شهناز مشایخ

در سالهای اخیر، بازارهای مالی در سرتاسر دنیا ازجمله ایران به رشد قابل توجهی دست یافته است. ایجاد صندوق های سرمایه گذاری به گسترش نوآوری های ابزاری و نهادی در بازارهای مالی کمک کرده است. توانایی جذب پول توسط این صندوق ها و پتانسیل موجود در مکانیزم آنها از جمله ویژگی هایی همچون تنوع بخشی و تفکیک پذیری، به گسترش انواع مختلف این صندوق ها منجر شده است. در این میان نهادهای مالی غیرانتفاعی در ایران تا حدودی از این رشد جا مانده اند. ایجاد صندوق های سرمایه گذاری غیرانتفاعی می تواند راهکاری برای مشکلات تامین وجه نهادهای غیر انتفاعی محسوب شود. انتظار می رود برخی از نقاط ضعف کارکرد نهادهای غیرانتفاعی همچون ناتوانی در تامین مالی برای انجام فعالیتها و موانع حفظ نقدینگی، از طریق مزیتهای خاص صندوقهای سرمایه گذاری (بعنوان صندوقهای سرمایه گذاری غیرانتفاعی) جبران شود. در ایران اکثر نهادهای غیرانتفاعی که نمونه بارز آنها نهادهای وقفی و خیریه هستند، تلاش کرده اند با سرمایه گذاری در زمین و ساختمان بازده های مناسبی بدست آورند که این امر به لطف تورم بالای کشور در اکثر سالها محقق شده است. اما در سالهای پیش رو، امکان تشکیل صندوقهای سرمایه گذاری وقفی از طریق بازار سرمایه و اهداف اجتماعی وقف فرصت مناسبی پیش پای خیرین نهاده و انتظار می رود صرفنظر از تاثیر شاخص های کلان اقتصادی و با بهره گیری از ویژگی های صندوق های سرمایه گذاری بتوان بازده مناسبی کسب کرد. بنابراین مطالعه ی کارکرد و ویژگی های صندوقهای سرمایه گذاری غیر انتفاعی می تواند حائز اهمیت باشد. با توجه به نو بودن این ابزار مالی می توان انتظار داشت در آینده با فرهنگ سازی بهتر و توسعه ی اطلاعات واقفین و مدیران نهادهای وقفی و خیریه، عملکرد آنها بهبود یابد.

محافظه کاری حسابداری یکی از مولفه های سنجش کیفیت سود است. زمانی که کیفیت سود بالاست، اعتباردهندگان منابع مالی را ساده تر در اختیار شرکت ها قرار می دهند، چرا که نسبت به برگشت منابع اعطا شده به شرکت ها، اطمینان بیشتری خواهند داشت. در این تحقیق، رابطه بین محافظه کاری مشروط و نامشروط حسابداری با حجم تأمین مالی در 134 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1384 تا 1392 بررسی شده است. همچنین، در این تحقیق، میزان تأثیر محافظه کاری مشروط و نامشروط واحدهای تجاری در اخذ تسهیلات مالی، مقایسه شده است. برای سنجش محافظه کاری مشروط از معیار خان و واتز و برای اندازه گیری محافظه کاری نامشروط، از معیار بیور و رایان استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که با افزایش محافظه کاری مشروط و نامشروط، حجم تسهیلات دریافتی شرکت ها افزایش می یابد. به بیان دیگر، موسسات مالی میل بیشتری به اعطای وام به شرکت هایی دارند که درجه بالاتری از محافظه کاری را اعمال می نمایند.

