کرامت الله زیاری

فعال شدن بازارچه های مرزی در چند سال اخیر موجبات رشد اقتصادیِ بیشتری را برای شهرهای مرزی فراهم کرده است؛ یعنی جریانی که به توسعه اقتصادی و رشد شهری (رشد شهرها) منجر می شود. روشن است که توسعه فعالیت های اقتصادی موجب اشتغال می شود و به مقدار زیادی موجب جذب جمعیت به شهرها (مهاجرپذیری) و رشد شهرنشینی می شود که این رشد عامل مؤثری برای توسعه اراضی و گسترش کالبد شهری است. بر همین مبنا، هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی تأثیر بازارچه مرزی تمرچین بر گسترش فیزیکی شهر پیرانشهر در یک دهه اخیر است. بنابراین، برای بررسی الگوی فضایی - زمانی و فر ا یندهای گسترش شهری پیرانشهر (سال های 1385-1393)، از تصاویر ماهواره ای لندست ، تصویر ETM+ TM  (سال های 1385 و 1393) در نرم افزار Idrisi و مدل رگرسیون لجستیک استفاده شده است. نتایج ادغام داده های سنجش از دور و مدل رگرسیون لجستیک ( LR ) در نرم افزار SPSS اطلاعات مهمی در مورد الگو و روند تغییر پوشش زمین ارائه داده که بی انگر آن است که بازارچه مرزی تمرچین و رشد اقتصادی ناشی از آن همراه با ایجاد زمینه های اشتغال عاملی اساسی در گسترش فیزیکی شهر پیرانشهر بوده است تا جا ی ی که در روند این گسترش شهری روستای « شین آباد » در شهر ادغام شده است و همچنین نتایج حاصل از به کارگیری مدل هلدرن برای تبیین بیشتر مس ئ له نشان می دهد که گسترش شهر پیرانشهر بیشتر ناشی از افزایش جمعیتِ (997 / 0-) این شهر بوده تا الگوی تراکم شهری ؛ به طوری که با وجود ظهور سکونتگاه های غیررسمی در حواشی شهر و ادغام روستای شین آباد، شهر رشد اسپرال را تجربه نکرده است.

وجود مسائل و مشکلات ناشی از رشد سریع شهرنشینی در کشور و عدم امکان مدیریت جامعه شهری با ابزارها و شیوه های سنتی موجود، ضرورت تغییر در شیوه مدیریت و اداره شهرها را دوچندان کرده است. این تغییر با استفاده از رویکرد حکمروایی خوب شهری قابل تحقق است. بر این اساس، هدف از پژوهش حاضر، ارزیابی و تحلیل وضعیت شاخص های حکمروایی خوب شهری در شهر گناوه می باشد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و به منظور گردآوری اطلاعات، از روش های اسنادی و میدانی و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری تحقیق را شهروندان شهر گناوه شامل 73472 نفر تشکیل می دهند. حجم نمونه از طریق فرمول کوکران 384 نفر و پرسشنامه ها به روش نمونه برداری تصادفی ساده تکمیل شده است. با توجه به مبانی نظری تحقیق و مطالعات پیشین، شاخص های تحقیق شامل؛ مشارکت، کارآیی و اثربخشی، ثبات سیاسی، دسترسی و اطلاعات، عدالت اجتماعی، مسئولیت پذیری، اجتماع محوری و قانون مندی می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار Spss و آزمون های آماری تی تک نمونه ای، تحلیل واریانس و رگرسیون چندمتغیره انجام گردید. نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان می دهد از میان شاخص های مورد بررسی، بدترین وضعیت را شاخص دسترسی و اطلاعات با میانگین (34/2) و شاخص مشارکت با میانگین (78/2) بالاترین امتیاز را به خود اختصاص داده اند. شاخص کارآیی و اثربخشی با میانگین (72/2)، شاخص ثبات سیاسی (38/2)، شاخص عدالت اجتماعی (64/2)، شاخص قانونمندی (73/2) و شاخص اجتماع محوری با میانگین (37/2) هم پایین تر از حد متوسط (3) می باشند.به منظور، تأثیرشاخص های حکمروایی خوب شهری در تبیین رضایت مندی شهروندان از تحلیل واریانس بهره گرفته شد. بر اساس نتایج به دست آمده، 55 درصد از تغییرات حکمروایی خوب شهری، توسط ترکیب خطی متغیرهای مستقل (ابعاد هشت گانه حکمروایی) تبیین پذیر است. همچنین، نتایج حاصل از رگرسیون نشان داد بین میزان رضایت از ابعاد هشت گانه شاخص حکمروایی و رضایت مندی نهایی از حکمروایی خوب شهری در سطح اطمینان بالای 99 درصد رابطه معناداری وجود دارد.

بافت مرکزی و قدیمی شهرها،که روزگاری مهم ترین و بهترین محله های مسکونی شهرها ب وده ان د و ب ه دلی ل حض ور اجتماعات انسانی امروز دارای عناصر تاریخی و به یادم انی ب اارزش متع ددی هس تند، در ح ال حاض ر،دچ ار فرس ودگی ناکارآمدی شده است. هدف از تحقیق حاضر نقش مشارکت های مردمی در سامان دهی بافت فرسوده شهر جهرم است. از اینرو، چهار شاخص شامل کالبدی، اقتصادی، اجتماعی، و زیست محیطی بررسی شده است. نوع تحقیق توصیفی- تحلیلی است و به دو صورت اسنادی و پیمایشی انجام شده است. جامعه آماری پژوهش بافت قدیم شهر با وسعت 104 هکتار و جمعیت 22375 نفر است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 250 نفر محاسبه شده است. در این پژوهش، فرایند محاسبات بر اساس روش تحلیل عاملی انجام گرفته است. بدین منظور، شاخص هایی در ابعاد مختلف بافت فرسوده شامل اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، و زیست محیطی انتخاب شدند. با توجه به نتایج، عامل کالبدی به تنهایی 287/16درصد از واریانس را به خود اختصاص می دهد و بیشترین تأثیر را در بین عوامل چهارگانه دارد. عامل اجتماعی با 044/11درصد از واریانس دومین عامل شناخته می شود. عامل اقتصادی 972/8درصد و عامل زیست محیطی 574/7درصد از واریانس را به خود اختصاص داده است. با توجه به مقدار ضریب همبستگی پیرسون (168/.) رابطه آماری معنی داری بین دو متغیر میزان مشارکت مردمی و میزان اعتماد وجود دارد.

