فراوانی کرده و در بین کاربران جوان اهمیت بیشتری یافته اند. هدف این مقاله، بررسی انگیزه جوانان تهرانی، در استفاده از تلویزیون های اینترنت محور، در مقایسه با تلویزیون های سنّتی (آنتن و ماهواره محور) است. بر اساس مباحث نظری، تمایل مخاطبان رسانه ها، به صورت فردی و در خلوت، استفاده  از رسانه های اینترنت محور است. روش پژوهش، پیمایشی و به دو طریق مراجعه حضوری و ایمیلی است که با نمونه 1200 نفر از جوانان بین 20 تا 40 سال انجام شد. مهم ترین نتایج به دست آمده نشان می دهد که دسترسی راحت به اینترنت (رایانه و موبایل محور)، گذراندن وقت و تفریح، دستیابی به آرامش و تنوع برنامه، تعاملی بودن و انعکاس نظرها، استفاده در تنهایی، راحتی  و قدرت انتخاب محتوا از دلایل تماشای تلویزیون اینترنتی بوده است؛ همچنین فقدان قدرت کنترل و برنامه ریزی برای استفاده از تلویزیون، نبود تنوع و جذابیت های بصری در شبکه های تلویزیونی به خصوص صداوسیما نیز از دیگر دلایل روی آوردن پاسخگویان به تلویزیون اینترنتی بوده است. با این حال، علی رغم رایج شدن تلویزیون های اینترنتی در تهران و میان جوانان، هنوز این نوع تلویزیون رایج نشده و فقط 24 درصد از آنها از تلویزیون اینترنتی بهره مند می شوند که میزان استفاده آنها نیز روزانه کمتر از یک ساعت است.