افزایش در سرمایه گذاری های نامشهود شرکت به دلایل مختلف کیفیت سود را کاهش می دهد، یکی از آن دلایل نوسان بالا در درآمدها و جریان های نقدی شرکت به دلیل سرمایه گذاری های نامشهود است که منجر به عدم اطمینان درباره منافع آینده شرکت نسبت به انجام سرمایه گذاری های مشهود می شود. در این مقاله ابعاد کیفیت سود بر حسب دو نوع صنعت شامل صنایع دانش بنیان (صنایعی که دارای مخارج نامشهود بالا مانند تحقیق و توسعه می باشند) و صنایع دیگر مورد بررسی قرار گرفته است و از دو معیار کیفیت سود شامل تطابق و نوسان پذیری سود استفاده شده است. برای این منظور 342 شرکت سال طی دوره زمانی 1387 تا 1392 مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که کیفیت سود شرکت های صنایع دانش بنیان بر اساس میانگین معیارهای کیفیت سود پایین تر از شرکت ها در گروه صنایع دیگر است، همچنین نسبت ارزش بازار به دفتری (معیار میزان گرایش به نامشهود) با نوسان هزینه اداری، عمومی و فروش همبستگی بسیار بالا و معنی دار داشت. دانش افزایی عمده این تحقیق بررسی کیفیت سود بر حسب صنایع دانش بنیان و صنایع دیگر است که در تحقیقات قبل چنین تقسیم بندی صورت نگرفته است. Increases in intangible investments reduce earnings quality for several reasons. One reason is high volatility in revenues and cash flows that carry higher uncertainty about future benefits than do tangible investments. In this paper earnings quality dimensions compare according to two kind of industries that include knowledge-based industries (industries that involve higher intangible costs as R & D) and another industries. In this research we use two scale of earnings quality that include matching and earnings volatility. Therefore we consider 342 firm-year observations from the years 2009 through 2014. Consequences indicate that earnings quality of knowledge-based industries is lower than other industries. Likewise market-to-book ration that intend as intangible intensity scale had significant and very high correlation with selling, general and administrative expense volatility. Main contribution this research is consideration of earnings quality on base knowledge-based industries and other industries that such division didn’t implement in prior studies.   Keywords: Knowledge-Based Industries, Earnings Quality, Earnings Matching, Earnings Volatility, Selling, General and Administrative Expense Volatility.    

هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی رابطه میان شفافیت گزارشگری مالی و مربوط بودن ارزش اطلاعات حسابداری است. برای اندازه گیری شفافیت گزارشگری مالی در تحقیق حاضر از سه مورد از ویژگی های مهم اطلاعات حسابداری و به ویژه سود که براساس مطالعات پیشین سبب بهبود شفافیت گزارشگری مالی می گردد، استفاده شده است. این ویژگی ها شامل عدم هموارسازی، قابلیت پیش بینی سود و کیفیت اقلام تعهدی می باشد. به منظور اطمینان از نتایج هر یک از معیارها و ارائه نتیجه کلی در مورد شفافیت گزارشگری، شاخصی ترکیبی ایجاد شده است. برای اندازه گیری مربوط بودن ارزش سود حسابداری از الگوی کالینز و همکاران (1995) استفاده گردید. نمونه آماری این پژوهش 78 شرکت از شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1385 تا 1392 می باشد. نتایج نشان داد که شفافیت گزارشگری مالی تأثیر مثبت و معناداری بر مربوط بودن ارزش اطلاعات حسابداری دارد. این نتیجه می تواند مدیران و تهیه کنندگان اطلاعات حسابداری را که علاقمند به جذب سرمایه بیشتر با هزینه کمتر هستند، به افزایش شفافیت گزارشگری ترغیب نموده و از این طریق به حفظ اعتماد سرمایه گذاران و افزایش تعداد سرمایه گذاران خرد در بازار کمک کند و نهایتاً رشد و رونق اقتصادی برای جامعه را به همراه آورد.