فراتحلیل، روشی آماری برای ترکیب نتایج حاصل از مطالعات پژوهشی مختلف در باب یک مسئله پژوهشی ویژه برای حصول به نتیجه ای کلی و مستلزم تلفیق کمی یا کیفی یافته های حاصل از مطالعات مختلف است و امکان حصول به یافته های دقیق را در پرتو تلفیق آن ها فراهم می کند. هدف پژوهش حاضر این است که با استفاده از روش فراتحلیل، مطالعات حوزه تاب آوری شهری در ایران را بررسی و تحلیل کند و سپس صورت بندی منظمی از آن ها ارائه دهد. روش انجام این پژوهش، توصیفی – تحلیلی و ماهیت آن، کاربری – توسعه ای است. مجله های مورد تائید وزارت علوم و تحقیقات و فناوری در رشته های جغرافیا، معماری و شهرسازی، مدیریت، محیط زیست و زمین شناسی، جامعه آماری پژوهش را تشکیل می دهند. نتایج حاصل از فراتحلیل نشان دهنده این است که میزان تاب آوری در شهرهای ایران پایین است. بافت مرکزی شهرها، بافت های فرسوده شهرها و سکونتگاه های غیررسمی نسبت به سایر محدوده های شهر، از تاب آوری پایین تری برخوردار هستند.

شهر در فرآیند طبیعی رشد خود به دلیل ماهیت اجتماعی که دارد به مرور، کارایی خود را در ارتباط با شرایط جدید از دست می دهد. بافت ناکارآمد، معضلی است که اکثر شهرها، به خصوص شهرهای تاریخی و با قدمت با آن مواجه هستند. یکی از مشکلات اصلی که بافت ناکارآمد برای شهر ایجاد می کند، مشکلات مربوط به مسکن است. بازآفرینی شهری به عنوان رویکردی کارا در مقابله با فرسودگی شهری، می تواند راه حلی مناسب برای تغییر و بهبود وضعیت شهر و زندگی ساکنان آن باشد. هدف این تحقیق تحلیل سیاست های کالبدی و اقتصادی بازآفرینی شهری مسکن مبنا در بافت های فرسوده شهری محله جفره ماهینی شهر بوشهر است. داده های آماری مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه گردآوری شده و جامعه آماری شامل شهروندان ساکن در محله جفره ماهینی شهر بوشهر و حجم نمونه 340 نفر می باشد. برای تحلیل در این پژوهش از آزمون های تی تک نمونه ای، تحلیل عاملی تاییدی و معادلات ساختاری استفاده شده است. در این پژوهش، شاخص های مسکن در ابعاد کلی سیاست بازآفرینی شهری یعنی اقتصادی و کالبدی شامل کمی اقتصادی، کیفی اقتصادی، مالی اقتصادی، کمی کالبدی، کیفی کالبدی و مالی کالبدی تحلیل می شوند. بارهای عاملی بدست آمده برای تمامی شاخص ها در هر دو سیاست در حالت تخمین بالاتر از استاندارد بود که به معنای قابل قبولی است و همچنین در شرایط تخمین معناداری نیز وضعیت قابل قبول بود. پس از اجرای آزمون های مرتبط مشخص شد، در مدل بازآفرینی شهری مسکن مبنا در محله جفره ماهینی، وضعیت کلی هر دو سیاست و همچنین وضعیت کلی مدل، در شرایط نامطلوب قرار دارد.

در پژوهش حاضر دو مفهوم "آسیب شناسی طرح ها و برنامه ها" و "ارائه الگوی توسعه منطقه ای" در قالب (مقاله، گزارش و طرح، رساله، کتب) در سطح مطالعات داخلی و خارجی مورد شناسایی قرار گرفته است و اهم یافته های مطالعات هر بخش، متغیر های مورد تاکید، نقاط قوت و ضعف هر سطح از مطالعات استخراج شده اند. در این پژوهش از شیوه کیفی و روش (توصیفی - تحلیلی) بهره گرفته شده است و با توجه به اسناد کتابخانه ای، جهت جمع آوری و طبقه بندی دانش موجود داده-های مورد نیاز در خصوص پژوهش جمع آوری و سپس از روش های تحلیل محتوا و تحلیل های اسنادی استفاده شده که نتایج پژوهش نشان داد اهم متغیرهای مورد تاکید در مطالعات داخلی و خارجی شامل تحرک و توسعه در ساماندهی فضا، الگوی متمرکز و مشارکت حداقلی، مولفه های الگو (اصول، چارچوب، فرایند مدیریت الگو، پایش و ارزیابی)، هماهنگی در برنامه های توسعه و اقدامات توسعه شهری ومنطقه ای، ایجادمناطق مترقی، استفاده از توان زیرمناطق برای یکپارچه سازی، پشتیبانی از شهرها جهت شکوفایی پتانسیل آن ها، افزایش رقابت و... بوده است. مهم ترین نقاط قوت برامده از مطالعات شامل ظرفیت نظریه سازی، فعالیتهای بین رشته ای این حوزه، نزدیکی حوزه های فکری و اجرایی، طراحی نظام درآمد- هزینه ی استانی و تاکید بر اجرای آن، بهبود روند تعادلهای بین استانها در برخی از بخش ها و بالا بردن توان و ظرفیت رقابت پذیری نواحی وابسته و حوزه نفوذ و مهم ترین نقاط ضعف شامل فقدان یا کمبود فرهنگ برنامه ریزی، عدم پایبندی به اجرای طرح ها و برنامه های منطقه ای، نبود توافق ملی در زمینه ی توسعه کشور، تضاد بین برنامه ریزی بخشی و برنامه ریزی منطقه ای و نبود نهاد یا دستگاه اجرایی مشخص، مرتبط و مهم تر از همه پاسخگو، نبود نظام اطلاعاتی و داده ای و بخشی نگری، ضعف و ناکارامدی در اهداف برنامه ها، پراکندگی و فقدان وحدت رویه ی متدولوژیک، نظام برنامه ریزی برنامه ها، روند تصویب و نحوه اجرای برنامه ها، ایرادات مربوط به فرایند، محتوا و اجرای برنامه ها، نحوه نظارت بر حسن اجرای برنامه ها و... می باشد.