مدیریت اثربخش و کارای سرمایه در گردش، موضوع با اهمیتی برای بنگاه هاست، به ویژه بنگاه هایی که با محدودیت منابع مالی مواجه اند. از این رو پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین سرمایه در گردش و سودآوری بنگاه ها و اثر تعدیل کننده سطح وجه نقد نگهداری شده بر این رابطه پرداخته است. در این پژوهش از داده های 104 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، طی سال های 1383 تا 1392 استفاده شده است. به کمک رویکرد گشتاورهای تعمیم یافته دومرحله ای داده ها تجزیه وتحلیل شده اند. یافته های پژوهش نشان می دهد بین سرمایه در گردش و بازدهی شرکت ها رابطه معناداری وجود دارد. این امر حاکی از توجه سرمایه گذاران به میزان سرمایه در گردش شرکت ها در هنگام اتخاذ تصمیم هایشان است. همچنین یافته های پژوهش مؤید بی تأثیربودن وجه نقد بر رابطه بین سرمایه در گردش و بازدهی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و برقرارنبودن رابطه U شکل بین سرمایه در گردش و سودآوری آنهاست.

بخش بانکداری یکی از مهمترین بخشهای اقتصادی هر کشور است. پورتفوی وامهای پرداختی بانکها مهمترین دارایی آنها است و سود وامها بخش عمده درآمدهای بانکها را تشکیل می دهند. کیفیت وامها یکی از معیارهای مهم سنجش عملکرد و ثبات مالی بانکها می باشد. بنابراین نسبت مطالبات غیرجاری، یک معیار مهم سلامت مالی آنها است. در این پژوهش، توان متغیرهای خاص بانکها در تبیین نسبت مطالبات غیرجاری آنها مورد بررسی قرار گرفته و از اطلاعات 14 بانک خصوصی و دولتی (بانکهای غیرتخصصی) برای سالهای 1388 تا 1392 استفاده شده و رابطه میان نسبت ناکارآیی، سودآوری (بازده حقوق صاحبان سهام)، اندازه، نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی، سپرده به دارایی، سرمایه گذاری ها و مشارکت ها به دارایی و درآمدهای غیرتسهیلاتی به جمع درآمد و نسبت مطالبات غیرجاری، با استفاده از روش رگرسیون داده های پانلی و EGLS مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان داد که میان نسبتهای ناکارآیی، سرمایه گذاری ها و مشارکت ها به دارایی و درآمدهای غیرتسهیلاتی به جمع درآمد و نسبت مطالبات غیرجاری، رابطه مثبت و معنادار، و میان اندازه و نسبت سپرده به دارایی و نسبت مطالبات غیرجاری، رابطه منفی و معناداری وجود دارد.

رتبه بندی اعتباری شرکت ها با مقایسه ریسک اعتباری آنها به تصمیم گیری استفاده کنندگان کمک می کند. از طرفی تفاوت در رتبه ها عاملی برای تعیین هزینه تأمین مالی شرکت ها محسوب می شود. موسسات رتبه بندی اعتباری در دنیا قدمتی بیش از 100 سال دارند. گرچه سه موسسه بزرگ رتبه بندی استاندارداندپورز، مودیز و فیچ سهم زیادی را از بازار رتبه بندی به خود اختصاص داده اند، در برخی کشورها نیز موسسات رتبه بندی ملی وجود دارد. یکی از وظایف موسسات رتبه بندی، تعیین رتبه شرکت ها به عنوان صادرکننده اوراق بهادار است. آنچه در این رتبه بندی مهم است، معیارهای تعیین کننده رتبه اعتباری است. روش این تحقیق به صورت مروری می باشد و هدف آن مطالعه نظام رتبه بندی اعتباری در سطح جهانی شامل سه موسسه رتبه بندی برتر و دو موسسه رتبه بندی ایران استد.