مقدمه: بافت های فرسوده و محلات قدیمی شهرها، که دارای بافتی باارزش و کهن اند، قلب تپنده شهرها به حساب می آیند و امروزه کارکرد های اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی خود را از دست داده اند. بازآفرینی شهری رویکردی است درصدد احیا و معاصرسازی این بافت های فرسوده و محلات سنتی. تلاشی هدفدار جهت تزریق روحی دوباره در این مناطق و فراهم آوردن شرایطی برای حضور و مشارکت همگان در فرایند اجرایی آن که از اهداف ارزشمند این رویکرد است. هدف: مسئله اساسی این پژوهش چگونگی انتخاب هوشمندانه و هدفدار نوع بازآفرینی و انتخاب هوشمندانه و هدفدار کاربری ها و پروژه های محرّک و همچنین بررسی تأثیر هدفدار پروژه های محرّک توسعه شهری در فرایند بازآفرینی شهری در محلات هدف بازآفرینی سمنان بود. روش: روش تحقیق در این پژوهش توصیفی و تحلیلی میدانی بود و به منظور رتبه بندی و اولویت بندی نوع بازآفرینی و کاربری ها و پروژه های محرّک توسعه در بازآفرینی محلات از مدل کوپراس و جهت وزن دهی به معیارها از روش CCDS استفاده شد. در بخش مطالعات اسنادی، مستندات مهم و برجسته در حوزه بازآفرینی شهری و محرک های توسعه بررسی شدند. در بعد مطالعات میدانی نیز با تشکیل سه کارگروه از خبرگان شهرسازی و بازآفرینی شهری، طراحی شهری، مطالعات اجتماعی و معماری و ط ی ده ها جلسه ب ا متولیان و مدیران مناطق شهر سمنان و هم راهی نمایندگان شهرسازی ب ه بحث و بررسی در زمینه قابلیت های بازآفرینی محرّک توسعه در محلات پرداخته شد. یافته ها: نتایج تحلیل کوپراس تحقیق نشان داد بازآفرینی محرّک توسعه با «کاربری گردشگری و تفریحی و توریستی» و «مؤلفه فرصت آفرینی و ارزش آفرینی جذب گردشگر و مطرح شدن شهر و جایگاه شهر در سطح بین المللی» با «طرح محرّک و هدفدار طراحی و احداث پیاده راه ها و پیاده محور کردن محدوده مرکز محله» و «پروژه محرّک پیاده راه امام (ره) در خیابان امام (ره) که با امتیاز 0.739رتبه اول بازآفرینی هدفدار شهر سمنان خواهد بود که نیازمند عزم جد ّی و برنامه ریزی دقیق است. نتیجه: رتبه نخست بازآفرینی هدفدار دارالمرحمه (سمنان) بازآفرینی محرّک با کاربری هدفمند گردشگری و تفریحی و توریستی است که باعث ایجاد جایگاه بین المللی شهر در عرصه رقابتی و کلان محیط داخلی و جهانی خواهد شد و با قدرت جذب گردشگر داخلی و خارجی و تغییر ماهیت بافت فرسوده و ایجاد آمادگی ذهنی شهروندان در زمینه توسعه گردشگری سبب مطرح شدن شهر و جایگاه شهر سمنان در سطح بین المللی و موجد فرصت آفرینی و ارزش آفرینی شهری خواهد بود.

یکی از راهکار های مدیریت شهری برای پیشرفت در بازار رقابتی جهان، برنامه ریزی به منظور دستیابی یک شهر به برندینگ شهری پایدار و رتبه دار کردن هدفدار و خلاقانه آن است تا ضمن معرفی چهره شهر، مخاطبان یا همان گردشگران نیز جذب شوند. در جهان توسعه یافته، شهرها به صورت شرکت های رقیب عمل می کنند و همگی می کوشند تا سهم بیشتری از بازار سرمایه، استعداد های برجسته و توجهات جهانی را به خود اختصاص دهند. برای رسیدن به این منظور، توجه به مباحث برندسازی شهری اهمیت ویژ های دارد. برندسازی شهری تلاش برای طراحی، شکل دهی و یا تغییر تصاویر ذهنی مخاطبان (گردشگران) است که با تمرکز بر جذابیت ها و پتانسیل های منحصربه فرد یک شهر، امکان ارزش آفرینی برای دارایی های مشهود و نامشهود شهرها را فراهم می کند. برندسازی شهری راهی مناسب برای توصیف و پیاده سازی بازاریابی شهری است. همان گونه که برخورد و رویارویی با شهر ازطریق ادراک تصاویر اتفاق می افتد، کاربرد بازاریابی شهری هم تا حد زیادی به زیرساخت، ارتباطات و مدیریت تصویر شهری وابسته است. بنابراین، هدف بازاریابی شهری که به نوبه خود نقطه شروعی برای توسعه برندسازی شهری به شمار می رود، تصویر شهری است. برندسازی شهری از یک سو، مبنایی را برای سیاست های درحال توسعه به منظور دنبال کردن توسعه اقتصادی فراهم می آورد و از سوی دیگر، برای ساکنان شهر به عنوان وسیل های به منظور تعیین هویت شهر خود به کار می رود. در این پژوهش، با بررسی دقیق فاکتور های دخیل در مدل های مختلف گردشگری و تلفیق آن ها برای استخراج فاکتورها و معیار های اساسی، با تکنیک تفسیری ساختاری ISM برند های شهر سمنان (دارالمرحمه) درجهت رتبه دار شدن و جذب مخاطب (گردشگران) بررسی و مدلی برای رتبه دار کردن هدفدار و خلاقانه (برندسازی) این شهر ارائه می شود. هدف از این تحقیق، شناسایی و اولویت بندی برند شهری دارالمرحمه سمنان و نقش آن در توسعه گردشگری ش هر سمنان، چگونگی تبدیل این نماد های ش هری ب ه ی ک برند قوی بین المللی در حوزه گردشگری ش هری سمنان و نیز جایگاه و ابعاد این نمادها در برندسازی شهری و جذب گردشگران از دیدگاه آن ها است. ISM یک فرآیند یادگیری تعاملی است که یک مجموعه عوامل مدل سازی ساختاری تفسیری، گوناگون و مرتبط به هم را در یک مدل نظام یافته جامع، ساختاردهی می کند. برای طراحی مدل، از نمونه 22نفری متشکل از نخبگان و خبرگان حوزه های مختلف شهرسازی، برنامه ریزی شهری و مدیریت شهری، اقتصاد، گردشگری و بازاریابی و پر کردن پرسشنامه ازسوی گردشگران داخلی و خارجی واردشده به سمنان استفاده شد. ابتدا پرسشنامه اولیه ای به تعداد 28 نف ر به صورت آزمایشی دربین گردشگران توزیع و اعتبار و پایایی پرسشنامه تأیید شد. سپس پرسشنامه اص لی ک ه براس اس حجم نمون ه دردسترس شامل 221 نفر بود، توزیع شد که پس از تحلیل آن، ابعاد رتبه دار کردن هدفدار و خلاقانه دارالمرحمه سمنان بررسی شده است. نتایج نشان داد که باتوجه به بررسی و تحلیل مدل های مختلف و بررسی خروجی تحلیل تکنیک تفسیری ساختاری ISM برای رتبه دار کردن هدفمند و خلاقانه شهر دارالمرحمه سمنان، اولویت اول به امتیاز و ویژگی های شاخص و منحصربه فرد شهر با شرایط محوری و زمینه ای و با تصویر کالبدی- تاریخی و عنصر برند بنا های تاریخی و نشانه برند آستان مقدس امامزاده یحیی علیه السلام، مسجد سلطانی و عمارت کلانتر با امتیاز 893/0 اختصاص یافت. زیرساخت ها و تسهیلات قانونی سفر و گردشگری با شرایط تعدیل کننده و با تصویر اجتماعی- اقتصادی و عنصر برند مراک ز اقامتی و مراکز تفریحی و نشانه برند هتل گوت کمال با امتیاز 886/0 به عنوان اولویت دوم در رتبه دار کردن دارالمرحمه سمنان شناخته شد. زیرساخت های مالی، سرمایه گذاری، تبادلات و تجارتی شهر با شرایط راهبردی و استراتژیک و با تصویر اقتصادی و عنصر برند مراک ز ب زرگ خری د و ف روش و نشانه برند برج ققنوس و بازار سنتی با امتیاز 0/823 اولویت سوم در رتبه دار کردن دارالمرحمه سمنان را به خود اختصاص داد. جایگاه بین المللی شهر با شرایط رقابتی و کلان محیط جهانی و با تصویر اقتصادی و عنصر برند تأسیسات درمانی و پزش کی شهر و نشانه برند مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی کوثر با امتیاز 798/0 اولویت چهارم شناخته شد. همچنین، برگزاری جشنواره های آیینی و نمایش گاه ه ا، موزه ها، خیابان ها، بلوارها، میادین، پ ارک ها و فض ای سبز (باغراه ها) و عناص ر خ اطره جمعی، نماده ا و نشانه های شهری اولویت های بعدی در رتبه دار کردن دارالمرحمه شناخته شدند که باید درجهت توسعه هدفدار گردشگری و توسعه همه جانبه و پایدار، به آن ها توجه اساسی شود و در شهر اجرایی و عملیاتی شوند.

زیست پذیری شهری به عنوان یکی از مهمترین عناصر کیفیت و جاذبه شهری، در شهرهای مختلف مورد توجه روزافزون قرار گرفته است. این مفهوم برآسایش اجتماعی، سلامتی و رفاه فردی و اجتماعی در شهر که از اصول توسعه پایدار نیز هستند، دلالت دارد. در همین راستا پژوهش حاضر نیز با هدف ارزیابی ابعاد و مولفه های زیست پذیری در نواحی شهر خرم آباد انجام گرفته است. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با استفاده از ابزار پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه آماری آن تمام شهروندان شهر خرم آباد که در سرشماری سال 1395برابر380829 نفر بوده است. برای تخمین حجم نمونه از فرمول شارل کوکران استفاده شده است و مطابق این فرمول تعداد نمونه 384 نفر برآورد شده است.روش انتخاب نمونه تقسیم شهر به 11 ناحیه و پخش 34 پرسشنامه در هر ناحیه به صورت تصادفی ساده بوده است. اطلاعات به دست آمده با استفاده از نرم افزار های Spss,Arc Gis, Excel و بهره گیری از مدل های آنالیز واریانس یک طرفه(ANOVA) و تاپسیس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج به دست آمده نشان داد که بین نواحی شهر خرم آباد از نظر ابعاد زیست پذیری تفاوت معنی دار وجود دارد و در سطح نواحی شهر ابعاد زیست پذیری با شدت و ضعف همراه است. همچنین مدل تاپسیس نشان داد که از نظر میزان زیست پذیری کلی ناحیه شقایق با مقدار Si 0.823 بالاترین میزان زیست پذیری و ناحیه دره گرم با مقدار Si 0.176پایین ترین میزان زیست پذیری را در بین نواحی شهر خرم آباد به خود اختصاص داده اند و سایر نواحی نیز در این بین قرار گرفته اند.