این پژوهش به بررسی تاثیر نوسان های سود و اجزای درونی آن (نوسان های اقلام تعهدی سرمایه در گردش، نوسان های وجه نقد حاصل از فعالیت های عملیاتی، استهلاک و سایر اقلام تعهدی سرمایه در گردش) بر دقت سود پیش بینی شده توسط مدیران می پردازد. نمونه آماری این پژوهش شامل داده های 72 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از ابتدای سال 1387تا انتهای سال 1392می باشد. بدین منظور از مدل پیش بینی سود ساده دیچو و تانگ و مدل پیش بینی سود تفکیک شده به اجزای درونی خود که توسط کولین و گولی ارائه شد، استفاده گردید. برای دستیابی به نتایج پژوهش، مدل به صورت مقطعی برآورد گردید و سپس با استفاده از آزمون دو دامنه ای و نسبت بین دو متغیر مستقل، وضعیت پایداری متغیرها طی دوره مورد آزمون بررسی شد. شواهد حاکی از پایداری متغیر سود طی دوره سالانه می باشد، در حالی که سایر اجزای درونی سود در دوره های شش ماهه و دوره های سالانه پایدار نبوده و منجر به نوسان سود و کاهش دقت سود پیش بینی شده می گردند.

در ادبیات مالی دنیا، سهام خزانه به عنوان یکی از استراتژی های مالیِ در اختیار مدیریت محسوب می شود تا در راستای اهداف شرکت به کار گرفته شود. هدف این مقاله بررسی سهام خزانه، شکل ممنوع معامله سهام عادی در ایران است که بر اساس مطالعات تجربی، استفاده از آن می تواند دارای مزایایی باشد که احتمالاً منجر به سود هر دو طرف یعنی شرکت و سهامداران است. از زمان تشکیل بورس اوراق بهادار تهران در 1346، مدیران اولین شرکت سهامی به نام شرکت ملی نفت ایران این اجازه را داشتند تا در موارد مقتضی از حق استفاده از سهام خزانه به صورت بازخرید سهم خود بهره بگیرند، ولی با تصویب اصلاحیه قانون تجارت در سال 1348 این اجازه گرفته شد. این در حالی است که نه تنها در سایر بورس های دنیا همچنان معامله سهام خزانه انجام می گیرد، بلکه تعداد و حجم معاملات سهام خزانه و ارزش پولی این معاملات به طور سالانه بسیار قابل توجه است. بنا بر اهمیت سهام خزانه، در مطالعه حاضر به معرفی جوانب مختلف سهام خزانه، مرور پیامدهای احتمالی استفاده از آن در بورس های مختلف جهان و بررسی تاثیرات عدم امکان انجام معاملات سهام خزانه بر شرکت های پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران پرداخته می شود. به این منظور، ادبیات مالی و مطالعات علمی صورت گرفته در نقاط مختلف بررسی و قوانین سهام خزانه در کشورهای مختلف مرور و مقایسه می گردد.

ویژگی های شخصیتی مدیران، از عوامل مهمِ تصمیم گیری مدیران درخصوص سیاست تقسیم سود به شمار می رود. یکی از مهم ترین ویژگی های شخصیتی مدیران بیش اطمینانی است؛ مدیران نسبت به سودها و جریان های نقدی آتی واحد تجاری خود خوش بین هستند و چشم انداز مثبتی از ریسک و بازده آتی شرکت دارند.از این رو، هدف این پژوهش بررسی تأثیر بیش اطمینانی مدیران بر سیاست تقسیم سود است. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش، به بررسی 56 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در دوره زمانی 1386 تا 1391 پرداخته شد. نتایج نشان داد بین بیش اطمینانی مدیران و تقسیم سود شرکت ارتباط منفی و معناداری وجود دارد؛ به گونه ای که مدیران بیش اطمینان تقسیم سود کمتری دارند. همچنین بررسی ها نشان داد با افزایش جریان های نقدی عملیاتی، مدیرِ بیش اطمینان جریان های نقدی عملیاتی آتی بالاتری را برآورد می کند و سود تقسیمی بیشتری را می پردازد. از سوی دیگر، جدا از اینکه مدیر بیش اطمینان باشد یا منطقی، مدیر شرکت با فرصت های رشد بالاتر سود تقسیمی کمتری پرداخت می کند.