شناسایی مکانیسم های مؤثر و محرک های گسترش شهری گامی مهم در جهت درک بهتر الگوی فضایی، فرآیند و پیامدهای گسترش شهری است که برای برنامه ریزی و سیاست های رشد شهری و توسعه پایدار شهری ضروری است. هدف پژوهش، شناسایی عوامل مؤثر بر پراکنده رویی شهر اهواز است. این تحقیق ازنظر ماهیت توصیفی- تحلیلی و ازنظر هدف، کاربردی است. روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای- اسنادی و پیمایشی است. از تکنیک دلفی فازی طی دو مرحله جهت دستیابی به توافق گروهی بین خبرگان (20 نفر) استفاده شد. براساس نتایج تحقیق، عوامل مؤثر بر پراکنده رویی شهری اهواز شامل عوامل فقدان مدیریت یکپارچه شهری، سیاست های دولت در بخش مسکن، طرح های توسعه شهری، رشد طبیعی جمعیت، مهاجرت، قوانین ساخت وساز، تغییر سبک زندگی، ادغام روستاهای پیرامونی، فرسودگی و زوال بافت های مرکزی، محیط طبیعی شهر، وفور زمین، تفاوت قیمت زمین، مالکیت شخصی خودرو، دسترسی به جاده ها، هزینه ارزان سوخت، حمل ونقل عمومی، احتکار زمین، ترجیحات شخصی افراد، مقررات منطقه بندی، برنامه ریزی و مدیریت ناکارآمد، توجیه اقتصادی سکونت در حاشیه شهر، افزایش فقر، صنایع فولاد، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی، وجود اراضی نظامی درون شهر، تضاد منافع بخش دولتی و شهرداری، مسئله مالکیت اراضی درون شهر، بورس بازی زمین، خط راه آهن، رودخانه کارون، طرح های شهرک سازی و منازل سازمانی، گرانی و کمبود مسکن برای اقشار کم درآمد، فساد مدیریتی، اسکان های غیررسمی، مالیات، درآمدزایی شهرداری، تفکیک کاربری ها، ابهام در قوانین و مقررات، تغییر کاربری زمین های کشاورزی، قومیت ها، تأسیسات نفتی، آب های زیرزمینی، آب وهوا، تضاد منافع شهرداری و بخش خصوصی و پل ها می باشند.

رویکرد حکم روایی منجر به نقش آفرینی فعال شهروندان در عرصه تصمیم گیری های شهری شده و این امکان را برای مدیران فراهم می کند تا با به کارگیری ظرفیت کنشگران، مشکلات را به صورت مناسب تر و بهینه تر شناخته و رفع کنند. در این پژوهش شهر ساری با توجه به افزایش جمعیت سالانه شهری و اهمیت این شهر به لحاظ سیاسی (مرکز استان)، عملکرد مدیریت شهر آن با توجه به نظرات شهروندان موردبررسی قرارگرفته است. جامعه آماری شهروندان شهر ساری بوده و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران 384 نفر برآورد شده است. برای تحلیل علاوه بر آمار توصیفی (میانگین و انحراف معیار) از آزمون T تک نمونه ای استفاده گردید. به همین منظور در این پژوهش سعی شده شاخص هایی چون مشارکت، کارایی، شفافیت، عدالت محوری، پاسخگویی، مسئولیت پذیری، قانون مندی و توافق جمعی مورد بررسی قرار گیرد. برای سنجش هر یک از متغیرها در پرسشنامه، از طیف لیکرت 5 سطحی استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان می دهد، میانگین کل شاخص های حکمروایی خوب از منظر شهروندان با مقدار 1.98 از 3 در وضعیت نامطلوبی قرار دارد. با توجه به نتایج، در بین شاخص های بررسی شده شاخص کارایی و اثربخشی فعالیت مدیران و مسئولان شهری با میانگین 2.46 از 3 بیشترین میزان در بین شاخص ها را داشته است ولی کمتر از میانگین استاندارد است که نشان دهنده مؤثر نبودن روش فعالیت مدیران در عرصه شهری است و شاخص مشارکت با مقدار 1.67 از 3 کمترین مقدار را داشته است درنتیجه برای افزایش مشارکت شهروندان در امور مدیریتی لازم است که مسئولان شهری زمینه مشارکت شهروندان را فراهم کنند. نتایج عدم رضایت شهروندان را بیان می کند که در این رابطه مسئولان شهری باید با به کارگیری نظرات افراد در عرصه مدیریتی و سیاست گذاری ها، زمینه را برای افزایش رضایت از زندگی در شهر را فراهم نمایند.

یکی از رویکردهای نوین مدیریت شهری و مدیریت بافت های ناکارآمد شهری، رویکرد حکمروایی خوب شهری است که فرایندی از همیاری دولت، بخش عمومی، جامعه مدنی و بخش خصوصی است. هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه حکمروایی خوب شهری در بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری منطقه 12 شهرداری تهران می باشد. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر داده های اولیه می باشد که جمع آوری اطلاعات اولیه، به صورت اسنادی و پیمایشی و با استفاده از پرسشنامه انجام گرفته است. برای پردازش داده ها از نرم افزارهای SPSS و Smart PLS استفاده شده است نتایج تحقیق نشان دهنده این است که تمامیه مؤلفه های حکمروایی خوب شهری (توانمندسازی، کارایی و اثربخشی، شفافیت، انعطاف پذیری، قانونمندی، عدالت و انصاف، بینش راهبردی، جهت گیری توافقی، مشارکت، مسئولیت پذیری و پاسخگویی) بر تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآمد تأثیر مثبت و معنی داری داشته اند و به عنوان عوامل تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآم شناسایی شده اند. در این میان مؤلفه های توانمندسازی، کارایی و اثربخشی و شفافیت با ضریب های مسیر 820/0، 766/0 و 653/0 بیشترین تأثیر را بر تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآمد داشته اند. همچنین با توجه به ضریب تأثر و رتبه بندی صورت گرفته؛ ابعاد انعطاف پذیری، قانونمندی، عدالت و انصاف، بینش راهبردی، جهت گیری توافقی، مشارکت و مسئولیت پذیری و پاسخگویی در رتبه های بعدی، از نظر درجه اهمیت در تأثیر بر تحقق پذیری بازآفرینی بافت های ناکارآمد شهری قرار گرفته اند.

از آنجا که شهرها و شهرک ها در اندازه اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، زیست محیطی و فرهنگی و نحوه قرارگرفتن در معرض خطرپذیری متفاوت هستند، هریک از آن ها رویکرد متفاوتی در سوانح دارند که ضرورت انجام پژوهش در این خصوص و بررسی معیارها و شاخص های مرتبط و تأثیرات آن بر تاب آوری شهری و ساختار شهری را ایجاب می کند. این پژوهش کاربردی و توصیفی- تحلیلی است که هدف آن شناسایی عوامل مؤثر تاب آوری و شاخص های کالبدی محله های شهری، سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی در محله های جزیره کیش است. جامعه آماری این پژوهش، همه خانوارهای ساکن در محله های جزیره کیش است. برای انجام پژوهش، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران برآورد شد. حجم نمونه مردم ساکن در جزیره کیش 384 نفر از سرپرستان خانوار ساکن در جزیره کیش هستند. در این پژوهش ابتدا با استفاده از منابع کتابخانه ای، شاخص ها و عوامل مؤثر بر تاب آوری کالبدی اجتماع شهری شناسایی و تعریف عملیاتی شدند و سپس با استفاده از روش میدانی و پرسشنامه، جمع آوری اطلاعات مورد نیاز پژوهش صورت گرفت و در مرحله بعد با استفاده از روش فریدمن وضعیت محله های جزیره کیش از نظر تاب آوری مطالعه شد. سپس براساس مؤلفه های تأثیرگذار وضعیت تاب آوری مناطق مشخص شد. براساس این پژوهش، نتایج تحلیل داده های پژوهش و رتبه بندی به دست آمده از مؤلفه های تاب آوری جزیره کیش، شاهد این مهم هستیم که بعد کالبدی جزیره کیش در رتبه بندی مؤلفه های تاب آوری در پایین ترین ردیف قرار گرفته است و نیاز است در رشد و توسعه جزیره کیش در مقایسه با تقویت شاخص های تاب آوری کالبدی اقدامات جدی صورت بگیرد. نتایج نشان می دهد از نظر تاب آوری کالبدی محله نوبنیاد و عرب ها به ترتیب در بهترین و بدترین وضعیت قرار دارند و محله های نوار سیاحتی، اراضی شرقی و صدف در رتبه های دوم و سوم و چهارم هستند؛ پس ضروری است تا با انتخاب راهبرد متناسب و جذب سرمایه گذاری های مناسب و با توجه به ضوابط شهرسازی و کنترل های لازم، طی برنامه های معین در بازه های زمانی کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت، جزیره کیش پایش و تقویت شود. همچنین به دلیل داشتن قابلیت اجرایی می توان از چارچوب این پژوهش برای رتبه بندی میزان تاب آوری در سایر محله ها و نواحی شهری استفاده کرد.

یکی از جنبه های بسیار مهم توسعه از منظر آمایش سرزمین تحلیل فرایندهای بلندمدت اثرگذار بر سازوکارهای نهادی سرزمین و تعیین سهم مناطق از این جریان است. مدت های مدید است که اقتصاد با سرعت بسیار به سمت دانایی محوری در حال حرکت است و کشورهایی که از این مهم غافل شده اند از توسعه بنیادین بازمانده اند. در این پژوهش کاربردی با رویکردی تحلیلی و نگاه کمّی لزوم طرح یک بینش راهبردی در خصوص ارتباط دوسویه آموزش عالی و بخش صنعت کشور بررسی شد. در فرایند کار، پس از جمع بندی مطالعات و مبانی نظری، با طرح سؤال یا فرضیه پژوهش و تعیین روش های ارزیابی و تحلیل، اطلاعات تفصیلی مربوط به بیش از ۱۱ متغیر، شامل داده های تابلویی 31 استان ایران طی سال های 1395 تا 1398، جمع آوری و تحلیل شد و با کمک نرم افزار های Exel، Eviews، و Arc GIS با استفاده از روش اقتصادسنجی فضایی، روش گشتاورهای تعمیم یافته (GMM)، ماتریس وزنی و همبستگی فضایی جغرافیایی (λ)، و آزمون های تشخیصی KP – HET سؤال پژوهش مورد آزمون قرار گرفت. بر اساس نتایج به دست آمده، همبستگی فضایی بین دو بخش آموزش عالی و صنعت در سطح بالایی معنا دار و شوک وارده ناشی از توسعه صنعتی و آموزشی کاملاً دوسویه است؛ بدین معنی که شوک وارد بر یک استان به دیگر استان های کشور نیز سرایت کرده است. نتایج این پژوهش مهر تأییدی بر کلیشه سیاست تمرکزگرایی و نقش های تفویضی و نه لزوماً آمایشی مناطق خاصی از ایران است. بدین صورت که با تأیید همبستگی فضایی بسیار بالا 9 استان کمتر توسعه یافته، با فقدان زیرساخت های بخش آموزش عالی، توسعه صنعتی ناچیزی داشته اند و بالعکس نتایج این پژوهش نشان می دهد که چگونه تقاضای بازار کار فارغ التحصیلان دانشگاهی با کارکرد صنت و صنایع دانش بنیان کشور هم سو می شود.