پژوهش حاضر به بررسی رابطه بین کیفیت افشا و کیفیت حسابداری از دو بعد اقلام تعهدی و محافظه کاری شرطی و غیرشرطی طی سالهای 1386تا1390 میپردازد. در این پژوهش تمرکز اصلی بر محافظه کاری شرطی و غیرشرطی، تأثیر کیفیت افشا بر آنها و رابطه بین آنها میباشد. جهت ارزیابی کیفیت افشا از اطلاعات حاصل از رتبهبندی شرکتهای پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران و برای سنجش کیفیت حسابداری از معیارهای اقلام تعهدی و محافظه کاری به ترتیب با استفاده از مدل تعدیلشده جونز و مدل بال و شیواکومار استفاده شد. یافتهها حاکی از رابطه معکوس بین کیفیت افشا و اقلام تعهدی اختیاری بود؛ اما بین کیفیت افشا و محافظه کاری شرطی و غیرشرطی رابطه معناداری یافت نشد. هم چنین برخلاف انتظار، در کیفیت افشای بالا بین محافظه کاری شرطی و غیرشرطی رابطه معکوس یافت نشد

این پژوهش به بررسی رابطه هزینه سرمایه قبل و بعد از پذیرش استانداردهای حسابداری ایران و اثر نقدشوندگی سهام روی این رابطه می پردازد. در واقع هدف این تحقیق بررسی اثر بکارگیری استانداردهای حسابداری بر هزینه سرمایه، و همچنین بررسی اثر نقدشوندگی سهام روی این رابطه می باشد. در زمینه هزینه سرمایه و نقدشوندگی، تحقیقات متعددی انجام شده است؛ با این حال، تا کنون پژوهشی که اثر تدوین استانداردهای حسابداری را بر این عوامل بررسی کرده باشد، انجام نشده است. در این تحقیق، نمونه ای متشکل از 62 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1375-1390 در نظر گرفته شده است. برای اندازه گیری هزینه سرمایه از مدل گردون و برای متغییر نقدشوندگی سهام از داده های منتشره توسط سازمان بورس اوراق بهادار استفاده گردید. نتایج آزمون مدل ها در مجموع نشان داد که، هزینه سرمایه قبل و بعد از پذیرش استانداردهای ملی تفاوت معناداری نداشته است، اما رابطه بین هزینه سرمایه و نقدشوندگی سهام قبل از پذیرش استانداردها منفی و بعد از پذیرش استانداردها مثبت می باشد.

پژوهش حاضر به بررسی اثر پذیرش استانداردهای حسابداری ملی ایران بر سطح محافظه کاری اطلاعات حسابداری با بررسی دوره قبل و بعد از پذیرش این استانداردها می پردازد. در این پژوهش، سطح محافظه کاری با مدل باسو (1997) اندازه گیری شده است. داده های مالی (81) شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال های 1375 تا 1390 جمع آوری و فرضیه پژوهش با استفاده از رگرسیون چندگانه و آزمون کرامر آزمون شد. یافته های تجربی پژوهش، بیانگر این است که کیفیت اطلاعات حسابداری از منظر محافظه کاری، در دوره قبل و بعد از تدوین استانداردهای ملی تفاوت معناداری نکرده است. به عبارت دیگر، الزام واحدهای تجاری در به کارگیری استانداردهای ملی کیفیت، اطلاعات حسابداری را از جهت محافظه کاری ارتقا نداده است.

یکنواختی نرخ مالیات پرداختی به معنای دستیابی به نتایج اجتناب مالیاتی یکنواخت در طول زمان بوده و با حداقل سازی مالیات متفاوت است. در این مطالعه با استفاده از روش شناسی میشکین (1983) به بررسی درک سرمایه گذاران از یکنواختی نرخ مالیات پرداختی شرکت ها به منظور تعیین پایداری سود و اجزای سود قبل از مالیات پرداخته می شود. نمونه شامل مشاهدات 54 شرکت در فاصله سال های 1381 تا 1390 می باشد که در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده اند. نتایج نشان می دهند سرمایه گذاران از یکنواختی نرخ مالیات پرداختی شرکت ها به عنوان علامتی برای ارزیابی پایداری سود و اجزای سود قبل از مالیات استفاده نمی نمایند.