همه ساله حوادث متعددی در جهان به وقوع می پیوندد حوادثی ک ه ب ه ط ور ناگه انی روی م ی ده د و موجب وارد آمدن خسارت به انسان ومحیط طبیعی می شود؛ به عنوان مخاطرات طبیعی شناخته می شوند.این مخاطرات به دلیل غیر منتظره ی خود، در بیشتر موارد خسارت جانی ومالی بسیاری بر جای می گذارد. زمین لغزش و زلزله مخاطرات محیطی می باشدکه وقوع آنها باعث تلفات وخسارت های زیادی می شود زلزله ها با توجه به(دوره بازگشت) احتمال وقوع آنها وجود دارد. از این رو تشخیص مناطق مستعد زلزله وزمین لغزش، برای به کارگیری روش های پیشگیری یا مقابله با ناپایداری مناطق به منظور کاهش خطر و ریسک حاصل از آنها، بسیار اهمیت دارد. هدف از این مطالعه،مکان یابی شهرها با تاکید بر محدودیت های ژئومورفولوژیکی است. به این منظور، ابتدا از میان مهم ترین عوامل مؤثر برزلزله و زمین لغزش، 6عامل مقدار شیب، جهت شیب، جنس مصالح زمین شناسی، فاصله از گسل، شتاب زمین لرزه و میزان بارندگی که تهیه داده هایشان برای همه استان تهران امکان پذیر بود، بر پایه قضاوت مهندسی در محیط GISکلاسه بندی شدند.در روش AHP برپایه لایه ها وزیر لایه ها اطلاعاتی،وزن دهی وبا هم تلفیق شدند وسپس نقشه پهنه بندی خطر احتمال زلزله وزمین لغزش در محیط GISتهیه شد. بنابراین نقشه خطر زمین لغزش وزلزله به طراحان و مهندسان در جهت انتخاب مکان یابی مناسب برای اجرای طرح های توسعه کمک بزرگی می کند که مکان یابی مناسب برای اجرای توسعه پایدار بدون در نظر گرفتن محدودیت ها و برنامه ریزی و مدیریت آن ممکن نخواهد بود. نتایج این تحقیق نشان می دهد که این استان بیشترین تهدید را از لحاظ محدودیت های ژئومورفولوژیکی زمین لغزش وزلزله را دارد.

در جهانی که به طور فزاینده ای رو به شهرنشینی می رود، شهرها و ساکنان آن ها با ضررهای انسانی و اقتصادی ناشی از بلایای طبیعی مواجه هستند. فجایع رخ داده اخیر در سراسر جهان، آسیب پذیری محیط ساخته شده ما را منعکس می کند و نمایانگر نتایج تأسف آور فجایع می باشند. در آسیب پذیری سکونتگاه ها، فقط عوامل کالبدی و فیزیکی اهمیت ندارد، بلکه عناصر اجتماعی سهم مهمی در میزان آسیب پذیری دارند. با توجه به نقش مسلم عوامل اجتماعی در کاهش و افزایش آثار مخاطرات طبیعی، در این پژوهش تأکید اصلی بر روی آسیب پذیری اجتماعی به عنوان یکی از ابعاد آسیب پذیری در برابر مخاطرات طبیعی است. هدف این پژوهش، ارزیابی و اولویت بندی میزان آسیب پذیری اجتماعی شهر های استان اصفهان در برابر مخاطرات طبیعی است. لذا پژوهش حاضر، توصیفی تحلیلی با هدف کاربردی است. لذا برای ارزیابی و رتبه بندی شدت آسیب پذیری از مدل هوش مصنوعی و آزمون رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که سه شاخص خانوار دارای معلول، جمعیت معلول و زنان مطلقه دارای بالاترین میزان تأثیر برافزایش آسیب پذیری اجتماعی در شهرهای استان اصفهان بوده اند. همچنین ازنظر فضایی بالاترین میزان آسیب پذیری به شهرهای واقع در شهرستان های فلاورجان و لنجان مربوط می شود که بیشترین آسیب پذیری اجتماعی نسبت به مخاطرات طبیعی را در سطح شهرهای استان اصفهان به خود اختصاص داده اند.

ساختار چندهسته ای با کالبد، اقتصاد و وضعیت شهرهای کنونی به خصوص کلان شهرها تناسب بیشتری دارد. این ساختار به مفهوم عدالت در برنامه ریزی شهری و اقتصاد شهری در شهر نزدیک تر است. در شهرهای چندهسته ای برنامه ریزی کاربری زمین و توزیع سفرهای شهری منطقی صورت می گیرد. هدف پژوهش، شناسایی پهنه های مناسب به منظور ایجاد هسته های جدید در ساختار فضایی شهر اهواز است. تحقیق ازنظر هدف، کاربردی است. داده های استفاده شده شامل بلوک های آماری سال 1395 و لایه کاربری اراضی شهر اهواز هستند. برای وزن دهی شاخص ها (شامل نسبت زمین های بایر، تراکم ساختمانی، فاصله از مرکز شهر، نسبت کل کاربری ها در محله، تراکم ناخالص مسکونی و نسبت شاغلین) از روش AHP، برای رتبه بندی محلات به منظور تعیین هسته جدید از روش کوپراس و برای تهیه نقشه ها از روش تراکم کرنل استفاده شده است. محلاتی که پتانسیل توسعه و ایجاد گره و هسته شهری را دارند، در حاشیه شهر هستند. محلات گلبهار، کیانشهر، منازل شهرداری، الهیه، کمپلو جنوبی، گلدشت، پردیس 3، پردیس 2، کریشان و منازل فولاد در رتبه های یک تا 10 قرارگرفته اند. هسته های شناسایی شده با ایجاد کاربری ترکیبی، ایجاد زیرساخت حمل ونقل عمومی به تقویت رویکرد شهر فشرده در شهر اهواز نیز کمک می کنند.

فضاهای شهری یکی از تأثیرگذارترین عوامل در هدایت الگوهای رفتار فردی و اجتماعی افراد هستند. تمامی رفتارهای انسان در فضاهای معینی شکل می گیرد که بستر رفتار به شمار می آیند. از همین رو، با ارتقای کیفیت محیط می توان از بروز رفتارهای ناهنجار تا حدی جلوگیری کرد. ایجاد محیط دفاعی با نظر به ترکیب دو جنبه فیزیکی و روان شناسی به طور همزمان، جوهر و اساس مفهوم پیش گیری جرم ازطریق طراحی محیطی را تشکیل می دهد. برخی مکان ها به دلیل ساختار کالبدی خاص، نوع فعالیت و ویژگی های ساکنان آن مکان، فرصت بیشتری را برای وقوع جرم فراهم می کنند. هدف کلی از انجام این تحقیق دست یابی به الگویی از برنامه ریزی و طراحی شهری به منظور جلوگیری از خلق الگوهای رفتاری ناهنجار به ویژه جرم در محله چهارباغ منطقه ثامن مشهد است. محله چهارباغ یکی از محله های قدیمی بافت اولیه و پیرامون حرم مطهر رضوی است که از ساختار کالبدی نامناسبی برخوردار است و میزان وقوع جرم در این محله بسیار بالاست. روش تحقیق در این مقاله توصیفی- تحلیلی و از نوع کاربردی است که با استفاده از روش کتابخانه ای و میدانی، داده ها و اطلاعات مورد نیاز جمع آوری شده است. همچنین نظرات و دیدگاه های شهروندان به کمک ابزار پرسش نامه، مصاحبه و مشاهده جمع آوری و سپس با روش های آمار ناپارامتریک ازجمله آزمون تی و معادلات ساختاری به تحلیل استنباطی داده ها پرداخته شده است. با توجه به جمعیت سال 1395 این منطقه که معادل 13849 نفر است و با کمک فرمول تعیین حجم نمونه کوکران تعداد 381 پرسش نامه در این محدوده مورد پرسش گری قرار گرفته است. نتایج به دست آمده در این تحقیق نشان می دهد عوامل مختلفی ازجمله درآمیختگی کالبدی و محیطی در فضاهای شهری و کیفیت نامناسب بافت بر وقوع جرم نقش مؤثری دارند، همچنین بین مؤلفه های کالبدی در برنامه ریزی شهری و مسئله وقوع جرم رابط معناداری وجود دارد، به طوری که کالبدهای نامناسب و بدون فرم و با شکل نامنظم بر وقوع جرم می افزایند.  

در قرن اخیر رشد شتابان شهرنشینی و فرایند جهانی شدن منجر به گسترش مفهوم رقابت پذیری در سطوح مختلف بین المللی، ملی، منطقه ای و محلی شده است. با توجه به ارتباط متقابل بین ابعاد مختلف محیط زیستی، اجتماعی و اقتصادی، عدم توجه به سایر بخش ها و توجه صرف به حوزه اقتصادی، منجر به افزایش آسیب های محیطی و اجتماعی در سیستم های شهری و منطقه ای می شود. کشور ایران نیز در سال های اخیر با معضلات توسعه ناموفق اقتصادی مواجه بوده که منجر به بروز آسیب های اجتماعی و محیطی شده است. لذا ضروری است تا مدیران و برنامه ریزان جهت توسعه اقتصادی، شاخص های محیطی و اجتماعی را نیز در نظر بگیرند. در مقاله حاضر سعی شده است تا فعالیت های رقابت پذیر پایدار برای منطقه مادرشهری اراک تعیین شوند. برای این منظور سعی شده است تا با استفاده از روش های اسنادی و تحلیل محتوا نماگرهای مناسب جهت سنجش وضعیت توسعه یافتگی و رقابت پذیری منطقه مادرشهری اراک استخراج شوند. فعالیت های زمینه ای با استفاده از روش های ضریب مکانی، تحلیل تغییر سهم، صادرات به سایر استان ها و ظرفیت طبیعی منطقه استخراج شدند. درنهایت با استفاده از فن تاپسیس و بر اساس دو معیار فعالیت های اقتصادی دارای رقابت نخستین و پایداری رقابت در فعالیت های اقتصادی برتر، فعالیت های پایدار دارای برتری رقابتی جهت کاربست در منطقه تعیین شدند. بر این اساس فعالیت تولید صنعتی (ساخت)، تأمین برق، گاز، بخار، تهویه هوا و تأمین و تصفیه آب شرب، حمل و نقل و انبارداری و فعالیت های کشاورزی، دامداری جنگلداری و پرورش آبزیان مورد توجه قرار گرفته اند.

در دهه های اخیر رشد اقتصاد شهر و منطقه و عوامل تأثیرگذار بر آن در رشته های مختلف به ویژه جغرافیای اقتصادی و برنامه ریزی شهری منطقه ای مورد توجه بوده است. از نظریه های مطرح در این زمینه طبقه خلاق ریچارد فلوریداست که با سرمایه خلاق و نقش آن در رشد اقتصاد شهری منطقه ای شناخته می شود. این تحقیق بر آن است تا این نظریه را در بستر کشور ایران تبیین کند. یافته ها نشان داد مطابق با ادبیات نظری، سرمایه خلاق در کشور ایران به عنوان موتور محرکه ای رشد شهری منطقه ای به خصوص رشد اقتصاد شهری منطقه ای عمل می کند؛ چراکه سرمایه خلاق می تواند 41 درصد تغییرات متغیر سرانه تولید ناخالص داخلی و 55 درصد تغییرات متغیر سرانه سپرده های بانکی را تبیین کند. همچنین مشخص شد عواملی همچون استعداد، تنوع و تسامح، فناوری، درآمد سرانه، امکانات و دارایی های محلی در کنار هم نقش مهمی در تصمیم های مکانی سرمایه خلاق و انتخاب محل برای کار و زندگی، ایفا می کنند؛ به طوری که در مجموع 82 درصد از تغییرات سرمایه خلاق را در استان های ایران توضیح می دهند. همچنین در این تحقیق با استفاده از ادبیات نظری و یافته ها، جغرافیای خلاقیت در استان های ایران ترسیم شد که حکایت از تسلط یک الگوی مرکز پیرامون دارد که هر چه از مرکز (پایتخت) به سمت سایر مناطق سرزمین حرکت می کنیم از ضریب خلاقیت استان ها کاسته می شود. به طورکلی ترسیم نقشه جغرافیای خلاقیت در استان های ایران تا حدود زیادی ترسیم کننده سیمای رشد اقتصادی آینده و نشان دهنده آن است که کدام استان ها می توانند در رقابت روزافزون شهرها و مناطق در پرورش، حفظ و جذب سرمایه خلاق، موفق عمل کنند.