تحقیق حاضر، به بررسی اثر رعایت محافظه کاری بر محتوای اطلاعات حسابداری می پردازد. در این پژوهش برای محافظه کاری از مدل باسو و در مورد محتوای اطلاعات حسابداری از هر دو مدل بازده و مدل قیمت استفاده شد. داده های مالی 90 شرکت پذیرفته شده در بورس اورق بهادار تهران برای سال های 1385 تا 1389 جمع آوری و فرضیات تحقیق با استفاده از رگرسیون چندگانه و آزمون والد و z کرامر، آزمون شده اند، یافته های تجربی تحقیق، ضمن تأیید رعایت محافظه کاری در ایران، نشان دادند افزایش محتوای اطلاعات حسابداری همگام با افزایش سطح محافظه کاری شرکت ها از کم به زیاد، با استفاده از مدل قیمت معنادار است، همچنین نتایج بررسی روند محافظه کاری و محتوای اطلاعات حسابداری در طول دوره مورد بررسی، با استفاده از مدل قیمت، حاکی از افزایش محتوای اطلاعات حسابداری در جهت افزایش سطح محافظه-کاری بود، با این حال چنین الگویی با استفاده از مدل بازده، دیده نشد.

بازار سرمایه مؤثر بر و متأثر از پدیده هایی است که تعاملات با آنها به ادامه حیاتش معنا می دهد. گسترش ارتباطات در سایه پیشرفت تکنولوژی به نشر اخبار سهولت بخشیده است. بخشی از این اخبار به بازار سرمایه و متغیرها و رویدادهای مرتبط با آن اختصاص دارد. از اینرو، در این تحقیق از تأثیر اخبار و مراجع خبری بر بازار سرمایه خواهیم گفت و در این راستا، ضمن اشاره مختصری به تئوری های مرتبط با واکنش بازار نسبت به اخبار، از انواع اخبار و تأثیرگذاری واژگان بر مخاطبین سخن گفته و در نهایت به مقایسه مراجع خبری جدید و قدیمی می پردازیم

در سال های اخیر، معیار دیگری به نام نسبت PEG، به عنوان ابزار شناسایی سهام مطلوب پدیدار شده است. نسبت PEG به صورت ضریب قیمت به سود هر سهم تقسیم بر نرخ رشد مورد انتظار آن تعریف می شود. این نسبت مبتنی بر نسبت P/E است و چشم انداز رشد یک سهم را در نظر می گیرد. هدف این پژوهش بررسی قابلیت پیش بینی نسبت PEG در مقایسه با P/E در برآورد قیمت سهام می باشد. ثبات دو نسبت P/E و PEG و دقت پیش بینی دو مدل در ارزشیابی سهام بررسی شده است. با استفاده از اطلاعات 215 شرکت /سال طی دوره زمانی 1381 تا 1389 نتایج نشان داد نسبت P/E در مقایسه با PEG از ثبات بیشتری برخوردار بوده است و پیش بینی قیمت سهام با استفاده از مدل PEG از دقت بیشتری برخوردار است.

امروزه مدیریت سود یکی از موضوعات بحث انگیز و جذاب در پژوهش های حسابداری به شمار می رود به دلیل اینکه سرمایه گذاران به عنوان یکی از فاکتورهای مهم تصمیم گیری به رقم سود توجه خاصی دارند. اگر بدانیم به چه دلیل مدیریت سود اتفاق می افتد در آن صورت قادر خواهیم بود که آن را کاهش دهیم. در این تحقیق ما به طبقه بندی انگیزه های مختلف مدیریت سود در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و انگیزه های موجود در تحقیقات خارجی پرداختیم. با توجه به تفاوت در شرایط و محیط اقتصادی ایران و سایر کشورها و تفاوت در ساختار و اندازه شرکت ها در بورس ایران و سایر کشورها می توان چنین اظهار کرد که تقریبا انگیزه های مدیریت سود در ایران و سایر کشورها مشابه و نزدیک است.